ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ

Α. ΓΕΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Ι. ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ

Ι. Εισαγωγή

Στο Γενικό Μέρος του παρόντος θα αναλυθούν νομικά ζητήματα που άπτονται όλων των εμπορικών συμβάσεων συνεπώς καταλαμβάνουν όλες τις εμπορικές συμβάσεις χωρίς να γίνεται διάκριση αναλόγως του τύπου της σύμβασης.

Προς αυτήν την κατεύθυνση αναλύονται η εμπορική σύμβαση δηλαδή ο ορισμός αυτής και ο χαρακτηρισμός της ως εμπορικής σύμβασης, οι συνέπειες χαρακτηρισμού της ως εμπορικής σύμβασης, οι μορφές εμφάνισης, η διαμόρφωση του περιεχομένου, η ερμηνεία της αλλά και η διάρκεια και η λήξη της (τρόπο λήξης και συνέπειες). Σε συνέχεια παρουσιάζονται οι εφαρμοστέες διατάξεις και οι πηγές δικαίου που διέπουν τις εμπορικές συμβάσεις και τις σχηματιζόμενες έννομες σχέσεις.

Έπειτα προσεγγίζονται ζητήματα εκπλήρωσης των υποχρεώσεων εξ εμπορικής σύμβασης και οι συνέπειες πλημμελούς εκπλήρωσης. Αναγκαστική είναι και η ανάλυση του προσυμβατικού πεδίου των εμπορικών συμβάσεων δηλαδή των προσυμβατικών κειμένων που λειτουργούν προπαρασκευαστικά για την τελική εμπορική σύμβαση. Σε αυτές συγκαταλέγονται οι επιστολή προθέσεων (letter of intent), η υποσχετική επιστολή (promissory letter) και η σύμβαση εμπιστευτικότητας (non-disclosure, confidentiality agreement).

Τέλος το Γενικό Μέρος του παρόντος τελειώνει με την παράθεση κάποιων νομικών ζητημάτων εκ του δικαίου του καταναλωτή σε σχέση με τις εμπορικές συμβάσεις. Αυτό γίνεται ενόψει του γεγονότος ότι οι έμποροι είναι οι προμηθευτές των καταναλωτών με υπηρεσίες και προϊόντα και αρκετές εμπορικές συμβάσεις καταρτίζονται με αντισυμβαλλόμενο κάποιον καταναλωτή. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ενόψει του νέου άρθρου 2 παρ. 9 N 2251/1994 πλέον τα ισχύοντα περί ΓΟΣ εφαρμόζονται και όταν ο αντισυμβαλλόμενος δεν είναι καταναλωτής συνεπώς μπορεί να εφαρμοστούν και στις εμπορικές συμβάσεις.

ΙΙ. Εμπορική σύμβαση

Α. Χαρακτηρισμός μίας σύμβασης ως εμπορικής σύμβασης

Εμπορική σύμβαση είναι η συμφωνία, η οποία καταρτίζεται μεταξύ τουλάχιστον δύο προσώπων, στα οποία τουλάχιστον το ένα έχει την εμπορική ιδιότητα. Αυτός ο ορισμός εξαρτά τον χαρακτηρισμό της σύμβασης ως εμπορικής από την εμπορική ή μη ιδιότητα του ενός τουλάχιστον συμβαλλόμενου. Σε αυτήν την περίπτωση η σύμβαση χαρακτηρίζεται ως εμπορική, επειδή είναι παραγώγως εξ υποκειμένου εμπορική η πράξη δηλαδή επειδή συνδέεται με έμπορο και όχι επειδή η ίδια είναι εμπορική πράξη. Με άλλη διατύπωση, εμπορική είναι η σύμβαση, όταν για το ένα τουλάχιστον συμβαλλόμενο μέρος αυτή η σύμβαση συνιστά αντικειμενικά ή υποκειμενικά εμπορική πράξη. Η εμπορική σύμβαση κατά αυτήν την έννοια μπορεί να είναι εμπορική πράξη και για τα δύο μέρη (ετερομερής εμπορική σύμβαση) ή μόνο για το ένα μέρος (αμφιμερώς εμπορική σύμβαση).

Ο δεύτερος εννοιολογικός προσδιορισμός είναι ευρύτερος, καθώς επιτρέπει τον χαρακτηρισμό της σύμβασης ως εμπορικής, ακόμα και αν κανένα συμβαλλόμενο μέρος δεν έχει την εμπορική ιδιότητα, αλλά σε αυτήν το δίκαιο διακρίνει στοιχεία εμπορικότητας. Ουσιαστικά το ζήτημα του χαρακτηρισμού της σύμβασης ως εμπορικής ανάγεται στο νομικό ζήτημα της απόδοσης της εμπορικότητας σε μία πράξη κατά τα ισχύοντα συστήματα στο ελληνικό δίκαιο.

Καταρχάς πρέπει να τονιστεί, ότι από νομικής σκοπιάς δεν είναι καθόλου δεσμευτικός ο χαρακτηρισμός που προσδίδουν τα ίδια τα συμβαλλόμενα μέρη στη σύμβασή τους. Η υπαγωγή των πραγματικών περιστατικών και συγκεκριμένα των συμβατικών όρων αλλά (και κυρίως) της εκτέλεσής τους από τα συμβαλλόμενα μέρη θα προσδώσει τον χαρακτηρισμό της εμπορικότητας ή μη στη συγκεκριμένη σύμβαση.

Η εμπορικότητα στο ελληνικό δίκαιο αποδίδεται ως χαρακτηρισμός

– με βάση το αντικειμενικό σύστημα (πρωτότυπα εμπορική πράξη κατά το ΒΔ 1835, το νόμο ή το εθιμικό δίκαιο) ή

– με βάση το υποκειμενικό σύστημα (παράγωγη εξ υποκειμένου, εξ εμπορικής ιδιότητας πράττοντα) ή

– με βάση την εξάρτηση/σύνδεση της πράξης από εμπορική πράξη, που χαρακτηρίστηκε ως εμπορική παραγώγως εξ αντικειμένου (σύνδεση με άλλη εμπορική πράξη)

– ή με βάση το σύστημα της οργανωμένης επιχείρησης, δηλαδή όταν προέρχεται η πράξη από μία επιχείρηση που δρα με σκοπό το κέρδος μέσω οργανωμένης υποδομής ή και μέσω εκμετάλλευσης της εργασίας τρίτων προσώπων.

