Ο Murray H. Shusterman, ένας από τους γηραιότερους εν ενεργεία δικηγόρους του πλανήτη που απεβίωσε πριν από λίγες μέρες σε ηλικία 104 ετών, είχε δηλώσει, σε μια πρόσφατη συνέντευξή του, σχετικά με την επαγγελματική μακροζωία: «Το πραγματικό μυστικό είναι να είσαι πάντα ευπρεπής, δίκαιος και επιεικής με τους ανθρώπους».

Για την ιστορία, ο Shusterman γεννημένος το 1912, ξεκίνησε να δικηγορεί το 1936, ενώ τα τελευταία 50 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του, ήταν εταίρος της Fox Rothschild, ιδιαίτερα αγαπητός ανάμεσα στους συναδέλφους του, και σχεδόν συνομήλικος του ομώνυμου ιδρυτή μιας εκ των 100 μεγαλύτερων δικηγορικών εταιριών των ΗΠΑ με πάνω 750 δικηγόρους.

Η ευπρέπεια παραπέμπει στην παιδεία που λαμβάνει κανείς από το σπίτι του. Οι οικογένειες που έχουν την ευπρέπεια ως μέρος της κουλτούρας τους βγάζουν κατά κανόνα ευπρεπείς διαδόχους. Δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει το ίδιο με τη δικαιοσύνη και την επιείκεια. Μεγαλώνοντας σε έναν κόσμο που είναι σκληρός και άδικος μπορεί κανείς να ζήσει ευπρεπώς δίνοντας προτεραιότητα σε αξίες που του φαίνονται πιο επείγουσες, όπως η αριστεία, η συνέπεια, ο στόχος, η αυτο πειθαρχία και άλλες, ανάμεσα στις οποίες η δικαιοσύνη έχει μια πολιτικά ορθή έννοια περισσότερο αποφυγής του άδικου παρά αγωνίας για απόδοση του δικαίου. Για επιείκεια ούτε λόγος· αν δεν την έχεις στο DNA σου από μικρός, ενδεχομένως την ανακαλύπτεις κάποια στιγμή για να ισορροπήσεις ως άνθρωπος.

Οι πιο σεβάσμιοι στα μάτια μου δικαστικοί λειτουργοί υπήρξαν επιεικείς ως δικαστές. Το ίδιο και οι πιο πετυχημένοι δικηγόροι και επιχειρηματίες που γνωρίζω. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν είναι επιεικείς με τον εαυτό τους. Τουναντίον, είναι σκληροί με αυτόν. Αυτό που τους ξεχωρίζει είναι η υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, ή αλλιώς το συναισθηματικό πηλίκο (Emotional
Quotient), όπως έγινε δημοφιλές μέσα από το ομώνυμο και κλασικό πλέον βιβλίο του ψυχολόγου και συγγραφέα Daniel Coleman.

Το συναισθηματικό πηλίκο σπανίως περισσεύει πλάι στη γνωστική ευφυΐα (Intelligence Quotient). Αντίθετα, στις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις ανθρώπων συνήθως ξεχειλίζει το ένα εις βάρος του άλλου. Πάντως, οι μελλοντολόγοι στοιχηματίζουν ότι το EQ θα είναι στο μέλλον ίσως η πιο περιζήτητη ανθρώπινη ιδιότητα στον χώρο της εργασίας και όχι μόνο.

Σταθερά ζητούμενη αξία, λοιπόν, η υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη φέρεται να έχει ως πλεονέκτημα όχι μόνο την καλύτερη ψυχική υγεία και τη μεγαλύτερη απόδοση στην εργασία, αλλά και την αρχηγική ικανότητα. Το σημαντικότερο, ωστόσο, πλεονέκτημά της προκύπτει από την πιο κρίσιμη αναμέτρηση που επίκειται στο μέλλον και που δεν είναι άλλη από την αναμέτρηση του ανθρώπου με τη μηχανή.

Σε αυτήν την αναμέτρηση, ο Richard Susskind, αυτήν τη φορά μαζί με τον Daniel Susskind, μετά το “The End of Lawyers” και το “Tomorrow’s Lawyers”, επανέρχεται με το “The future of the Professions” προβλέποντας ότι στο μέλλον οι δικηγόροι, όπως και οι λογιστές, οι γιατροί, οι μηχανικοί και πολλοί άλλοι επαγγελματίες, θα νικηθούν κατά κράτος από την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και την τηλεματική.

Παρόμοιες προβλέψεις κάνει και σχετική έκθεση της Law Society για την κατάσταση του δικηγορικού επαγγέλματος το 2020, εκτιμώντας ότι οι μηχανές και τα ρομπότς θα αντικαταστήσουν πολλές διαδικαστικές πράξεις που σήμερα εκτελούνται από εν ενεργεία δικηγόρους και ότι κάποιες από αυτές τις διαδικασίες που δεν χρειάζονται ιδιαίτερη νομική παιδεία θα περάσουν σε άλλα επαγγέλματα, π.χ. στους λογιστές. Η τάση της αναμέτρησης του ανθρώπου με τη μηχανή, αλλά και η πίεση για να κάνει ο άνθρωπος όλο και περισσότερα πράγματα με όλο και λιγότερους πόρους θα ενταθεί στο μέλλον.

Όλες οι μαντεψιές του μέλλοντος ωστόσο, είτε πρόκειται για εκθέσεις Δικηγορικών Συλλόγων είτε για «προφητείες» μελλοντολόγων, συγκλίνουν στην αξεπέραστη επί του παρόντος αδυναμία της μηχανής να κατανοεί την ανθρώπινη συμπεριφορά, να διεγείρει συναισθήματα, να προκαλεί, να καινοτομεί, να χτίζει διαπροσωπικές σχέσεις, να διαμορφώνει τάσεις και απόψεις και εν τέλει να επικοινωνεί με τα άλλα μέλη του οργανισμού προσπερνώντας προβλήματα των οποίων η νομικο-τεχνική απάντηση αποτελεί μέρος της λύσης, αλλά όχι τη λύση αυτήν καθεαυτή.

Αυτήν την πρόκληση της ενσυναίσθησης θα έχουν να αντιπαραθέσουν, ως μελλοντικοί δικηγόροι, οι σημερινοί Millennials (μεταξύ 1980-2000) αλλά και αυτοί που ακολουθούν, οι Generation Z (μετά το 2000), απέναντι στην τεχνολογική έκρηξη της εποχή τους. Κύριο όπλο τους θα είναι η ανάπτυξη δεξιοτήτων που άπτονται ιδίως των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών για την υπέρτερη της μηχανής γνώση και την πληρέστερη κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Πηγές σκέψης:
http://www.lawsociety.org.uk/News/Stories/Future-of-legal-services/
http://www.lawsociety.org.uk/support-services/research-trends/growing-influence-of-gcs-revealed-by-law-society-report/
http://www.lawgazette.co.uk/law/practice-points/future-of-legalservices-in-house/5053690.fullarticle
http://www.danielgoleman.info/topics/emotional-intelligence/
http://www.susskind.com/

Αντώνης Καρατζάς, LLB, MBA
adonik@nb.org