ΑΓΩΓΕΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 2ης Εκδοσης

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1ης Εκδοσης

[1] ΔΙΑΘΗΚΕΣ

Α. Αναγνωριστικές αγωγές επί διαθηκών 4

I. Αναγνωριστική αγωγή περί της ύπαρξης διαθήκης 4

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 4

2. Στοιχεία της αγωγής 5

3. Δικονοµικά ζητήµατα 7

4. Άµυνα εναγοµένου 9

IΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω ανικανότητας του διαθέτη 10

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 10

2. Στοιχεία της αγωγής 13

3. Δικονοµικά ζητήµατα 14

4. Άµυνα εναγοµένου 17

IΙΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω µη τήρησης των νοµίµων διατυπώσεων 20

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 20

2. Στοιχεία της αγωγής 26

3. Δικονοµικά ζητήµατα 28

4. Άµυνα εναγοµένου 30

IV. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω αντίθεσης στον νόµο ή στα χρηστά ήθη 31

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 31

2. Στοιχεία της αγωγής 35

3. Δικονοµικά ζητήµατα 36

4. Άµυνα εναγοµένου 37

V. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω εικονικότητας 38

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 38

2. Στοιχεία της αγωγής 39

3. Δικονοµικά ζητήµατα 40

4. Άµυνα εναγοµένου 40

VΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω ασάφειας διατάξεών της 41

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 41

2. Στοιχεία της αγωγής 43

3. Δικονοµικά ζητήµατα 44

4. Άµυνα εναγοµένου 44

VII. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας συνδιαθήκης 45

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 45

2. Στοιχεία της αγωγής 47

3. Δικονοµικά ζητήµατα 47

4. Άµυνα εναγοµένου 48

VIIΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της πλαστότητας διαθήκης 48

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 48

2. Στοιχεία της αγωγής 50

3. Δικονοµικά ζητήµατα 51

4. Άµυνα εναγοµένου 52

Β. Ακυρωτικές αγωγές επί διαθηκών 53

Ι. Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευταίας βούλησης εξαιτίας απειλής 53

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 53

2. Στοιχεία της αγωγής 55

3. Δικονοµικά ζητήµατα 57

4. Άµυνα εναγοµένου 58

IΙ. Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευταίας βούλησης εξαιτίας απάτης 59

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 59

2. Στοιχεία της αγωγής 61

3. Δικονοµικά ζητήµατα 63

4. Άµυνα εναγοµένου 65

IΙΙ. Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευταίας βούλησης
εξαιτίας πλάνης του διαθέτη 65

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 65

2. Στοιχεία της αγωγής 67

3. Δικονοµικά ζητήµατα 69

4. Άµυνα εναγοµένου 70

IV. Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευταίας βούλησης
εξαιτίας παράλειψης µεριδούχου 71

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 71

2. Στοιχεία της αγωγής 72

3. Δικονοµικά ζητήµατα 73

4. Άµυνα εναγοµένου 74

V. Αγωγή ακύρωσης διάταξης υπέρ συζύγου 76

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 76

2. Στοιχεία της αγωγής 78

3. Δικονοµικά ζητήµατα 79

4. Άµυνα εναγοµένου 80

Γ. Αγωγές κληροδόχου κατά του βεβαρηµένου 81

Ι. Προσωπική αγωγή κληροδόχου 81

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 81

2. Στοιχεία της αγωγής 84

3. Δικονοµικά ζητήµατα 86

4. Άµυνα εναγοµένου 87

ΙΙ. Εµπράγµατες αγωγές κληροδόχου 89

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 89

2. Κοινά στοιχεία των αγωγών 92

3. Δικονοµικά ζητήµατα 93

4. Άµυνα εναγοµένου 94

Δ. Αγωγή περί της εκπλήρωσης τρόπου 96

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 96

2. Στοιχεία της αγωγής 98

3. Δικονοµικά ζητήµατα 99

4. Άµυνα εναγοµένου 100

Ε. Αναγνωριστική αγωγή καταπιστευµατοδόχου 101

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 101

2. Στοιχεία της αγωγής 103

3. Δικονοµικά ζητήµατα 105

4. Άµυνα εναγοµένου 105

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ

Ι. Αναγνωριστικές αγωγές 111

1. Αναγνωριστική αγωγή περί της ύπαρξης διαθήκης 111

2. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας
διαθήκης λόγω ανικανότητας του διαθέτη 114

3. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης λόγω υποβολής
του διαθέτη σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης 117

4. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω ανηλικότητας του διαθέτη 120

5. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας ιδιόγραφης διαθήκης
λόγω µη τήρησης των νοµίµων διατυπώσεων 122

6. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας δηµόσιας διαθήκης
λόγω µη τήρησης των νοµίµων διατυπώσεων 124

7. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω αντίθεσης στον νόµο 126

8. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω αντίθεσης στα χρηστά ήθη 129

9. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω εικονικότητας 131

10. Αναγνωριστική αγωγή περί της πλαστότητας διαθήκης 133

ΙΙ. Ακυρωτικές αγωγές 135

1. Αγωγή ακύρωσης διαθήκης λόγω απειλής 135

2. Αγωγή ακύρωσης διαθήκης λόγω απάτης 138

3. Αγωγή ακύρωσης διαθήκης λόγω πλάνης του διαθέτη (1783 ΑΚ) 141

4. Αγωγή ακύρωσης διαθήκης λόγω πλάνης του διαθέτη (1784 ΑΚ) 143

5. Αγωγή ακύρωσης διαθήκης λόγω παράλειψης µεριδούχου 146

6. Αγωγή ακύρωσης διάταξης υπέρ συζύγου 149

ΙΙΙ. Αγωγές κληροδόχου 151

1. Αγωγή κληροδόχου κατά βεβαρηµένου (1995 ΑΚ) 151

2. Αγωγή κληροδόχου κατά βεβαρηµένου (1996 ΑΚ) 154

ΙV. Αγωγή περί της εκπλήρωσης τρόπου 157

Αγωγή περί της εκπλήρωσης τρόπου (1715 ΑΚ) 157

V. Αναγνωριστική αγωγή καταπιστευµατοδόχου 160

Αναγνωριστική αγωγή καταπιστευµατοδόχου 160

[2] ΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙ ΚΛΗΡΟΥ

Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 166

Ι. Έννοια και δικαιολογία της αγωγής περί κλήρου 166

ΙΙ. Νοµική φύση της αγωγής περί κλήρου 169

Β. Διάδικοι 170

Ι. Ενάγων 170

1. Πρόσωπα που νοµιµοποιούνται ενεργητικά 170

2. Πρόσωπα που δεν νοµιµοποιούνται ενεργητικά 175

ΙΙ. Εναγόµενος 176

1. Πρόσωπα που νοµιµοποιούνται παθητικά 176

2. Πρόσωπα που δεν νοµιµοποιούνται παθητικά 185

Γ. Αίτηµα αγωγής 186

Ι. Αναγνωριστικό αίτηµα/ Η διαφορά αναγνωριστικής αγωγής περί κλήρου
και απλής αναγνωριστικής του κληρονοµικού δικαιώµατος αγωγής 187

