CLOUD COMPUTING & ΝΟΜΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ CLOUD COMPUTING

Το λεγόμενο «υπολογιστικό νέφος», για το οποίο δεν έχει αποκρυσταλλωθεί ένας συγκεκριμένος, αποδεκτός από όλους ορισμός, αποτελεί μια τεχνολογία που χρησιμοποιεί το διαδίκτυο μεταξύ απομακρυσμένων διακομιστών (servers) για τη συντήρηση δεδομένων και εφαρμογών. Κατά το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας (National Institute of Standards and Technology- NIST) «το cloud computing είναι ένα μοντέλο το οποίο παρέχει τη δυνατότητα ευχερούς, βασισμένης στη ζήτηση διαδικτυακής πρόσβασης σε ένα διαμοιραζόμενο χώρο (π.χ. δίκτυα, διακομιστές, αποθήκευση, εφαρμογές και υπηρεσίες) και το οποίο μπορεί να παρασχεθεί και να αποδεσμευτεί ταχέως με ελάχιστη διαχειριστική προσπάθεια ή αλληλεπίδραση με τον πάροχο της υπηρεσίας. Αυτό το μοντέλο αποτελείται από πέντε βασικά χαρακτηριστικά, τρία μοντέλα παροχής υπηρεσιών και τέσσερα μοντέλα ανάπτυξης». Αντίστοιχος είναι και ο ορισμός που δίνεται από την ευρωπαϊκή οδηγία 2016/1148 (Οδηγία για την κυβερνοασφάλεια), στο άρθρο 4, σημείο 19, της οποίας, ως «υπηρεσία νεφοϋπολογιστικής» ορίζεται «η ψηφιακή υπηρεσία που επιτρέπει την πρόσβαση σε κλιμακοθετήσιμο και ελαστικό σύνολο κοινόχρηστων υπολογιστικών πόρων».

Ο όρος «cloud computing» δεν προσδιορίζει ένα συγκεκριμένο είδος υπηρεσιών, αλλά τον τρόπο δημιουργίας τους, καθώς οι διάφορες υπηρεσίες και εφαρμογές καθίστανται διαθέσιμες αποκεντρωμένα μέσω του διαδικτύου, δηλ. «μέσα από το σύννεφο».

Με τον τρόπο αυτόν, δίνεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις αλλά και τους καταναλωτές να κάνουν χρήση εφαρμογών, χωρίς να απαιτείται να τις έχουν εγκαταστήσει προηγουμένως στους υπολογιστές τους, καθώς και να έχουν πρόσβαση σε προσωπικούς τους φακέλους μέσω οποιασδήποτε συσκευής, η οποία συνδέεται στο διαδίκτυο.

Πρόκειται δηλ. για τεχνικές και επιχειρηματικά μοντέλα που επιτρέπουν στους παρόχους ψηφιακών υπηρεσιών να προσφέρουν στους πελάτες τους υπηρεσίες της τεχνολογίας της πληροφορίας (IT services), με τη μορφή εφαρμογών που τιμολογούνται βάσει της χρήσης, αντίστοιχα όπως ισχύει για τη χρήση των υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Πρακτικά, τα ως τώρα υπάρχοντα διαθέσιμα ΙΤ προϊόντα μετατρέπονται σε εφαρμογές που τίθενται στη διάθεση των χρηστών, όπως και η ίδια η ΙΤ υποδομή. Ωστόσο, δεν πρόκειται μόνο για ένα πλαίσιο τεχνολογιών που καθιστούν δυνατή την απομακρυσμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υπολογιστικής. Αποτελεί, παράλληλα, έναν καινούριο τρόπο λειτουργίας και οργάνωσης των επιχειρήσεων. Χωρίς να αποτελεί μια κατά κυριολεξία τεχνολογική ανακάλυψη, αποτελεί ουσιαστικά έναν πολύ ευφυή και διαρκώς εξελισσόμενο συνδυασμό ήδη υπαρχόντων επιχειρηματικών μοντέλων.

Ο καθένας χρησιμοποιεί, έστω και χωρίς να το γνωρίζει, υπηρεσίες νέφους, όπως π.χ. τα κοινωνικά δίκτυα ή το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail). Ως γνωστόν, η χρήση του ηλεκτρονικού

ταχυδρομείου δεν απαιτεί την εγκατάσταση κάποιου ειδικού λογισμικού. Το λογισμικό του παρόχου της υπηρεσίας του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου βρίσκεται σ’ ένα διαδικτυακό σύννεφο και ρυθμίζεται εξ ολοκλήρου από τον ίδιο, ενώ ο χρήστης αρκείται στη χρήση του λογισμικού ώστε να προβαίνει π.χ. εν προκειμένω στη λήψη και την αποστολή μηνυμάτων. Πρόκειται για μία πρακτική και ιδιαίτερα διαδεδομένη έκφανση της τάσης που παρατηρείται στο χώρο της πληροφορικής, σύμφωνα με την οποία οι χρήστες δεν χρησιμοποιούν πια αντίγραφα λογισμικού που έχουν αγοράσει πάνω σε δικά τους μηχανήματα υπολογιστών, πάνω σε δική τους δηλ. υποδομή, αλλά χρησιμοποιούν λογισμικό που «νοικιάζουν», το οποίο βρίσκεται εγκατεστημένο σε μηχανήματα άλλων, κάπου στο σύννεφο.

Το οικονομικό πρότυπο πάνω στο οποίο στηρίζεται επί της ουσίας το cloud computing χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, τόσο από τη μεγάλη ποικιλία των δυνητικών χρηστών, η οποία εκτείνεται από τον κάθε μεμονωμένο ιδιώτη μέχρι και την πιο μεγάλη επιχείρηση ή φορέα της δημόσιας διοίκησης και του ευρύτερου δημοσίου τομέα, όσο και από την κοινή διαθεσιμότητα των χρησιμοποιούμενων εργαλείων που συμβάλλει στη βελτιστοποίηση της χρήσης τους, αλλά και την ευελιξία, το χαμηλό κόστος λειτουργίας, καθώς και τη δυνατότητα να επικεντρώνεται ο εκάστοτε χρήστης του στη βασική του δραστηριότητα, χωρίς να απαιτείται να ασχοληθεί ιδιαίτερα με τα πολύπλοκα συστήματα πληροφορικής. Με τον τρόπο αυτόν, καθίσταται δυνατή η ενίσχυση της παρουσίας ακόμη και μικρότερων επιχειρήσεων στις μεγάλες αγορές, αφού οι υπηρεσίες του υπολογιστικού νέφους παρέχουν πλέον πρόσβαση στους σύγχρονους τεχνολογικούς πόρους με μικρό κόστος και φθηνότερη υπολογιστική ισχύ.

