Back to Top
ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΟ
Κωδικός Προϊόντος:
17886
- Έκδοση: 2020
- Σχήμα: 17x24
- Βιβλιοδεσία: Εύκαμπτη
- Σελίδες: 384
- ISBN: 978-960-654-180-3
- Black friday εκδόσεις: 10%
Αντικείμενο του βιβλίου «Αθλητικό Αυτοδιοίκητο» αποτελεί η διερεύνηση ιδίως του αυτοδιοίκητου των αθλητικών νομικών προσώπων, αλλά και της δομής, της οργάνωσης και των ιδιαίτερων γνωρισμάτων της έννομης τάξης που διέπει τον αθλητισμό. Στο πλαίσιο αυτό, το έργο παρουσιάζει τη σχέση κρατικού παρεμβατισμού και αθλητικού αυτοδιοίκητου, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των αθλητικών νομικών προσώπων, τη σχέση αθλητικού αυτοδιοίκητου και ιδιωτικής αυτονομίας, καθώς και των περιορισμών του αθλητικού αυτοδιοίκητου από την κρατική και την αθλητική έννομη τάξη. Αποτελεί απαραίτητο βοήθημα για τους νομικούς που ασχολούνται με το αθλητικό δίκαιο, αλλά και για αθλητικούς φορείς και στελέχη αθλητικών ομοσπονδιών και συνομοσπονδιών.
| Πρόλογος | Σελ. VII |
| Προλεγόμενα συγγραφέα | Σελ. IX |
| Συντομογραφίες | Σελ. XV |
| Προεισαγωγικές επισημάνσεις | Σελ. XXI |
| ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ | ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ | |
| §1. Εισαγωγή | Σελ. 1 |
| Ι. Εντοπισμός και οριοθέτηση του προς εξέταση ζητήματος | Σελ. 1 |
| ΙΙ. Μέθοδος προσέγγισης | Σελ. 4 |
| ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ | ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΟ | |
| §2. Δικαϊκή οργάνωση του αθλητισμού | |
| Ι. Αθλητισμός και δίκαιο | Σελ. 7 |
| ΙΙ. Νομικός πλουραλισμός | Σελ. 11 |
| ΙΙΙ. Κρατική έννομη τάξη | Σελ. 14 |
| IV. Αθλητική έννομη τάξη | Σελ. 29 |
| V. Ιδιαιτερότητα του αθλητισμού | Σελ. 42 |
| VI. Εξαίρεση του αθλητισμού; | Σελ. 44 |
| ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ | ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ, ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ, ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΚΤΕΣ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΟΥ | |
| §3. Φυσιολογία του αθλητικού αυτοδιοίκητου | |
| Ι. Κατοχύρωση του αθλητικού αυτοδιοίκητου | Σελ. 47 |
| II. Οριοθέτηση του αθλητικού αυτοδιοίκητου | Σελ. 62 |
| ΙΙΙ. Ιδιαιτερότητα του αθλητικού αυτοδιοίκητου | Σελ. 69 |
| IV. Ειδικό αθλητικό αυτοδιοίκητο της ΕΠΟ; | Σελ. 73 |
| §4. Περιεχόμενο του αθλητικού αυτοδιοίκητου | |
| Ι. Ατομική και συλλογική πλευρά | Σελ. 76 |
| ΙΙ. Θετική και αρνητική πλευρά | Σελ. 77 |
| ΙΙΙ. Solus consensus obligat | Σελ. 80 |
| §5. Φορείς του αθλητικού αυτοδιοίκητου - Νομική φύση - Αρμοδιότητες | Σελ. 81 |
| Ι. Διεθνή αθλητικά νομικά πρόσωπα | Σελ. 82 |
| 1. Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή - Διεθνής Παραολυμπιακή Επιτροπή | Σελ. 82 |
| 2. Διεθνείς αθλητικές ομοσπονδίες | Σελ. 86 |
| 3. Παγκόσμιος Οργανισμός Αντι-Ντόπινγκ | Σελ. 91 |
| 4. Διεθνή αθλητικά διαιτητικά δικαστήρια | Σελ. 91 |
| 5. Λοιπά διεθνή αθλητικά νομικά πρόσωπα | Σελ. 93 |
| ΙΙ. Εθνικά αθλητικά νομικά πρόσωπα | Σελ. 95 |
| 1. Εθνικές ολυμπιακές επιτροπές - Εθνικές παραολυμπιακές επιτροπές | Σελ. 95 |
| 2. Εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες | Σελ. 100 |
| 3. Αθλητικές (ερασιτεχνικές) ενώσεις - (Αθλητικές) επαγγελματικές ενώσεις | Σελ. 135 |
| 4. Αθλητικά σωματεία - Αθλητικές Ανώνυμες Εταιρείες | Σελ. 140 |
| 5. Λοιπά εθνικά αθλητικά νομικά πρόσωπα | Σελ. 143 |
| §6. Αποδέκτες του αθλητικού αυτοδιοίκητου | |
| Ι. Κρατικά όργανα | Σελ. 144 |
| ΙΙ. Ιδιώτες | Σελ. 144 |
| ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ | ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΕΝΝΟΜΗΣ ΤΑΞΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΟ | |
| §7. Δέσμευση από διατάξεις της αθλητικής έννομης τάξης | |
| Ι. Δέσμευση με βάση το ιδιωτικό δίκαιο | Σελ. 147 |
| 1. Δέσμευση με συγκατάθεση | Σελ. 147 |
| 2. Δέσμευση μελών (τροποποιημένη κανονιστική θεωρία) | Σελ. 148 |
| 3. Δέσμευση μη μελών (συμβατική θεωρία) | Σελ. 150 |
| 4. Συμμετοχή σε αθλητικούς αγώνες | Σελ. 153 |
| 5. Δοκιμασία της ιδιωτικής αυτονομίας | Σελ. 154 |
| ΙΙ. Δέσμευση με βάση το δημόσιο δίκαιο | Σελ. 158 |
| §8. Μέθοδος ερμηνείας διατάξεων της αθλητικής έννομης τάξης | |
| Ι. Αληθινή βούληση - Καλή πίστη και συναλλακτικά ήθη - Σκοπός | Σελ. 160 |
| ΙΙ. Ερμηνεία σύμφωνη με το Σύνταγμα, το ενωσιακό δίκαιο και το διεθνές δίκαιο | Σελ. 164 |
| ΙΙΙ. Στενή ερμηνεία εξαιρετικών διατάξεων | Σελ. 165 |
| ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ | ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΟΥ | |
| §9. Περιορισμοί του αθλητικού αυτοδιοίκητου ενώπιον της τακτικής δικαιοσύνης - Προβάδισμα των κανόνων της κρατικής έννομης τάξης | Σελ. 169 |
| Ι. Αυτοπεριορισμοί | Σελ. 170 |
| ΙΙ. Αναγκαστικό δίκαιο | Σελ. 171 |
| 1. Ιδιωτικό διεθνές δίκαιο | Σελ. 172 |
| 2. Νομικά πρόσωπα | Σελ. 173 |
| 3. Προστασία της προσωπικότητας | Σελ. 178 |
| 4. Συμβάσεις εργασίας και υπηρεσιών | Σελ. 189 |
| 5. Ελεύθερος και αθέμιτος ανταγωνισμός | Σελ. 197 |
| 6. Προστασία του καταναλωτή | Σελ. 204 |
| 7. Διανοητική ιδιοκτησία | Σελ. 215 |
| 8. Προσωπικά δεδομένα | Σελ. 218 |
| 9. Αθλητική νομοθεσία | Σελ. 219 |
| 10. Λοιπές διατάξεις | Σελ. 254 |
| ΙΙΙ. Γενικές αρχές κρατικής έννομης τάξης | Σελ. 259 |
| 1. Ιδιωτικό δίκαιο | Σελ. 260 |
| 2. Πειθαρχικό δίκαιο | Σελ. 270 |
| 3. Δίκαιο δημοσίων υπηρεσιών | Σελ. 275 |
| IV. Γενικές αρχές αθλητικής έννομης τάξης | Σελ. 278 |
| V. Θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες | Σελ. 286 |
| §10. Περιορισμοί του αθλητικού αυτοδιοίκητου ενώπιον της διαιτησίας - Προβάδισμα των κανόνων της αθλητικής έννομης τάξης | |
| I. Δημόσια τάξη στην εθνική διαιτησία | Σελ. 298 |
| II. Δημόσια τάξη στη διεθνή διαιτησία | Σελ. 302 |
| §11. Concursus: Αντινομίες περιορισμών του αθλητικού αυτοδιοίκητου από την κρατική έννομη τάξη και την αθλητική έννομη τάξη | |
| Ι. Αντινομία κανόνων κρατικής έννομης τάξης και αθλητικής έννομης τάξης | Σελ. 312 |
| ΙΙ. Κυρώσεις του Κράτους σε εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες λόγω μη συμμόρφωσής τους με την κρατική έννομη τάξη | Σελ. 314 |
| ΙΙΙ. Κυρώσεις διεθνών αθλητικών ομοσπονδιών σε εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες λόγω μη συμμόρφωσής τους με την αθλητική έννομη τάξη | Σελ. 315 |