ΙΙ. Καταψηφιστικό αίτηµα 192

ΙΙΙ. Αρνητική αναγνωριστική του κληρονοµικού δικαιώµατος αγωγή 193

Δ. Στοιχεία της αγωγής (Βάση αγωγής - Απόδειξη) 194

Ι. Βάση της αγωγής και απόδειξη (γενικά) 194

ΙΙ. Στοιχεία που δεν αποτελούν βάση της αγωγής 200

ΙΙΙ. Βάση της περί κλήρου αγωγής νοµίµου µεριδούχου 201

1. Στοιχεία ορισμένου αγωγής 201

IV. Βάση της (απλής) αναγνωριστικής του κληρονοµικού
δικαιώµατος αγωγής 205

E. Αντικείµενο αγωγής 206

I. Αντικείµενα της κληρονοµίας (άρθρα 1871 και 1872 αρ. 1 ΑΚ) 206

II. Το αντικατάλλαγµα (άρθρο 1872 αρ. 2 ΑΚ) 210

1. Έννοια 210

2. Νοµική φύση 210

3. Προϋποθέσεις 211

III. Κύρωση ανίσχυρης δικαιοπραξίας (άρθρο 1872 εδ. β΄ ΑΚ) 212

IV. Επιλογή από τη νοµολογία 215

ΣΤ. Λοιπά δικονοµικά ζητήµατα 217

Ι. Αρµοδιότητα 217

1. Καθ’ ύλην αρµοδιότητα 217

2. Κατά τόπο αρµοδιότητα/διεθνής δικαιοδοσία 218

ΙΙ. Διαδικασία 220

ΙΙΙ. Εγγραφή των αγωγών στα βιβλία διεκδικήσεων/
κτηµατολογικά φύλλα 220

1. Εγγραφή στα βιβλία διεκδικήσεων 220

2. Καταχώριση στα κτηµατολογικά φύλλα 222

IV. Δικαστικό Ένσηµο/Πιστοποιητικό Προϊσταµένου ΔΟΥ/
Επίδοση αγωγής στον οικονοµικό Έφορο/Πιστοποιητικό Ε.Ν.Φ.Ι.Α./
Γραµµάτιο προείσπραξης δικηγορικής αµοιβής 223

1. Δικαστικό ένσηµο 223

2. Πιστοποιητικό προϊσταµένου ΔΟΥ 225

3. Επίδοση αγωγής στον οικονοµικό Έφορο 228

4. Πιστοποιητικό καταβολής ΕΝ.Φ.Ι.Α. 229

5. Γραµµάτιο προείσπραξης δικηγορικής αµοιβής 230

6. Διαμεσολάβηση 231

V. Δεδικασµένο/εκκρεµοδικία/εκτελεστότητα 232

1. Δεδικασµένο 232

2. Εκκρεµοδικία 236

3. Εκτελεστότητα 237

VI. Μεταγραφή αποδοχής κληρονοµίας 238

VII. Σώρευση αγωγών 239

Z. Άµυνα του εναγοµένου 241

I. Άρνηση της αγωγής 242

II. Ενστάσεις 245

1. Ένσταση παραγραφής 245

2. Ένσταση χρησικτησίας 252

3. Ένσταση συνεισφοράς 260

4. Ένσταση καταχρηστικής ασκήσεως του δικαιώµατος (άρθρ. 281 ΑΚ) 263

5. Ενστάσεις κατά της περί κλήρου αγωγής νοµίµου µεριδούχου 265

6. Ένσταση επισχέσεως (άρθρο 1875 § 2 ΑΚ) 265

H. Ευθύνη και αξιώσεις του εναγοµένου 266

I. Γενικές παρατηρήσεις 266

1. Εισαγωγή 266

2. Νοµική φύση 266

3. Διαβάθµιση της ευθύνης του νοµέα της κληρονοµίας 267

II. Ευθύνη λόγω αδυναµίας απόδοσης των κληρονοµιαίων ή
λόγω καταστροφής ή χειροτέρευσής τους 270

1. Ευθύνη του νοµέα της κληρονοµίας για απόδοση των αντικειµένων
της κληρονοµίας ή του αντικαταλλάγµατος (γενικά - άρθρο 1873 ΑΚ) 271

2. Ευθύνη καλόπιστου νοµέα πριν από την επίδοση της αγωγής
(άρθρο 1874 ΑΚ) 274

3. Ευθύνη καλόπιστου νοµέα µετά την επίδοση της αγωγής
(άρθρο 1876 § 1 ΑΚ) 275

4. Ευθύνη κακόπιστου νοµέα (άρθρο 1877 § 1 ΑΚ) 277

5. Ευθύνη κακόπιστου και υπερήµερου νοµέα
(άρθρο 1877 § 2 ΑΚ) 277

6. Ευθύνη του αποκτήσαντος τη νοµή µε κολάσιµη πράξη
(άρθρο 1878 ΑΚ) 278

III. Ευθύνη για τα ωφελήµατα 278

1. Ευθύνη καλόπιστου νοµέα πριν από την επίδοση της αγωγής
(άρθρο 1874 ΑΚ) 279

2. Ευθύνη καλόπιστου νοµέα µετά από την επίδοση της αγωγής
(άρθρο 1876 § 2 ΑΚ) 280

3. Ευθύνη κακόπιστου νοµέα (άρθρο 1877 § 1 ΑΚ) 282

4. Ευθύνη κακόπιστου και υπερήµερου νοµέα
(άρθρο 1877 § 2 ΑΚ) 282

5. Ευθύνη του αποκτήσαντος τη νοµή µε κολάσιµη πράξη
(άρθρο 1878 ΑΚ) 283

IV. Δικονοµικά ζητήµατα των άρθρων 1874-1876 ΑΚ 284

V. Αξίωση του νοµέα της κληρονοµίας για δαπάνες 285

1. Σκοπός της ρύθµισης 285

2. Διακρίσεις δαπανών και κριτήρια διαβάθµισης της υποχρέωσης
του ενάγοντος κληρονόµου 286

3. Αξίωση δαπανών καλόπιστου νοµέα πριν από την επίδοση της αγωγής
(άρθρο 1875 § 1 ΑΚ) 288

4. Αξίωση δαπανών καλόπιστου νοµέα µετά από την επίδοση της αγωγής
και ο κακόπιστος νοµέας (άρθρα 1876 § 2 ΑΚ, 1877 § 1 ΑΚ) 288