Με τη χρήση υπηρεσιών του νέφους, οι υπηρεσίες των κρατικών φορέων γίνονται αποτελεσματικότερες και καθίσταται δυνατή η επένδυση των απελευθερωμένων πόρων σε πιο κρίσιμες δραστηριότητες. Στη χώρα μας, η ΓΓΠΣΔΔ (Γενική Γραμματεία Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης) αξιοποιώντας τις διεθνείς πρακτικές, διαθέτει σύγχρονες υποδομές Cloud (G-Cloud/Κυβερνητικού Νέφους), οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν από Κυβερνητικούς Φορείς για τη φιλοξενία των Πληροφοριακών Συστημάτων τους. Παράλληλα, σε εφαρμογή του Ν. 4623/2019, υλοποιήθηκε η ενσωμάτωση του Κυβερνητικού Υπολογιστικού Νέφους (G-Cloud) της Κοινωνίας της Πληροφορίας (ΚτΠ Α.Ε.) στην άμεση διαχείριση της ΓΓΠΣΔΔ. Στα άρθρα 85 επ. του πρόσφατου Ν. 4727/2020 (Κώδικα Ψηφιακής Διακυβέρνησης), όπως ισχύει, περιέχονται λεπτομερείς ρυθμίσεις αναφορικά

με τα κυβερνητικά νέφη και τη λειτουργία τους. Ιδίως σε περιόδους οικονομικών περιορισμών, τα δεδομένα καθίστανται πιο εύκολα προσπελάσιμα από τους πολίτες μέσω του νέφους, ενώ παράλληλα αυξάνεται η διαφάνεια της κυβερνητικής διαδικασίας.

Οι υπηρεσίες που παρέχονται μέσω του νέφους χαρακτηρίζονται από εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία, καθώς εκτείνονται σε ένα πολύ ευρύ φάσμα που περιλαμβάνει τόσο υπηρεσίες που αφορούν την ίδια την υποδομή, όσο και υπηρεσίες που αφορούν την ανάπτυξη πλατφορμών, βάσεων δεδομένων, εφαρμογών κλπ. Εκτός από το προαναφερθέν, ευρέως χρησιμοποιούμενο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, κάποιες από τις πιο δημοφιλείς υπηρεσίες που παρέχονται μέσω του υπολογιστικού νέφους είναι τα κοινωνικά δίκτυα, η διακίνηση ψηφιακού περιεχομένου, η γενικότερη εξ αποστάσεως πρόσβαση σε εφαρμογές και διακομιστές, καθώς και η αποθήκευση δεδομένων (cloud storage). Οι μεγαλύτεροι και δημοφιλέστεροι πάροχοι υπηρεσιών νεφοϋπολογιστικής στις μέρες μας είναι οι ακόλουθοι: Amazon, Google, Microsoft, Salesforce.com.

Είναι πλέον αδιαμφισβήτητο ότι το cloud computing εξελίσσεται σε ένα ποικίλης χρήσης εργαλείο που παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στις τεχνολογικές εξελίξεις και αλληλεπιδρά σε μεγάλο βαθμό και με τις λοιπές σύγχρονες τεχνολογίες, ιδίως με την Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence), το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things) και το Blockchain, για τις οποίες συνιστά την πλέον κατάλληλη υποδομή. Όλα αυτά τα σύγχρονα τεχνολογικά φαινόμενα χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους από μια ευρύτητα και έναν

ανοικτό χαρακτήρα που τα καθιστά εξαιρετικά γόνιμο έδαφος καινοτομίας, αλλά και πρόσφορο πεδίο για περαιτέρω εξέλιξη, πειραματισμό και ανάπτυξη.

Ι. Ιστορική αναδρομή

Το cloud computing αποτελεί οπωσδήποτε μια πρωτοποριακή τεχνολογία, δεν αποτελεί ωστόσο μια νεοεμφανιζόμενη τεχνολογία. Η κατασκευή του πρώτου πλήρως ηλεκτρονικού υπολογιστή από τους John Mauchley και J.Presper ανάγεται στο 1945, ήδη όμως οι απαρχές του υπολογιστικού νέφους απαντώνται στη δεκαετία του 1950, όταν κατέστη δυνατή για στρατιωτικούς λόγους η διασύνδεση τερματικών μέσω της ανάπτυξης ενός εσωτερικού σχετικού συστήματος. Αργότερα, στη δεκαετία του 1960, όταν οι σχετικοί προβληματισμοί άρχισαν να απασχολούν και την επιστημονική κοινότητα, ο John McCarthy, μαθηματικός και ειδικός στην πληροφορική επινόησε την έννοια του χρονομερισμού (timesharing), της τεχνολογίας πολυχρηστικής πολυδιεργασίας στα υπολογιστικά συστήματα, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κατά τρόπο ώστε οι υπολογιστικοί πόροι να διανέμονται σαν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, να λειτουργεί δηλαδή η πληροφορική ως ένα αγαθό για όλους.

Δεδομένου ότι κατά τον χρόνο εκείνο οι κεντρικοί υπολογιστές ήταν εξαιρετικά ακριβοί, δημιουργήθηκε η ανάγκη για δυνατότητα διαμοιρασμού της πρόσβασης στους κεντρικούς αυτούς υπολογιστές ταυτόχρονα, σε πολλούς χρήστες και από ξεχωριστά τερματικά. Αυτού του τύπου η προσέγγιση της πληροφορικής, ως «κοινωφελούς» υπηρεσίας, θεωρείται ότι συνέβαλε τα μέγιστα στην ανάπτυξη του διαδικτύου και αποτελεί ουσιαστικά έναν προπομπό του cloud computing.

Ήδη το 1963, η αμερικανική DAPRA (Defence Advanced Research Project Agency) παρείχε χρηματοδότηση προκειμένου το ΜΙΤ να αναπτύξει τεχνολογία που θα επέτρεπε σε έναν υπολογιστή να χρησιμοποιείται ταυτόχρονα από δύο ή περισσότερους ανθρώπους. Τότε κάνει την εμφάνισή του και ο όρος «virtualization» (εικονικοποίηση), ο οποίος αρχικά είχε αυτήν ακριβώς την έννοια της ταυτόχρονης χρήσης του υπολογιστή από περισσότερους, ενώ στην πορεία του χρόνου η έννοια του όρου διευρύνθηκε σημαντικά.