Με βάση τα παραπάνω, ο χαρακτηρισμός της εμπορικότητας σε μία σύμβαση (εμπορική σύμβαση) ως πράξης (εμπορική πράξη) ορθότερο είναι να αποδίδεται

α) είτε πρωτότυπα, επειδή η ίδια η σύμβαση ταυτόχρονα είναι και εμπορική πράξη,

β) είτε παράγωγα, επειδή η σύμβαση συνδέεται με άλλη πρωτότυπα εμπορική πράξη (εμπορικότητα παράγωγη εξ αντικειμένου)

γ) είτε παράγωγα, επειδή η σύμβαση καταρτίζεται από πρόσωπο που έχει εμπορική ιδιότητα (εμπορικότητα παράγωγη ή εξ υποκειμένου),

δ) είτε και κατά διασταλτική ερμηνεία, ανεξαρτήτως των παραπάνω, επειδή χαρακτηρίζεται η σύμβαση ως εμπορική (βάσει κριτηρίων της νομολογίας και της θεωρίας περί ανάλογης εμπορικότητας) ως προερχόμενης από οργανωμένη εμπορική επιχείρηση.

Συνεπώς, χωρίς να χρειάζεται να γίνει τέτοια ανάλυση που να καθιστά το παρόν σύγγραμμα εγχειρίδιο Γενικού Μέρους του Εμπορικού Δικαίου, πρέπει να αναλυθούν οι περιπτώσεις εκείνες που προσδίδουν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, την εμπορικότητα στην εμπορική σύμβαση.

1. Πρωτότυπη εμπορικότητα της σύμβασης - Σύμβαση ως εμπορική πράξη

Το άρθρο 2 του ΒΔ 2/14.5.1835 καταγράφει τις εμπορικές πράξεις, οι οποίες γίνονται με σκοπό το κέρδος. Η σημαντικότερη εξ αυτών είναι η αγορά προς μεταπώληση, καθώς είναι η βασικότερη πράξη διανομής αγαθών και υπηρεσιών. Η εμπορικότητα της πράξης/σύμβασης προϋποθέτει την απόκτηση ενός πράγματος, με επαχθή αιτία, κατά

παράγωγο και όχι πρωτότυπο τρόπο, με σκοπό την μεταπώληση ή και την εκμίσθωση και εν γένει την περαιτέρω διάθεση.

Η επόμενη εμπορική πράξη, η εμπορική πράξη της χειροτεχνίας, είναι αυτή που έχει ως αντικείμενο τη μετατροπή ή την επεξεργασία πρώτης ύλης σε χρηστικά πράγματα, ακόμα και επισκευής/επέμβασης επί ήδη δημιουργηθέντων πραγμάτων (π.χ. βιομηχανική παραγωγή, οικοδομικές/κατασκευαστικές εργασίες). Σκοπός η παραγωγή νέου πράγματος ή η αύξηση αξίας υπάρχοντος πράγματος. Αυτές οι πράξεις/συμβάσεις ουσιαστικά καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα της εμπορικής δράσης με αποτέλεσμα να αφορούν σε όλες τις πράξεις παραγωγής στην βιοτεχνία, στη μεταποίηση και στην βιομηχανία.

Η εμπορική πράξη της προμήθειας αφορά στην συμβατική υποχρέωση παροχής κινητού πράγματος, που ο προμηθευτής θα αποκτήσει και μετά τη συμφωνία θα παραδώσει. Κατά αντεστραμμένη πορεία της αγοράς προς μεταπώληση, εν προκειμένω ο προμηθευτής αναλαμβάνει να προμηθεύσει ένα πράγμα, αν και πρώτα δεν το έχει αποκτήσει, ενώ στην αγορά προς μεταπώληση το έχει αποκτήσει και ενδιαφέρεται να το μεταπωλήσει. Σημασία έχει επαναλαμβανόμενη ή εφάπαξ, αλλά σε μεγάλες ποσότητες, κάλυψη αναγκών του αντισυμβαλλόμενου σε αγαθά.

Η εμπορική πράξη της μεταφοράς (μετακομίσεως δια γής και ύδατος) έχει ως αντικείμενο τη μεταφορά με οποιοσδήποτε μέσο (πλοίο, αυτοκίνητο, αεροπλάνο, τρένο κ.λπ.), και οποιονδήποτε τρόπο ή διαδρομή, προσώπων ή πραγμάτων έναντι ανταλλάγματος. Σε αυτήν μπορεί να εμπλακούν μέχρι και τέσσερα πρόσωπα (αποστολέας, φορτωτής, μεταφορέας, παραγγελιοδόχος μεταφοράς).

Η εμπορική πράξη της παραγγελίας είναι η εμπορική πράξη, κατά την οποία κάποιος αναλαμβάνει να συνάψει μία δικαιοπραξία για λογαριασμό τρίτου, αλλά στο δικό του όνομα, με σκοπό την κερδοσκοπική του αμοιβή. Ουσιαστικά αποτελεί έμμεση αντιπροσωπεία του άρθρου 212 ΑΚ με υποχρέωση μεταβίβασης των αποκτηθέντων στον τρίτο, για λογαριασμό του οποίου αποκτήθηκαν αυτά. Εμπορική πράξη είναι τόσο η ανάθεση της παραγγελίας όσο και η εκτέλεσή της. Παρεμφερής εμπορική πράξη είναι η μεσιτεία με περιεχόμενο τη μεσολάβηση ή υπόδειξη ευκαιρίας έναντι αμοιβής, με σκοπό τη σύναψη σύμβασης.

Η πρακτορεία είναι εμπορική πράξη και αφορά κάθε μορφή (διαρκούς) επιμέλειας ιδιωτικών υποθέσεων τρίτων προσώπων και παροχής υπηρεσιών προς τρίτους και ουσιαστικά αφορά στην εμπορική αντιπροσωπεία. Είναι η κατ’ εξοχήν πράξη παροχής ιδιωτικών υπηρεσιών, ως διεκπεραίωση αλλότριων υποθέσεων. Δεν είναι όμως εμπορική πράξη η μεμονωμένη πράξη αντιπροσώπευσης, καθώς απαιτείται διαρκής έννομη σχέση προμηθευτή και αντιπροσώπου, ενώ και των δύο προσώπων οι πράξεις είναι εμπορικές.

Εμπορικές πράξεις κατά το ΒΔ 1835 είναι και οι πράξεις που σχετίζονται με την οργάνωση διαγωνισμού πώλησης ή αγοράς πραγμάτων (πλειστηρίαση), ενώ το ίδιο ισχύει και για κάθε είδος πράξεων τραπεζικών δηλαδή πράξεων εκ πιστωτικών ιδρυμάτων, χρηματοδοτικών ιδρυμάτων και ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος κατά το άρθρο 11 N 3601/2007. Τέλος, εμπορικές πράξεις είναι και αυτές που σχετίζονται με τα δημόσια

θεάματα δηλαδή με κάθε είδους ψυχαγωγία έναντι αμοιβής (θέατρο, κινηματογράφος, τηλεόραση, ραδιόφωνο, ίντερνετ, άθληση). Το θέαμα αρκεί να είναι ψυχαγωγικό ή καλλιτεχνικό, μορφωτικό, ενημερωτικό, αθλητικό, πολιτικό κ.λπ..