5. Αξίωση δαπανών αποκτήσαντος τη νοµή µε κολάσιµη πράξη
(άρθρο 1878 ΑΚ) 289

6. Δικονοµικά ζητήµατα 289

Θ. Αγωγή περί κλήρου και ειδικές αγωγές 291

Ι. Διαφορές αγωγής περί κλήρου και διεκδικητικής 292

ΙΙ. Η ρύθµιση του άρθρου 1881 ΑΚ 293

Ι. Αγωγή παροχής πληροφοριών 295

Ι. Σκοπός και περιεχόµενο της διάταξης 295

ΙΙ. Ενάγων-εναγόµενος 297

1. Ενάγων - δικαιούχος παροχής πληροφοριών 297

2. Εναγόµενος - υπόχρεος παροχής πληροφοριών 297

ΙΙΙ. Δικονοµικά ζητήµατα 298

ΙΑ. Αγωγή περί κλήρου του αφάντου 299

Ι. Περιεχόµενο της διάταξης 299

ΙΙ. Προϋποθέσεις και συνέπειες άσκησης της αγωγής 301

ΙΙΙ. Παραγραφή 302

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ

1. Αγωγή περί κλήρου νοµίµου µεριδούχου (Ολική µη κατάλειψη -
Πρόσθετες παροχές - Υποτίµηση νοµίσµατος) 305

2. Αγωγή περί κλήρου (εξ αδιαθέτου κληρονοµική διαδοχή - ανιών) 317

3. Αγωγή αναγνωριστική ακυρότητας αποδοχής κληρονοµίας/Αγωγή
ερµηνείας διαθήκης - Αναγνωριστική κληρονοµικού δικαιώµατος 322

4. Αγωγή παροχής πληροφοριών στον κληρονόµο για την κατάσταση
της κληρονοµίας 342

[3] ΑΓΩΓΗ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΚΟΙΝΟΥ ΚΛΗΡΟΥ

Α. Εισαγωγικά 346

B. Η αγωγή διανοµής του κοινού κλήρου 347

I. Σχέση µε την κοινή αγωγή διανοµής 347

II. Τα στοιχεία της αγωγής 348

III. Ειδικότερα ως προς τη μεταγραφή 350

IV. Αίτηµα της αγωγής 352

V. Διάδικοι 353

VI. Φύση της αγωγής 356

VII. Αντικειµενική σώρευση αγωγών 356

Γ. Δικονοµικά ζητήµατα 358

Ι. Αρµοδιότητα 358

1. Καθ’ ύλην αρµοδιότητα 358

2. Κατά τόπο αρµοδιότητα 358

ΙΙ. Διαδικασία 358

ΙΙΙ. Απόδειξη 358

IV. Δικαστικό ένσηµο - Εγγραφή στα βιβλία διεκδικήσεων/καταχώρηση
στα κτηµατολογικά φύλλα - Πιστοποιητικό προϊσταμένου Δ.Ο.Υ. 360

V. Η απόφαση και η εκτέλεσή της 361

VI. Δεδικασµένο 370

Δ. Άµυνα εναγοµένου 371

Ι. Άρνηση της αγωγής 372

ΙΙ. Ενστάσεις 372

1. Ένσταση ότι ο κληρονοµούµενος όρισε µε τη διαθήκη του
τον τρόπο της διανοµής 372

2. Ένσταση ότι έχει αποκλεισθεί το δικαίωµα λύσης της κοινωνίας
για ορισµένο χρόνο 372

3. Ένσταση καταχρηστικής ασκήσεως του δικαιώµατος
για δικαστική διανοµή 374

4. Ένσταση παραγραφής 375

5. Ένσταση χρησικτησίας 375

6. Ένσταση επισχέσεως 376

7. Ένσταση συνεισφοράς 376

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ

Αγωγή διανοµής κοινού κλήρου 377

[4] ΝΟΜΙΜΗ ΜΟΙΡΑ

Α. Γενικά 385

Β. Δικαιούχοι της νόµιµης µοίρας 387

I. Κατιόντες 387

II. Γονείς 388

III. Σύζυγος 389

IV. Διαδοχή ή προσαύξηση 390

Γ. Τρόποι κατάλειψης της νόµιµης µοίρας 393

I. Κληρονοµική εγκατάσταση 394

II. Κληροδοσία 397

III. Χαριστικές παροχές 398

Δ. Υπολογισµός της νόµιµης µοίρας 399

I. Πραγµατική κληρονοµία - αφαίρεση χρεών 400

II. Πλασµατική κληρονοµία 402

III. Καταλογισµός στη νόµιµη µοίρα 405

IV. Μέθοδος υπολογισµού 406

V. Συνεισφορά 409

Ε. Προσβολή και προστασία της νόµιµης µοίρας 411

Ι. Ακυρότητα και ακυρωσία των διατάξεων δικαιοπραξιών
αιτία θανάτου 412

1. Γενικά 412

2. Διαθήκη 413

3. Δωρεά αιτία θανάτου 419

4. Νέµηση ανιόντος 420

5. Ακυρότητα 422

6. Αναγνωριστική αγωγή 426

7. Ακυρωσία 429

ΙΙ. Μέµψη άστοργης δωρεάς 431

1. Γενικά 431

2. Προϋποθέσεις 432

3. Υποκείµενες σε µέµψη δωρεές 435

4. Άσκηση του δικαιώµατος 452

5. Αποτελέσµατα 456

6. Καταβολή του ισαξίου 456

7. Αδικαιολόγητος πλουτισµός 457

8. Απόδοση καρπών 458

9. Παραίτηση 459

10. Παραγραφή 459

ΙΙΙ. Αγωγή περί κλήρου 460

IV. Ειδικές αγωγές 473

ΣΤ. Απώλεια του δικαιώµατος της νόµιµης µοίρας 475

Ι. Αποποίηση - Παραίτηση 475

ΙΙ. Αποκλήρωση 477

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ

1. Μέµψη άστοργης δωρεάς (καλυπτόµενη υπό εικονική πώληση) 493

2. Αναγνωριστική αγωγή ακυρότητας αποκλήρωσης
(και αποκλεισµός συζύγου) 504

[5] ΑΓΩΓΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΟΥΣ ΤΗΣ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΚΑΙ ΑΓΩΓΗ ΑΚΥΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΗΣ ΑΠΟΔΟΧΗΣ
ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΛΟΓΩ ΠΛΑΝΗΣ