Το 1966, ο Douglas Parkhill έγραψε το βιβλίο «The challenge of the Computer utility» στο οποίο γίνεται αναφορά στο σύνολο των χαρακτηριστικών του cloud computing, όπως η ελαστικότητα, η απευθείας σύνδεση και η αίσθηση του άπειρου χώρου, ενώ το 1969 γεννιέται η ιδέα ενός «διαγαλαξιακού υπολογιστικού δικτύου» (Intergalactic Computer Network) από τον J.C.R. Licklider, ο οποίος ήταν ο υπεύθυνος για την ανάπτυξη του APRANET (Advanced Research Projects Agency Network). Το όραμά του ήταν η διασύνδεση όλων των ανθρώπων στον πλανήτη και η δυνατότητα πρόσβασης σε κάθε πρόγραμμα και σε κάθε είδους δεδομένα από οπουδήποτε στον κόσμο. To Intergalactic Computer Network μετεξελίχθηκε στο γνωστό πλέον σε όλους διαδίκτυο.

Στη δεκαετία του 1970, καθίσταται δυνατή η ταυτόχρονη λειτουργία περισσότερων του ενός λειτουργικών συστημάτων εντός απομονωμένου περιβάλλοντος, ενώ ο όρος «virtualization» άρχισε να ταυτίζεται πλέον με τη δημιουργία μιας εικονικής μηχανής (Virtual Machine), η οποία λειτουργεί ως κανονικός υπολογιστής με πλήρες λειτουργικό σύστημα. Αυτή ακριβώς η χρήση εικονικών μηχανών απετέλεσε και τη βάση πάνω στην οποία αναπτύχθηκε η υποδομή του σύγχρονου υπολογιστικού νέφους. Ο όρος «νέφος» έλκει την προέλευσή του από τον τομέα της τηλεφωνίας, στην οποία τα κυκλώματα έως το 1990 παρέχονταν από «σημείο σε σημείο» (point to point) από τους παρόχους υπηρεσιών τηλεφωνικών επικοινωνιών, ενώ στη συνέχεια ξεκίνησε η προσφορά υπηρεσιών εικονικών ιδιωτικών δικτύων (Virtual Private Network-VPN) µε καλύτερη ποιότητα και το ίδιο κόστος. Το νέφος χρησιμοποιήθηκε αρχικά για να υποδηλώσει τα όρια της ευθύνης του πάροχου και του χρήστη και έπειτα επεκτάθηκε ώστε να καλύψει τους διακοµιστές (servers) καθώς και την υποδοµή του δικτύου και σχετίστηκε με το διαδίκτυο και τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα, καθώς τα τεχνολογικά διαγράμματα στα οποία σχεδιάζονταν έμοιαζαν με συννεφάκια (clouds), για να υποδείξει τις περιοχές όπου οι πληροφορίες μετακινούνται και υποβάλλονται σε επεξεργασία.

Το 1996, ο όρος cloud computing εμφανίζεται σε έγγραφα της εταιρίας Compaq, ενώ το 1997 απαντάται ο πρώτος ορισμός για τον όρο cloud computing από τον καθηγητή Ramnath Chellappa, σύμφωνα με τον οποίο το υπολογιστικό νέφος χαρακτηρίζεται ως το νέο υπολογιστικό πρότυπο όπου τα όρια των υπολογιστών θα πρέπει να καθορίζονται από την οικονομική λογική και όχι από τα τεχνικά όρια.

Σταθμό στην εξέλιξη του νέφους αποτέλεσε η πρωτοπόρος ιδέα της Salesforce.com στα τέλη του 1990 να χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο προκειμένου να παράσχει στους χρήστες προγράμματα λογισμικού, στα οποία μπορούσε να έχει πρόσβαση, να τα εγκαταστήσει και να τα χρησιμοποιήσει οποιοσδήποτε είχε πρόσβαση στο διαδίκτυο, σηματοδοτώντας ουσιαστικά την επέλευση των υπηρεσιών τύπου Saas (Software as a Service). Όπως ήταν αναμενόμενο, την ιδέα αυτή ακολούθησαν στη συνέχεια και άλλες εταιρίες, οι οποίες ομοίως ξεκίνησαν να παρέχουν εφαρµογές µέσω του διαδικτύου, με την αγορά να κατακλύζεται σύντομα από αναρίθμητες τέτοιες εφαρμογές και υπηρεσίες αυτού του είδους.

Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε και η σχετική συμβολή της εταιρίας Amazon, η οποία κατάφερε να εκσυγχρονίσει τα κέντρα δεδοµένων και το 2006 δηµιούργησε το Amazon Web Service που επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη νέων προϊόντων και υπηρεσιών. Το 2007, η ανάπτυξη του Elastic Compute Cloud (EC2) που έδινε τη δυνατότητα στους χρήστες να μισθώνουν εικονικούς υπολογιστές και να χρησιμοποιούν τα προγράμματα και τις εφαρμογές τους online αποτέλεσε ένα ορόσημο στην εξέλιξη του cloud computing, με το παράδειγμα της Amazon να ακολουθείται από πλείστες άλλες εταιρίες, όπως, μεταξύ άλλων, τη Google, η οποία παρουσίασε την ίδια κιόλας χρονιά την εφαρμογή Docs, καθώς επίσης και από την Apple και την ΙΒΜ. Ανακαλύπτοντας αυτό το νέο λαμπρό πεδίο δόξης, οι εταιρίες άρχισαν να διαγκωνίζονται για την επικράτησή τους σε αυτό, με την εξέλιξη να είναι ιδιαίτερα ευρεία και ταχύτατη και τη δημιουργικότητα και την καινοτομία να κυριαρχούν.

Συνοπτικά, η εμφάνιση του cloud computing σηματοδοτεί μια αναβάθμιση στην παροχή της υπολογιστικής ισχύος, αντίστοιχης με την εκβιομηχάνιση της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος από τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής.

ΙΙ. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του υπολογιστικού νέφους

Το cloud computing έχει ορισμένα ουσιώδη χαρακτηριστικά, τα οποία το διαφοροποιούν από τις παραδοσιακές υπολογιστικές μεθόδους. Μια βασική έννοια που διατρέχει το υπολογιστικό νέφος στο σύνολό του είναι η αφαίρεση (abstraction). Αυτή επιτρέπει στους χρήστες να επικεντρώνονται στις επιθυμητές λειτουργίες και μάλιστα σε ένα υψηλότερο, απλούστερο και γενικότερο επίπεδο, αντί να υποχρεούνται να διαχειριστούν τις υποδομές στις οποίες οι λειτουργίες αυτές στηρίζονται.

Οι υπηρεσίες του cloud computing δεν προέρχονται από έναν διακομιστή (server) όπως στην περίπτωση των ASP (Application Service Provider), αλλά από περισσότερους, διαφορετικούς

διακομιστές, που μπορεί ν’ ανήκουν σε έναν ή περισσότερους παρόχους και οι οποίοι συνήθως είναι διάσπαρτοι παντού στον κόσμο και δημιουργούν μεταξύ τους ένα πλέγμα (Grid). Κεντρική έννοια στο περιβάλλον του νέφους συνιστά η εικονικοποίηση (virtualization). Επί της ουσίας χρησιμοποιείται δηλ. εικονικό υλικό (virtual hardware), ώστε ο φυσικός διακομιστής να μπορεί να προβαίνει στη διάθεση εικονικών διακομιστών (virtual servers) που διαμοιράζονται τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους. Μέσω του λογισμικού της εικονικοποίησης οι εφαρμογές και τα δεδομένα δεν διατηρούνται αντιστοίχως τοπικά από τον χρήστη, ενώ η πρόσβαση στις υπηρεσίες γίνεται κυρίως μέσω ενός φυλλομετρητή (Webbrowser). Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι ο χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου και από οποιαδήποτε συσκευή (υπολογιστή, επιπαλάμιο ή έξυπνο τηλέφωνο) η οποία διαθέτει δυνατότητα σύνδεσης στο διαδίκτυο.

Τα ζητήματα της λειτουργίας, της αξιοπιστίας, αλλά και της (ασφαλούς) διατήρησης των δεδομένων ανάγονται στη σφαίρα ευθύνης του παρόχου, ενώ ο χρήστης δεν απαιτείται να γνωρίζει πώς λειτουργεί το σύστημα από τη στιγμή που είναι σε θέση να χρησιμοποιεί τις εφαρμογές που τον ενδιαφέρουν.

Τα επιμέρους βασικά χαρακτηριστικά του cloud computing είναι τα ακόλουθα:

α) Οι υπηρεσίες νεφοϋπολογιστικής παρέχονται κατ’ απαίτηση και με τη μέθοδο της αυτό-εξυπηρέτησης (on-demand-self-service) και χρεώνονται αντίστοιχα, δημιουργώντας το κατάλληλο περιβάλλον ώστε ο χρήστης να έχει τη δυνατότητα της αξιοποίησης των παρεχόμενων υπηρεσιών, όταν το θελήσει και χωρίς να υπάρχει ανάγκη για ανθρώπινη παρέμβαση. Με τον τρόπο αυτόν, παρέχονται μεγάλα οικονομικά οφέλη στους χρήστες, οι

οποίοι δεν είναι πλέον υποχρεωμένοι να εγκαθιστούν εφαρμογές τοπικά στους υπολογιστές τους, αλλά μπορούν να τις χρησιμοποιούν μόνο όταν και στον βαθμό που τις χρειάζονται, πληρώνοντας αντίστοιχα, καθίσταται δηλ. εφικτή η κοστολόγηση που είναι ανάλογη με τη χρήση.

β) Το νέφος παρέχει μεγάλη και ταχεία ελαστικότητα και κατά διαβάθμιση χρήση (κλιμακωσιμότητα) στους χρήστες, ο πελάτης δηλ. δεν δεσμεύεται να χρησιμοποιεί συγκεκριμένο όγκο π.χ. αποθηκευτικού χώρου, αλλά έχει την ευχέρεια να προσαρμόζει τη χρήση των υπηρεσιών στις εκάστοτε ανάγκες του, με αντίστοιχα οικονομικά οφέλη, ενώ και ο πάροχος της σχετικής υπηρεσίας αξιοποιεί κατ’ αυτόν τον τρόπο καλύτερα την υποδομή του.

γ) Ένα ακόμη χαρακτηριστικό των υπηρεσιών νεφοϋπολογιστικής είναι η διάθεση πόρων (resource pooling) και μάλιστα ανεξάρτητα από την εντοπιότητα τόσο του χρήστη όσο και των ίδιων των πόρων. Οι πόροι του παρόχου που χρησιμοποιούνται για υπολογιστικές διαδικασίες διατίθενται κατά τρόπο ώστε να εξυπηρετούν ταυτόχρονα πολλούς χρήστες, καθιστώντας παράλληλα εφικτή την καλύτερη αξιοποίηση τεράστιων πάρκων διακομιστών με πολλές χιλιάδες ηλεκτρονικούς υπολογιστές, επιτρέποντας στους χρήστες να τροποποιούν το επίπεδο της παρεχόμενης προς αυτούς υπηρεσίας οποτεδήποτε και χωρίς περιορισμούς. Οι χρησιμοποιούμενοι πόροι έχουν ως βασικά χαρακτηριστικά τους ότι: 1. είναι ομαδοποιημένοι, 2. είναι εικονικοποιημένοι (virtualized) και 3. είναι δικτυωμένοι. Ο δυναμικός συνδυασμός φυσικών και εικονικών πόρων (virtualization) δίνει τη δυνατότητα στον πάροχο να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά στην εκάστοτε καταναλωτική ζήτηση. Χαρακτηριστικό της λειτουργίας του νέφους είναι ότι ακόμη και κατά τη διάρκεια της

εκτέλεσης μιας συγκεκριμένης υπηρεσίας στο περιβάλλον του, οι χρησιμοποιούμενοι πόροι δεν απαιτείται να είναι σταθεροί. Πλήρως αυτοματοποιημένα και διεπόμενα από μεγάλη ελαστικότητα συστήματα διαχείρισης του νέφους (Cloud-Management-Systems) φροντίζουν να ενεργοποιούν εκείνη τη στιγμή και ανάλογα με τις ανάγκες τους απαιτούμενους πόρους λειτουργικού και λογισμικού, τροφοδοτώντας αντίστοιχα τις διενεργούμενες λειτουργίες και εξασφαλίζοντας την προσήκουσα εκτέλεση της υπηρεσίας.

δ) Σημαντικό χαρακτηριστικό του cloud computing είναι και η αποϋλοποίηση, το γεγονός δηλ. ότι ο χρήστης ζητά και λαμβάνει τις πληροφορίες ή άλλους πόρους, χωρίς να γνωρίζει από πού προέρχονται ή πώς εκπληρώνεται το αίτημά του από τις λειτουργίες στο εικονικό περιβάλλον. Έτσι, η διάρθρωση, ο τόπος εγκατάστασης αλλά και η συντήρηση των υπηρεσιών που παρέχονται πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο αόρατες για τους χρήστες. Με τον τρόπο αυτό, ο χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες και να κάνει χρήση του λογισμικού όταν και όπου το χρειάζεται και από όπου κι αν βρίσκεται.

ΙΙΙ. Η αρχιτεκτονική του υπολογιστικού νέφους

Οι υπηρεσίες του νέφους παρέχονται με διαφορετικούς τρόπους, προκειμένου οι πάροχοι να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις κάθε είδους απαιτήσεις των χρηστών, οι οποίοι απευθύνονται σε αυτούς προκειμένου να ικανοποιήσουν μια πολύ μεγάλη ποικιλία αναγκών. Γενικότερα, ως «υπηρεσία» στο περιβάλλον του νέφους νοείται η δυνατότητα της επαναχρησιμοποίησης των πόρων του δικτύου ενός παρόχου, αποτελώντας το χαρακτηριστικό «as a Service». Το τι εντάσσεται στο πεδίο ευθύνης του καθενός από τα εμπλεκόμενα μέρη διαφέρει ανάλογα με το είδος της παρεχόμενης υπηρεσίας.

Το σύστημα των εμπλεκόμενων συστατικών στοιχείων που συνεργάζονται προκειμένου να μπορούν να παρασχεθούν τελικά οι υπηρεσίες του νέφους αποτελεί το οικοσύστημα του νέφους, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται ο πάροχος των υπηρεσιών νεφοϋπολογιστικής. Στο οικοσύστημα του νέφους, το οποίο είναι ιδιαίτερα περίπλοκο, εντάσσονται και όλοι οι συνεργαζόμενοι με τον βασικό πάροχο συμμετέχοντες, εμπλουτίζοντάς το με νέους ρόλους και διασυνδέσεις μεταξύ τους.

Ακολούθως, παρουσιάζονται τα βασικά είδη που αποτυπώνουν και τη δομή του νέφους από το υψηλότερο προς το χαμηλότερο επίπεδο, με το SaaS να στηρίζεται στο PaaS και αυτό με τη σειρά του στο IaaS. Ωστόσο, οι παρεχόμενες στο κάθε μοντέλο υπηρεσίες δεν

συνδέονται απαραίτητα με εκείνες των υπολοίπων. Στα εν λόγω βασικά είδη έχουν προστεθεί με την εξέλιξη της τεχνολογίας και πολλά ειδικότερα, τα οποία αποτελούν επί της ουσίας μετεξέλιξη των ήδη υπαρχόντων. Επισημαίνεται, πάντως, ότι η διάκριση μεταξύ των διαφορετικών τύπων υπηρεσιών δεν είναι πάντα ευχερής, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις που φέρουν τα χαρακτηριστικά περισσότερων κατηγοριών, ενώ παράλληλα ο αριθμός των υποκατηγοριών βαίνει αυξανόμενος, δημιουργώντας την ανάγκη για νέες προσεγγίσεις.

Οι τρόποι παροχής των υπηρεσιών του νέφους απεικονίζονται ως ακολούθως:

1. SaaS (Software as a Service)

Αντικείμενο της παρεχόμενης υπηρεσίας στην περίπτωση αυτή είναι ένα λογισμικό, μια εφαρμογή. Εν προκειμένω, οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τις εφαρμογές που είναι εγκατεστημένες σε κεντρικό δίκτυο διακομιστών και οι οποίες διατίθενται μέσω του νέφους ως υπηρεσία, χωρίς να χρειάζεται να τις εγκαταστήσουν και οι ίδιοι στους υπολογιστές τους. Λόγω των πλεονεκτημάτων που εμφανίζουν αυτές οι υπηρεσίες, ιδίως ως προς το κόστος, την αξιοπιστία, την ευελιξία και την ασφάλεια, είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς και έχουν καταστεί το βασικό μοντέλο ανάπτυξης και παροχής πληθώρας

εμπορικών εφαρμογών. Σε αυτές συγκαταλέγονται τα λογισμικά αναφορικά με την παραγωγικότητα του γραφείου, οι υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων κάθε είδους, τα λογισμικά διαχείρισης μισθολογικού κόστους και δεδομένων, της καταχώρισης σε λογιστικά βιβλία κλπ. Δημοφιλή παραδείγματα τέτοιων υπηρεσιών αποτελούν π.χ. τα Google Drive, Cisco WebEX, Dropbox, Facebook ή το μοντέλο iCloud της Apple, ενώ τέτοια υπηρεσία είναι και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

Στο μοντέλο αυτό, οι πάροχοι κοστολογούν, κατά κανόνα, τις υπηρεσίες τους βάσει συνδρομητικού τέλους, υπολογιζόμενο σε μηνιαία ή ετήσια βάση. Το τίμημα μπορεί είτε να συνδυάζεται με τη χρήση ή να λαμβάνονται υπόψη και άλλες παράμετροι, όπως π.χ. ο αριθμός των χρηστών που χρησιμοποιούν την υπηρεσία ή οι πραγματοποιούμενες μέσω αυτής συναλλαγές κλπ. Σε πολλές περιπτώσεις, οι παρεχόμενες υπηρεσίες λαμβάνουν τη μορφή των προσφορών τύπου freemium, η οποία αποτελεί και τη σύγχρονη τάση κατά την προώθηση μοντέλων λογισμικού. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, προσφέρεται στον χρήστη συνδυασμός δωρεάν (free) και πριμοδοτούμενης (premium) κατανάλωσης προϊόντων και υπηρεσιών, στο πλαίσιο της οποίας παρέχεται δωρεάν ένα βασικό προϊόν ή υπηρεσία, αλλά υπάρχει χρέωση για πρόσθετες λειτουργίες, υπηρεσίες ή εικονικά ή φυσικά αγαθά που επεκτείνουν τη λειτουργικότητα της δωρεάν έκδοσης του λογισμικού. Ωστόσο, υφίσταται και πληθώρα υπηρεσιών που παρέχονται εντελώς δωρεάν και στις οποίες το κέρδος των παρόχων προκύπτει μέσω άλλων τρόπων π.χ. μέσω της διαφήμισης.

Οι υπηρεσίες που ανήκουν στην κατηγορία του SaaS απευθύνονται στον οποιονδήποτε χρήστη. Πέρα από τη δυνατότητα επιλογής περιορισμένων παραμέτρων των ρυθμίσεων των εφαρμογών που χρησιμοποιούν, οι χρήστες δεν μπορούν να ελέγξουν ούτε την ίδια την υποδομή του σύννεφου ούτε τις επιμέρους εφαρμογές, τις οποίες δεν μπορούν

ούτως ή άλλως να τροποποιήσουν, αλλά χρησιμοποιούν υποχρεωτικά ως έχουν, ενώ τα μέτρα ασφάλειας λαμβάνονται πρωτίστως από τον πάροχο της υπηρεσίας, στον οποίο ανήκει περαιτέρω και η ευθύνη συντήρησης, αναβάθμισης και διόρθωσης των τυχόν προβλημάτων που μπορεί να ανακύψουν. Οι χρήστες, εν προκειμένω, δεν απαιτείται να διαθέτουν εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις, προκειμένου να είναι σε θέση χρησιμοποιήσουν τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Πρόκειται για την ευρύτερα χρησιμοποιούμενη και περισσότερο ανεπτυγμένη μορφή του cloud computing και παράλληλα το πιο ορατό στρώμα του νέφους.

2. PaaS (Platform as a Service)

Στη μορφή αυτή η παρεχόμενη υπηρεσία είναι η πλατφόρμα νέφους. Ο χρήστης μπορεί να «τρέξει» εφαρμογές που έχουν αναπτυχθεί από τον ίδιο, χρησιμοποιώντας γλώσσα προγραμματισμού ή εργαλεία που παρέχονται από τον πάροχο της υπηρεσίας στη δομή του νέφους. Στους χρήστες παρέχονται, εν προκειμένω, τα δομικά υλικά, ένα δηλ. (κοινό) περιβάλλον πλατφόρμας το οποίο είναι ευέλικτο και διαθέσιμο και το οποίο τους δίνει τη δυνατότητα της αυτοδιαχείρισης, της αυτοσυντήρησης και της αυτοκλιμάκωσης, με αποτέλεσμα η διάθεση των υπηρεσιών να μπορεί να ανταποκριθεί σε κάθε αλλαγή που θα κρίνουν απαραίτητη με βάση τις εκάστοτε προκύπτουσες ανάγκες τους. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις PaaS αποτελούν π.χ. η Windows Azure Platform της Microsoft, η Google App Engine και η πλατφόρμα της salesforce.

Οι υπηρεσίες που ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία απευθύνονται κυρίως σε παραγωγούς λογισμικών, οι οποίοι έχουν μεν τον έλεγχο πάνω στις εφαρμογές και το υπολογιστικό περιβάλλον τους, χωρίς ωστόσο να μπορούν να ελέγξουν τις ίδιες τις υποδομές στις οποίες αυτές εγκαθίστανται, όπως είναι το δίκτυο, οι διακομιστές, το λειτουργικό σύστημα ή ο αποθηκευτικός χώρος. Οι υπηρεσίες τύπου PaaS βρίσκονται ουσιαστικά κάπου στη μέση μεταξύ SaaS και IaaS, η διάκριση ωστόσο με τις IaaS τύπου υπηρεσίες δεν είναι πάντα ευχερής. Τα μέτρα ασφάλειας λαμβάνονται συνήθως τόσο από τους χρήστες όσο και από τον πάροχο της υπηρεσίας.

Αρχικώς, οι πάροχοι PaaS είχαν δομήσει στο σύνολό τους τις υπηρεσίες τους στο δημόσιο νέφος, επειδή όμως η πλειοψηφία των επιχειρήσεων στις οποίες απευθύνονταν ήταν απρόθυμη να διατηρεί την υποδομή της σε αυτό, στην πορεία του χρόνου οι εν λόγω υπηρεσίες εξελίχθηκαν κατά τρόπο ώστε να προσφέρονται και εντός ιδιωτικού ή υβριδικού νέφους.

Πρόκειται για τη λιγότερο διαδεδομένη και χρησιμοποιούμενη μορφή του cloud computing, στην οποία καταφεύγουν κυρίως επιχειρήσεις που επιδιώκουν την εξωτερική ανάθεση (outsourcing) μέρους της υποδομής τους ή χρειάζονται να υλοποιήσουν τη μετάβαση των εφαρμογών τους σε άλλες συσκευές π.χ. για λόγους ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητάς τους, χωρίς να απαιτείται η εγγραφή νέου κώδικα, με σημαντικά για αυτές οφέλη.

Μειονέκτημα του συγκεκριμένου είδους υπηρεσίας αποτελεί, πάντως, το γεγονός ότι δεν είναι ευχερής η φορητότητα και η διαλειτουργικότητα μεταξύ των παρόχων, καθώς η χρήση συγκεκριμένης γλώσσας προγραμματισμού δημιουργεί πρόβλημα συμβατότητας μεταξύ των διαφορετικών πλατφορμών, ως εκ τούτου σε περίπτωση που ο χρήστης θελήσει για κάποιον λόγο να αλλάξει πάροχο να δημιουργούνται ανυπέρβλητα πολλές φορές εμπόδια που μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα ακόμη και την απώλεια δεδομένων.

3. IaaS (Infrastructure as a Service)

Η παρεχόμενη εν προκειμένω υπηρεσία είναι η δομή του νέφους. Πρόκειται για το θεμέλιο των υπηρεσιών νεφοϋπολογιστικής και είναι ουσιώδης και για την εφαρμογή των λοιπών κατηγοριών υπηρεσιών. Ο χρήστης εφοδιάζεται στην περίπτωση αυτή με λειτουργίες επεξεργασίας, αποθήκευσης, δικτύου ή άλλους υπολογιστικούς πόρους, στους οποίους μπορεί να αναπτύξει και να τρέξει οποιασδήποτε μορφής λογισμικό, όπως λειτουργικά συστήματα ή προγράμματα.Το σύννεφο παρέχει επί της ουσίας στις επιχειρήσεις πρόσβαση σε ένα περιβάλλον εικονικοποιημένων ρυθμίσεων, εντός του οποίου εκείνες μπορούν να δημιουργήσουν τις δικές τους ΙΤ πλατφόρμες, κάνοντας χρήση της παρεχόμενης υποδομής, έναντι του συμφωνηθέντος αντιτίμου, τους παρέχει δηλ. πρακτικά μια πλήρη εικονική υπολογιστική δομή. Η πρόσβαση είναι δυνατή από οπουδήποτε υπάρχει σύνδεση

στο διαδίκτυο. Μια τυπική IaaS υπηρεσία χρησιμοποιεί για τη λειτουργία της Application Programming Interfaces (API, Διεπαφές Προγραμματισμού Εφαρμογών) και τεχνολογία Orchestration. Η πιο γνωστή σχετική υπηρεσία είναι η Amazon Elastic Cloud Computing (EC2).

Οι υπηρεσίες αυτές απευθύνονται κυρίως σε επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν το λειτουργικό σύστημα, αλλά και το περιβάλλον που διατίθεται, ενώ τα μέτρα ασφαλείας, πέρα από τη βασική υποδομή, εκτελούνται από τον ίδιο τον χρήστη. Πρόκειται δηλ. για υπηρεσίες που απαιτούν μεγαλύτερη γνώση και εξειδίκευση από τον χρήστη, ο οποίος αντίστοιχα διαθέτει στο πλαίσιο αυτό μεγαλύτερη ευελιξία και έλεγχο επί του παραγόμενου αποτελέσματος. Χρησιμοποιούνται επίσης σε μεγάλο βαθμό από επιχειρήσεις, οι οποίες αξιοποιούν την εν λόγω υποδομή προκειμένου στη συνέχεια να παρέχουν και αυτές με τη σειρά τους SaaS ή PaaS υπηρεσίες στους δικούς τους πελάτες.

Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της χρήσης υπηρεσιών αυτής της μορφής είναι η εξοικονόμηση δαπανών, καθώς το κόστος της υποδομής είναι εξαιρετικά χαμηλό, καθώς και η μεγάλης έκτασης ευελιξία που παρέχει στις επιχειρήσεις.

Συνοψίζοντας τα ως άνω και παρομοιάζοντας τις διαφορετικές μορφές υπηρεσιών νεφοϋπολογιστικής με την παρασκευή μιας πίτσας, οι μορφές αυτές θα μπορούσαν να περιγραφούν ως ακολούθως: Η περίπτωση του IaaS μοιάζει με την προμήθεια μιας κατεψυγμένης πίτσας, στην περίπτωση της οποίας τα υλικά παρέχονται μεν, αλλά προκειμένου να μπορέσει τελικά να καταναλωθεί, η πίτσα πρέπει να ψηθεί και να σερβιριστεί. Αντίστοιχα, ο πάροχος παρέχει στην περίπτωση αυτή τους διακομιστές και την υποδομή, αλλά οι χρήστες έχουν την ευθύνη των λοιπών επιπέδων. Στην περίπτωση του PaaS, η πίτσα παραδίδεται κατ’ οίκον, ψημένη και έτοιμη προς κατανάλωση, όμως ο καταναλωτής εξακολουθεί να πρέπει να τη σερβίρει. Αντίστοιχα, υποχρέωση του χρήστη είναι να «τρέξει» την εφαρμογή και να διαχειριστεί τα δεδομένα. Στην κατανάλωση της πίτσας στο περιβάλλον ενός εστιατορίου, όπου ο καταναλωτής δεν χρειάζεται να κάνει το παραμικρό και η πίτσα ψήνεται και του σερβίρεται έτοιμη αντιστοιχεί το SaaS, όπου ο πάροχος προσφέρει στον χρήστη ολοκληρωμένο το προϊόν και την υπηρεσία. Το παρατεθέν γράφημα είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικό και επεξηγηματικό.

4. XaaS (Anything as a Service)

Πέρα από τις κατά τα ως άνω βασικές κατηγορίες των παρεχόμενων υπηρεσιών στο νέφος, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί και πληθώρα άλλων εκδοχών, με αποτέλεσμα οτιδήποτε (Χ) να μπορεί να παρασχεθεί ως σχετική υπηρεσία. Οι περισσότερες από τις

νέες αυτές κατηγορίες αποτελούν ουσιαστικά παραλλαγές των κύριων κατηγοριών SaaS, PaaS και IaaS, από τις οποίες όμως διαφοροποιούνται βάσει των ειδικών τους χαρακτηριστικών.

Μία από τις σημαντικότερες από τις εν λόγω νέες μορφές είναι και η DaaS (Data as a Service), στην οποία το αντικείμενο της παρεχόμενης υπηρεσίας είναι η μίσθωση διασυνδεδεμένων δεδομένων. Έτσι, ο χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση μέσω του διαδικτύου σε αρχεία δεδομένων (κείμενα, φωτογραφίες, βίντεο κλπ.) που μπορεί π.χ. να σχετίζονται με τα παρεχόμενα από αυτόν προϊόντα ή υπηρεσίες. Η χρέωση μπορεί να γίνεται είτε με βάση τον όγκο των δεδομένων είτε με βάση το είδος του αρχείου. Πρόκειται για μια στρατηγική διαχείρισης δεδομένων που χρησιμοποιεί το υπολογιστικό σύννεφο για την παροχή χώρου αποθήκευσης και επεξεργασίας δεδομένων, καθώς και υπηρεσιών ανάλυσης και στατιστικής, με ιδιαίτερη χρησιμότητα στον τομέα των πωλήσεων μέσω διαδικτύου. Παράδειγμα τέτοιου παρόχου αποτελεί η D&B Hoovers που προμηθεύει στους πελάτες της οικονομικά στοιχεία για πολλούς οργανισμούς.

Στις νέες μορφές ανήκουν περαιτέρω το NaaS (Network as a Service), το APIaaS (API as a Service), το (Μ)BaaS ([Mobile] Backend as a Service), το FaaS (Function as a Service),

το BPaaS (Business Process as a Service), StaaS (Storage as a Service), το BDAaaS (Big Data Analytics as a Service), το SecaaS (Security as a Service), το BaaS (Blockchain as a Service) και το AIaaS (Artificial Intelligence as a Service), ενώ η λίστα συνεχώς διευρύνεται με νέες μορφές υπηρεσιών που παρέχονται μέσω του υπολογιστικού νέφους.

ΙV. Τα μοντέλα ανάπτυξης του υπολογιστικού νέφους

Εκτός από την κατηγοριοποίηση με βάση το είδος της παρεχόμενης υπηρεσίας, τα νέφη διαφοροποιούνται και ανάλογα με το περιβάλλον εντός του οποίου αναπτύσσονται και εφαρμόζονται. Οι μορφές αυτές είναι οι ακόλουθες και εξελίχθηκαν από το ιδιωτικό προς το δημόσιο:

1. Δημόσιο

Η υποδομή του νέφους διατίθεται γενικά στο ευρύ κοινό ή σε ένα μεγάλο γκρουπ επιχειρήσεων και ανήκει σε τρίτο μέρος πάροχο υπηρεσιών νέφους που μπορεί να είναι οποιοσδήποτε

φορέας, νπδδ ή νπιδ, στηρίζεται δε σε παγκόσμια δίκτυα πληροφοριών. Στην περίπτωση του δημόσιου νέφους, ο χρήστης μπορεί να μισθώσει υπολογιστική και αποθηκευτική χωρητικότητα, καθώς και να έχει πρόσβαση μέσω του διαδικτύου σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών και υπηρεσιών που παρέχονται κατ’ απαίτηση και σε ελκυστικές τιμές, ενώ οι χρήστες δεν συνδέονται μεταξύ τους οργανωτικά, συνιστώντας ως επί το πλείστον έναν ανοικτό κύκλο χρηστών που χρησιμοποιούν τις σχετικές δυνατότητες. Oι υπηρεσίες νέφους που διατίθενται με τον τρόπο αυτόν δεν λειτουργούν, κατά κανόνα, με βάση συγκεκριμένες συμφωνίες επιπέδου υπηρεσιών και δεν παρέχουν επαρκή ίχνη ελέγχου της δραστηριότητας, ενώ αυξημένοι είναι και οι κίνδυνοι ως προς την ασφάλεια των πληροφοριών, αλλά και την αξιοπιστία των συστημάτων.

Πρόκειται για το πιο αναγνωρίσιμο μοντέλο ανάπτυξης του νέφους, καθώς είναι δημόσια διαθέσιμο στον οποιοδήποτε χρήστη, για τον λόγο αυτόν, είναι κυρίως κατάλληλο για μη ευαίσθητες πληροφορίες και δεδομένα. Οι χρήστες των υπηρεσιών του δημοσίου νέφους δεν έχουν την ευθύνη για τη διαχείριση ή τη συντήρηση της υποδομής, ζητήματα που ανάγονται στη σφαίρα επιρροής του παρόχου.

Οι μεγαλύτεροι πάροχοι δημοσίου νέφους, όπως οι Amazon Web Services (AWS), Microsoft, Google χαρακτηρίζονται ως Hyper-Scale πάροχοι, διαθέτουν εκατοντάδες υπολογιστικά κέντρα που βρίσκονται διαμοιρασμένα σε κάθε σημείο του πλανήτη και προσφέρουν στους χρήστες μεγάλη αξιοπιστία και κλιμακωσιμότητα. Δεδομένου δε ότι οι υπηρεσίες που προσφέρουν οι πάροχοι δημόσιου νέφους εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εμπιστοσύνη που αποκτούν σε αυτές οι χρήστες, η ανάπτυξη και εφαρμογή κανόνων ασφαλείας είναι κομβικής σημασίας για αυτούς.

2. Ιδιωτικό

Η δομή του υπολογιστικού νέφους στο πλαίσιο του μοντέλου αυτού λειτουργεί αποκλειστικά και μόνο για έναν οργανισμό, αποτελεί δηλ. ένα «ιδιόκτητο» δίκτυο ή κέντρο δεδομένων που παρέχει υπηρεσίες σε ένα περιορισμένο αριθμό ατόμων. Είναι πιθανό να το διαχειρίζεται ο ίδιος ο οργανισμός ή κάποιο τρίτο μέρος και να υπάρχει (τοπικά) εντός ή εκτός αυτού του οργανισμού. Το νέφος στην περίπτωση αυτή βρίσκεται υπό τον έλεγχο αυτής

της συγκεκριμένης επιχείρησης, ενώ τα δεδομένα δεν εγκαταλείπουν ποτέ το συγκεκριμένο αυτό σύννεφο. Η πρόσβαση είναι περιορισμένη και μόνο για τους προς τούτο εξουσιοδοτημένους χρήστες και γίνεται είτε μέσω ενδοδικτύου (Intranet) είτε μέσω ιδιωτικού εικονικού δικτύου (Virtual Private Network- VPN). Στη λύση του ιδιωτικού νέφους καταφεύγουν οι επιχειρήσεις κυρίως στις περιπτώσεις εκείνες που κρίνουν ότι το δημόσιο νέφος δεν τους εξασφαλίζει επαρκές επίπεδο διαθεσιμότητας των υπηρεσιών που χρειάζονται για την ικανοποίηση των συγκεκριμένων αναγκών τους. Επιπροσθέτως, η χρήση του δημόσιου νέφους ενδέχεται να κρίνεται ως ιδιαίτερα ριψοκίνδυνη για ορισμένες επιχειρήσεις ή να θεωρείται το δημόσιο νέφος ανεπαρκές εξ απόψεως ασφάλειας των δεδομένων. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η επένδυση στο ιδιωτικό νέφος κρίνεται ως η επιχειρηματικά ενδεδειγμένη λύση.

Στο περιβάλλον του ιδιωτικού νέφους, οι παρεχόμενες υπηρεσίες μπορούν να εξειδικευθούν και να προσαρμοστούν στις συγκεκριμένες ανάγκες του χρήστη, σε αντίθεση με το δημόσιο νέφος όπου κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, δεδομένου ότι το τελευταίο απευθύνεται σε μια ανωνυμοποιημένη αγορά. Το ιδιωτικό εικονικό περιβάλλον μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως πύλη προς το δημόσιο νέφος, καθιστώντας εφικτή για την επιχείρηση την πρόσβαση στο εκεί παρεχόμενο αυξημένο φάσμα διαθέσιμων εφαρμογών και υπηρεσιών, η οποία μπορεί παράλληλα να διατηρεί εντός των τειχών τα κρίσιμα πληροφοριακά της συστήματα.

Αυτό το μοντέλο δημιουργεί λιγότερα ζητήματα ως προς την ασφάλεια των δεδομένων, ωστόσο υστερεί σημαντικά σε σχέση με το δημόσιο νέφος στο επίπεδο της αποτελεσματικότητας ως προς την ελαστικότητα και τη μείωση του κόστους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα παρόχων υποδομής ιδιωτικού νέφους αποτελούν οι Hewlett Packard Enterprise και η Oracle.