Οι παραπάνω πρωτότυπα εμπορικές πράξεις προβλέπονται στο άρθρο 2 του ΒΔ 2/14.5.1835 ενώ το άρθρο 3 αναφέρεται στο θαλάσσιο εμπόριο και στις εξ αυτού πρωτότυπα εμπορικές πράξεις. Σε αυτές, τις ενδεικτικώς αναφερόμενες πράξεις, συγκαταλέγονται πράξεις ναυπήγησης, πώλησης και μεταβίβασης πλοίου, θαλασσίων μεταφορών (κάθε είδος ναύλωσης), θαλασσίων αποστολών, ναυτικών δανείων ή ασφαλειών.

Οι εμπορικές πράξεις δεν είναι μόνο οι παραπάνω καθώς τελικά ο κατάλογος του ΒΔ 1835 έχει καταστεί μη περιοριστικός. Είναι κάθε πράξη της σύγχρονης οικονομίας και των σύγχρονων συναλλαγών που ενέχουν εμπορικότητα είτε με χαρακτηρισμό κάποιου ειδικού νόμου (πέραν του ΒΔ 1835), είτε με χαρακτηρισμό εθιμικώς, είτε αναλογικώς επειδή παρατηρούνται τα στοιχεία της εμπορικότητας στην πράξη.

2. Παράγωγη εμπορικότητα της σύμβασης

α) Παράγωγη εξ υποκειμένου εμπορικότητα της σύμβασης (συμβαλλόμενος έμπορος)

Η σύμβαση θα χαρακτηρισθεί εμπορική, αν ένα εκ των συμβαλλομένων μερών έχει την εμπορική ιδιότητα και την συνάπτει στο πλαίσιο της ιδιότητάς του αυτής (χάρη της εμπορίας του). Αυτό ισχύει, ακόμα και αν εξ αυτής της σύμβασης ο έμπορος αυτός δεν αποσκοπεί στο κέρδος, και φυσικά ισχύει ακόμα και αν η σύμβαση θα χαρακτηριζόταν

διαφορετικώς ως αστική. Το τεκμήριο ισχύει υπέρ της εμπορικότητας της σύμβασης κατά το άρθρο 8 παρ. 2 του ΒΔ 1835, αλλά μπορεί να ανατραπεί, εφόσον ο ενδιαφερόμενος αποδείξει το αντίθετο ήτοι δεν τη σύναψε χάρη της εμπορίας του.

Σύμφωνα με το ΒΔ του 1835, αποκτά κάποιο πρόσωπο την εμπορική ιδιότητα κατά το αντικειμενικό σύστημα, αν ασκεί κατά σύνηθες (και όχι απαραιτήτως κατά κύριο) επάγγελμα πρωτότυπα εμπορικές πράξεις. Η έννοια του επαγγέλματος προϋποθέτει το βιοπορισμό, δηλαδή την επιδίωξη κέρδους. Συνεπώς, αποκτά την εμπορική ιδιότητα το φυσικό ή νομικό πρόσωπο που προβαίνει σε άσκηση των παραπάνω εμπορικών πράξεων κατά σύνηθες επάγγελμα, δηλαδή α) με σειρά ομοειδών πράξεων και β) με σκοπό τον βιοπορισμό/κέρδος.

Δεν αποκτάται η εμπορική ιδιότητα, αν γίνονται από το πρόσωπο αυτό εμπορικές πράξεις κατ’ επάγγελμα αλλά είναι «εις μικράν κλίμακαν» ή σε περιορισμένη έκταση ή με διακεκομμένη δραστηριότητα και σε μακρά χρονικά διαστήματα και δεν αποφέρουν αξιόλογο αποτέλεσμα. Συνεπώς, απαιτείται συστηματική και τακτική απασχόληση με εμπορικές πράξεις, και όχι απλώς περιστασιακή ή ευκαιριακή απασχόληση ή συμπτωματική απασχόληση. Ευκαιριακή-περιστασιακή είναι η απασχόληση κυρίως, αν δεν υπάρχει σταθερή οργανωτική δομή της δραστηριότητας αυτής. Πάντως η δράση αυτή μπορεί να γίνεται και με διακοπές, δηλαδή περιοδικά ή εποχιακά.

Δεν έχει σημασία για την εμπορική ιδιότητα του προσώπου αυτού, αν εκτός από την εμπορική δραστηριότητά του προβαίνει και σε άσκηση άλλου μη εμπορικού επαγγέλματος.

Το γεγονός ότι κάποιο πρόσωπο είναι και π.χ. δημόσιος υπάλληλος ή δικηγόρος, δεν σημαίνει αυτοδικαίως, ότι απαγορεύεται να αποκτήσει και την εμπορική ιδιότητα, αν κατ’ επάγγελμα διενεργεί εμπορικές πράξεις. Συνεπώς, τα ασυμβίβαστα προς την εμπορική ιδιότητα δεν απαγορεύουν την απόκτησή της και δεν απαγορεύει τον χαρακτηρισμό μίας σύμβασης ως εμπορικής το γεγονός, ότι συμβάλλεται σε αυτή πρόσωπο με ασυμβίβαστη ιδιότητα προς την εμπορική ιδιότητα. Και δεν έχουν σημασία ο χαρακτηρισμός του προσώπου ως εμπόρου από το φορολογικό δίκαιο ή η ένταξή του σε συγκεκριμένο ασφαλιστικό φορέα ή η δηλωτική αναγγελία του σε κάποιο εμπορικό ή άλλο επιμελητήριο. Ούτε βέβαια η ηθικότητα ή η νομιμότητα των εμπορικών πράξεών του έχουν σημασία για την απόκτηση της εμπορικής ιδιότητάς του. Για αυτό και είναι έμπορος και αυτός που διενεργεί εμπορικές πράξεις κατά σύνηθες επάγγελμα και συνάπτει σχετικές συμβάσεις, ακόμα και αν το κάνει χωρίς να έχει λάβει την απαραίτητη κρατική άδεια, π.χ. χρηματιστής, μεσίτης.

Διευκρινίζεται πάντως, ότι η εμπορική ιδιότητα αποκτάται από αυτόν, στο όνομα και για λογαριασμό του οποίου διενεργούνται οι εμπορικές πράξεις και όχι από τον υπάλληλό του ή το νόμιμο εκπρόσωπό του. Συνεπώς, ο διευθύνων σύμβουλος ΑΕ, ο διαχειριστής ΕΠΕ, ΙΚΕ, ΟΕ, ΕΕ δεν αποκτούν εμπορική ιδιότητα, καθώς διενεργούν εμπορικές πράξεις στο όνομα και για λογαριασμό της εταιρείας (η οποία είναι ο έμπορος). Ωστόσο, οι εταίροι σε ΕΠΕ ή ΑΕ ή τα μέλη διοίκησης γίνονται έμποροι, αν, παράλληλα με την παραπάνω ιδιότητά τους, διενεργούν στο όνομά τους και για δικό τους λογαριασμό εμπορικές πράξεις.