Α. Εισαγωγικά 512

Ι. Τρόποι αποδοχής της κληρονομίας 512

ΙΙ. Η προθεσμία της αποποίησης 514

ΙΙΙ. Το αμετάκλητο της αποδοχής ή αποποίησης και η ακυρωσία αυτής 515

Β. Η αγωγή αναγνώρισης του κύρους της αποποίησης 516

Γ. Η αγωγή ακύρωσης της πλασµατικής αποδοχής
της κληρονοµίας λόγω πλάνης 517

Ι. Τα στοιχεία της αγωγής 517

ΙΙ. Αίτηµα της αγωγής 520

ΙΙΙ. Διάδικοι 520

Δ. Δικονοµικά ζητήµατα 521

Ι. Αρµοδιότητα 521

1. Καθ’ ύλην αρµοδιότητα 521

2. Κατά τόπο αρµοδιότητα 522

ΙΙ. Διαδικασία 522

ΙΙΙ. Απόδειξη 522

IV. Δικαστικό ένσηµο - Εγγραφή της αγωγής στα βιβλία
διεκδικήσεων/κτηµατολογικά φύλλα 522

V. Η απόφαση 522

Ε. Άµυνα εναγοµένου 523

Ι. Άρνηση της αγωγής 523

ΙΙ. Ενστάσεις 523

1. Η ένσταση παραίτησης από το δικαίωµα ακύρωσης 523

2. Η ένσταση παραγραφής 524

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ

1. Αγωγή αναγνώρισης του κύρους της αποποίησης
και της έλλειψης κληρονομικής ιδιότητας 529

2. Αγωγή ακύρωσης πλασµατικής αποδοχήςτης κληρονοµίας λόγω πλάνης 533

[6] ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΤΗΡΙΟ

Α. Νομικό πλαίσιο 540

Β. Έννοια, σκοπός και νομική φύση 542

Γ. Είδη κληρονομητηρίων 545

Δ. Νομιμοποίηση 546

Ε. Διαδικασία έκδοσης 550

ΣΤ. Περιεχόμενο της αίτησης 554

Ζ. Απόδειξη 558

Η. Αυτεπάγγελτη έρευνα 562

Θ. Έκδοση - Άρνηση παροχής - Ασαφές κληρονομικό δικαίωμα 564

Ι. Περιεχόμενο 565

ΙΑ. Μεταγραφή 567

ΙΒ. Τεκμήριο κληρονομικής ιδιότητας 568

ΙΓ. Παρέμβαση - Ένδικα μέσα 572

ΙΔ. Παύση ισχύος - Αφαίρεση ή ακύρωση του κληρονομητηρίου 577

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ

Αίτηση έκδοσης Κληρονομητηρίου 583

[7] ΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΠΑΡΟΧΗ ΑΔΕΙΑΣ
ΓΙΑ ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΑΝΗΛΙΚΟΥ
Ή ΑΝΙΚΑΝΟΥ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΑ

Α. Αποποίηση και αποδοχή κληρονομίας. Γενικά 589

Β. Ευεργέτημα της απογραφής 596

Γ. Η διάταξη του άρθρου 35 Ν 4786/2021 602

Δ. Παροχή άδειας για αποποίηση από ανίκανο για δικαιοπραξία
και ιδίως από ανήλικο 608

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ

Άδεια αποποίησης κληρονομίας από ανήλικο
(1526, 1624 ΑΚ και 797 ΚΠολΔ) 615

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ 623

[1] ΔΙΑΘΗΚΕΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Α. Αναγνωριστικές αγωγές επί διαθηκών

I. Αναγνωριστική αγωγή περί της ύπαρξης διαθήκης

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 1-2

2. Στοιχεία της αγωγής 3-6

3. Δικονοµικά ζητήµατα 7-10

4. Άµυνα εναγοµένου 11-12

IΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης λόγω ανικανότητας του διαθέτη

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 13-16

2. Στοιχεία της αγωγής 17-19

3. Δικονοµικά ζητήµατα 20-23

4. Άµυνα εναγοµένου 24-27

IΙΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης λόγω µη τήρησης των νοµίµων διατυπώσεων

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 28-32

2. Στοιχεία της αγωγής 33-35

3. Δικονοµικά ζητήµατα 36-39

4. Άµυνα εναγοµένου 40

IV. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης λόγω αντίθεσης στον νόµο ή στα χρηστά ήθη

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 41-44

2. Στοιχεία της αγωγής 45-47

3. Δικονοµικά ζητήµατα 48-50

4. Άµυνα εναγοµένου 51

V. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης λόγω εικονικότητας

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 52-53

2. Στοιχεία της αγωγής 54

3. Δικονοµικά ζητήµατα 55-57

4. Άµυνα εναγοµένου 58

VΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης λόγω ασάφειας διατάξεών της

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 59-60

2. Στοιχεία της αγωγής 61-63

3. Δικονοµικά ζητήµατα 64-66

4. Άµυνα εναγοµένου 67

VII. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας συνδιαθήκης

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 68-69

2. Στοιχεία της αγωγής 70-72

3. Δικονοµικά ζητήµατα 73-75

4. Άµυνα εναγοµένου 76

VIIΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της πλαστότητας διαθήκης

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 77-78

2. Στοιχεία της αγωγής 79-81

3. Δικονοµικά ζητήµατα 82-84

4. Άµυνα εναγοµένου 85

Β. Ακυρωτικές αγωγές επί διαθηκών

Ι. Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευταίας βούλησης εξαιτίας απειλής

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 86-88

2. Στοιχεία της αγωγής 89-91

3. Δικονοµικά ζητήµατα 92-94

4. Άµυνα εναγοµένου 95-98

IΙ. Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευταίας βούλησης εξαιτίας απάτης

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 99-101

2. Στοιχεία της αγωγής 102-105

3. Δικονοµικά ζητήµατα 106-108

4. Άµυνα εναγοµένου 109

IΙΙ. Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευ­ταίας βούλησης εξαιτίας πλάνης του διαθέτη