| ΙV. Διάσταση αθλητικής αναγνώρισης εθνικών αθλητικών ομοσπονδιών από το Κράτος και τις διεθνείς αθλητικές ομοσπονδίες | Σελ. 321 |
| ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ | ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ | |
| §12. Επίλογος | |
| Ι. Συμπεράσματα | Σελ. 325 |
| 1. Κρατικός παρεμβατισμός και αθλητικό αυτοδιοίκητο | Σελ. 325 |
| 2. Φυσιολογία, περιεχόμενο, φορείς και αποδέκτες του αθλητικού αυτοδιοίκητου | Σελ. 326 |
| 3. Διαμόρφωση της αθλητικής έννομης τάξης με βάση το αθλητικό αυτοδιοίκητο | Σελ. 328 |
| 4. Περιορισμοί του αθλητικού αυτοδιοίκητου | Σελ. 329 |
| ΙΙ. Προβληματισμοί | Σελ. 330 |
| Βιβλιογραφία - Αρθρογραφία | Σελ. 333 |
| Ευρετήριο | Σελ. 351 |
Σελ. 1
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
§1. Εισαγωγή
Ι. Εντοπισμός και οριοθέτηση του προς εξέταση ζητήματος
1Ο ακριβής προσδιορισμός και οριοθέτηση του αυτοδιοικήτου στον αθλητισμό (ή αλλιώς αθλητικού αυτοδιοίκητου) και δη προεχόντως του αυτοδιοίκητου των αθλητικών νομικών προσώπων, περαιτέρω δε, συναφώς, και ο ακριβής προσδιορισμός και οριοθέτηση της δομής, της οργάνωσης και των ιδιαίτερων γνωρισμάτων της έννομης τάξης που διέπει τον αθλητισμό καθώς και της σχέσης του αθλητισμού με το δίκαιο,
Σελ. 2
αποτελούν εριζόμενα ζητήματα που απασχολούν έντονα την επιστήμη του αθλητικού δικαίου τα τελευταία σαράντα και πλέον χρόνια. Δεν πρέπει μάλιστα να αμφισβητείται ότι τα ζητήματα αυτά είναι στην ουσία τα κρισιμότερα για την ορθή κατανόηση των (εννόμων και μη) σχέσεων που αναπτύσσονται εντός του αθλητισμού, αφού αυτή δεν θα μπορούσε προφανώς να επιτευχθεί χωρίς απάντηση στα θεμελιώδη ερωτήματα της επιστήμης του αθλητικού δικαίου:
2Από ποιους κανόνες συντίθεται η έννομη τάξη που διέπει τον αθλητισμό; Οι κανόνες των ολυμπιακών επιτροπών και αθλητικών ομοσπονδιών διαμορφώνουν μία ιδιαίτερη έννομη τάξη, πέραν της κρατικής, και αν ναι, ποια είναι η σχέση μεταξύ των δύο αυτών εννόμων τάξεων; Το αθλητικό αυτοδιοίκητο συνεπάγεται αυτονομία της αθλητικής έννομης τάξης από την κρατική έννομη τάξη; O αθλητισμός διέπεται από ένα ρυθμιστικό και ελεγκτικό άβατο έναντι της κρατικής έννομης τάξης; Πώς ακριβώς προσδιορίζεται η ιδιαιτερότητα του αθλητισμού και συνακόλουθα του αθλητικού δικαίου και της αθλητικής έννομης τάξης; Η αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του αθλητισμού πρέπει μήπως να οδηγήσει στην αποδοχή της ειδικότητας και άρα κατίσχυσης της αθλητικής έννομης τάξης έναντι της κρατικής ή της εξαίρεσης του αθλητισμού από το δίκαιο; Τα αθλητικά νομικά πρόσωπα είναι ενώσεις που υπάγονται σε συγκεκριμένη κρατική έννομη τάξη ή μήπως sui generis αθλητικά μορφώματα; Το αθλητικό αυτοδιοίκητο ταυτίζεται με την ιδιωτική αυτονομία ή μήπως διαφοροποιείται από αυτήν και αν ναι, σε τι βαθμό; Πώς οριοθετείται το αθλητικό αυτοδιοίκητο στην Ελλάδα και σε κάθε κράτος, εν όψει και της διεθνούς και εθνικής πολιτικής για τον αθλητισμό; Ποια είναι η φυσιολογία, το περιεχόμενο, οι φορείς, οι αποδέκτες και οι περιορισμοί του αθλητικού αυτοδιοίκητου; Πώς εξειδικεύεται η ιδιαιτερότητα του αθλητισμού για το ζήτημα του αθλητικού αυτοδιοίκητου;
3Περαιτέρω, πώς διαμορφώνεται η αθλητική έννομη τάξη με βάση το αθλητικό αυτοδιοίκητο; Σε τι βαθμό η κρατική έννομη τάξη νομιμοποιείται να θέτει περιορισμούς στην αθλητική έννομη τάξη; Αντιστρόφως, νοούνται περιορισμοί της κρατικής έννομης τάξης από την αθλητική έννομη τάξη; Το αθλητικό αυτοδιοίκητο αφορά και στην
Σελ. 3
ύπαρξη συγκεκριμένων κανόνων της αθλητικής έννομης τάξης που διακρίνονται από τους κανόνες δικαίου και αν ναι, σε τι βαθμό υφίσταται αυτή η διάκριση; Οι κανόνες της αθλητικής έννομης τάξης υπερβαίνουν στο σύνολό τους το απαραίτητο για την ένταξή τους στο δίκαιο κατώφλι κανονιστικότητας ή ορισμένοι από αυτούς εντάσσονται σε ένα χώρο ελεύθερο δικαίου και αποτελούν μη δίκαιο (non-droit) ή εντάσσονται στο ήπιο δίκαιο (droit souple), το οποίο, ανάλογα με το ποια από τα τρία θεμελιώδη στοιχεία του δικαίου δεν πληροί (δεσμευτικότητα, κύρωση, ορολογική ακρίβεια), θα μπορούσε να διακριθεί περαιτέρω σε απαλό δίκαιο χωρίς δεσμευτική ισχύ (droit doux sans obligation), μαλακό δίκαιο χωρίς κύρωση (droit mou sans sanction) ή θολό δίκαιο χωρίς ορολογική ακρίβεια (droit flou sans précision); Οι διαφορές που προκύπτουν από τον αθλητισμό είναι στο σύνολό τους επιδεκτικές επίλυσης από τα αρμόδια κρατικά δικαιοδοτικά όργανα ή έστω τα αρμόδια διαιτητικά όργανα ή όχι;
4Το ζήτημα του ακριβούς προσδιορισμού και οριοθέτησης του αθλητικού αυτοδιοίκητου ανέκυψε με ιδιαίτερα οξύ τρόπο και στην Ελλάδα, κυρίως με αφορμή αντιδράσεις της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου-Fédération Internationale de Football Association (FIFA) από το 1991 και εφεξής σε νομοθετικές πρωτοβουλίες των ελληνικών Κυβερνήσεων, που αφορούσαν μεταξύ άλλων και στο άθλημα το ποδοσφαίρου και στην Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (ΕΠΟ). Οι αντιδράσεις αυτές συνίσταντο στη διαπίστωση της παραβίασης του αθλητικού αυτοδιοίκητου εκ μέρους των ελληνικών Κυβερνήσεων και στην άσκηση πίεσης προς αυτές για απόσυρση των επίμαχων νομοσχεδίων, με την (υλοποιηθείσα για λίγες ημέρες το 2006) εξαγγελία αποβολής της ΕΠΟ και συνακόλουθα και των ελληνικών (εθνικών και λοιπών) ομάδων από όλους τους διεθνείς αγώνες, γεγονός που θα συνεπέφερε και απαγόρευση διεθνών μεταγραφών καθώς και απώλεια εσόδων από συμμετοχή σε διεθνές διοργανώσεις (π.χ. στο
Σελ. 4
ποδόσφαιρο, στην καλαθοσφαίριση, στην πετοσφαίριση κ.λπ.), τηλεοπτικά δικαιώματα, συμβόλαια με χορηγούς και εισπράξεις εισιτηρίων. Προς αποφυγή διάρρηξης των σχέσεων με ένα διεθνή αθλητικό φορέα που αναπτύσσει διεθνή μονοπωλιακή δράση (βλ. αρ. 35 και 95) και της συνακόλουθης απώλειας εσόδων εθνικών αθλητικών νομικών προσώπων που θα μπορούσε να φτάσει, ιδίως σε επαγγελματικά αθλήματα, σε δυσθεώρητα ύψη πολλών εκατομμυρίων ευρώ, οι ελληνικές Κυβερνήσεις οδηγήθηκαν τα έτη 1993, 2001 και 2004 στην απόσυρση των επίμαχων νομοσχεδίων και τα έτη 2006 και 2015 στην ψήφιση ειδικών νομοθετικών διατάξεων, με τις οποίες επιχειρήθηκε η κανονιστική κατοχύρωση του αθλητικού αυτοδιοίκητου της ΕΠΟ.
ΙΙ. Μέθοδος προσέγγισης
5Για τον ακριβή προσδιορισμό και οριοθέτηση του αθλητικού αυτοδιοίκητου, περαιτέρω δε, συναφώς, και τον ακριβή προσδιορισμό και οριοθέτηση της δομής, της οργάνωσης και των ιδιαίτερων γνωρισμάτων της έννομης τάξης που διέπει τον αθλητισμό καθώς και της σχέσης του αθλητισμού με το δίκαιο, και την απάντηση στα ως άνω θεμελιώδη ερωτήματα της επιστήμης του αθλητικού δικαίου κρίνεται μεθοδολογικά απαραίτητη και κομβική η παρουσίαση της δομής, της λειτουργίας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κρατικής έννομης τάξης, που διαμορφώνεται από την κρατική εξουσία, και της αθλητικής έννομης τάξης, που διαμορφώνεται από την ιδιωτική πρωτοβουλία, καθώς και η παρουσίαση της νομικής μορφής και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των αθλητικών νομικών προσώπων, που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της αθλητικής έννομης τάξης. Περαιτέρω, αξιολογείται και αναλύεται η σχέση μεταξύ αθλητικού αυτοδιοίκητου και ιδιωτικής αυτονομίας, ελευθερίας των συμβάσεων και ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι, οριοθετείται η ιδιαιτερότητα του αθλητισμού ως προς τη σχέση αυτή, ερευνάται η διαμόρφωση της αθλητικής έννομης τάξης με βάση το αθλητικό αυτοδιοίκητο και δη η δέσμευση από τους κανόνες της αθλητικής έννομης τάξης και η μέθοδος ερμηνείας των κανόνων της αθλητικής έννομης τάξης και εντοπίζεται ο χώρος ελεύθερος δικαίου που αναπτύσσεται εντός του αθλητισμού. Επίσης, γίνεται αναλυτική, τυπολογική παρουσίαση των περιορισμών του αθλητικού αυτοδιοίκητου από την κρατική έννομη τάξη, με έμφαση στη θεμελιώδη διάκριση μεταξύ αναγκαστικού δικαίου και δημόσιας τάξης, και από την αθλητική έννομη τάξη. Στο πλαίσιο της ανάπτυξης αυτής εξετάζονται επίσης τα ανακύπτοντα καίρια ζητήματα δοκιμασίας της ιδιωτικής αυτονομίας των αντισυμβαλλομένων των ολυμπιακών επιτροπών και των αθλητικών ομοσπονδιών και προσεγγίζονται αναλυτικότερα ορισμένα ειδικότερα ζητήματα που αναφύονται από τις προκύπτουσες αντινομίες των περιορισμών του αθλητικού αυτοδιοίκητου από την κρατική έννομη τάξη και την αθλητική έννομη τάξη.
6Σε αυτή τη μελέτη ιδιαίτερα κρίσιμη παρίσταται η δικαιοσυγκριτική θεώρηση των ερευνόμενων ζητημάτων, κυρίως με αναφορά στη δικαϊκή οργάνωση του αθλητισμού στη
Σελ. 5
Γαλλία και στην Ελβετία και στις παραδοχές της θεωρίας και της νομολογίας στα κράτη αυτά. Προς την κατεύθυνση αυτή συνηγορεί κατ’ αρχήν η διαπίστωση ότι ο αθλητισμός και η αθλητική έννομη τάξη υπερβαίνουν και διαπερνούν τα σύνορα των κρατών (βλ. αρ. 34), περαιτέρω δε ως προς την Ελβετία η σύσταση και λειτουργία σε αυτήν της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (βλ. αρ. 87), πολλών διεθνών αθλητικών ομοσπονδιών (βλ. αρ. 93), του Παγκόσμιου Οργανισμού Αντι-Ντόπινγκ (βλ. αρ. 100) και πολλών διεθνών αθλητικών διαιτητικών δικαστηρίων (βλ. αρ. 102) και επομένως η κατ’ αρχήν υπαγωγή τους στο ελβετικό δίκαιο καθώς και η επικράτηση παραδοχών, αντίστοιχων με αυτές της κρατούσας άποψης στην Ελλάδα, για θεμελίωση της δέσμευσης από τις αποφάσεις των εθνικών αθλητικών ομοσπονδιών αποκλειστικά στο ιδιωτικό δίκαιο και ως προς τη Γαλλία η επικράτηση σε αυτήν παρεμβατικής εθνικής πολιτικής για τον αθλητισμό, αντίστοιχης με αυτήν στην Ελλάδα, ο εν γένει (μη ακολουθούμενος πάντως και εν προκειμένω) σαφής επηρεασμός των ελληνικών διοικητικών δικαστηρίων, που έχουν διαμορφώσει την κρατούσα άποψη στην Ελλάδα σχετικά με την έννομη θέση των αθλητικών νομικών προσώπων, από τη νομολογία του Conseil d’État και εν γένει των γαλλικών διοικητικών δικαστηρίων καθώς και η λήψη υπ’ όψιν του νομοθετικού καθεστώτος στη Γαλλία από τους συντάκτες του προϊσχύσαντος αθλητικού νόμου
Σελ. 6
75/1975, στον οποίο στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό η σύγχρονη οργάνωση του αθλητισμού στην Ελλάδα και η θέσπιση του ισχύοντος αθλητικού νόμου 2725/1999.
1. Για το σχετικό όρο βλ. σε εθνικό επίπεδο Α. Μαλάτο, Παραδόσεις αθλητικού δικαίου, σελ. 405 επ.· Δ. Παναγιωτόπουλο, Αθλητικό δίκαιο Ι, σελ. 78· τοποθετήσεις Ε. Αυγενάκη, Ι. Μπουρνούς, Σ. Σακοράφα, Μ. Ξενογιαννακοπούλου, Ε. Συντυχάκη κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για την κύρωση της σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης που υπογράφηκε στο Magglingen/Macolin τη 18η Σεπτεμβρίου 2014, σχετικά με τη χειραγώγηση των αθλητικών αγώνων κ.λπ. (ν. 4639/2019) στις 15.11.2019, Περίοδος ΙΗ΄, Σύνοδος Α΄, Συνεδρίαση ΜΗ΄· τοποθετήσεις Α. Σταμπουλή κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για την επιτροπή επαγγελματικού αθλητισμού και άλλες διατάξεις (ν. 4603/2019) στις 6.3.2019, Περίοδος ΙΖ΄, Σύνοδος Δ΄, Συνεδρίαση ϞΑ· τοποθετήσεις Σ. Κοντονή, Δ. Κωνσταντόπουλου και Π. Χαϊκάλη κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για επείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση της βίας στον αθλητισμό και άλλες διατάξεις (ν. 4326/2015) στις 7.5.2015, Περίοδος ΙΣΤ΄, Σύνοδος Α΄, Συνεδρίαση ΛΖ΄, τοποθετήσεις Σ. Κοντονή, Α. Καραμανλή, Γ. Μαυρωτά, Π. Χριστοφιλοπούλου, Χ. Σιμορέλη, Α. Γρέγο κατά τη συζήτηση του ίδιου νομοσχεδίου στις 6.5.2015, Περίοδος ΙΣΤ΄, Σύνοδος Α΄, Συνεδρίαση ΛΣΤ΄, Σ. Κοντονή, Ι. Ανδριανό, Π. Χαϊκάλη, Σ. Αντωνάκου, Α. Πετράκο, Ν. Καραθανασόπουλο και Χ. Ταχιάου κατά τη συζήτηση του ίδιου νομοσχεδίου στις 6.5.2015, Περίοδος ΙΣΤ΄, Σύνοδος Α΄, Συνεδρίαση ΛΕ΄· τοποθετήσεις Ν. Κωνσταντόπουλου, Α. Διαμαντοπούλου, Κ. Γείτονα και Χ. Μανωλιά κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για την ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία αθλητικών επαγγελματικών ενώσεων και άλλες διατάξεις (ν. 3479/2006) στις 11.7.2006, Περίοδος ΙΑ΄, Σύνοδος Β΄, Συνεδρίαση ΡΟ΄· τοποθέτηση Χ. Παπαθανασίου κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για τον ερασιτεχνικό και επαγγελματικό αθλητισμό και άλλες διατάξεις (ν. 2725/1999) στις 4.5.1999, Περίοδος Θ΄, Σύνοδος Γ΄, Συνεδρίαση ΡΙΗ΄. Για την απόδοση του όρου αυτού σε διεθνές επίπεδο ως autorégulation, autoréglementation, autogouvernance ή, αντιστοίχως, self-regulation, self-government, self-governance καθώς και ως autonomie ή, αντιστοίχως, autonomy και για την εν γένει εννοιολογική σχέση των όρων αυτοδιοίκητο, αυτό-οργάνωση, αυτορρύθμιση, αυτονομία βλ. αρ. 32, 47 επ. και 51 επ.
2. Ο όρος αυτός απαντάται στο άρθρο 118Α του ν. 2725/1999 και αποδίδει το σύνολο των νομικών προσώπων που λειτουργούν εντός του αθλητικού κινήματος τόσο σε διεθνές επίπεδο (προεχόντως ΔΟΕ, ΔΠΕ, διεθνείς αθλητικές ομοσπονδίες) όσο και σε εθνικό επίπεδο (προεχόντως εθνικές ολυμπιακές και παραολυμπιακές επιτροπές, εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες, αθλητικές ενώσεις και επαγγελματικές ενώσεις και αθλητικά σωματεία και αθλητικές ανώνυμες εταιρείες). Συναφής είναι και ο όρος «αθλητικοί φορείς», ο οποίος απαντάται στα άρθρα 31 παρ. 9, 41Γ παρ. 7, 41Δ παρ. 1 και 10, 50 παρ. 1 και 4, 52 παρ. 1, 126 παρ. 3, 128ΣΤ παρ. 5 και 136 παρ. 4 του ν. 2725/1999 και συμπεριλαμβάνει και τις ενώσεις προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα.
3. Βλ. ενδεικτικά Α. Μαλάτο, ό.π., σελ. 65 επ. και 405 επ.· Δ. Παναγιωτόπουλο, ό.π., σελ. 116 επ.· Μ. Παπαλουκά, Ευρωπαϊκή αθλητική αγορά, σελ. 30 επ.· F. Buy/J.-M. Marmayou/D. Poracchia/F. Rizzo, Droit du sport, αρ. 19-23· G. Simon/C. Chaussard/P. Icard/D. Jacotot/C. de la Mardière/V. Thomas, Droit du sport, αρ. 66-68· F. Latty, La lex sportiva, Recherche sur le droit transnational, passim· G. Rabu, L’organisation du sport par le contrat, αρ. 594 επ.· F. Alaphilippe/J.-P. Karaquillo, L’activité sportive dans les balances de la justice, passim· J.-P. Karaquillo, Le droit du sport, σελ. 1 επ. με περαιτέρω παραπομπές σε θεωρία και 86 επ· L. Balmond, Le Tribunal Arbitral du Sport et l’ordre juridique transnational du sport, σε C. Leroy/L. Yboud, Le concept d’arbitrage, Regards croisés entre droit et sport, σελ. 55 επ. (70 επ.)· J.-L. Chappelet, L’autonomie du sport en Europe, passim· S. Giummarra, Les droits fondamentaux & le sport, αρ. 137 επ.· P. Collomb, Les problèmes juridiques du sport: le sportif et le groupement sportif, passim· P. Zen-Ruffinen, Droit du sport, αρ. 21-38· M. Baddeley, L’association sportive face au droit, Les limites de son autonomie, passim.
4. Βλ. Δ. Παναγιωτόπουλο, ό.π., σελ. 141: «Το ενδιαφέρον στο αθλητικό δίκαιο εστιάζεται ανάμεσα στα όρια της θεσμικής αυτονομίας στον αθλητισμό, δηλαδή μέχρι ποιου σημείου μπορούν ιδιώτες και πρόσωπα να θέτουν κανόνες γι’ αυτόν και στη δυνατότητα της κεντρικής διοίκησης να θέτει νόμους για τον αθλητισμό».
5. Ε. Πρεβεδούρου, Κανόνες soft law στο διοικητικό δίκαιο, αρ. 232.
6. Θ. Παπαχρίστου, Κοινωνιολογία του δικαίου, σελ. 36 επ.
7. J. Carbonnier, Droit civil, Tome 1, σελ. 107.
8. Conseil d’État, Le droit souple, Étude annuelle 2013, passim.
9. Για τις τρεις πτυχές του ήπιου δικαίου βλ. Ε. Πρεβεδούρου, Κανόνες soft law στο διοικητικό δίκαιο, αρ. 230· B. Lavergne, Recherche sur la soft law en droit public français, σελ. 47 επ. και 68 επ.· C. Thibierge, Le droit souple, Réflexion sur les textures du droit, RTDCiv 2003, 599 (560).
10. Για τις αντιδράσεις της FIFA και τις περαιτέρω ενέργειες των ελληνικών Κυβερνήσεων βλ. Α. Μαλάτο, ό.π., σελ. 405 επ.· Δ. Παναγιωτόπουλο/Ι. Μουρνιανάκη, Ελληνικό αθλητικό δίκαιο: η πρόσφατη κρίση στις σχέσεις μεταξύ ΕΠΟ και FIFA, σε Δ. Παναγιωτόπουλο, Αθλητικός Νόμος Lex Sportiva, Διαφορές-Αδικήματα-Δίκη, σελ. 282 επ. Για τις αντίστοιχες αντιδράσεις της FIFA προς άλλες εθνικές κυβερνήσεις και αθλητικές ομοσπονδίες λόγω αναφερόμενης παραβίασης του αθλητικού αυτοδιοίκητου βλ. F. Buy/J.-M. Marmayou/D. Poracchia/F. Rizzo, ό.π., αρ. 21· J.-L. Chappelet, ό.π., σελ. 23 επ.· G. Simon, Chronique d’une demission annoncée: les associations nationales de football entre le marteau de la FIFA et l’enclume des gouvernements, σε M. Maisonneuve, Droit et coupe du monde, σελ. 63 επ.· A. Lewis/J. Taylor, Sport: Law and practice, αρ. Α2.33 επ.· P. Iosifidis σε I. Blackshaw/S. Cornelius/R. Siekmann, TV rights and sport, Legal aspects, σελ. 363.
11. Βλ. τοποθέτηση Δ. Κωνσταντόπουλου κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για επείγοντα μέτρα για την αντιμετώπιση της βίας στον αθλητισμό και άλλες διατάξεις (ν. 4326/2015) στις 7.5.2015, Περίοδος ΙΣΤ΄, Σύνοδος Α΄, Συνεδρίαση ΛΖ΄: «Οποιαδήποτε εμπλοκή της πολιτείας στο αυτοδιοίκητο της ΕΠΟ σημαίνει αποκλεισμό των ελληνικών ομάδων από ευρωπαϊκές και διεθνείς οργανώσεις, τόσο σε επίπεδο συλλόγων όσο και σε επίπεδο εθνικών ομάδων».
12. F. Buy/J.-M. Marmayou/D. Poracchia/F. Rizzo, ό.π., αρ. 44· F. Latty, La lex sportiva, Recherche sur le droit transnational, σελ. 440· P. Zen-Ruffinen, Droit du sport, αρ. 361· L. Valloni/T. Pachmann, Sports law in Switzerland, αρ. 1 και 66 επ. με επί μέρους παρουσίαση διεθνών αθλητικών ομοσπονδιών που εδρεύουν στην Ελβετία. Ειδικότερα, στην Ελβετία εδρεύουν μεταξύ άλλων η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου-Fédération Internationale de Football Association (FIFA), η Διεθνής Ομοσπονδία Καλαθοσφαίρισης-Fédération Internationale de Basketball (FIBA), η Διεθνής Ομοσπονδία Πετοσφαίρισης-Fédération Internationale de Volleyball (FIVB), η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδηλασίας-Union Cycliste Internationale (UCI), η Διεθνής Ομοσπονδία Χειροσφαίρισης-Fédération Internationale de Handball (IHF), η Διεθνής Ομοσπονδία Κολύμβησης-Fédération Internationale de Natation (FINA), η Διεθνής Ομοσπονδία Γυμναστικής-Fédération Internationale de Gymnastique (IFG), η Διεθνής Ομοσπονδία Kωπηλασίας-Fédération Internationale des Sociétés d’Aviron (FISA), η Διεθνής Ομοσπονδία Κανόε-Fédération Internationale de Canoë (FIC), η Διεθνής Ομοσπονδία Ξιφασκίας-Fédération Internationale d’Escrime (FIE), η Διεθνής Ομοσπονδία Τοξοβολίας-Fédération Internationale de Tir à l’Arc (FITA), η Διεθνής Ομοσπονδία Πάλης-Fédération Internationale des Luttes Associées (FILA), η Διεθνής Ομοσπονδία Ιππασίας-Fédération Équestre Internationale (FEI), η Διεθνής Ομοσπονδία Επιτραπέζιας Αντισφαίρισης-Fédération Internationale de Tennis de Table (ITTF), η Διεθνής Ομοσπονδία Ερασιτεχνικής Πυγμαχίας-Association Ιnternationale de Boxe Amateur (AIBA), η Διεθνής Ομοσπονδία Τριάθλου-Fédération Internationale de Triathlon (ITU), η Διεθνής Ομοσπονδία Σόφτμπολ-Fédération Internationale de Softball (ISF), η Διεθνής Ομοσπονδία Χόκεϋ επί Χόρτου-Fédération Internationale de Hockey sur Gazon (FIH), η Διεθνής Ομοσπονδία Χόκεϋ επί Πάγου-Fédération Internationale de Hockey sur Glace (IIHF), η Διεθνής Ομοσπονδία Καλλιτεχνικού Πατινάζ και λοιπών αθλημάτων στον πάγο-Union Internationale de Patinage (ISU) κ.ά.
13. Βλ. ενδεικτικά από τις πιο πρόσφατες αποφάσεις των ελληνικών διοικητικών δικαστηρίων με ρητές παραπομπές σε αποφάσεις γαλλικών διοικητικών δικαστηρίων ΟλΣτΕ 110/2020, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΟλΣτΕ 3632/2015, ΘΠΔΔ 2015, 910· ΣτΕ 1014/2019, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 884/2016, ΔΦΝ 2016, 1079· ΣτΕ 3486/2015, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 1186/2015, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 1174/2015, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 1003/2015, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 590/2015, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 4078/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 3919/2014, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 2282/2014, ΘΠΔΔ 2014, 773· ΣτΕ 5522/2012, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ· ΣτΕ 1592/2012, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ.
14. Βλ. Δ. Βρεττάκο σε ΙΔ΄ συνεδρίαση της Βουλής στις 18.6.1975, Επίσημα πρακτικά Α΄ Τμήματος Βουλής, σελ. 223: «Εις την Γαλλία, εκεί όπου αι αθλητικαί καταστάσεις και συνθήκαι έχουν μίαν μεγάλη ομοιότητα με τας ελληνικάς, προ ενός έτους εδημιουργήθη ένα σχέδιο αθλητισμού, το οποίον ωνομάσθη σχέδιο Μαζώ. Το σχέδιον αυτό είναι πράγματι, ένα ωραιότατο πλαίσιο, μέσα εις το οποίον θα ήτο δυνατόν να ενεταχθή ο οιοσδήποτε αθλητισμός, τηρουμένων, βεβαίως, των αναλογιών και διατηρουμένων των ειδικών συνθηκών εκάστης χώρας. Το νομοσχέδιον αυτό θα εισαχθή εις το Γαλλικό Υπουργικόν Συμβούλιον, διά να ψηφισθή τον Οκτώβριον του 1975». Για το νόμο Mazeuad βλ. αρ. 21 και 139.
Σελ. 7
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΟ
§2. Δικαϊκή οργάνωση του αθλητισμού
Ι. Αθλητισμός και δίκαιο
7Το αθλητικό δίκαιο αποτελεί διατομεακό κλάδο δικαίου, ο οποίος ερευνά τις (έννομες και μη) σχέσεις μεταξύ των φυσικών και νομικών προσώπων που συμμετέχουν στον αθλητισμό, δηλαδή σε όλη τη διαδικασία δημιουργίας και λειτουργίας οργανωτικών δομών ανάπτυξης του αθλητισμού καθώς και θέσπισης και εφαρμογής κανόνων για τη ρύθμιση της οργάνωσης του αθλητικού κινήματος και της διεξαγωγής των αθλητικών αγώνων. Στη νομική επιστήμη δεν απαντάται συγκεκριμένος, καθολικής εμβέλειας και κοινώς αποδεκτός προσδιορισμός της έννοιας του αθλητισμού. Ορθώς επισημαίνεται ότι σε κάθε περίπτωση, ο προσδιορισμός της έννοιας του αθλητισμού πρέπει, με βάση και την πάγια νομολογία του ΔΕΕ, να γίνει κατ’ αρχήν σύμφωνα με το σύνηθες νόημά του στην καθημερινή γλώσσα, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί υπό το πρίσμα των κρίσιμων παραδοχών της αθλητικής επιστήμης και της φιλοσοφίας
Σελ. 8
του αθλητισμού, λαμβανομένων πάντοτε υπ’ όψιν του νομοθετικού πλαισίου και του σκοπού που επιδιώκεται με κάθε συγκεκριμένη ρύθμιση. Το σύνηθες περιεχόμενο του αθλητισμού στην καθημερινή γλώσσα, δεν φαίνεται να απομακρύνεται κατά κανόνα από τον ορισμό που έχει δώσει για τον αθλητισμό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης: «όλες τις μορφές σωματικής δραστηριότητας, οι οποίες, μέσω περιστασιακής ή οργανωμένης συμμετοχής, έχουν στόχο την έκφραση ή τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και πνευματικής υγείας, δημιουργώντας κοινωνικές σχέσεις ή επιτυγχάνοντας επιδόσεις σε αγώνες όλων των επιπέδων».
8Απαραίτητες προϋποθέσεις για την κατ’ αρχήν ένταξη δραστηριοτήτων στον αθλητισμό είναι σωρευτικώς:
– να μην έχουν αμελητέο σωματικό στοιχείο (composante physique non négligeable)
– να μην έχουν ως στόχο (μόνο) τη διασκέδαση ή την αναψυχή (loisir) ή τον τουρισμό, αλλά (τουλάχιστον και) την έκφραση ή τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και πνευματικής υγείας με σκοπό συναγωνισμού, και
– να διεξάγονται στο πλαίσιο οργανωμένων αθλητικών δραστηριοτήτων (activités sportives organisées), δηλαδή αθλητικών διαγωνισμών, συμπεριλαμβανομένων
Σελ. 9
των εργασιακών, στρατιωτικών και σχολικών, που διοργανώνονται με σταθερό τρόπο υπό καθορισμένους κανόνες (compétitions organisées de manière régulière sur la base de règles bien définies) σχετικά με τα πρόσωπα που μπορούν να τους διοργανώσουν και να συμμετέχουν σε αυτούς, τον τρόπο διεξαγωγής τους και εξαγωγής αποτελεσμάτων, τον τρόπο επίλυσης διαφορών κ.λπ.
9Εν όψει τούτων, έχει κριθεί in concreto ότι εντάσσονται στον αθλητισμό δραστηριότητες, όπως η σωματική διάπλαση, το αλεξίπτωτο πλαγιάς (parapente), το ράφτινγκ (rafting), η αθλητική αλιεία και οι υποβρύχιες αθλητικές δραστηριότητες, οι αγωνιστικού χαρακτήρα παραλλαγές της ταυρομαχίας (π.χ. course camarguaise, course landaise κ.λπ.), τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, το τσιρλίντινγκ (cheerleading), o αθλητικός χορός, ο αθλητικός προσανατολισμός, το πετάνκ (pétanque) και το κουίντιτς (quidditch) και, αντιστοίχως, ότι δεν εντάσσονται στον αθλητισμό δραστηριότητες, όπως το μπριτζ (bridge), το πόκερ (poker), το πέιντμπολ
Σελ. 10
(paintball), το τσι κουνγκ (qi gong), οι θαλάσσιες δραστηριότητες αναψυχής, τα βέλη κ.λπ.
10Επισημαίνεται ότι, εν όψει του νομοθετικού πλαισίου και του σκοπού που επιδιώκεται με κάθε συγκεκριμένη ρύθμιση, τίποτα δεν εμποδίζει μια συγκεκριμένη δραστηριότητα άλλοτε να υπάγεται σε συγκεκριμένες διατάξεις της έννομης τάξης για τον αθλητισμό και άλλοτε όχι. Έτσι, π.χ. τα αθλητικά σωματεία, οι αθλητικές ενώσεις και οι αθλητικές ομοσπονδίες που καλλιεργούν το σκάκι και το μπριτζ υπάγονται στις διατάξεις του ν. 2725/1999 (βλ. και άρθρο 3 παρ. 5), αλλά όχι και στις διατάξεις για απαλλαγή από ΦΠΑ υπηρεσιών που συνδέονται στενά με τον αθλητισμό (άρθρο 132 παρ. 1 περ. ιγ΄ της Οδηγίας 2006/112/ΕΚ και άρθρο 22 παρ. 1 περ. ιδ΄ του ν. 2859/2000). Εξάλλου, ακόμα και αν συγκεκριμένες δραστηριότητες, π.χ. τα βέλη, δεν υπάγονται ούτε νομοθετικά ούτε νομολογιακά σε διατάξεις της κρατικής έννομης τάξης για τον αθλητισμό, δύναται, ανάλογα με την περίπτωση, να εφαρμόζονται για αυτές τουλάχιστον κανόνες της αθλητικής έννομης τάξης, π.χ. των διεθνών αθλητικών ομοσπονδιών για τις εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες που είναι μέλη τους ή ακόμα και της ΔΟΕ για τις εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες που είναι μέλη διεθνών αθλητικών ομοσπονδιών αναγνωρισμένων από τη ΔΟΕ.
11Για τις δραστηριότητες που εντάσσονται στον αθλητισμό γίνεται διάκριση (βλ. π.χ. άρθρα 34 παρ. 2 και 59 παρ. 1.2 του Ολυμπιακού Χάρτη και άρθρα 8 παρ. 2, 10, 11 παρ. 1, 16 παρ. 2, 18, 19 παρ. 1-2, 20 παρ. 1, 24 παρ. 9 του ν. 2725/1999 κ.λπ.) μεταξύ αθλημάτων (sports), τα οποία αποτελούν ευρύτερες κατηγορίες αθλητικής δραστηριότητας (π.χ. ποδόσφαιρο, γυμναστική, τρίαθλο κ.λπ.) με όλες τις επί μέρους ειδικότερες μορφές ή κατηγορίες τους, και κλάδων άθλησης (disciplines), οι οποίοι αποτελούν επί μέρους ειδικότερες μορφές ή κατηγορίες των αθλημάτων (π.χ. το ποδόσφαιρο σάλας και το ποδόσφαιρο άμμου σε σχέση με το ποδόσφαιρο, η ρυθμική γυμναστική και η ενόργανη γυμναστική σε σχέση με τη γυμναστική, το άκουαθλον σε σχέση με το τρίαθλο κ.λπ.). Επίσης, νομικά κρίσιμη (π.χ. ως προς την εφαρμογή των άρθρων 3 παρ. 2-3, 14 παρ. 3 και 24 παρ. 7, 34 παρ. 10, 41Δ παρ. 10, 43 επ., 119 παρ. 1 του ν. 2725/1999) είναι και η διάκριση μεταξύ ομαδικών αθλημάτων
Σελ. 11
(sports collectifs), τα οποία απαντώνται μόνο ως ομαδικά και στα οποία είναι δυνατή η αντικατάσταση αθλητή κατά τη διάρκεια αγώνα (π.χ. ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση, πετοσφαίριση, χειροσφαίριση κ.λπ.), και ατομικών αθλημάτων (sports individuels), στα οποία μπορούν να εμφανίζονται και μεμονωμένοι κλάδοι άθλησης ομαδικού χαρακτήρα (π.χ. 4x100μ στο στίβο, ομαδική καταδίωξη στην ποδηλασία, συγχρονισμένες καταδύσεις στην κολύμβηση κ.λπ.) και στα οποία δεν είναι δυνατή η αντικατάσταση αθλητή κατά τη διάρκεια αγώνα.
12Τέλος, το αθλητικό δίκαιο ερευνά συμπληρωματικώς και ζητήματα που αφορούν το μη αγωνιστικό αθλητισμό, π.χ. τα ιδιωτικά γυμναστήρια και τις ιδιωτικές αθλητικές σχολές [άρθρο 32 του ν. 2725/1999, π.δ. 219/2006 και ΚΥΑ Φ.Α.2.1/33565/9.12.2013 (ΦΕΚ Β΄ 3169/12.12.2013)], τον αθλητικό τουρισμό και την αθλητική αναψυχή (άρθρα 6 επ. του ν. 4548/2018 και άρθρο 70 του π.δ. 4/2018), το μαζικό αθλητισμό [άρθρο 39 του ν. 2725/1999, άρθρο 70 του π.δ. 4/2018, ΥΑ 69097/2670/170/7.2.2020 (ΦΕΚ Β΄ 461/14.2.2020) και ΥΑ 187200/13385/1259/891/7.6.2016 (ΦΕΚ Β΄ 1774/17.6.2016)], τον εκπαιδευτικό αθλητισμό (άρθρο 37 παρ. 2 του ν. 2725/1999 για τη Διεθνή Ολυμπιακή Ακαδημία και άρθρο 18 παρ. 6 του ν. 2947/2001 για την Εθνική Ολυμπιακή Ακαδημία) και το θεραπευτικό αθλητισμό (βλ. γαλλικό νόμο 2016-41 για τον εκσυγχρονισμό του συστήματος υγείας).
ΙΙ. Νομικός πλουραλισμός
13Η έννομη τάξη που διέπει τον αθλητισμό συνδιαμορφώνεται από τον ιδιόμορφο συνδυασμό (combinaison), διάδραση (interaction), αντιπαράθεση (juxtaposition) και διαπάλη (concours) των εννόμων τάξεων που διαμορφώνονται αφ’ ενός από την κρατική εξουσία (pouvoir étatique) με βάση τον κρατικό παρεμβατισμό (interventionnisme étatique) και αφ’ ετέρου από την ιδιωτική πρωτοβουλία (initiative privée) και δη το αθλητικό κίνημα (mouvement sportif) με βάση το αθλητικό αυτοδιοίκητο και που ρυθμίζουν παράλληλα την οργάνωση του αθλητικού κινήματος και τη διεξαγωγή των αθλητικών αγώνων. Ειδικότερα, στη διαμόρφωση της αθλητικής έννομης τάξης
Σελ. 12
έχουν συντελέσει αρχικά οι κανόνες που έχουν τεθεί από τα τέλη του 19ου αιώνα από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) και στη συνέχεια, καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα και μέχρι σήμερα, από τις διεθνείς αθλητικές ομοσπονδίες, τις εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες και φυσικά από τα Κράτη. Εν όψει τούτων, δεν θα πρέπει να αμφισβητείται ότι η αθλητική έννομη τάξη αποτελεί, από τη σκοπιά της κοινωνιολογίας του δικαίου, χαρακτηριστικό παράδειγμα συστήματος νομικού πλουραλισμού (pluralisme juridique), δηλαδή συστήματος δικαίου όπου, κατ’ αντιπαραβολή προς τα συστήματα του κανονιστικού θετικισμού, το δίκαιο δεν εξαντλείται σε αυτό που παράγεται από το Κράτος, αλλά συμπεριλαμβάνει και αυτό που διαμορφώνεται διά μέσου κοινωνικών συσσωματώσεων. Υπό το πρίσμα αυτό, αναδεικνύεται ως κύριο χαρακτηριστικό της έννομης τάξης για τον αθλητισμό η πολλαπλότητα των συστημάτων, των δομών και των κανόνων (diversité des normes). Η έννομη τάξη που διέπει τον αθλητισμό διακρίνεται με κριτήριο την πηγή προέλευσης των κανόνων σε κρατική
Σελ. 13
έννομη τάξη (ordre juridique étatique), η οποία διαμορφώνεται από την κρατική εξουσία, και σε αθλητική έννομη τάξη (ordre juridique sportif), η οποία διαμορφώνεται από την ιδιωτική πρωτοβουλία και εν γένει το αθλητικό κίνημα. Περαιτέρω, στο πλαίσιο αυτό, έχει διαμορφωθεί ένα σύστημα επίλυσης των αθλητικών διαφορών και από δικαιοδοτικά όργανα της κρατικής έννομης τάξης και από δικαιοδοτικά όργανα της αθλητικής έννομης τάξης, σε βαθμό που γίνεται εύστοχα λόγος και για δικαιοδοτικό πλουραλισμό (pluralisme juridictionnel).
14Σημειώνεται ότι τα αθλητικά νομικά πρόσωπα που εντάσσονται στις πυραμιδοειδείς δομές οργάνωσης της αθλητικής έννομης τάξης και συμβάλλουν με τις αποφάσεις που λαμβάνουν στη διαμόρφωση του περιεχομένου της υπόκεινται ταυτόχρονα και στην κρατική έννομη τάξη της έδρας τους (π.χ. οι ελληνικές εθνικές αθλητικές ομοσπονδίες, που υπάγονται στις διατάξεις του Ολυμπιακού Χάρτη και των κανονισμών των διεθνών αθλητικών ομοσπονδιών, υπόκεινται ταυτόχρονα και στις διατάξεις του ελληνικού δικαίου και συγκεκριμένα προεχόντως του ν. 2725/1999 και της εν γένει αθλητικής νομοθεσίας). Με τον τρόπο αυτό τα αθλητικά νομικά πρόσωπα καθίστανται υποκείμενα και των δύο επί μέρους εννόμων τάξεων, γεγονός που με τη σειρά του αναδεικνύει ένα από τα θεμελιώδη ερωτήματα του αθλητικού δικαίου, αυτό της σχέσης της κρατικής έννομης τάξης και της αθλητικής έννομης τάξης: σχέση προτεραιότητας (primauté) ή σύγκλισης (convergence) ή απόκλισης (divergence) ή ειδικότητας (spécialité) ή εξαίρεσης (exception); Το ζήτημα αυτό καθίσταται μάλιστα ακόμα πιο πολύπλοκο, αν αναλογιστεί κανείς ότι η σύγκρουση μεταξύ κρατικής έννομης τάξης και αθλητικής έννομης τάξης παρουσιάζει διαφορετική ένταση για κάθε κράτος, αφού η κρατική έννομη τάξη ποικίλλει από κράτος σε κράτος, ανάλογα με την εκάστοτε εθνική πολιτική για τον αθλητισμό (βλ. αρ. 17), ενώ η αθλητική έννομη τάξη υπερβαίνει και διαπερνά τα σύνορα των κρατών και χαρακτηρίζεται από ομοιομορφία και ενοποιημένη και καθολική εφαρμογή των ίδιων κανόνων για τον αθλητισμό παγκοσμίως (βλ. αρ. 35).
Σελ. 14
ΙΙΙ. Κρατική έννομη τάξη
15Η κρατική έννομη τάξη για τον αθλητισμό έχει κρατικό (διεθνή ή, αντιστοίχως, εθνικό) χαρακτήρα, αφού απαρτίζεται από κανόνες δικαίου που προέρχονται από κρατικά όργανα (normes d’origine étatique ou supra-étatique, règles de droit), και εκπορεύεται από την ανάγκη ετερόνομων κρατικών παρεμβάσεων στην αυτορρύθμιση της οργάνωσης του αθλητικού κινήματος και της διεξαγωγής των αθλητικών αγώνων, προκειμένου, στο πλαίσιο άσκησης κρατικής εποπτείας και ελέγχου, να διασφαλιστεί ότι η αυτορρύθμιση του αθλητικού κινήματος δεν διεξάγεται σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος ή του κοινωνικού συνόλου ή του εκάστοτε ασθενέστερου συμβαλλομένου. Οι κανόνες δικαίου της κρατικής έννομης τάξης διακρίνονται με κριτήριο το αν τίθενται από ένα ή περισσότερα κράτη και, αντιστοίχως, αν εφαρμόζονται σε ένα ή περισσότερα κράτη σε κανόνες διεθνούς δικαίου (droit supra-étatique), που τίθενται από περισσότερα κράτη, π.χ. μέσω των αρμοδίων οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ, Κανονισμοί, Οδηγίες κ.λπ.) ή με διεθνείς συμβάσεις που έχουν κυρωθεί με νόμο, και έχουν εφαρμογή σε περισσότερα κράτη, και κανόνες εθνικού δικαίου (droit étatique), που τίθενται από έκαστο κράτος και όργανα της δημόσιας διοίκησης αυτού (νόμοι, προεδρικά διατάγματα, διοικητικές πράξεις κανονιστικού χαρακτήρα κ.λπ.) και έχουν εφαρμογή κατ’ αρχήν μόνο στο συγκεκριμένο κράτος, επιπλέον δε και όταν αυτό επιβάλλεται από τους κανόνες ιδιωτικού διεθνούς δικαίου.
16Στους κανόνες δικαίου της κρατικής έννομης τάξης για τον αθλητισμό συμπεριλαμβάνονται τόσο κανόνες που ρυθμίζουν είτε γενικά είτε in concreto τη δράση φυσικών και νομικών προσώπων που συμμετέχουν στον αθλητισμό όσο και κανόνες που ρυθμίζουν τη δράση κρατικών φορέων απέναντι στα φυσικά και νομικά πρόσωπα που συμμετέχουν στον αθλητισμό και επομένως εισάγουν (σε διαφορετικό βαθμό σε κάθε κράτος) κρατικό παρεμβατισμό στην οργάνωση του αθλητικού κινήματος και τη
Σελ. 15
διεξαγωγή των αθλητικών αγώνων, μέσω της άσκησης εποπτείας και ελέγχου. Στους κανόνες δικαίου της κρατικής έννομης τάξης για τον αθλητισμό συμπεριλαμβάνονται επίσης τόσο κανόνες κοινού (ιδιωτικού, δημόσιου και ποινικού) δικαίου (règles du droit commun), στο βαθμό που κρίνεται in concreto ότι στο πεδίο εφαρμογής τους υπάγονται και τα φυσικά και νομικά πρόσωπα που συμμετέχουν στον αθλητισμό, όσο και ειδικοί κανόνες αθλητικού δικαίου (règles spécifiques à l’activité sportive), δηλαδή ειδικοί κανόνες αθλητικού δικαίου που θεσπίζονται αποκλειστικά και μόνο για συγκεκριμένες κατηγορίες φυσικών και νομικών προσώπων που συμμετέχουν στον αθλητισμό. Επίσης, ιδιαίτερη σημασία για τη διαμόρφωση της κρατικής έννομης τάξης διαδραματίζουν οι γενικές αρχές δικαίου, στο βαθμό που αυτές προσιδιάζουν στις έννομες σχέσεις μεταξύ των φυσικών και νομικών προσώπων που συμμετέχουν στον αθλητισμό, καθώς και η νομολογία του ΔΕΕ, του ΕΔΔΑ και των εθνικών δικαστηρίων.
17Για τη διαμόρφωση της ξεχωριστής πολιτικής κάθε κράτους για τον αθλητισμό και συναφώς του εθνικού αθλητικού δικαίου λαμβάνονται κατ’ αρχήν υπ’ όψιν τρία κριτήρια: η κατοχύρωση της πολιτικής για τον αθλητισμό στο Σύνταγμα, η θέσπιση ειδικής νομοθεσίας για τον αθλητισμό και η εποπτική θεώρηση των δράσεων του Κράτους, τόσο σε επίπεδο νομοθετικής εξουσίας (π.χ. ψήφιση νόμων) όσο και επίπεδο εκτελεστικής εξουσίας (π.χ. έκδοση διοικητικών πράξεων), για τη ρύθμιση της οργάνωσης του αθλητικού κινήματος και της διεξαγωγής των αθλητικών αγώνων.
Σελ. 16
Υπό το πρίσμα αυτό, η εθνική πολιτική για τον αθλητισμό διακρίνεται με κριτήριο την ένταση της παρέμβασης του Κράτους, η οποία μπορεί να είναι εποπτική, ρυθμιστική και εγγυητική, σε συστήματα κρατικού παρεμβατισμού και σε συστήματα μη κρατικού παρεμβατισμού. Στα συστήματα κρατικού παρεμβατισμού παρατηρείται κατά κανόνα εκτενής ειδική νομοθεσία για τον αθλητισμό, πίεση του Κράτους προς τα αθλητικά νομικά πρόσωπα για συμμόρφωση με την κρατική έννομη τάξη, στενή συνεργασία και συντονισμός των δράσεων του Κράτους με τις δράσεις των ολυμπιακών επιτροπών, των αθλητικών ομοσπονδιών και των αθλητικών ενώσεων και σε πολλές περιπτώσεις και κρατική αθλητική αναγνώριση (reconnaissance étatique) αυτών ως αποκλειστικώς αρμοδίων για την άσκηση αρμοδιοτήτων που συνέχονται με την άσκηση δημόσιας υπηρεσίας (service public), υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Κράτους (βλ. αρ. 123, 135 επ. και 161 επ.). Αντιθέτως, στα συστήματα μη κρατικού παρεμβατισμού παρατηρείται κατά κανόνα ευσύνοπτη (συνήθως κατευθυντήρια) ειδική νομοθεσία για τον αθλητισμό και κατά τα λοιπά έλλειψη οποιασδήποτε ουσιαστικής ανάμιξης του Κράτους στην οργάνωση του αθλητισμού. Η δικαιοσυγκριτική επισκόπηση της εθνικής πολιτικής για τον αθλητισμό στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να αποδοθεί συνοπτικά στον ακόλουθο πίνακα:
|
Κράτος |
Αθλητισμός στο Σύνταγμα |
Ειδικός νόμος για τον αθλητισμό |
Εθνική πολιτική για τον αθλητισμό |
|
Αζερμπαϊτζάν86 |
Όχι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Αρμενία87 |
Όχι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Αυστρία88 |
Ναι |
Ναι |
Μη παρεμβατισμός |
|
Γαλλία89 |
Όχι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Γερμανία90 |
Όχι |
Όχι |
Μη παρεμβατισμός |
|
Γεωργία91 |
Όχι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Ελβετία92 |
Ναι |
Ναι |
Μη παρεμβατισμός |
|
Ελλάδα93 |
Ναι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Εσθονία94 |
Όχι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Ηνωμένο Βασίλειο95 |
Όχι |
Όχι |
Μη παρεμβατισμός |
|
Ιταλία96 |
Ναι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Ισπανία97 |
Ναι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Κροατία98 |
Ναι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Κύπρος99 |
Όχι |
Ναι |
Μη παρεμβατισμός |
|
Λετονία100 |
Όχι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Λιθουανία101 |
Ναι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Ολλανδία102 |
Όχι |
Όχι |
Μη παρεμβατισμός |
|
Ουγγαρία103 |
Ναι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Πολωνία104 |
Όχι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
Σελ. 17
Σελ. 18
|
Κράτος |
Αθλητισμός στο Σύνταγμα |
Ειδικός νόμος για τον αθλητισμό |
Εθνική πολιτική για τον αθλητισμό |
|
Ρουμανία105 |
Ναι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Σλοβενία106 |
Όχι |
Ναι |
Παρεμβατισμός |
|
Τσεχία107 |
Όχι |
Ναι |
Μη παρεμβατισμός |
|
Φινλανδία108 |
Όχι |
Ναι |
Μη παρεμβατισμός |
18Σε κάθε περίπτωση, ο κρατικός παρεμβατισμός στον αθλητισμό είναι κατ’ αρχήν επιτρεπτός, ανεξάρτητα από τη ρητή ή μη κατοχύρωση του αθλητικού αυτοδιοίκητου, τα δε νομικά όριά του προέρχονται μόνο από την κρατική έννομη τάξη και όχι από την αθλητική έννομη τάξη, η οποία έχει παράγωγο χαρακτήρα και αναδύεται μόνο στο βαθμό που της το επιτρέπει η κρατική (βλ. αρ. 29). Ειδικότερα, με δεδομένο ότι ο κρατικός παρεμβατισμός στον αθλητισμό και δη στο αθλητικό αυτοδιοίκητο εκδηλώνεται προεχόντως με την ψήφιση νόμων και την έκδοση κανονιστικών ή ατομικών διοικητικών πράξεων, οι περιορισμοί του, δηλαδή τα όρια κρατικής παρέμβασης, εντοπίζονται στις υπέρτερης τυπικής ισχύος διατάξεις του Συντάγματος, του ενωσιακού δικαίου και του διεθνούς δικαίου (διεθνών συμβάσεων που έχουν κυρωθεί με νόμο σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 Σ) και δη προεχόντως στα κατοχυρωμένα σε αυτές θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες, στην αρχή της αναλογικότητας και στην αρχή της νομιμότητας των περιορισμών, περαιτέρω δε όταν εκδηλώνεται με
Σελ. 19
τη μορφή της έκδοσης κανονιστικών ή ατομικών διοικητικών πράξεων, εντοπίζεται επιπροσθέτως και στις εκάστοτε εξουσιοδοτικές νομοθετικές διατάξεις, με βάση τις οποίες εκδίδονται οι διοικητικές πράξεις, καθώς στις υπόλοιπες νομοθετικές διατάξεις, από τις οποίες επιτρέπεται απόκλιση, μόνο στο βαθμό που το επιτρέπουν οι εκάστοτε εξουσιοδοτικές νομοθετικές διατάξεις. Επίσης, σε κάθε περίπτωση, όρια του κρατικού παρεμβατισμού στον αθλητισμό, ιδίως όταν αυτός εκδηλώνεται με την έκδοση κανονιστικών ή ατομικών διοικητικών πράξεων, συνιστούν οι γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου, όπως π.χ. η αρχή της νομιμότητας της διοικητικής δράσης, η οποία επιβάλει στη Διοίκηση να ενεργεί μόνο ό,τι ρητώς και ειδικώς επιτρέπεται. Έτσι, ο αρμόδιος για τον αθλητισμό Υπουργός δεν νομιμοποιείται, ελλείψει ρητής νομοθετικής διάταξης που να του απονέμει τέτοια αρμοδιότητα, ούτε να λαμβάνει αποφάσεις κανονιστικού ή ατομικού χαρακτήρα για τον αθλητισμό oύτε να ακυρώνει ή να τροποποιεί αποφάσεις αθλητικών νομικών προσώπων.
19Στην Ελλάδα η συνταγματική κατοχύρωση της πολιτικής για τον αθλητισμό παρατηρήθηκε το πρώτον το 1975, με τη διάταξη του άρθρου 16 παρ. 9 Σ. Η συνταγματική αυτή διάταξη, η οποία προέκυψε κατόπιν προσθήκης σε άνευ αιτιολογικής έκθεσης τροπολογία στο αρχικώς κατατεθέν σχέδιο Συντάγματος του 1975, καθιερώνει και
Σελ. 20
για την Ελλάδα σύστημα κρατικού παρεμβατισμού, ο οποίος συνίσταται στη συνταγματικώς επιβαλλόμενη λήψη των απαραίτητων μέτρων για την προστασία του (ερασιτεχνικού και επαγγελματικού) αθλητισμού σε εθνικό επίπεδο και άσκηση εποπτείας και ελέγχου επί των εθνικών φυσικών και νομικών προσώπων στον αθλητισμό, η οποία αποτελεί άμεση απόρροια αφ’ ενός του ευρύτερου κοινωνικού και εκπαιδευτικού ρόλου του αθλητισμού, οι ρυθμίσεις για τον οποίο μάλιστα εντοπίζονται στο ίδιο άρθρο του Συντάγματος που αφορά την παιδεία, την τέχνη και την επιστήμη, και αφ’ ετέρου της επίσης συνταγματικώς επιβαλλόμενης επιχορήγησης των ενώσεων αθλητικών σωματείων. Η συγκεκριμένη ειδική συνταγματική προστασία του αθλητισμού και ως ατομικού και κοινωνικού δικαιώματος και ως συνταγματικώς προστατευόμενου θεσμού δεν εξαρκεί για την αναγνώριση καθεστώτος a priori ευμένειας στη νομοθετική επιβολή εξαιρετικών ρυθμίσεων και δη ρυθμίσεων που θα μπορούσαν να κριθούν ως αντίθετες με το άρθρο 12 Σ.
20Η ειδική νομοθεσία για τον αθλητισμό διαμορφώθηκε σε ένα πρώιμο στάδιο με προτεραιότητα στη γυμναστική και τη φυσική αγωγή με τους ν. ΒΧΚΑ/1899, 4371/1929, 5620/1932, 5780/1933, 1544/1938, 1545/1938, 44/1943 και 214/1943 και στη συνέχεια με ειδικότερες ρυθμίσεις για τον αθλητισμό υπό μια ομολογουμένως πιο σύγχρονη αντίληψη με το ν. 75/1975 και τις σημαντικές τροποποιήσεις του με το ν. 879/1979 για το ποδόσφαιρο και το ν. 1958/1991 για τον επαγγελματικό και αμειβόμενο αθλητισμό.