Επίσης, είναι έμπορος το τρίτο πρόσωπο, φυσικό ή νομικό, ως αχυράνθρωπος ή παρένθετο πρόσωπο, που συγκαλύπτει με τις ενέργειές του την εμπορική δραστηριότητα

άλλου προσώπου. Τότε έμποροι είναι αμφότεροι και με την ιδιότητά τους αυτή προσδίδουν τον χαρακτηρισμό της εμπορικής σύμβασης στις συμβάσεις που καταρτίζουν εντός της εμπορικής τους δράσης. Έμπορος είναι και ο φαινόμενος έμπορος, ο οποίος δεν ασκεί κατά σύνηθες επάγγελμα εμπορικές πράξεις, αλλά δημιουργεί την απατηλή εντύπωση στους τρίτους ότι πράγματι είναι έμπορος. Αυτό ισχύει, αν οι καλόπιστοι τρίτοι έχουν δικαιολογημένες προσδοκίες από την φαινομενική εμπορική ιδιότητα του προσώπου αυτού και πρέπει να προστατευθούν.

Τα παραπάνω πρόσωπα έχουν αποκτήσει την εμπορική ιδιότητα κατά το αντικειμενικό/ουσιαστικό σύστημα, δηλαδή επειδή διενεργούν πρωτότυπα εμπορικές πράξεις. Και με αυτόν τον τρόπο παραγώγως δίνουν την εμπορικότητα και στις εμπορικές συμβάσεις που συνάπτουν χάρη της εμπορίας τους. Όμως μπορεί να αποκτήσουν την εμπορική ιδιότητα με βάση το υποκειμενικό/τυπικό σύστημα, δηλαδή έχουν την εμπορική ιδιότητα, επειδή συμμετέχουν ως ομόρρυθμοι σε εταιρεία που είναι εμπορική κατά το ουσιαστικό σύστημα (ομόρρυθμη, ετερόρρυθμη), χωρίς ν’ απαιτείται άσκηση απ’ αυτόν προσωπικώς εμπορικών πράξεων. Τονίζεται όμως, ότι αυτό ισχύει μόνο για τις ΟΕ και ΕΕ, καθώς δεν είναι έμπορος ο εταίρος μίας ΙΚΕ, ΕΠΕ ή ΑΕ μόνο και μόνο επειδή αυτές έχουν αυτόν ως μοναδικό εταίρο (μονομετοχική ΑΕ, μονοπρόσωπη ΕΠΕ). Εν γένει, η συμμετοχή ενός εταίρου σε εμπορική κεφαλαιουχική εταιρεία δεν αρκεί, για να του προσδώσει την εμπορική ιδιότητα

β) Παράγωγη εξ αντικειμένου εμπορικότητα της σύμβασης (σύνδεση με εμπορική πράξη ή σύμβαση)

Εμπορική χαρακτηρίζεται μία πράξη (και μία σύμβαση), αν και αστική, εφόσον συνδέεται οικονομικά με κάποια άλλη πράξη ή σύμβαση που είναι εμπορική. Αυτός ο χαρακτηρισμός προκύπτει με βάση την αρχή του παρεπομένου που διέπει το αστικό δίκαιο. Συνεπώς, αν κάποιος συνάψει σύμβαση μίσθωσης, επειδή θέλει να αποθηκεύσει προϊόντα που έχει αγοράσει με σκοπό τη μεταπώληση, τότε η σύμβαση μίσθωσης χαρακτηρίζεται ως εμπορική.

Ο χαρακτηρισμός μίας σύμβασης ως εμπορικής παραγώγως εξ αντικειμένου μπορεί να βασίζεται, επειδή συνδέεται με άλλη πράξη ή σύμβαση που είναι εμπορικές, ακόμα

και αν δεν καταρτίζονται από το ίδιο πρόσωπο ή ακόμα και αν συνδέεται με γενικότερη δραστηριότητα εμπορικής επιχείρησης και όχι μόνο με μία συγκεκριμένη εμπορική πράξη ή σύμβαση. Η απόδοση της εμπορικότητας σε μία σύμβαση με αυτόν τον τρόπο μπορεί να γίνει σε δεύτερο ή και σε πολλαπλό βαθμό, δηλαδή να υπάρχει αλυσίδα σύνδεσης της σύμβασης με άλλη, που με τη σειρά της συνδέεται με άλλη εμπορική σύμβαση ή πράξη κ.λπ. Όριο τίθεται στις αστικές συμβάσεις που εξ ορισμού δεν μπορούν με βάση την αρχή του παρεπομένου και της σύνδεσης να αποχαρακτηρισθούν και να θεωρηθούν εμπορικές, π.χ. ο γάμος, η υιοθεσία, η γονική παροχή, οι κληρονομικές δικαιοπραξίες κ.λπ..

Τέλος σημειώνεται και η αντίστροφη πορεία του αποχαρακτηρισμού μίας σύμβασης και της απώλειας της εμπορικότητάς της, ακόμα και αν θεωρείται εμπορική πράξη, αν αυτή συνδέεται άρρηκτα με μία αστική πράξη ως παρεπόμενη αυτής.

3. Αναλογική επέκταση της εμπορικότητας - Σύστημα οργανωμένης επιχείρησης

Κάποιες πράξεις ρητώς εκ του ΒΔ 1835, εξ άλλων νομοθετημάτων και εκ των εθίμων εξαιρούνται από την εμπορικότητα και δεν μπορούν να προσδώσουν τον ίδιο χαρακτηρισμό σε συμβάσεις που σχετίζονται με αυτές τις πράξεις. Εξαιρούνται της εμπορικότητας πράξεις (και συμβάσεις) που αφορούν σε γεωργικές εργασίες, στην κτηνοτροφία, στη δασοκομία, στην αλιεία ή με μεταλλευτικές εργασίες. Το ίδιο συμβαίνει με πράξεις που αφορούν στην πρωτογενή παραγωγή και διάθεση, δηλαδή στα θηράματα, αλιεύματα, ζωικά προϊόντα ή στη μελισσοκομία, εξόρυξη μεταλλευμάτων. Το ίδιο ισχύει για πράξεις που σχετίζονται με τα ακίνητα καθώς ο νόμος αναφέρεται μόνο σε κινητά πράγματα (προϊόντα γης ή τέχνης).

Ομοίως εξαιρούνται από την εμπορικότητα πράξεις (και συμβάσεις) που διενεργούνται εξ ελευθέρων επαγγελματιών (όπως ιατροί, μηχανικοί, αρχιτέκτονες, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, λογιστές, δημοσιογράφοι) ή αυτοαπασχολούμενων (όπως π.χ. ο μεταφραστής ή ο διαφημιστής, ο ιδιωτικός εκπαιδευτικός, καθηγητής ιδιαίτερων μαθημάτων, ο σύμβουλος επιχειρήσεων και ο ξεναγός). Το ίδιο ισχύει για πράξεις (και συμβάσεις) που σχετίζονται με καλλιτεχνικές δράσεις, όπως π.χ. η αγορά υλικών ζωγραφικής από τον ζωγράφο, ακόμα και αν προτίθεται να μεταπωλήσει τους πίνακες που θα φτιάξει.

Συνεπώς, οι συμβάσεις που σχετίζονται με αυτές τις δραστηριότητες δεν μπορούν να θεωρηθούν συμβάσεις πρωτότυπα εμπορικές. Ωστόσο, και αυτές οι πράξεις ή συμβάσεις μπορεί να ενέχουν τον χαρακτηρισμό της εμπορικότητας, αν διενεργούνται εντός δραστηριότητας μίας οργανωμένης κερδοσκοπικής επιχείρησης, δηλαδή σε επιχείρηση με ριψοκίνδυνη κερδοσκοπική διαμεσολάβηση στην κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών ή με προσωπικό και διαμεσολάβηση στην εργασία τρίτων, με εγκαταστάσεις και εξοπλισμό ή/και χρήση κεφαλαίων, στοιχεία που προσδίδουν την εμπορικότητα.

Η επιχείρηση αυτή ενέχει οργάνωση κεφαλαίου και εργασίας, λόγω της οποίας υπάρχει κερδοσκοπική εκμετάλλευση των αγοραζόμενων υλών και της εργασίας των χρησιμοποιούμενων τρίτων προσώπων και των μηχανικών ή άλλων εγκαταστάσεων. Για αυτό η επιχείρηση αυτή (φυσικό ή νομικό πρόσωπο) αποκτά την εμπορική ιδιότητα.

Συνεπώς, οι πράξεις και οι συμβάσεις αυτού του φορέα είναι εξ αντικειμένου ή εξ υποκειμένου παραγώγως εμπορικές, εφόσον διενεργούνται χάρη αυτής της (εμπορικής) δραστηριότητας. Είναι, κατά αυτήν την έννοια, εμπορικές οι συμβάσεις του προσώπου που τις συνάπτει χάρη της δραστηριότητάς του και π.χ. εκμεταλλεύεται αλιευτικά σκάφη ή διενεργεί εξορυκτικές εργασίες με μηχανήματα και σημαντικό προσωπικό, ή είναι ιατρός αλλά και ιδιοκτήτης οργανωμένης κλινικής ή λειτουργεί οργανωμένο λογιστικό γραφείο ή οργανωμένο κέντρο εκμάθησης (φροντιστήριο).

4. Συνέπειες χαρακτηρισμού μίας σύμβασης ως εμπορικής

Πέραν της υπαγωγής σε συγκεκριμένες διατάξεις εφαρμοστέου δικαίου, αναλόγως του ειδικότερου χαρακτηρισμού της εμπορικής σύμβασης, ο γενικότερος χαρτακτηρισμός της σύμβασης ως εμπορικής προκαλεί συνέπειες. Οι συνέπειες χαρακτηρισμού μίας σύμβασης ως εμπορικής διακρίνονται σε συνέπειες ουσιαστικού δικαίου και σε συνέπειες δικονομικού δικαίου. Και οι πρώτες, οι συνέπειες ουσιαστικού δικαίου, μπορεί να επιδρούν επί του συμβαλλομένου και να προκαλούν συνέπειες εν γένει για τη δική του νομική και πραγματική κατάσταση ή να επιδρούν μόνο κατά την εκτέλεση, ερμηνεία και ισχύ της εμπορικής σύμβασης.

Κάποιες από τις συνέπειες ουσιαστικού δικαίου που επιδρούν επί του ίδιου του συμβαλλομένου είναι η απόκτηση της εμπορικής ιδιότητας, η πτώχευσή του με τον Ν 3588/2007 και η πιθανότητα προσωποκράτησης κατά αυτού. Η κατά σύνηθες επάγγελμα σύναψη εμπορικών συμβάσεων προσδίδει την εμπορική ιδιότητα στον συμβαλλόμενο κατά το ΒΔ 1835. Αυτό με τη σειρά του γεννά την υποχρέωσή του να εγγραφεί σε Επιμελητήριο και στο ΓΕΜΗ (άρθρο 86 παρ. 2 Ν 4635/2019). Κατά το άρθρο 2 παρ. 1 ΠτωχΚ για τον Ν 3588/2007 και πλέον με το άρθρο 76 παρ. 1 εδ. α' του Ν 4738/2020 ο έμπορος έχει πτωχευτική ικανότητα, ενώ μέχρι τον περιορισμό εκ του N 2462/1997 (άρθρο 11), τα άρθρα 1047επ. ΚΠολΔ προέβλεπαν ως μέσο αναγκαστικής εκτέλεσης την προσωποκράτηση για εμπορικά μη ικανοποιηθέντα χρέη.

Υπάρχουν επίσης και συνέπειες ουσιαστικού δικαίου που επιδρούν επί της ίδιας της εμπορικής σύμβασης, της εκτέλεσής της και της ισχύος ή ερμηνείας της. Τέτοια είναι η εφαρμογή των ειδικών διατάξεων περί παραγραφής που διέπουν αρκετά νομοθετήματα (Ν 146/1914 άρθρο 19, ΚΙΝΔ 289επ., N 5325/1932 άρθρο 70 και N 5960/1933 άρθρο

52, ΕμπΝ άρθρο 107 κ.λπ.) αλλά και το γενικής ισχύος άρθρο 250 ΑΚ. Ομοίως τέτοια συνέπεια είναι και η τοκοφορία χωρίς όχληση κατά το άρθρο 111 παρ. 1 ΕισΝΑΚ. Επίσης, σε αρκετά νομοθετήματα επιφυλάσσονται η φορολογική ή άλλου είδους επιβάρυνση (τέλη), επί της συγκεκριμένης σύμβασης. Ο ανατοκισμός επίσης αποτελεί μία συνέπεια ουσιαστικού δικαίου, όποτε αυτή προβλέπεται για εμπορική σύμβαση. Τέλος, συνέπεια ουσιαστικού δικαίου αποτελεί και η εφαρμογή του δικαίου του ελεύθερου αλλά και του αθέμιτου ανταγωνισμού ως προς τις συμβατικές ρήτρες και την εκτέλεση των εμπορικών συμβάσεων.

Δικονομικής σημασίας συνέπειες προβλέπονται κυρίως εκ του ΚΠολΔ. Η πιο σημαντική είναι η αποδεικτική διευκόλυνση εκ του άρθρου 394 παρ. 1 περ. δ ΚΠολΔ, σύμφωνα με την οποία στις εμπορικές συναλλαγές επιτρέπεται η απόδειξη και με μάρτυρες, χωρίς τη δικονομική απαίτηση της απόδειξης μόνο εξ εγγράφων, ακόμα και αν η αξία της σύμβασης υπερβαίνει κάποιο ποσό (κατά άρθρο 393 ΚΠολΔ). Η αποδεικτική αυτή διευκόλυνση ισχύει όχι μόνο για την κατάρτιση της εμπορικής σύμβασης, αλλά και για τις τροποποιήσεις, τη λήξη της, την ερμηνεία της και την εκτέλεσή της. Ομοίως σημαντική αποδεικτική διευκόλυνση παρέχουν οι εγγραφές των υποχρεώσεων ή των δικαιωμάτων εξ εμπορικών συμβάσεων στα εμπορικά βιβλία των εμπόρων. Αυτά κατά τα άρθρα 444 και 448 ΚΠολΔ έχουν αυξημένη αποδεικτική ισχύ.

Σημαντική δικονομική συνέπεια είναι η υπαγωγή της διαφοράς εξ εμπορικών συμβάσεων σε κάποιες περιπτώσεις σε ειδική διαδικασία ταχείας επίλυσης της διαφοράς. Κάτι τέτοιο προκύπτει για τις διαφορές που υπάγονται στα άρθρα 614 παρ. 8 και 622Β ΚΠολΔ. Ομοίως, σε κάποια Πρωτοδικεία και Εφετεία (π.χ. Αθηνών, Πειραιώς και Θεσσαλονίκης) η εμπορικότητα της διαφοράς εξ εμπορικών συμβάσεων, οδηγεί στην υπαγωγή της υπόθεσης σε ειδικής λειτουργικής αρμοδιότητας τμήμα του δικαστηρίου (Εμπορικό Τμήμα, Ναυτικό Τμήμα, Τμήμα Κοινοτικών Σημάτων). Η προσωρινή εκτελεστότητα στις εμπορικές διαφορές εκ του άρθρου 908 περ. στ ΚΠολΔ παρέχει επίσης ιδιαίτερη διευκόλυνση στην είσπραξη των εμπορικών απαιτήσεων, όπως αυτές γεννώνται εκ των εμπορικών συμβάσεων.

Β. Τύποι εμπορικών συμβάσεων

1. Είδη τύπων εμπορικών συμβάσεων

Οι εμπορικές συμβάσεις μπορεί να είναι διαφορετικών τύπων και να υπάγονται σε διαφορετικούς κανόνες. Αυτή ακριβώς η διάκριση ενέχει ιδιαίτερη σημασία καθώς ο χαρακτηρισμός και η υπαγωγή μίας εμπορικής σύμβασης σε συγκεκριμένο συμβατικό τύπο επιτρέπουν την υπαγωγή της σε συγκεκριμένους εφαρμοστέους κανόνες. Η υπαγωγή αυτή είναι και σημαντική και δύσκολη να γίνει ειδικά για τις εμπορικές συμβάσεις, λόγω της ποικιλίας, της διαφορετικότητας αλλά και της σύμμειξης μεταξύ τους, δηλαδή λόγω της συμβατικής ελευθερίας των μερών να εντάξουν στις σύννομες σχέσεις τους συμβατικές ρυθμίσεις από διαφορετικούς τύπους (εμπορικών) συμβάσεων.

α) Τυπικές/επώνυμες/ρυθμισμένες και άτυπες/ανώνυμες/μη ρυθμισμένες συμβάσεις

Ήδη από το ιδιωτικό δίκαιο των αστικών (ενοχικών) συμβάσεων, γίνεται λόγος για τις τυπικές/επώνυμες/ρυθμισμένες συμβάσεις και τις άτυπες/ανώνυμες/μη ρυθμισμένες συμβάσεις. Στην πρώτη κατηγορία συμβάσεων εμπίπτουν εκείνες, οι οποίες έχουν κριθεί ως αρκετά συνήθεις και σημαντικές και για αυτό έχουν ρυθμιστεί από το νομοθέτη σε συγκεκριμένες διατάξεις, οι οποίες προσδιορίζουν επακριβώς τα ουσιώδη γνωρίσματά τους. Οι διατάξεις αυτές έχουν εισαχθεί στον ΑΚ ή και σε άλλα ειδικότερα νομοθετήματα (π.χ. ΕμπΝ).

Ωστόσο, η νομική επιστήμη και το δίκαιο, ανεξαρτήτως της σημασίας τους για την κοινωνία, την ελευθερία και την οικονομία, παραμένουν διαχειριστές των αναγκών και των οικονομικών και νομικών καταστάσεων που διέπουν την κοινωνία και τις συναλλαγές. Δεν αποτελούν ρυθμιστές των εξελίξεων ή διαμορφωτές των αναγκών. Το δίκαιο και η επιστήμη μόνο μπορούν να ακολουθούν τις οικονομικές, κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις ρυθμίζοντάς τις με νέες ή με τις υπάρχουσες διατάξεις. Δεν μπορούν να τις προκαταλάβουν και δύσκολα μπορούν να τις καθορίσουν. Για αυτό υπάρχει και η συνήθης απόσταση μεταξύ των κανόνων του νομοθέτη και των αναγκών της συναλλακτικής, κοινωνικής, τεχνολογικής και οικονομικής πραγματικότητας.

Για αυτό και εμφανίζονται στις συναλλαγές οι άτυπες/ανώνυμες/μη ρυθμισμένες συμβάσεις, δηλαδή η δεύτερη κατηγορία συμβάσεων. Αυτές δεν θεωρούνται άκυρες ή παράνομες, καθώς στο ιδιωτικό δίκαιο με βάση την αρχή της συμβατικής ελευθερίας (ΑΚ 361) και τη συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της αυτονομίας ιδιωτικής βούλησης

και συμμετοχής στην οικονομία (Σ 5 παρ. 1,3 και 106 παρ. 2), δεν υπάρχει numerus clausus στα είδη των συμβάσεων. Όρια τίθενται μόνο από τις διατάξεις αναγκαστικού δικαίου και ειδικότερα από τα άρθρα 3, 174, 178, 179, 281, 288 ΑΚ. Οι άτυπες/ανώνυμες/μη ρυθμισμένες συμβάσεις είναι αυτές, των οποίων τα ουσιώδη στοιχεία είναι τόσο ιδιόρρυθμα, ώστε να μην αντιστοιχούν στα ουσιώδη στοιχεία των ρυθμισμένων τύπων και να μην υπάγονται σε κάποιον τύπο εξ αυτών. Δεν είναι πάντως απαραίτητο οι μοντέρνοι συμβατικοί τύποι αυτομάτως να θεωρούνται και περίπτωση άτυπων συμβάσεων.

Τέτοιες περιπτώσεις συμβάσεων θεωρούνται π.χ. οι συμβάσεις παροχής τεχνογνωσίας, οι συμβάσεις άδειας εκμετάλλευσης ευρεσιτεχνίας ή χρήσης σήματος, οι συμβάσεις εγγυοδοσίας ή εγγυοδοτικές συμβάσεις κ.λπ. Χαρακτηριστικό αυτών των συμβάσεων δεν είναι η παντελής έλλειψη κάποιας ρυθμιστικής διάταξης, αλλά ο υψηλός βαθμός ιδιομορφίας των ουσιαστικών τους γνωρισμάτων. Το γεγονός ότι είναι πολύ συχνά εμφανιζόμενες οι συμβάσεις αυτές, σε τέτοιο βαθμό ώστε να είναι μέχρι και τυποποποιημένες στις συναλλαγές, δεν αναιρεί το γεγονός ότι δεν είναι επώνυμες.

β) Συνδυασμός συμβατικών τύπων

1) Ένωση/σώρευση συμβάσεων

Στην περίπτωση της ένωσης ή σώρευσης συμβάσεων έχουμε διάκριση έναντι της έννοιας της μεικτής σύμβασης, όπως παρακάτω αναλύεται. Στην περίπτωση της ένωσης ή σώρευσης συμβάσεων, οι συμβάσεις είναι μεταξύ των ίδιων συμβαλλομένων, μπορεί να περιγράφονται σε ένα ενιαίο συμβατικό κείμενο ή σε σύνδεση συμβατικών κειμένων, αλλά πρόκειται για συμβάσεις αυτοτελείς και διακρίνονται μεταξύ τους. Μπορούν να χωρισθούν ήτοι να ερμηνευθούν και να εκτελεστούν διακριτά, ακόμα και αν έχουν αποτυπωθεί σε ένα ενιαίο συμβατικό κείμενο. Μπορούν ακόμα και να τροποποιηθούν ή να λήξουν διακριτά και αυτόνομα μεταξύ τους. Τέτοια περίπτωση μπορεί να αποτελεί το συμβατικό κείμενο στο οποίο π.χ. συμφωνείται η επαγγελματική μίσθωση ενός ακινήτου ενώ στο ίδιο ή άλλο κείμενο, την ίδια ημέρα οι ίδιοι συμβαλλόμενοι συμφώνησαν την ανακατασκευή μηχανημάτων του εκμισθωτή που βρίσκονται αποθηκευμένα

στο μίσθιο. Ο σκοπός των συμβάσεων και η ερμηνεία των βουλήσεων των μερών αναδεικνύουν, αν υπάρχει ένωση συμβάσεων.

Οι εμπορικές συμβάσεις συνήθως είναι πολυμερείς και όχι απλώς διμερείς δικαιοπραξίες με δημιουργία τριμερών ή και πολυμερών έννομων σχέσεων. Αυτό επιτείνει το φαινόμενο της ένωσης ή σώρευσης συμβάσεων σε ένα συμβατικό κείμενο.

2) Συνδεδεμένες συμβάσεις

Οι συνδεδεμένες συμβάσεις περιγράφονται σε ένα ενιαίο συμβατικό κείμενο ή σε συναρτώμενα συμβατικά κείμενα, είναι νομικώς αυτοτελείς μεταξύ τους αλλά υπάρχει μεταξύ αυτών οικονομική ενότητα και σύνδεση. Δηλαδή η ερμηνεία, εκτέλεση και ισχύς των συνδεδεμένων συμβάσεων γίνονται και σε συνάρτηση με τις άλλες συμφωνίες με τις οποίες βρίσκονται σε οικονομική ενότητα. Αν παύσει να υπάρχει η μία, αυτομάτως παύει να υπάρχει και η άλλη, καθώς η μία αποτελεί δικαιοπρακτικό θεμέλιο της άλλης.

Εκ του σκοπού των συμβάσεων και της βουλήσεων των μερών προκύπτει ο βαθμός σύνδεσης. Η σχετική βούληση του ενός συμβαλλομένου για αυτή την ενότητα αρκεί, εφόσον έχει γνωστοποιηθεί στο άλλο συμβαλλόμενο μέρος. Π.χ. τέτοια περίπτωση είναι η σύμβαση μεταξύ προμηθευτή και διανομέα για την πώληση μηχανημάτων από τον προμηθευτή με σκοπό τη μεταπώλησή τους από το διανομέα, αλλά και η ταυτόχρονη συμφωνία εκπαίδευσης των υπαλλήλων του διανομέα από τον προμηθευτή και παροχής τεχνογνωσίας και αναλώσιμων προς το διανομέα για συντήρηση αυτών των μηχανημάτων.

3) Σύμβαση πλαίσιο

Πρέπει να γίνεται σαφής διάκριση των παραπάνω με τη σύμβαση πλαίσιο. Η σύμβαση πλαίσιο (σύμβαση μανδύας) είναι μία ολοκληρωμένη τελική σύμβαση, στην οποία όμως δεν γεννώνται συνήθως οι τυπικές αξιώσεις για παροχή και αντιπαροχή. Αυτή εξυπηρετεί μία διαρκή συνεργασία και ουσιαστικά περιγράφει τη διαδικασία και το πλαίσιο εξέλιξης αυτής της συνεργασίας. Με αυτήν τίθενται οι όροι που θα διέπουν

τις μελλοντικές συμβάσεις των μερών βάσει της εξέλιξης της συνεργασίας τους, αν και εφόσον ακολουθήσουν τέτοιες συμβάσεις εντός της συγκεκριμένης συνεργασίας.

Κατά αυτήν την έννοια η σύμβαση-πλαίσιο αποτελεί μία προκαταρκτική σύμβαση ενός αριθμού συμβάσεων, που πρόκειται να καταρτιστούν στο μέλλον. Περιγράφει τις επιμέρους συμβάσεις που θα συναφθούν σε εκτέλεση της σύμβασης πλαίσιο (εκτελεστικές συμβάσεις). Συναφώς, η σύμβαση πλαίσιο δεν εισάγει δέσμευση ως προς την κατάρτισή των επιμέρους εκτελεστικών συμβάσεων, για αυτό η σύμβαση-πλαίσιο δεν αποτελεί ούτε και προσύμφωνο. Δεσμεύει όμως τα μέρη ως προς τον τρόπο σύναψης και το γενικότερο περιεχόμενο των επιμέρους συμβάσεων. Π.χ. σύμβαση πλαίσιο είναι αυτή που προβλέπει τη διαδικασία κατάρτισης επιμέρους εκτελεστικών συμβάσεων πώλησης μεταξύ προμηθευτή και διανομέα των προϊόντων σχετικώς με υπάρχοντα προϊόντα του προμηθευτή ή ακόμα και προϊόντα που θα κατασκευάζει στο μέλλον, στο πλαίσιο διαρκούς συνεργασίας, εφόσον αυτή τελικά ευοδωθεί. Σε αυτήν μπορεί να προβλέπεται και οι γενικότεροι όροι για την κατάρτιση σύμβασης παροχής τεχνογνωσίας ή σύμβασης παροχής αναλωσίμων και υπηρεσιών συντήρησης των προϊόντων μετά την πώληση κ.λπ.

4) Μεικτή σύμβαση

Διαφορετική των παραπάνω είναι η μεικτή εμπορική σύμβαση. Μεικτή εμπορική σύμβαση είναι εκείνη, στην οποία περιλαμβάνονται στοιχεία από διαφορετικούς τύπους συμβάσεων, είτε είναι επώνυμες είτε είναι ανώνυμες συμβάσεις. Παρά την ετερογένεια ή αντίθεση των υπαγόμενων συμβατικών τύπων ως προς τις παροχές, αυτή η εμπορική σύμβαση είναι μία ενιαία έννομη σχέση, μία νομικώς ενιαία σύμβαση, και όχι περισσότερες της μίας σύμβασης σε ένα συμβατικό κείμενο. Συνεπώς, η μεικτή σύμβαση αντιδιαστέλλεται από την ένωση ή σώρευση συμβάσεων σε ένα ενιαίο κείμενο, περίπτωση στην οποία έχουν περιγραφεί σε ένα ενιαίο κείμενο διαφορετικές αυτοτελείς συμβάσεις. Ομοίως αντιδιαστέλλεται και από τις συνδεδεμένες συμβάσεις που επίσης είναι περισσότερες της μίας αυτοτελείς συμβάσεις με οικονομική μεταξύ τους ενότητα. Μπορεί το περιεχόμενο της μεικτής σύμβασης να οδηγεί σε εφαρμογή διατάξεων για πέραν του ενός συμβατικού τύπου, αλλά η σύμβαση παραμένει μία.

Υπάρχουν διαφορετικά υποείδη μεικτών συμβάσεων. Στην πρώτη περίπτωση, το ένα συμβαλλόμενο μέρος οφείλει στο αντισυμβαλλόμενο μέρος περισσότερες της μίας παροχές και η κάθε μία εξ αυτών εμπίπτει σε διαφορετικό τύπο σύμβασης. Ωστόσο, η μία παροχή είναι η κύρια και οι άλλες που εμπίπτουν σε άλλον ή άλλους συμβατικούς τύπους είναι οι παρεπόμενες αυτής. Τέτοια περίπτωση είναι η εκμίσθωση δωματίου και η παροχή υπηρεσιών εστίασης ή παροχή θέρμανσης για το δωμάτιο αυτό, (μεικτή σύμβαση με παρεπόμενη παροχή άλλου συμβατικού τύπου).

Άλλη περίπτωση είναι η μεικτή σύμβαση, στην οποία το συμβαλλόμενο μέρος οφείλει διαφορετικές παροχές, χωρίς όμως σχέση κυρίας προς παρεπόμενης αλλά κάθε μία παροχή είναι κύρια και είναι ισοδύναμη. Τέτοια περίπτωση είναι η εκμίσθωση μηχανήματος και υποχρέωση προμήθειας ανταλλακτικών για το μηχάνημα έναντι ανταλλάγματος ή η οι παροχές υπηρεσιών σε γηροκομείο (παροχή μισθίου, παροχή σίτισης και ιατρικών υπηρεσιών) (μεικτή σύμβαση με κύριες παροχές άλλων συμβατικών τύπων).

Τρίτη περίπτωση είναι η μεικτή σύμβαση, στην οποία το ένα συμβαλλόμενο μέρος οφείλει κύρια παροχή ενός συμβατικού τύπου και το άλλο συμβαλλόμενο μέρος οφείλει κύρια παροχή άλλου συμβατικού τύπου. Τέτοια περίπτωση είναι η παροχή κατοικίας στον αντισυμβαλλόμενο, με αντιπαροχή την εργασία του αντισυμβαλλόμενου στον ιδιοκτήτη της κατοικίας, ή η πώληση προϊόντων με αντάλλαγμα την μεταποίησή τους από τον λήπτη και με υποχρέωση μεταγενέστερης διάθεσης, π.χ. μέσω εκμίσθωσης

στον αρχικό πωλητή. Αυτές οι συμβάσεις ονομάζονται δίμορφες/ερμαφρόδιτες συμβάσεις.

Τέταρτη περίπτωση είναι εκείνη στην οποία η παροχή ενός εκ των συμβαλλομένων αντιστοιχεί σε περισσότερους του ενός συμβατικούς τύπους. Τέτοια περίπτωση είναι η σύμβαση πώλησης με τίμημα μικρότερο της αξίας του καθώς για το υπόλοιπο υπάρχει δωρεά (μεικτή σύμβαση με μεικτή κύρια παροχή υπαγόμενη σε διάφορους συμβατικούς τύπους).

2. Υπαγωγή των συμβάσεων σε συμβατικό τύπο και σε εφαρμοστέους κανόνες

Η παραπάνω ανάλυση των πιθανών συμβατικών τύπων σε μία εμπορική σύμβαση έγινε, καθώς πρέπει σε κάθε εμπορική σύμβαση να αναζητούνται οι εφαρμοστέοι κανόνες. Και οι κανόνες αυτοί θα προκύψουν αναλόγως των συμβατικών όρων, των συμβατικών παροχών και της υπαγωγής κάθε ενός ή μίας εξ αυτών σε αντίστοιχο συμβατικό τύπο και νομοθετική διάταξη.

Για την περίπτωση της ένωσης ή σώρευσης συμβάσεων η λύση είναι απλή. Το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση των συνδεδεμένων συμβάσεων ή για τις εκτελεστικές επιμέρους συμβάσεις που ακολουθούν τη σύμβαση πλαίσιο. Η αυτοτέλεια κάθε σύμβασης επιτρέπει να υπαχθεί η κάθε μία στο συμβατικό τύπο που της αντιστοιχεί. Κάθε παροχή κάθε μίας σύμβασης θα ρυθμιστεί από τις διατάξεις του αντίστοιχου συμβατικού τύπου.

Η προβληματική περίπτωση είναι αυτή των μεικτών συμβάσεων. Υποστηρίζονται διάφορες θεωρίες για την εύρεση του κατάλληλου πλαισίου διατάξεων για τις περιπτώσεις αυτών. Η πρώτη, η θεωρία της απορροφήσεως ή αφομοιώσεως, οδηγεί στην αναζήτηση της κύριας (υπερέχουσας) παροχής στην μεικτή σύμβαση. Με βάση αυτήν και την υπαγωγή της σε κάποιο συμβατικό τύπο, διαπιστώνονται και οι κανόνες που διέπουν τη σύμβαση, καθώς ο συμβατικός τύπος στον οποίο υπάγεται η κύρια παροχή, απορροφά τις δευτερεύουσες/υποτελείς παροχές/συμβάσεις που συναπαρτίζουν τη μικτή σύμβαση.