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 110-113

2. Στοιχεία της αγωγής 114-117

3. Δικονοµικά ζητήµατα 118-120

4. Άµυνα εναγοµένου 121

IV. Αγωγή ακύρωσης διάταξης τελευ­ταίας βούλησης εξαιτίας παράλειψης µεριδούχου

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 122-124

2. Στοιχεία της αγωγής 125-127

3. Δικονοµικά ζητήµατα 128-130

4. Άµυνα εναγοµένου 131-134

V. Αγωγή ακύρωσης διάταξης υπέρ συζύγου

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 135-137

2. Στοιχεία της αγωγής 138-140

3. Δικονοµικά ζητήµατα 141-143

4. Άµυνα εναγοµένου 144

Γ. Αγωγές κληροδόχου κατά του βεβαρηµένου

Ι. Προσωπική αγωγή κληροδόχου

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 145-147

2. Στοιχεία της αγωγής 148-151

3. Δικονοµικά ζητήµατα 152-154

4. Άµυνα εναγοµένου 155-160

ΙΙ. Εµπράγµατες αγωγές κληροδόχου

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 161-164

2. Κοινά στοιχεία των αγωγών 165-167

3. Δικονοµικά ζητήµατα 168-170

4. Άµυνα εναγοµένου 171-175

Δ. Αγωγή περί της εκπλήρωσης τρόπου

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 176-179

2. Στοιχεία της αγωγής 180-182

3. Δικονοµικά ζητήµατα 183-185

4. Άµυνα εναγοµένου 186-187

Ε. Αναγνωριστική αγωγή καταπιστευµατοδόχου

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 188-190

2. Στοιχεία της αγωγής 191-193

3. Δικονοµικά ζητήµατα 194-196

4. Άµυνα εναγοµένου 197-198

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Απαλαγάκη Χ./Σταματόπουλος Στ., Ο νέος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας. Ερμηνεία κατ΄άρθρο, 2 τόμοι, 2022. – Ανδρουλιδάκη-Δηµητριάδη Ι., Η αντίθεση της διαθήκης στα χρηστά ήθη, ΝοΒ 1982, 1234. – Αρχανιωτάκης Γ., Κύρος ιδιόγραφης διαθήκης - Διάκριση υποκατάστασης από καταπιστευµατοδόχο - Προσβολή νόµιµης µοίρας και διαδοχή στο σχετικό δικαίωµα, Αρµ 2000,1175. – Βουζίκας Εμμ., Περί ερµηνείας των διαθηκών, ΝΔικ 1974, 1,108. – Γεωργιάδης Απ., Κληρονοµικό Δίκαιο, 3 έκδ., 2023. – Γεωργιάδης Α. / Σταθόπουλος Μ., Αστικός Κώδιξ. Κατ’ άρθρο ερµηνεία, τόµ. Θ΄ και Ι΄, 1996 και 1998 αντιστοίχως. – Γεωργιάδης Αστ., Ακύρωσις διαθήκης εν παραλείψει µεριδούχου: «Μελέται Αστικού Δικαίου και Πολιτικής Δικονοµίας», 1973, § 22, σελ. 205. – Γεωργιάδης Γ., Οι ρήτρες εκπτώσεως στις διαθήκες, ΧρΙΔ 2021, 161. - Γεωργιάδου Μ. σε Καράκωστα / Μαυροµιχάλη, Αστικός Κώδικας (Ερµηνεία - Σχόλια - Νοµολογία), τόµ. Θ΄. – Δακορώνια Ε., Το ζήτηµα της ερµηνείας των διαθηκών στο Ελληνικό Δίκαιο, 2005. – Δέδες, Ζητήµατα κύρους δηµοσίων διαθηκών, Αρµ 1956,475. – Δεληγιάννης Ι., Σιωπηρή ανάκληση διαθήκης µε µεταγενέστερη αντίθετου περιεχοµένου και ερµηνεία των διαθηκών (γνωµ.), Αρµ 1992,571.– Καράκωστας Ι. (επιµ.), Αγωγές και αιτήσεις Αστικού Δικαίου, 2010. – Καράσης Μ., Καταπιστευτική κληροδοσία (ΑΚ 2009). Εξουσία διαθέσεως του βεβαρηµένου προκληροδόχου εν΄ όψει του δικαιώµατος προσδοκίας του µετακληροδόχου και της προστασίας αυτού, ΧρΙΔ 2005,1008. – Κεραµεύς Κ. / Κονδύλης Κ. / Νίκας Ν., Ερµηνεία ΚΠολΔ, 2000. – Μαυροµιχάλης Μ., Κληρονοµικό Δίκαιο (Θεωρία

- Νοµολογία - Υποδείγµατα), 2005. – Κουμάνης Σ., Σχόλιο στην ΕιρΠρεβ 38/2012 - Κατάτμηση κληροτεμαχίου με διαθήκη, μετατροπή της διαθήκης σε δωρεά αιτία θανάτου, επικύρωση δικαιοπραξίας για κατάτμηση κληροτεμαχίου με διαθήκη, Αρμ 2013,269. – Κουτσουράδης Α., Μεταβολές στο δίκαιο του τύπου της διαθήκης, ΕλλΔνη 2014,659. – Ο ίδιος, Προβληµατισµοί σχετικά µε τη σύνταξη (δηµόσιας) διαθήκης από κωφάλαλο, ΕΦΑΠΟΛΔ 2009,643. – Κλαβανίδου Δ., Ερµηνεία διαθήκης, Αρµ 2007,1848. – Κρασσάς Στ., Παρατηρήσεις στην ΑΠ 850/2021 – Ο αναιρετικός έλεγχος της ερμηνείας της διαθήκης, ΕΦΑΠΟΛΔ 2021, 1502-1507. – Λίποβατς, Κύρος ιδιογράφου διαθήκης υπογραφείσης διά µόνο του κυρίου ονόµατος του διαθέτου, ΝοΒ 1960,1105. – Λιτζερόπουλος, Αποδεικτική σύναψις της µυστικής και της κατατεθείσης παρά συµβολαιογράφου, ιδιογράφου διαθήκης, Θεµ. 1934,231. – Μαργαρίτης Ευ., Παρατηρήσεις στην ΑΠ 278/2019 - Ακυρώσιμη διαθήκη λόγω παράλειψης νόμιμου μεριδούχου, ΧρΙΔ 2020, 129-130. – Ο ίδιος, Παρατηρήσεις στην ΑΠ 280/2019 - Διανοητική διαταραχή και σύνταξη διαθήκης, ΕΦΑΠΟΛΔ 2020, 71-72. – Μαρής, Περί την υπογραφήν µυστικής διαθήκης εις έκαστον ηµίφυλλον υπό διαθέτου, Επιστολή, ΕΕΝ 1961,618. – Μιχαηλίδης - Νουάρος, Διαθήκη - ανικανότης προς σύνταξιν του υπό δικαστικήν απαγόρευσιν τεθέντος - αφετηρία ανικανότητος από υποβολής αιτήσεως περί απαγορεύσεως προς δικαστήριον - έννοια άρθρου 1719 ΑΚ (γνωµ.), ΝοΒ 1964,241. – Μπέης Κ., Έλλειψη νόµιµης βάσης για το χαρακτηρισµό διαθήκης ως αντίθετης ή µη στα χρηστά ήθη Δ 1991,715. – Μπέης Κ./Ξεπαπαδέα Α., Ζητήµατα ακυρότητας διαθηκών, DIGESTA 1999,74. – Μπουραντάς Κ., Όρος διαθήκης για τη σύσταση ιδρύµατος. Κληρονόµος ο τετιµηµένος ή το συσταθησόµενο ίδρυµα, Αρµ 2000, 1580. – Παπαδοπούλου-Κλαµαρή Δ., Η ιδιόγραφη διαθήκη στο στόχαστρο, ΝοΒ 2014,229. – Παπαδόπουλος Κ., Αγωγές Κληρονοµικού Δικαίου (Θεωρία - Νοµολογία - Πράξη) τ. Α΄ - τ. Β΄, 1994 - 1995. – Παπαδοπούλου Ελ., Παρατηρήσεις στην ΤρΕφΝαυπλ 331/2018 - Ανήθικη διάταξη τελευταίας βούλησης - αδικαιολόγητη περιφρόνηση προς μέλη της οικογένειας του διαθέτη - ταπεινά αίτια, ΧρΙΔ 2019, 425-427. – Παπανικολάου Π., Νοµική φύση και λειτουργία του δικαιώµατος από την κληροδοσία, ΝοΒ 1988, 873. – Ο ίδιος, Καταπιστευτική υποκατάσταση και οικογενειακή κληροδοσία (ΑΚ 2009, 2010), ΝοΒ 1993, 417. – Παπαντωνίου Ν., Κληρονοµικό δίκαιο. 1985. – Ο ίδιος, Εγκατάστασις κληρονόµου υπό όρον ειδικής διαχειρίσεως (γνωµ.), Αρµ 1975,401. – Παπασπυρόπουλος Α., Η επίδραση της γεροντικής άνοιας στην ικανότητα προς σύνταξη ή ανάκληση διαθήκης, ΕΦΑΠΟΛΔ 2016, 568-570. – Πιτσιρίκος Ι., Εγκατάσταση κληρονόµου σε δήλο πράγµα - Ερµηνεία διαθήκης - Αποκλεισµός συζύγου από την εξ αδιαθέτου διαδοχή - Έκπτωση κληρονόµου - Τύχη µεταβίβασης του κληρονοµικού µεριδίου του κληρονόµου που εξέπεσε, όταν αυτή γίνεται µε τη συναίνεση του δικαιούχου ή την εγκρίνει ο δικαιούχος, ΕλλΔνη 2005,354. – Ο ίδιος, Το κύρος της αναπαραχθείσης µε παρεµβολή χηµικού χάρτη (καρµπόν) ιδιόγραφης διαθήκης υπό το πρίσµα των ΑΚ 1721 παρ. 1, 1718, 180, ΕΦΑΠΟΛΔ 2015, σελ. 117. – Ποµόνης, Ο τύπος της ιδιογράφου διαθήκης (κατά την παρ’ ηµίν θεωρίαν και πράξιν), ΕΕΝ 1961,613. – Σόντης, Η προς σύνταξιν διαθήκης ανικανότης του δικαστικώς απηγορευµένου και του υπό αντιλήπτορα ασώτου και ο χρόνος ενάρξεως αυτής (ΑΚ 1719), Εράνιον Μαριδάκη Β΄, 1963, σελ. 507. – Σούρλος, Η χρονολόγησις της ιδιογράφου διαθήκης διά γεγονότων εκτός αυτής, ΝοΒ 1971,705. – Ο ίδιος, Αι πανηγυρικαί λέξεις εν ταις δικαιοπραξίαις τελευταίας βουλήσεως και η ερµηνεία των δικαιοπραξιών τούτων, Θεµ. 1950,634. – Σπυριδάκης Ι., Η εικονική διαθήκη, ΝοΒ 1978,646. – Ο ίδιος, Η ανάκληση διαθήκης,

2000. – Ο ίδιος, Κληρονοµικό Δίκαιο, 4 έκδ., 2018. – Στασινόπουλος Ευ., Σχόλιο στην ΕφΑθ 4621/2019 - Ιδιόγραφη διαθήκη, που δεν φέρει υπογραφή τεθείσα με το χέρι του διαθέτη, αλλά έντυπη, ΕλλΔνη 2020, 479-485. – Τζανίδης, Ρήτρα εκπτώσεως σε διαθήκη, Αρµ 1988,174. – Τριανταφυλλόπουλος Κ., Κοινή διαθήκη συζύγων, ΕΕΝ 1960,337. - Τροκάνας Θ., Ο επαναπροσδιορισμός της αρχής της ελευθερίας του διατιθέναι υπό το πρίσμα της κατάρτισης ηλεκτρονικών διαθηκών, ΕλλΔνη 2019, 709-720. – Φίλιος Π., Κληρονοµικό Δίκαιο, 8 έκδ, 2011. – Ο ίδιος, Κύρος ιδιογράφου διαθήκης ης η υπογραφή ετέθη επί του περικλείοντος ταύτην φακέλλου, ΕΕΝ 1964,416. – Φλώρος, Τινά περί του τύπου των διαθηκών, ΝοΒ 1967,726. – Χιώλης Κ., Όρος διαθήκης να µην διαθέσει ο τετιµηµένος περιουσιακό στοιχείο από την κληρονοµία σε συγγενείς του ή σε συγγενείς του διαθέτη (γνωµ.), Αρµ 1983,760. – Ψούνη/Ζορµπά, Αι συνέπειαι της εικονικότητος διαθήκης ως προς τον τετιµηµένον, Αρµ 1970,1142. – Ψωµάς, Κύρος δηµόσιας διαθήκης (ΑΚ 1733 παρ. 1) και ο αναιρετικός λόγος της αναµορφώσεως εγγράφου, Αρµ 1998,532.

Α. Αναγνωριστικές αγωγές επί διαθηκών

I. Αναγνωριστική αγωγή περί της ύπαρξης διαθήκης

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

οποία αυτός που κατέχει ιδιόγραφη διαθήκη την παρακρατεί δολίως ή αρνείται να την προσκοµίσει προς δηµοσίευση. Καταστροφή συνιστά το σχίσιµο, η καύση, η απόρριψη στη θάλασσα και γενικά η υλική εξαφάνιση του εγγράφου. Κατά συνέπεια, όλα ανεξαιρέτως τα προβλεπόµενα στον νόµο είδη διαθηκών, ως έγγραφα, είναι ενδεχόµενο να καταστραφούν ή να χαθούν είτε τυχαία, είτε εξαιτίας παράνοµης πράξης τρίτου. Η τυχαία ή από παράνοµη πράξη καταστροφή ή απώλεια του εγγράφου διαθήκης, προς την οποία εξοµειώνεται ασφαλώς και η κλοπή, υπεξαίρεση ή απόκρυψή της, ουδόλως επιδρά στο κύρος της, δεδοµένου ότι η µη υφιστάµενη πλέον στον πραγµατικό κόσµο διαθήκη εξακολουθεί να υφίσταται από νοµική άποψη. Συνεπώς, η υλική αναίρεση της διαθήκης δεν οδηγεί και στη νοµική της αναίρεση, υπό την έννοια ότι όποιος επικαλείται την ύπαρξη έγκυρης διαθήκης µπορεί να αποκαταστήσει το περιεχόµενό της (άρθρο 435 ΚΠολΔ). Συγκεκριµένα, αυτός που επιθυµεί να στηρίξει ορισµένο κληρονοµικό δικαιώµα επί καταστραφείσας ή απωλεσθείσας διαθήκης, δύναται κατά το άρθρο 70 ΚΠολΔ να ασκήσει αναγνωριστική αγωγή και να ζητήσει την συνδροµή του Δικαστηρίου, ώστε να βεβαιωθεί δικαστικώς ότι πράγµατι υφίσταται (από νοµικής απόψεως) νοµοτύπως καταρτισθείσα διαθήκη, η οποία χάθηκε ή καταστράφηκε και έχει ορισµένο περιεχόµενο.

2. Στοιχεία της αγωγής

Συγκεκριµένα, από τις διατάξεις των άρθρων 68 και 70 του ΚΠολΔ προκύπτει ότι µπορεί να ασκηθεί αναγνωριστική αγωγή για την αναγνώριση της ύπαρξης (ή µη) ορισµένης έννοµης σχέσης, η οποία τελεί σε αβεβαιότητα, εφόσον συντρέχει έννοµο συµφέρον. Συναφώς, απαραίτητη προϋπόθεση για την άσκηση αναγνωριστικής αγωγής είναι ο ενάγων να έχει έννοµο προς τούτο συµφέρον, το οποίο πρέπει να είναι άµεσο, υπό την έννοια ότι η αβεβαιότητα που περιβάλλει την επίδικη έννοµη σχέση είναι ενεστώσα, δηλαδή υπάρχει κατά την συζήτηση επί της οποίας εκδίδεται η απόφαση. Ειδικότερα, συντρέχει έννοµο συµφέρον στο πρόσωπο του ενάγοντος, όταν η αιτούµενη διάγνωση αποτελεί το κατάλληλο µέσο για την άρση της υφιστάµενης αβεβαιότητας στις σχέσεις των διαδίκων και αποτροπής ενδεχόµενης συναφούς βλάβης που απειλείται κατά του ενάγοντος. Συναφώς, στην περίπτωση της αγωγής για την αναγνώριση της ύπαρξης διαθήκης, το έννοµο συµφέρον συντρέχει στο πρόσωπο εκείνου, ο οποίος προβάλλει δικαιώµατα που απορρέουν από διαθήκη που καταστράφηκε ή απωλέσθηκε είτε τυχαία είτε µετά από παράνοµη πράξη τρίτου (ή του συµβολαιογράφου) και, ως εκ τούτου, θεµελιώνει άµεσο συµφέρον για την απόδειξη της (νοµικής) ύπαρξης του απωλεσθέντος ή καταστραφέντος εγγράφου.

α) συντάχθηκε διαθήκη (µε αναφορά στον χρόνο και τον τόπο του θανάτου, καθώς και στην τελευταία κατοικία και διαµονή του διαθέτη) µε ορισµένο περιεχόµενο, εκ του οποίου ο ενάγων έλκει συγκεκριµένο κληρονοµικό δικαίωµα, άρα συντρέχει, εν προκειµένω, (άµεσο) έννοµο συµφέρον στο πρόσωπό του,

β) η διαθήκη είχε συνταχθεί σύµφωνα µε τις νόµιµες διατυπώσεις, ως ακριβώς προβλέπονται κατά περίπτωση, και

γ) η διαθήκη καταστράφηκε ή απωλέσθηκε είτε τυχαία είτε σκοπίµως, µετά από παράνοµη πράξη τρίτου ή του συµβολαιογράφου. Ο τόπος, ο χρόνος και οι ειδικότερες συνθήκες υπό τις οποίες έλαβε χώρα η καταστροφή ή απώλεια της διαθήκης δεν αποτελούν αναγκαία στοιχεία. Σηµειωτέον, ότι για το ορισµένο της σχετικής αγωγής θα πρέπει να γίνεται στο δικόγραφο επίκληση των γεγονότων εκείνων που στηρίζουν το σχετικό έννοµο συµφέρον (προβαλλόµενο κληρονοµικό δικαίωµα) και όχι απλώς και µόνον αναφορά στο πραγµατικό γεγονός της

απώλειας ή καταστροφής της διαθήκης, διαφορετικά η αγωγή απορρίπτεται ως απαράδεκτη.

3. Δικονοµικά ζητήµατα

4. Άµυνα εναγοµένου

IΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω ανικανότητας του διαθέτη

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

ρικού κόσµου ή πλήρης έλλειψη λειτουργίας του νου ή παντελής αποκλεισµός της ελεύθερης βούλησης, ούτε νοείται ως επιχειρούµενη πράξη αυτή καθ’ εαυτή η διαθήκη – αφού ο διαθέτης που έχει περιέλθει σε τέτοια κατάσταση µπορεί να έχει συναίσθηση ότι συντάσσει διαθήκη – αλλά νοούνται οι επί µέρους διατάξεις της διαθήκης, των οποίων την σηµασία, σπουδαιότητα ή έκταση δεν µπορεί να συλλάβει, ιδίως λόγω ανωµαλίας των αναστολών. Στέρηση δε της χρήσης του λογικού λόγω πνευµατικής ασθένειας συντρέχει, όταν ο διαθέτης, εξαιτίας πνευµατικής ασθένειας, δεν µπορεί να προσδιορίσει ελεύθερα τη βούλησή του, δηλαδή να διαθέσει την περιουσία του µετά τον θάνατό του µε λογικούς υπολογισµούς. Παρέπεται ότι δεν αποκλείεται κατά νόµο η συνύπαρξη στο πρόσωπο του διαθέτη και των δύο περιπτώσεων ανικανότητας που προβλέπονται στην προαναφερθείσα ΑΚ 1719 εδ. α΄ περ. 3, δηλαδή τόσο της έλλειψης συνείδησης των πράξεών του, όσο και της πνευµατικής ασθένειας που στερεί τη χρήση του λογικού. Κρίσιμος χρόνος για τη διανοητική κατάσταση του προσώπου είναι η στιγμή της δηλώσεως βουλήσεως, γεγονότα δε προγενέστερα ή μεταγενέστερα από τα οποία εμμέσως μπορεί αυτή να συναχθεί, δεν είναι ουσιώδη.

η περίπτωση διαθέτιδος, η οποία τελούσε υπό καθεστώς συναισθηµατικής φόρτισης, διακατείχετο από υπέρµετρο θρησκευτικό ζήλο και προέβη στη σύνταξη ιδιόγραφης διαθήκης µε όρους και φρασεολογία που δεν ανταποκρίνονταν στις φτωχές γραµµατικές της γνώσεις. Περαιτέρω, η κατάσταση, στην οποία περιέρχεται ο διαθέτης λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής που περιορίζει αποφασιστικά την λειτουργία της βούλησής του, αφορά και στις γνήσιες ψυχώσεις, καθώς και στις οργανοψυχικές παθήσεις που οφείλονται σε παθολογοανατοµικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου ή άλλες εγκεφαλικές διαταραχές (ως λ.χ. εγκεφαλική ατροφία), εξαιτίας των οποίων παρεµποδίζεται ο ελεύθερος προσδιορισµός της βούλησης και ασκείται αποφασιστική επιρροή σε αυτή, µε αποτέλεσµα τη σηµαντική µείωση της ικανότητας αντικειµενικού ελέγχου της πραγµατικότητας από τον διαθέτη (επί παραδείγµατι, µόνη η ασθένεια του καρκίνου δεν δηµιουργεί ανικανότητα για την σύνταξη διαθήκης, εκτός εάν γίνει µετάσταση στον εγκέφαλο η οποία έχει καταλυτική επίδραση στην σχετική ικανότητα). Ενδεικτικώς, πνευµατικές ασθένειες, που προκαλούν έλλειψη της χρήσης του λογικού, είναι οι γνήσιες ψυχώσεις, όπως λ.χ. η µανιοκατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, οι παράνοιες, αλλά και οργανικοψυχικές παθήσεις, όπως λ.χ. η γεροντική άνοια, όταν από αυτή προκαλείται µόνιµη διαταραχή της λειτουργίας του νου, σε βαθµό που αποκλείει την ύπαρξη λογικής κρίσης, η ολιγοφρένεια κ.ά.. Η διπολική διαταραχή δεν αποκλείει την ικανότητα, όταν η ασθένεια εμφανίζει περιόδους φυσιολογικής ύφεσης και περιόδους έξαρσης. Η χρόνια ροπή στο αλκοόλ δεν επιφέρει, καταρχήν ανικανότητα, εφόσον ο διαθέτης, κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης, δεν τελούσε υπό την επήρεια οινο-

πνευματωδών ποτών ή ναρκωτικών ουσιών κατά τα προεκτεθέντα. Μόνη η ύπαρξη κωφότητας δεν συνεπάγεται την έλλειψη συνείδησης των πράξεων του πάσχοντος από αυτήν, ώστε αυτός να θεωρείται ανίκανος κατά την έννοια της ΑΚ 1719.

2. Στοιχεία της αγωγής

νικές διατάξεις των άρθρων 216 παρ. 1 και 118 εδ. 4 ΚΠολΔ), στο συναφές δικόγραφο θα πρέπει να αναφέρεται:

α) ο θάνατος ορισµένου διαθέτη σε συγκεκριµένο τόπο και χρόνο, καθώς και τα στοιχεία τελευταίας κατοικίας ή διαµονής του,

β) η ύπαρξη διαθήκης, νόµιµα δηµοσιευµένης,

γ) το περιεχόµενο της διαθήκης,

δ) τα στοιχεία ενεργητικής νοµιµοποίησης και έννοµου συµφέροντος του ενάγοντος, καθώς και τα στοιχεία παθητικής νοµιµοποίησης του εναγοµένου,

ε) η ανικανότητα του διαθέτη κατά τον χρόνο σύνταξης της διαθήκης,

στ) ο λόγος ανικανότητας για την σύνταξη της διαθήκης (ΑΚ 1719): 1. είτε λόγω ανηλικότητας, 2. είτε λόγω στέρησης της δικαιοπρακτικής ικανότητας ή στέρησης της ικανότητας σύνταξης διαθήκης στο πλαίσιο δικαστικής συµπαράστασης, 3. είτε λόγω έλλειψης συνείδησης των πράξεων ή λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής όχι µόνον µε µνεία απλών πραγµατικών περιστατικών, αλλά µε τεκµηρίωση, έστω και στοιχειωδώς, της σχετικής εξειδίκευσης ως προς την ανικανότητα του διαθέτη (χωρίς ασφαλώς να απαιτείται από τον ενάγοντα να αξιολογήσει από ιατρική άποψη κάθε συγκεκριµένο περιστατικό, έργο το οποίο αποτελεί, ούτως ή άλλως, αντικείµενο συναφούς πραγµατογνωµοσύνης κατ’ άρθρα 368 επ. ΚΠολΔ).

3. Δικονοµικά ζητήµατα

ται η κληρονοµία. Εναγόµενος είναι οποιοσδήποτε αντλεί έννοµο συµφέρον από την άκυρη διαθήκη, θέτοντας έτσι υπό αµφισβήτηση το σχετικό δικαίωµα του ενάγοντος. Σηµειωτέον ότι η από κοινού έγερση αγωγής από την πλευρά εξ αδιαθέτου κληρονόµων κατά κληρονόµων από διαθήκη και κληροδόχων, µε αίτηµα την αναγνώριση της ακυρότητας διαθήκης λόγω στέρησης χρήσεως λογικού του διαθέτη ή επικουρικά λόγω έλλειψης συνείδησης των πραττοµένων, δηµιουργεί σχέση απλής οµοδικίας.

βάζει χειρόγραφα, και ως εκ τούτου ανίκανος για την σύνταξη ιδιόγραφης διαθήκης (ΑΚ 1723), έχει ο επικαλούµενος την ακυρότητα της διαθήκης.

4. Άµυνα εναγοµένου

σβεστική προθεσµία). Ωστόσο, εφόσον η αγωγή ασκηθεί µετά από την συµπλήρωση του γενικού χρόνου εικοσαετούς παραγραφής των αξιώσεων που θέτει η ΑΚ 249, δύναται να προταχθεί από τον εναγόµενο ένσταση έλλειψης έννοµου συµφέροντος του ενάγοντος. Ειδικότερα, όπως υποστηρίζεται, δύναται να διατυπωθεί ο ισχυρισµός ότι η πάροδος εικοσαετίας από τον θάνατο του διαθέτη, που συνεπάγεται την παραγραφή τόσο της περί κλήρου αγωγής όσο και των ειδικών αγωγών (π.χ. διεκδικητικής αγωγής), αφαιρούν από τον εξ αδιαθέτου κληρονόµο το έννοµο συµφέρον, δεδοµένου ότι η αναγνώριση της ακυρότητας της διαθήκης ουδεµία έννοµη συνέπεια θα µπορούσε να έχει πλέον στις σχέσεις του µε τους εκ διαθήκης κληρονόµους.

IΙΙ. Αναγνωριστική αγωγή περί της ακυρότητας διαθήκης
λόγω µη τήρησης των νοµίµων διατυπώσεων

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις