ΔΙΚΑΙΟ ΕΤΑΙΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Πρόλογος IX

Συνεργάτες (καθ’ ύλη) XI

Βιογραφικά συγγραφέων XIII

Εισαγωγή

Α. Περί εταιρικής διακυβέρνησης

Ι. Έννοια 4

ΙΙ. Εταιρική διακυβέρνηση και εταιρικό δίκαιο 5

ΙΙΙ. Διακρίσεις κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης 5

ΙV. Μοντέλα εταιρικής διακυβέρνησης 6

V. Η αρχή της συμμόρφωσης ή αιτιολόγησης 6

VI. Εταιρική διακυβέρνηση και εταιρική απόδοση 7

VΙI. Σημασία κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης τα τελευταία έτη 7

VΙΙI. Εταιρική διακυβέρνηση και φαινόμενα κακοδιαχείρισης 7

IX. Εταιρική διακυβέρνηση και αγορά 8

Χ. Ελληνική κεφαλαιαγορά και εταιρική διακυβέρνηση 9

1. Υψηλή συγκέντρωση 9

2. Χαμηλή κεφαλαιοποίηση 9

3. Αγορά χωρίς βάθος 10

4. Αλλοδαπά κεφάλαια 10

ΧI. Οι κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης στην ελληνική έννομη τάξη 10

ΧIΙ. Η φύση των κανόνων του Ν 4706/2020 11

ΧΙΙI. Ν 4706/2020 και κόστος εφαρμογής 11

XΙV. Το πρότυπο των εταιριών του χρηματοπιστωτικού τομέα /
Αρχή της αναλογικότητας (1) 12

XV. Κοινοί κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης για όλες τις εισηγμένες /
Αρχή της αναλογικότητας (2) 12

XVI. Ν 4706/2020 και Ν 4548/2018 13

XVII. De facto μονοπώλιο Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης 14

XVIII. Ν 4706/2020 και νομοτεχνικά ζητήματα 14

Β. Η εταιρική διακυβέρνηση υπό το πρίσμα του ενωσιακού δικαίου

Ι. Η ορολογία 16

ΙΙ. Η αφετηρία 17

ΙΙΙ. Εταιρική Διακυβέρνηση και Εταιρικό Δίκαιο 18

IV. H μετεξέλιξη 19

V. Εταιρική Διακυβέρνηση και «Εισηγμένες Εταιρίες» 20

VI. Η διχοτόμηση του Ελληνικού Δικαίου Εταιρικής Διακυβέρνησης 22

VΙΙ. Η Ενωσιακή διάσταση 24

VΙΙΙ. Περιεχόμενο 26

ΙΧ. Η δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης 28

Χ. Συμπερασματικές σκέψεις 28

Γ. Η εταιρική διακυβέρνηση υπό το πρίσμα
της χρηματοοικονομικής ανάλυσης του δικαίου

«Μπρος, πίσω, εντός, εκτός και επί τ’ αυτά»;
Μια κριτική και αντισυμβατική αξιολόγηση των θεμελιωδών αρχών
του Ν 4706/2020 περί εταιρικής διακυβέρνησης

I. Εισαγωγή στην εταιρική διακυβέρνηση: ιστορικές καταβολές και θεμελιώδης
οικονομική θεώρηση 39

II. Ελληνική Κεφαλαιαγορά και εταιρική διακυβέρνηση 47

1. Η ιδιοκτησιακή δομή των εταιριών της ελληνικής κεφαλαιαγοράς 47

2. Το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο περί εταιρικής διακυβέρνησης:
διαδρομή, εξέλιξη και βασικές δικαιοπολιτικές επιλογές 48

III. H χρηματοοικονομική εμπειρική ανάλυση ως μέτρο (benchmark) και μέθοδος αξιολόγησης (evaluation method) των βασικών ρυθμιστικών πυλώνων
του ελληνικού πλαισίου περί εταιρικής διακυβέρνησης 52

1. Ανεξαρτησία του διοικητικού συμβουλίου 52

α. Ευρείας μετοχικής διασποράς εταιρίες 52

β. Εταιρίες με υψηλό βαθμό συγκέντρωσης της ιδιοκτησίας 55

2. Mέγεθος του διοικητικού συμβουλίου 59

3. Οι επιτροπές του διοικητικού συμβουλίου 61

4. Ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου 63

5. Η πολυμορφία (diversity) του διοικητικού συμβουλίου 68

6. Ο κανόνας της «συμμόρφωσης ή εξήγησης» (comply or explain rule) 74

IV. Συμπεράσματα και προοπτικές 78

Δ. Η δήλωση μη χρηματοοικονομικής κατάστασης

I. Εισαγωγή 89

II. Σκοπός 90

III. Υπόχρεες εταιρίες 91

IV. Διαδικασία 92

V. Το περιεχόμενο της δήλωσης 93

VI. Ενοποιημένη μη χρηματοοικονομική κατάσταση 94

VII. Comply or Explain 95

VIII. Συνέπειες στο εταιρικό δίκαιο 96

1. Εταιρική κοινωνική ευθύνη και εταιρικό συμφέρον 96

α. Το εταιρικό συμφέρον στο ελληνικό εταιρικό δίκαιο 96

β. Εταιρική κοινωνική ευθύνη και εταιρικό συμφέρον 98

2. Ευθύνη από την παράβαση του άρθρου 151 (154) του Ν 4548/2018 99

α. Γενικά 99

β. Ευθύνη των μελών του διοικητικού συμβουλίου έναντι της εταιρίας (εσωτερική ευθύνη) 99

γ. Ευθύνη έναντι των τρίτων (εξωτερική ευθύνη) 100

δ. Διοικητικές ή ποινικές κυρώσεις 101

IX. Συμπέρασμα 101

Ν 4706/2020

Εταιρική διακυβέρνηση ανωνύμων εταιριών, σύγχρονη αγορά κεφαλαίου,
ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/828
του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, μέτρα προς εφαρμογή
του Κανονισμού (ΕΕ) 2017/1131 και άλλες διατάξεις

(ΦΕΚ Α’ 136/17.7.2020)

ΜΕΡΟΣ Α'

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'

ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 1 – Πεδίο εφαρμογής 105

I. Εισαγωγή 107

II. Το γενικό πεδίο εφαρμογής του νόμου 107

1. Ημεδαπές ανώνυμες εταιρίες; 107

2. Εισηγμένες κινητές αξίες 109

3. Ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα 111

III. Η οικειοθελής υπαγωγή στο νόμο 112

IV. Η περίπτωση των εταιριών του χρηματοπιστωτικού τομέα 115

V. Σχέση με το Ν 4548/2018 120

Άρθρο 2 – Ορισμοί 122

I. Ανάλυση 123

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β'

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Άρθρο 3 – Πολιτική καταλληλότητας των μελών Διοικητικού Συμβουλίου 127

Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 130

1. Σκοπός και γενικά χαρακτηριστικά της πολιτικής καταλληλότητας 130

2. Η Εγκύκλιος αρ. 60 της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 133

ΙΙ. Περιεχόμενο 135

1. Ελάχιστο εκ του νόμου περιεχόμενο 135

2. Πεδίο εφαρμογής των κριτηρίων καταλληλότητας και διαφοροποιήσεις 136

3. Κριτήρια ατομικής καταλληλότητας 138

4. Συλλογική καταλληλότητα 139

ΙΙΙ. Αξιολόγηση της καταλληλότητας και αξιολόγηση του ΔΣ 140

1. Χρονικά σημεία αξιολόγησης της καταλληλότητας 140

2. Αξιολόγηση των μελών του ΔΣ και σχεδιασμός διαδοχής 141

ΙV. Ειδικά κωλύματα 142

V. Κριτήρια πολυμορφίας (diversity) 143

1. Η υποχρέωση επαρκούς εκπροσώπησης ανά φύλο και η πολυμορφία στο ΔΣ 143

2. Αξιολόγηση 145

VI. Κατάρτιση, έγκριση και εφαρμογή της πολιτικής καταλληλότητας -
Έννομες συνέπειες σε περίπτωση μη εφαρμογής της 146

1. Έγκριση και παρακολούθηση της εφαρμογής από την εταιρία 146

2. Υποχρεώσεις της εταιρίας 147

3. Ο ρόλος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 149

VII. Κριτήρια καταλληλότητας των μελών του ΔΣ εταιριών
του χρηματοπιστωτικού τομέα 150

1. Το περιεχόμενο 150

2. Ο ρόλος της αρμόδιας εποπτικής αρχής 151

Άρθρο 4 – Διοικητικό Συμβούλιο 154

Ι. Η θέση του άρθρου 4 Ν 4706/2020 στο σύστημα του δικαίου 157

1. Σχέση με τις λοιπές διατάξεις του Ν 4706/2020 157

2. Σχέση με τις διατάξεις του Ν 4548/2018 160

ΙΙ. Σχέση του άρθρου 4 Ν 4706/2020 με το προγενέστερο δίκαιο 161

1. Αναφορικά με τον προσανατολισμό της δράσης του ΔΣ 161

2. Αναφορικά με την αντιμετώπιση των συγκρούσεων συμφερόντων
στο πρόσωπο των μελών του ΔΣ 164

III. Έννοια, θέσπιση, επίβλεψη και αξιολόγηση του Συστήματος Εταιρικής
Διακυβέρνησης 165

1. Γενικά - Έννοια, υιοθέτηση και εξειδίκευση του Σ.Ε.Δ. 165

α. Υιοθέτηση του Σ.Ε.Δ. 165

β. Εξειδίκευση του Σ.Ε.Δ. 167

2. Επίβλεψη και αξιολόγηση του Σ.Ε.Δ. 169

IV. Η έννοια του «Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου» (Σ.Ε.Ε.) 170

1. Γενικά - Έννοια και υιοθέτηση του Σ.Ε.Ε. 170

2. Στόχοι του Σ.Ε.Ε. 176

V. Ανεξαρτησία και πόροι του Σ.Ε.Ε. 181

VI. Επικαιροποίηση βιογραφικού μελών ΔΣ 182

VIΙ. Το Σ.Ε.Δ. και το Σ.Ε.Ε. των επιχειρήσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα 183

VIΙΙ. Συνέπειες από την παραβίαση των κανόνων του άρθρου 4 για το Σ.Ε.Δ.
και το Σ.Ε.Ε. 184

1. Διοικητικές κυρώσεις 184

2. Αστική ευθύνη 184

α. Εσωτερική ευθύνη 184

β. Εξωτερική ευθύνη (ευθύνη έναντι τρίτων για «οργανωτικό πταίσμα») 186

Άρθρο 5 – Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου 192

Ι. Εισαγωγικά 193

ΙΙ. Προέλευση και σκοπός 194

1. Προέλευση 194

2. Σκοπός 195

ΙΙI. Η ρύθμιση με τη νέα διάταξη του Ν 4706/2020 196

1. Ο κανόνας της διάκρισης 196

2. Απόκτηση της ιδιότητας 197

3. Απώλεια της ιδιότητας και αναπλήρωση 198

4. Ελάχιστος αριθμός 199

ΙV. Συμμετοχή ανεξάρτητων μελών σε συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου 200

1. Γενικά 200

2. Πραγματικό της διάταξης 201

3. Θετική υποχρέωση και ευθύνη 202

4. Ζητήματα απαρτίας 203

5. Σχέση με το Ν 4548/2018 205

V. Αυτοδίκαιη παραίτηση ανεξάρτητου μέλους λόγω αδικαιολόγητης απουσίας 206

1. Γενικά 206

2. Δύο συνεχόμενες συνεδριάσεις 206

3. Αναιτιολόγητη απουσία 207

4. Κριτήρια για το αναιτιολόγητο της απουσίας 208

5. Αμφισβήτηση της διαπιστωτικής απόφασης 210

6. Λογίζεται ως «παραιτηθέν» 210

VΙ. Υποβολή πρακτικών στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς 212

Άρθρο 6 – Εκτελεστικά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου 214

Ι. Εισαγωγικά 215

ΙΙ. Ενδεικτικοί κανόνες συμπεριφοράς της παρ. 1 216

1. Εφαρμογή στρατηγικής της εταιρίας 216

2. Διαβούλευση με μη εκτελεστικά μέλη 217

ΙΙI. Ειδικοί κανόνες συμπεριφοράς της παρ. 2 221

1. Εισαγωγικά 221

2. Σκοπός 221

3. Συστηματική οριοθέτηση 222

4. Έναρξη υποχρέωσης ενημέρωσης 223

5. Σχέση με την υποχρέωση ενημέρωσης του άρθρου 96 Ν 4548/2018 225

6. Σχέση με την υποχρέωση του άρθρου 119 παρ. 4 Ν 4548/2018 227

7. Αντικείμενο και μέθοδος ενημέρωσης 227

8. Επιπλέον υποχρεώσεις 228

9. Παρατηρήσεις 230

Άρθρο 7 – Μη εκτελεστικά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου 232

Ι. Εισαγωγικά - Η προγενέστερη ρύθμιση του άρθρου 3 Ν 3016/2002 234

ΙΙ. Δικαιοσυγκριτικές παρατηρήσεις - Φύση της ρύθμισης του άρθρου 7 Ν 4706/2020 235

ΙΙΙ. Υποχρεώσεις προβλεπόμενες στο Ν 4548/2018 για όλα τα μέλη του ΔΣ 236

ΙV. Υποχρεώσεις προβλεπόμενες στο άρθρο 7 Ν 4706/2020 236

1. Παρακολούθηση και εξέταση της στρατηγικής της εταιρίας και της υλοποίησής της 237

2. Διασφάλιση της αποτελεσματικής εποπτείας των εκτελεστικών μελών 237

3. Εξέταση και έκφραση απόψεων σχετικά με τις προτάσεις που υποβάλλουν
τα εκτελεστικά μέλη 240

V. Υποχρεώσεις προβλεπόμενες σε άλλες διατάξεις 240

VI. Πρόσθετες αρμοδιότητες δυνάμενες να ανατεθούν σε μη εκτελεστικά μέλη 240

VΙI. Πόροι προς εκπλήρωση των αρμοδιοτήτων 241

VΙΙI. Ευθύνη των μη εκτελεστικών μελών 241

1. Αστική ευθύνη 242

α. Εσωτερική ευθύνη 242

β. Εξωτερική ευθύνη 247

i. Ευθύνη έναντι τρίτων για πράξεις υποκαταστάτων 248

ii. Ευθύνη έναντι τρίτων για παραλείψεις 248

2. Διοικητική ευθύνη 249

α. Ευθύνη για παράβαση διατάξεων περί εταιρικής διακυβέρνησης 249

β. Ευθύνη για παράβαση άρθρου 76 παρ. 12 Ν 1969/1991 250

γ. Ευθύνη για σφάλματα στις οικονομικές καταστάσεις 250

3. Ποινική ευθύνη 251

Άρθρο 8 – Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου 253

Ι. Εισαγωγικά 254

ΙΙ. Η ρύθμιση του άρθρου 8 Ν 4706/2020 ως προσπάθεια εξισορρόπησης
αντιτιθέμενων απόψεων 256

ΙΙΙ. Φύση της ρύθμισης 257

ΙV. Ο πρόεδρος ως μη εκτελεστικό / ανεξάρτητο μέλος; 257

V. Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος 259

VΙ. Ψήφος του προέδρου σε περίπτωση ισοψηφίας 259

VΙI. Διορισμός μη εκτελεστικού αντιπροέδρου 259

VIΙΙ. Κώλυμα / απουσία μη εκτελεστικού αντιπροέδρου 260

ΙX. Αντικατάσταση προέδρου / αντιπροέδρου / ανακατανομή αρμοδιοτήτων
μεταξύ των μελών 261

Χ. Η θέση του προέδρου σε ειδικούς εταιρικούς τύπους 261

ΧΙ. Παράβαση του άρθρου 8 Ν 4706/2020 262

Άρθρο 9 – Ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου 263

Ι. Εισαγωγή - Σκοπός της ύπαρξης ανεξάρτητων μελών 266

ΙΙ. Διορισμός ανεξάρτητων μελών 270

1. (Αρνητικές) προϋποθέσεις για την απόκτηση της ιδιότητας του ανεξάρτητου μέλους 270

α. Κατοχή δικαιωμάτων ψήφου άνω του 0,5 % 272

β. Σχέσεις εξάρτησης 273

γ. Σχέσεις εξάρτησης προβλεπόμενες στο νόμο (άρθρο 9 παρ. 2 Ν 4706/2020) 274

i. Λήψη σημαντικής αμοιβής ή παροχής από την εταιρία 275

ii. Επιχειρηματική σχέση 277

iii. Λοιπές σχέσεις 279

iv. Πρόεδρος ΔΣ ως ανεξάρτητο μέλος 284

δ. Εφαρμογή του άρθρου 9 παρ. 2 Ν 4706/2020 σε άλλες περιπτώσεις 285

2. Αρμόδιο όργανο 285

III. Διασφάλιση της ανεξαρτησίας των ανεξάρτητων μελών 286

1. Μέτρα διασφάλισης της συμμόρφωσης με το άρθρο 9 Ν 4706/2020 286

2. Υπόχρεοι διασφάλισης της ανεξαρτησίας 288

IV. Αρμοδιότητες ανεξάρτητων μελών 289

V. Απώλεια της ιδιότητας ανεξάρτητου μέλους 291

VΙ. Ευθύνη των ανεξάρτητων μελών 292

VΙΙ. Παράβαση του άρθρου 9 Ν 4706/2020 292

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ'

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Άρθρο 10 – Οργάνωση και λειτουργία των επιτροπών του Διοικητικού
Συμβουλίου 293

Ι. Εισαγωγικά 294

ΙΙ. Η προβληματική 296

ΙΙΙ. Σύνθεση 298

ΙV. Κανονισμός λειτουργίας, τήρηση πρακτικών και πόροι 299

V. Επιτροπές του ΔΣ και άρθρο 102 παρ. 4 του Ν 4548/2018 300

VI. Η εθελοντική συγκρότηση επιτροπών 302

VII. Η εκτελεστική επιτροπή 304

VΙΙΙ. Ειδικές ρυθμίσεις για τις επιτροπές του ΔΣ στα πιστωτικά ιδρύματα 304

Άρθρο 11 – Επιτροπή αποδοχών 307

I. Εισαγωγικά 308

ΙΙ. Αρμοδιότητες 308

Άρθρο 12 – Επιτροπή υποψηφιοτήτων 314

Ι. Ο εντοπισμός προσώπων τα οποία είναι κατάλληλα για την απόκτηση
της ιδιότητας μέλους ΔΣ 315

ΙΙ. Άλλες αρμοδιότητες 317

ΙΙΙ. Η επιτροπή υποψηφιοτήτων των πιστωτικών ιδρυμάτων 318

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ'

ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 13 – Οργανωτικές ρυθμίσεις 320

Ι. Εισαγωγικά 323

ΙΙ. Το σύστημα εσωτερικού ελέγχου 324

1. Εν γένει λειτουργία του συστήματος 324

2. Διαχείριση κινδύνων 326

3. Διαχείριση των συγκρούσεων συμφερόντων 327

4. Shareholder engagement 329

5. Πολιτική αποδοχών 331

ΙΙΙ. Ειδικά η κανονιστική συμμόρφωση 332

1. Αντικείμενο της κανονιστικής συμμόρφωσης 332

2. Ένταξη στην εταιρική οργάνωση 334

3. Περιεχόμενο της λειτουργίας κανονιστικής συμμόρφωσης 340

Άρθρο 14 – Κανονισμός λειτουργίας 345

I. Η θέση του κανονισμού λειτουργίας στην εταιρική διακυβέρνηση 347

ΙΙ. Ο κανονισμός λειτουργίας των σημαντικών θυγατρικών 350

ΙΙΙ. Στοιχεία του περιεχομένου του κανονισμού 353

ΙV. Αξιολόγηση του συστήματος εσωτερικού ελέγχου 356

Άρθρο 15 – Οργάνωση και λειτουργία της μονάδας εσωτερικού ελέγχου 362

Ι. Εισαγωγικά 364

ΙΙ. Μονάδα εσωτερικού ελέγχου (παρ. 1) 364

1. Υποχρέωση οργάνωσης και λειτουργίας μονάδας εσωτερικού ελέγχου 364

2. Οργανωτική θέση της μονάδας εσωτερικού ελέγχου 366

3. Σκοπός της μονάδας εσωτερικού ελέγχου 367

ΙΙΙ. Επικεφαλής της μονάδας εσωτερικού ελέγχου (παρ. 2) 367

1. Ορισμός και παύση (εδ. α’) 367

2. Νομική σχέση με εταιρία (εδ. α’) 370

α. Οργανική σχέση 370

β. Συμβατική - Εργασιακή σχέση 372

γ. Ανεξαρτησία και αντικειμενικότητα 375

3. Απαραίτητες ιδιότητες (εδ. α’) 379

4. Διοικητική και λειτουργική υπαγωγή (εδ. β’) 380

5. Κωλύματα και ασυμβίβαστα (εδ. γ’) 383

ΙV. Ενημέρωση περί μεταβολών του επικεφαλής της μονάδας εσωτερικού
ελέγχου (παρ. 3) 384

V. Δικαίωμα ενημέρωσης (παρ. 4) 386

VI. Ετήσιο πρόγραμμα ελέγχων (παρ. 5) 392

Άρθρο 16 – Αρμοδιότητες της μονάδας εσωτερικού ελέγχου 395

I. Γενικές παρατηρήσεις 397

II. Ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας της μονάδας εσωτερικού ελέγχου
(άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. α’) 398

1. Η έγκριση του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας της μονάδας εσωτερικού
ελέγχου 398

2. Το περιεχόμενο του Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας της μονάδας
εσωτερικού ελέγχου 401

ΙΙΙ. Ο αριθμός των εσωτερικών ελεγκτών (άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. β’) 402

IV. Οι αρμοδιότητες της μονάδας εσωτερικού ελέγχου (άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. γ’) 403

1. Γενικές παρατηρήσεις 403

α. Μη περιοριστική απαρίθμηση και όρια αυτής 404

β. Ειδικά ο ρόλος της Επιτροπής Ελέγχου στον καθορισμό των αρμοδιοτήτων
της μονάδας εσωτερικού ελέγχου 404

i. Η θεμελίωση του ρόλου της Επιτροπής Ελέγχου 404

ii. Το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων που μπορεί να αναθέσει στη μονάδα εσωτερικού
ελέγχου η Επιτροπή Ελέγχου 405

iii. Τα όρια της ανάθεσης αρμοδιοτήτων από την Επιτροπή Ελέγχου 406

γ. Ειδικά ο ρόλος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς στον καθορισμό
των αρμοδιοτήτων της μονάδας εσωτερικού ελέγχου 407

2. Παρακολούθηση, έλεγχος και αξιολόγηση της εφαρμογής του Κανονισμού
Λειτουργίας και του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου
(άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. γ’ περ. α’ στοιχ. αα’) 408

3. Παρακολούθηση, έλεγχος και αξιολόγηση των μηχανισμών διασφάλισης
ποιότητας (άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. γ’ περ. α’ στοιχ. αβ’) 409

4. Παρακολούθηση, έλεγχος και αξιολόγηση των μηχανισμών
εταιρικής διακυβέρνησης (άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. γ’ περ. α’ στοιχ. αγ’) 409

5. Παρακολούθηση, έλεγχος και αξιολόγηση της τήρησης των περιεχόμενων
σε Ενημερωτικά Δελτία και Επιχειρηματικά Σχέδια δεσμεύσεων της εταιρίας
(άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. γ’ περ. α’ στοιχ. αδ’) 410

6. Σύνταξη εκθέσεων προς τις ελεγχόμενες μονάδες (άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. γ’ περ. β’) 411

7. Υποβολή αναφορών στην Επιτροπή Ελέγχου (άρθρ. 16 παρ. 1 εδ. γ’ περ. γ’) 412

V. Η παράσταση του επικεφαλής της μονάδας εσωτερικού ελέγχου
στις Γενικές Συνελεύσεις των μετόχων (άρθρ. 16 παρ. 2) 413

1. Η «παράσταση» του επικεφαλής της μονάδας εσωτερικού ελέγχου
στη Γενική Συνέλευση - ο ρόλος της Επιτροπής Ελέγχου 413

2. Συνέπειες από την παράβαση του άρθρ. 16 παρ. 2 416

VI. Επικεφαλής της μονάδας εσωτερικού ελέγχου και Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς
(άρθρ. 16 παρ. 3 και 4) 417

1. Συνεργασία του επικεφαλής της μονάδας εσωτερικού ελέγχου
με την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (άρθρ. 16 παρ. 3) 417

2. Ο καθορισμός ειδικών ζητημάτων του άρθρ. 16 από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς
(άρθρ. 16 παρ. 4) 418

VII. Η μονάδα εσωτερικού ελέγχου κατά την αξιολόγηση του Συστήματος
Εσωτερικού Ελέγχου 419

Άρθρο 17 – Κώδικας εταιρικής διακυβέρνησης 420

I. Εισαγωγή 421

II. Η υποχρεωτική εφαρμογή κώδικα εταιρικής διακυβέρνησης 421

III. Τα χαρακτηριστικά του κώδικα εταιρικής διακυβέρνησης 425

1. Τα κριτήρια της διάταξης του άρθρου 17 425

2. Τα κριτήρια της απόφασης 2/905/3.3.21 του ΔΣ της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 425

IV. Η καθιέρωση υποχρεωτικής συμμόρφωσης με κώδικα υπό το πρίσμα
της ενωσιακής νομοθεσίας. Η συμπλοκή της ρύθμισης με τη διάταξη
του άρθρου 152 του Ν 4548/2018 428

V. Ο κώδικας ως κώδικας με βάση την αρχή «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση» 432

VI. Η κυρωτική αρμοδιότητα της ΕΚ 435

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε'

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ

Άρθρο 18 – Ενημέρωση μετόχων από το Διοικητικό Συμβούλιο
για τα υποψήφια μέλη του 437

Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 438

ΙI. Οι άξονες της ενημέρωσης των μετόχων αναφορικά με την εκλογή μελών του ΔΣ 438

ΙΙΙ. Η υποχρέωση ανάρτησης του καταστατικού στο διαδικτυακό τόπο της εταιρίας 441

IV. Πρόσθετα στοιχεία που πρέπει να περιέχονται στην ετήσια δήλωση εταιρικής διακυβέρνησης 442

V. Η έννοια του ανώτατου διευθυντικού στελέχους και του διευθυντικού
στελέχους για τους σκοπούς του άρθρου 18 444

VI. Πρόταση εκλογής μέλους ΔΣ από μέτοχο ή μετόχους 444

Άρθρο 19 – Μονάδα εξυπηρέτησης μετόχων 447

Ι. Συστηματική ένταξη - Πεδίο εφαρμογής 451

ΙΙ. Νομοθετικός σκοπός 453

ΙΙΙ. Αρχές στην πληροφόρηση των μετόχων 455

ΙV. Υποστήριξη των μετόχων 457

V. Η μονάδα εξυπηρέτησης μετόχων 459

VΙ. Αρμοδιότητες της μονάδας 462

VΙΙ. Πληροφόρηση και εξυπηρέτηση λοιπών επενδυτών 471

VΙΙΙ. Ειδικά θέματα 472

ΙΧ. Έννομες συνέπειες παραβάσεων 475

Άρθρο 20 – Μονάδα εταιρικών ανακοινώσεων 477

Ι. Συστηματική και δικαιοπολιτική ένταξη - Πεδίο εφαρμογής 478

ΙΙ. Αρμοδιότητες της μονάδας 480

ΙΙΙ. Η οργάνωση και σπουδαιότητα του ρόλου της μονάδας 486

ΙV. Ενιαία μονάδα υποστήριξης μετόχων και εταιρικών ανακοινώσεων 488

V. Έννομες συνέπειες παραβάσεων 489

Άρθρο 21 – Πιστοποίηση του Κανονισμού Λειτουργίας και της διαδικασίας παραγωγής χρηματοοικονομικής πληροφόρησης 492

Άρθρο 22 – Αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου με καταβολή μετρητών ή έκδοση ομολογιακού δανείου - Αλλαγές στη χρήση αντληθέντων κεφαλαίων 495

Ι. Γενικά 497

ΙΙ. Πεδίο εφαρμογής 501

ΙΙΙ. Γενικό περίγραμμα και αναγκαστικός χαρακτήρας της διάταξης 503

ΙV. H υποχρέωση του ΔΣ προς υποβολή εκθέσεως 505

1. Γενικά 505

2. Το περιεχόμενο της έκθεσης 506

α. Ως προς τις γενικές κατευθύνσεις του επενδυτικού σχεδίου της εταιρίας 506

β. Ως προς το ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης
του επενδυτικού σχεδίου της εταιρίας 507

γ. Ως προς τον απολογισμό της χρήσης των κεφαλαίων που αντλήθηκαν
από προηγούμενες αυξήσεις (ή ομολογιακά δάνεια) 508

3. Χρόνος υποβολής της έκθεσης 509

V. H υποχρέωση της ΓΣ ή του ΔΣ να περιλάβει στην περί ΑΜΚ απόφασή του,
κατά περίπτωση, την έκθεση/τις πληροφορίες της παρ. 1 510

1. Επί απόφασης ΓΣ 510

2. Επί απόφασης ΔΣ 511

VΙ. Υποχρέωση συμπερίληψης των πληροφοριών της παρ. 1 σε ενημερωτικό δελτίο 512

VΙΙ. Αποκλίσεις από την προβλεφθείσα χρήση των αντληθέντων κεφαλαίων 512

1. Ratio και πεδίο εφαρμογής 512

2. Διαδικασία έγκρισης των σημαντικών αποκλίσεων 514

α. Απόφαση ΔΣ 514

β. Απόφαση ΓΣ 515

γ. Γνωστοποιήσεις; 516

VΙΙΙ. Κυρώσεις σε περίπτωση παράβασης των διατυπώσεων του άρθρ. 22 516

Άρθρο 23 – Διάθεση περιουσιακών στοιχείων της Εταιρίας 520

Ι. Εισαγωγικά 521

ΙΙ. Αλλοδαπά πρότυπα 523

1. Η νομολογία των γερμανικών δικαστηριών 524

2. Διατάξεις εταιρικής διακυβέρνησης - Εταιρική αυτονομία 525

3. Διατάξεις κανονισμών αγορών 526

ΙΙΙ. Η ελληνική ρύθμιση - Περίγραμμα 526

ΙV. Σκοπός και φύση της ρύθμισης 527

V. Πεδίο εφαρμογής 528

VΙ. Η διάθεση περιουσιακών στοιχείων 529

VΙΙ. Η συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων της Εταιρίας ως βάση
υπολογισμού της υποχρέωσης λήψης απόφασης ΓΣ 531

VIII. Αποτροπή φαινομένων καταστρατήγησης 533

1. Κατάτμηση συναλλαγών / Με μία ή περισσότερες συναλλαγές 533

2. Χρονικά όρια / Συναλλαγές εντός 2 ετών 534

IΧ. Χρονικό σημείο λήψης απόφασης ΓΣ 534

Χ. Αυξημένη απαρτία και πλειοψηφία σύμφωνα με τις παρ. 3 και 4 του άρθρου 130
Ν 4548/2018 535

ΧΙ. Διάθεση περιουσιακών στοιχείων και συναλλαγές των άρθρων 19 και 99
Ν 4548/2018 535

ΧΙΙ. Παράβαση του άρθρου 23 Ν 4706/2020 536

Άρθρο 24 – Κυρώσεις 538

I. Γενικά - σκιαγράφηση της διάταξης 540

II. Η εποπτική και ελεγκτική αρμοδιότητα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς 543

III. Η αρμοδιότητα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς να επιβάλλει κυρώσεις 544

1. Φύση της αρμοδιότητας προς επιβολή κυρώσεων 544

2. Χρονικοί περιορισμοί της αρμοδιότητας 545

3. Υποκείμενα των κυρώσεων 548

α. Εταιρία 548

β. Μέλη ΔΣ 549

γ. Άλλα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Ν 4706/2020 550

4. Αντικειμενική υπόσταση των παραβάσεων των άρθρ. 1-23 552

5. Υποκειμενική υπόσταση των παραβάσεων των άρθρ. 1-23 553

6. Διαδικασία διαπίστωσης και επιβολής κυρώσεων 554

α. Αρμόδιο όργανο 554

β. Διαδικασία 554

γ. Δικαστική προστασία κατά των κυρώσεων και των μέτρων επιβολής τους 554

IV. Η επίδραση των παραβάσεων των άρθρ. 1-23 στο κύρος των αποφάσεων
ΓΣ/ΔΣ της εταιρίας 555

ΜΕΡΟΣ Ε'

ΚΑΤΑΡΓΟΥΜΕΝΕΣ, ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ

Άρθρο 91 – Καταργούμενες διατάξεις 557

Άρθρο 92 – Μεταβατικές διατάξεις 557

Άρθρο 93 – Έναρξη ισχύος 558

Αλφαβητικό ευρετήριο

Ν 4706/2020

Εταιρική διακυβέρνηση ανωνύμων εταιριών,
σύγχρονη αγορά κεφαλαίου, ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της Οδηγίας (ΕΕ) 2017/828 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, μέτρα προς εφαρμογή
του Κανονισμού (ΕΕ) 2017/1131 και άλλες διατάξεις

(ΦΕΚ Α’ 136/17.7.2020)

[Άρθρα 1-24, 91-93]

ΜΕΡΟΣ Α'

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'

ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Βιβλιογραφία

Αυγητίδης, ΔικΑΕ 2010, τόμ. 1ος, Η «εισηγμένη» ανώνυμη εταιρία στον ΚΝ 2190/1920, 34 επ., Γεραντώνης / Αθανασάκη, Το αναμορφωμένο πλαίσιο κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης στην Ελλάδα μετά τον Ν 4706/2020, Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου, 3, 2021, Γιωτάκη, Πεδίο Εφαρμογής του νόμου, σε Μουζούλα, Ν 3016/2002 για την Εταιρική Διακυβέρνηση, Εκδόσεις Σάκκουλα 2003, σελ. 25 επ., Καραγκουνίδης, Οικονομικοπολιτικοί και κοινωνικοπολιτικοί στόχοι του δικαίου των εμπορικών εταιριών - το πρόβλημα της εταιρικής «ιδιοκτησίας» και του ελέγχου στις «ανοικτές» κεφαλαιουχικές εταιρίες, Αρμενόπουλος, 2 (2021), Λιβαδά, Το ΔΣ της ανώνυμης εταιρίας και οι κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης - Η επίδραση του θετικού δικαίου, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2016, η ίδια, Εποπτεία της εταιρίας μέσω των κανόνων της εταιρικής διακυβέρνησης

στο πλαίσιο της αρχής «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση», 24ο ΠΣΕΔ, 2015, Μάρκου, Μύθοι και πραγματικότητα στην εταιρική διακυβέρνηση του Ν 3016/2002, ΕλλΔνη 2004, 1273, Μιχαλόπουλος, Εκδοχές Εταιρικής Διακυβέρνησης, ΧρΙδ, Γ/2003, 390, Μούζουλας, Εταιρική διακυβέρνηση (corporate governance), Εκδόσεις Σάκκουλα, 2003, ο ίδιος, Διακυβέρνηση Ανωνύμων Εταιριών και Σύγχρονη Αγορά Κεφαλαίου, τόμος 1ος, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2021, Τέλλης, Νέοι κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης (Ν 4706/2020) κατά το πρότυπο των τραπεζικών ιδρυμάτων: εγγύηση ευρυθμίας ή βαρίδιο; - Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου 2 (2021), Τουντόπουλος, Εταιρική Διακυβέρνηση, σε Περάκη, Δίκαιο Ανωνύμων Εταιριών (ΔικΑΕ), τόμος 10, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2005 σελ. 30 επ., Ararat, ‘Comply or Explain’ Without Consequences; The Case of Turkey (May 3, 2010). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1599831, Sjåfjell, When the Solution Becomes the Problem: The Triple Failure of Corporate Governance Codes (August 24, 2016). University of Oslo Faculty of Law Research Paper No. 2016-11, Nordic & European Company Law Working Paper No. 16-23, Tsagas, 2017, ‘Section 172 of the Companies Act 2006: Desperate Times Call for Soft Law Measures’ in Nina Boerger and Charlotte Villiers (eds.) Shaping the Corporate Landscape Hart Publications, Varottil, Corporate Governance in India: The Transition from Code to Statute (May 4, 2018). In Jean J. du Plessis & Chee Keong Low (eds.), Corporate Governance Codes for the 21st Century: International Perspectives and Critical Analyses (Switzerland: Springer International Publishing, 2017) 97-114, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3173591, Wymeersch, Enforcement of Corporate Governance Codes (June 1, 2005). ECGI - Law Working Paper No. 46/2005, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=759364.

Περιεχόμενα

I. Εισαγωγή 1-40

II. Το γενικό πεδίο εφαρμογής του νόμου 2-13

1. Ημεδαπές ανώνυμες εταιρίες; 2-5

2. Εισηγμένες κινητές αξίες 6-10

3. Ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα 11-13

III. Η οικειοθελής υπαγωγή στο νόμο 14-21

IV. Η περίπτωση των εταιριών του χρηματοπιστωτικού τομέα 22-37

V. Σχέση με το Ν 4548/2018 38-40

Αλφαβητικό Ευρετήριο

Διοικητικό Συμβούλιο 29

Εισηγμένες κινητές αξίες 6

Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς 30 επ.

Ομολογίες

– εκδότες 7 επ.

Πεδίο εφαρμογής Ν 4706/2020

– σε εισηγμένες εταιρίες 1

– ημεδαπές ανώνυμες εταιρίες 2 επ.

– θυγατρικές ομίλων όπου η μητρική εταιρία είναι αλλοδαπή εισηγμένη σε αλλοδαπό χρηματιστήριο 5

– με μετοχές εισηγμένες και σε αλλοδαπά χρηματιστήρια 5

– σε εταιρίες των οποίων οι κινητές αξίες διαπραγματεύονται σε πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης στην Ελλάδα 1

– σε εταιρίες χρηματοπιστωτικού
τομέα 22 επ., 31

– σε μη εισηγμένες εταιρίες 17 επ.

– σε σχέση με τον Ν 4548/2018 38

Πολυμερής μηχανισμός διαπραγμάτευσης (ΠΜΔ) 14 επ., 21

Ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα 11 επ.

 

I. Εισαγωγή

Στο άρθρο 1 του νόμου προσδιορίζεται το πεδίο εφαρμογής αυτού ως ακολούθως:

1. Εφαρμόζεται σε εισηγμένες εταιρίες που πληρούν τα κάτωθι τρία κριτήρια: α) έχουν την καταστατική τους έδρα στην Ελλάδα;[1], β) έχουν εκδώσει κινητές αξίες εισηγμένες, γ) οι κινητές τους αξίες διαπραγματεύονται σε ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα (παράγραφος 1).

2. Προβλέπεται δυνατότητα υπαγωγής στις ρυθμίσεις του σε εταιρίες των οποίων οι κινητές αξίες διαπραγματεύονται σε πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης στην Ελλάδα (παράγραφος 3 στοιχ. α).

3. Εισάγονται αποκλίσεις για τις εταιρίες του χρηματοπιστωτικού τομέα στο βαθμό που υφίστανται ειδικότερες τομεακές ρυθμίσεις για την εταιρική διακυβέρνηση (παράγραφος 4) και για την Τράπεζα της Ελλάδος (παράγραφος 3 στοιχ. β).

4. Καθορίζεται η σχέση των ρυθμίσεών του σε σχέση με τις ρυθμίσεις του εταιρικού δικαίου (Ν 4548/2018) ως συμπληρωματική και όχι ειδικότερη (παράγραφος 2)

II. Το γενικό πεδίο εφαρμογής του νόμου

1. Ημεδαπές ανώνυμες εταιρίες;

Με βάση τη διατύπωση της παραγράφου 1 του άρθρου 1, τα άρθρα 1 έως 24 εφαρμόζονται σε ανώνυμες εταιρίες με μετοχές ή άλλες κινητές αξίες εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα αν η αναφορά σε ανώνυμες εταιρίες καταλαμβάνει απαραίτητα μόνο τις εταιρίες που έχουν τη νομική μορφή της ελληνικής ανώνυμης εταιρίας ή συνιστά μια καθολική μετάφραση όλων των αλλοδαπών κεφαλαιουχικών εταιριών που προσιδιάζουν με ανώνυμες εταιρίες. Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο από τη διατύπωση του άρθρου 1 του Ν 3016/2002, η οποία ήταν ταυτόσημη με αυτή του Ν 4706/2020 αλλά, κατά ρητή αναφορά της αιτιολογικής του έκθεσης, εφαρμοζόταν και σε αλλοδαπές εταιρίες με κινητές αξίες εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα. Ειδικότερα, η αιτιολογική έκθεση του Ν 3016/2002 προέβλεπε ότι «οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται στην περίπτωση της δευτερογενούς/ παράλληλης εισαγωγής μετοχών ή ομολογιών, καθόσον εκδότης είναι αλλοδαπή εταιρία που δραστηριοποιείται στην ελληνική χρηματιστηριακή αγορά». Επίσης με επιχείρημα την υπαγωγή των ρυθμίσεων της εταιρικής διακυβέρνησης στον τομέα του δικαίου της κεφαλαιαγοράς και όχι σε αυτόν του εταιρικού δικαίου, η θεωρία διαμόρφωνε το υποκειμενικό πεδίο των ρυθμίσεων του Ν 3016/2002, από πλευράς ιδιωτικού διεθνούς δικαίου, ως καταλαμβάνον και αλλοδαπές εταιρίες με κινητές αξίες εισηγμένες στο ΧΑ[2].

Πάντως, μολονότι ο Ν 4706/2020 επαναλαμβάνει στο άρθρο 1 την ίδια γραμματική διατύπωση του παλαιού άρθρου 1 του Ν 3016/2002, αφενός στην αιτιολογική έκθεσή του έχει απαλειφθεί

η ρητή αναφορά για επέκταση της ρύθμισης και σε αλλοδαπές εταιρίες, αφετέρου κατά την εποπτική της πρακτική, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς έχει εξαιρέσει από το πεδίο εφαρμογής του Ν 4706/2020 τις αλλοδαπές εταιρίες που έχουν κινητές αξίες εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα. Ως εκ τούτου στην πράξη οι διατάξεις του Ν 4706/2020 δεν καταλαμβάνουν αλλοδαπές εταιρίες, έστω και αν έχουν εισαχθεί προς διαπραγμάτευση σε ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα. Ο εφαρμοστής του νόμου προφανώς αναγκάζεται να κάνει την επιλογή αυτή με δεδομένο ότι η υποχρεωτική εφαρμογή των ρυθμίσεών του μπορεί να μην συμβαδίζει με συστήματα εταιρικού δικαίου άλλων κρατών μελών. Πρόκειται δηλαδή για μία άμεση αναγκαστική συνέπεια που συνδέεται με την στρατηγική επιλογή του να εμφορηθούν ρυθμίσεις εταιρικής διακυβέρνησης τον τύπο του αναγκαστικού δικαίου. Αντιθέτως, αν είχαν επιλεχθεί ρυθμίσεις ηπίου δικαίου, θα ήταν δυνατή η επιλεκτική συμμόρφωση και αλλοδαπών εταιριών με τις ελληνικές ρυθμίσεις εταιρικής διακυβέρνησης στη βάση της αρχής «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση» - «comply or explain».[3] Επιχείρημα επίσης υπέρ του περιορισμού του πεδίου εφαρμογής μόνο σε ημεδαπές εταιρίες προκύπτει και από την αναφορά της παραγράφου 2 σε συμπληρωματική εφαρμογή του Ν 4706/2020 στις διατάξεις του Ν 4548/2018, υπολαμβάνοντας δηλαδή ότι οι ανώνυμες εταιρίες καταλαμβάνονται καταρχήν από τις διατάξεις του τελευταίου. Χαρακτηριστική είναι και η «σχετικοποιήση» της σχετικής προϋπόθεσης εισαγωγής που προβλέπεται στον Κανονισμό του ΧΑ, όπου πλέον προβλέπεται ότι ο εκδότης πρέπει να συμμορφώνεται προς τις κείμενες διατάξεις για την εταιρική διακυβέρνηση, τηρουμένων των όρων του Ν 4706/2020 όπου συντρέχει περίπτωση.[4] Το επιχείρημα επίσης που κρατούσε στο προηγούμενό πλαίσιο του Ν 3016/2002 ότι επειδή η διάταξη υπάγεται στο δίκαιο κεφαλαιαγοράς εφαρμόζεται και σε αλλοδαπές εταιρίες, παρορά το γεγονός ότι και άλλες διατάξεις του δικαίου της κεφαλαιαγοράς εφαρμόζονται μόνο σε εταιρίες με έδρα την Ελλάδα, (π.χ. στο πλαίσιο του ν.4514/2018 όπου οι οργανωτικές ρυθμίσεις εφαρμόζονται μόνο σε ΕΠΕΥ εποπτευόμενες από την ΕΚ, εξαιρουμένων και των υποκαταστημάτων αλλοδαπών εταιριών στην Ελλάδα). Ορθότερο πάντως να γίνει δεκτό ότι οι διατάξεις εταιρικής διακυβέρνησης δεν υπόκεινται συστηματικά ούτε στο εταιρικό δίκαιο, ούτε στο δίκαιο κεφαλαιαγοράς, ανεξάρτητα από την εποπτική αρμοδιότητα της ΕΚ, αλλά συνιστούν μια τρίτη ειδική κατηγορία ρυθμίσεων.[5]

Με τον τρόπο αυτό επέρχεται μια διάκριση μεταξύ ελληνικών και αλλοδαπών εταιριών. Εξάλλου δεν μπορεί να στηριχθεί η διάταξη αυτή στο επιχείρημα ότι τα ζητήματα εταιρικής διακυβέρνησης ρυθμίζονται από τη lex societatis κάθε εταιρίας, καθώς, με εξαίρεση επιμέρους ρυθμίσεις, τα συστήματα εταιρικής διακυβέρνησης δεν ταυτίζονται με τους εταιρικούς κανόνες σε

όλες τις σύγχρονες έννομες τάξεις[6] αλλά βαίνουν παράλληλα. Άρα δεν πρόκειται για διατάξεις που υπάγονται στον πυρήνα του εταιρικού δικαίου. Αυτό εξάλλου προβλέπεται και στην παράγραφο 2 του ιδίου άρθρου αμέσως κατωτέρω, με την αναφορά για συμπληρωματική εφαρμογή του νόμου σε σχέση με τον Ν 4548/2018. Πάντως αντίστοιχες ρυθμίσεις ηπίου, δικαίου, σε ευρωπαϊκές έννομες τάξεις, άλλοτε τυγχάνουν εφαρμογής στο σύνολο των εισηγμένων σε ρυθμιζόμενη αγορά εταιριών, ανεξάρτητα από τα αν είναι αλλοδαπές ή ημεδαπές[7] και άλλοτε περιορίζονται μόνο σε ημεδαπές εταιρίες[8].

Ζήτημα, επίσης, τίθεται: α) για τις ημεδαπές εταιρίες που έχουν μετοχές εισηγμένες και σε αλλοδαπά χρηματιστήρια, καθώς και β) για τις ελληνικές εταιρίες που είναι εισηγμένες στο ΧΑ αλλά είναι θυγατρικές ομίλων όπου η μητρική εταιρία είναι αλλοδαπή εισηγμένη σε αλλοδαπό χρηματιστήριο. Για τις εταιρίες αυτές οι διατάξεις του Ν 4706/2020 εφαρμόζονται κανονικά χωρίς δυνατότητα απόκλισης, οπότε και δημιουργούνται πρακτικά ζητήματα συμμόρφωσης με ενδεχόμενα συγκρουόμενες αλλοδαπές ρυθμίσεις. Στο βαθμό που οι αλλοδαπές ρυθμίσεις είναι ηπίου δικαίου, το ζήτημα επιλύεται σχετικά εύκολα, καθώς η συμμόρφωση με διατάξεις αναγκαστικού δικαίου αποτελούν επαρκή αιτιολογία απόκλισης επί τη βάσει της αρχής «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση». Δεν πρέπει, ωστόσο, να παραβλέπει κανείς το κόστος και το διοικητικό βάρος που εισάγουν τέτοιες αποκλίσεις αναφορικά με την εσωτερικής οργάνωση και συμμόρφωση σε εταιρικό ή ομιλικό επίπεδο.

2. Εισηγμένες κινητές αξίες

Ο νομοθέτης επαναλαμβάνοντας τη ρύθμιση του προγενέστερου Ν 3016/2002 κάνει την επιλογή να επιβάλει τις ρυθμίσεις εταιρικής διακυβέρνησης όχι μόνο σε εκδότες με μετοχές εισηγμένες αλλά και ομολογίες. Η έννοια της κινητής αξίας, καίτοι καθορίζει το πεδίο εφαρμογής του νόμου, δεν περιλαμβάνεται στους ορισμούς του νόμου. Ωστόσο η έννοιά της καθορίζεται

με βάση ενωσιακής προέλευσης ρύθμιση στο άρθρο 4 παρ. 44 του Ν 4514/2018[9] ως εξής: «Κινητές αξίες»: οι κατηγορίες κινητών αξιών που επιδέχονται διαπραγμάτευσης στην κεφαλαιαγορά, εξαιρουμένων των μέσων πληρωμής, και ιδίως: α) μετοχές και άλλοι τίτλοι ισοδύναμοι με μετοχές εταιριών, προσωπικών εταιριών και άλλων οντοτήτων, καθώς και αποθετήρια έγγραφα για μετοχές, β) ομόλογα ή άλλες μορφές τιτλοποιημένου χρέους, καθώς και αποθετήρια έγγραφα για τέτοιες κινητές αξίες, γ) κάθε άλλη κινητή αξία που παρέχει δικαίωμα αγοράς ή πώλησης παρόμοιων κινητών αξιών ή επιδεχόμενη διακανονισμού με ρευστά διαθέσιμα προσδιοριζόμενο κατ’ αναφορά προς κινητές αξίες, νομίσματα, επιτόκια ή αποδόσεις, εμπορεύματα ή άλλους δείκτες ή μεγέθη.[10]

Μάλιστα, σε αντίθεση με τον Ν 3016/2002, με το Ν 4706/2020 εφαρμόζονται πλέον και σε εκδότες ομολογιών, οι διατάξεις του παλαιού άρθρου 9 (νυν άρθρου 22) για την έκθεση του ΔΣ σε περίπτωση αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου με καταβολή μετρητών και για την έγκριση των αποκλίσεων στη χρήση αντληθέντων κεφαλαίων. Η επιλογή αυτή καταδεικνύει μια πρόθεση του νομοθέτη για ευρύτερη προστασία των ομολογιούχων.[11]

Η διατήρηση, πάντως, της επιλογής αυτής για εφαρμογή των κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης και από εκδότες ομολογιών επιβάλει και σε αμιγώς οικογενειακές εταιρίες ή μικρότερες σε μέγεθος εταιρίες που δεν επιθυμούν την πλήρη εισαγωγή και διατηρούν πολύ μικρή μετοχική βάση - ακόμη και μονομετοχικές-, να εφαρμόσουν χωρίς αποκλίσεις τους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης που εισάγει ο νόμος. Η πρόβλεψη αυτή είναι προβληματική για τους εξής λόγους: Καταρχάς, η εταιρία που εισάγει στο ΧΑ ομολογίες αναζητά μέσω του ΧΑ απλά χρηματοδότηση. Δεν επιθυμεί πλήρη εισαγωγή με όλο το κόστος και τις υποχρεώσεις που αυτή συνεπάγεται. Η καθιέρωση λοιπόν του ίδιου εποπτικού πλαισίου για αυτές τις εταιρίες και το κόστος που αυτό συνεπάγεται, εξουδετερώνει τα οφέλη της προσφυγής στο ΧΑ για την άντληση αμιγώς δανειακών κεφαλαίων, ως υποκατάστατο του τραπεζικού δανεισμού. Κατά δεύτερον η φύση του ομολογιούχου δανειστή τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη δεν ταυτίζεται με αυτή του μετόχου. Σύμφωνα με τις Αρχές Εταιρικής Διακυβέρνησης του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), οι οποίες αποτελούν διεθνώς σημείο αναφοράς, ως εταιρική διακυβέρνηση νοείται το σύστημα σχέσεων που εγκαθιδρύεται μεταξύ της διοίκησης της εταιρίας, των μετόχων, των εργαζομένων και κάθε άλλου ενδιαφερόμενου μέρους και αποσκοπεί στη δημιουργία, βιωσιμότητα και ανάπτυξη δυνατών και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων.[12]

Η διαφορά του ομολογιούχου δανειστή από το μέτοχο, μεταξύ άλλων, συνίσταται στο γεγονός ότι η αξία της συμμετοχής του δεύτερου στην εταιρία είναι άμεσα συνυφασμένη με την

πορεία αυτής, του πρώτου δυνάμενου να προστατευθεί με τους συνήθεις συμβατικούς όρους μιας σύμβασης δανείου, την προτεραιότητα που απολαμβάνει στην επιστροφή των χρημάτων του σε σχέση με τους μετόχους και τη λήψη διαφόρων ενοχικών ή εμπράγματων εξασφαλίσεων. Έτσι μόνο έμμεση είναι η προστασία του ομολογιούχου δανειστή από τους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης. Ωστόσο, οι κανόνες αυτοί έχουν άμεσο κόστος για την εταιρία. Τίθεται λοιπόν ένα ζήτημα αξιολόγησης κόστους έναντι οφέλους από την εισαγωγή της ρύθμισης αλλά και αναγκαιότητας ή αναλογικότητας. Εξάλλου, προφανώς για τους ως άνω λόγους πολλές αντίστοιχες αλλοδαπές ρυθμίσεις περιορίζουν τους κανόνες εταιρικές διακυβέρνησης μόνο σε εταιρίες με μετοχές εισηγμένες.[13] Τέλος στα ανωτέρω θα πρέπει να συνεκτιμηθεί το εύρος και το κόστος συμμόρφωσης με το νυν πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης, όπως αυτό εισάγεται πλέον από το Ν 4706/2020, σε σχέση με το προισχύσαν με βάση το Ν 3016/2020 λόγω της έκτασης και περιεχομένου των υποχρεώσεων.

Τέλος από την εξέλιξη της διατύπωσης της ρύθμισης κατά το στάδιο της δημόσιας διαβούλευσης προκύπτει ότι η υποχρέωση συμμόρφωσης με τις ρυθμίσεις του νόμου γεννάται από την εισαγωγή των κινητών αξιών και όχι σε προηγούμενο στάδιο, π.χ. την υποβολή της αίτησης εισαγωγής.[14]

3. Ρυθμιζόμενη αγορά στην Ελλάδα

Οι διατάξεις των άρθρων 1 έως 24 εφαρμόζονται μόνο σε εταιρίες με κινητές αξίες εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά και όχι σε πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης (ΠΜΔ) που λειτουργούν στην Ελλάδα. Κατά συνέπεια ημεδαπές εταιρίες που έχουν κινητές αξίες εισηγμένες σε αλλοδαπή ρυθμιζόμενη αγορά χωρίς παράλληλη εισαγωγή στη ρυθμιζόμενη αγορά του ΧΑ δεν καταλαμβάνονται από τις διατάξεις των άρθρων 1 έως 24 του Ν 4706/2020. Επίσης, οι εν λόγω διατάξεις δεν εφαρμόζονται σε εταιρίες των οποίων οι κινητές τους αξίες διαπραγματεύονται στην Εναλλακτική Αγορά (ΕΝ.Α) της ΕΧΑΕ.

Ο περιορισμός της εφαρμογής των διατάξεων μόνο σε εταιρίες με κινητές αξίες σε ρυθμιζόμενη αγορά, αφενός συνάδει με την κρατούσα προσέγγιση σε άλλες έννομες τάξεις,[15] αφετέρου,

σε αντίθεση με την επιλογή που ακολουθήθηκε για τις εισηγμένες ομολογίες, επιτρέπει μια ποιοτική διαφοροποίηση από την πλευρά της εταιρίας ανάμεσα στη διαπραγμάτευση των κινητών αξιών της σε ρυθμιζόμενη αγορά ή σε πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης. Επίσης επιτρέπει σε εταιρίες που δεν επιθυμούν την υπαγωγή τους στο αυστηρό πλαίσιο εταιρικής οργάνωσης που εισάγει ο Ν 4706/2020, αλλά επιθυμούν να επωφεληθούν τη δυνατότητας άντλησης κεφαλαίων από το κοινό μέσω μιας αγοράς, να το πράξουν μέσω της ΕΝ.Α.

Τέλος οι διατάξεις των άρθρων 1 έως 24 δεν εφαρμόζονται σε εταιρίες που απλά αντλούν κεφάλαια από το κοινό, αποκλειστικά μέσω δημόσιας προσφοράς κινητών αξιών, χωρίς αυτές να εισάγονται προς διαπραγμάτευση σε ρυθμιζόμενη αγορά. Εξάλλου, ούτε αναλογική εφαρμογή είναι εφικτή λόγω της ρητής εξαίρεσης των ΠΜΔ. Μια τέτοια αναλογία θα οδηγούσε σε αντιφατικά αποτελέσματα καθώς θα εξαιρούνταν το μείζον που είναι η δημόσια προσφορά με εισαγωγή σε διαπραγμάτευση σε ΠΜΔ και θα καταλαμβάνονταν το έλασσον που είναι η απλή δημόσια προσφορά. Ζητήματα επίσης εγείρονται αν οι κινητές αξίες εισαχθούν από τρίτο πρόσωπο και όχι από την εκδότρια. Με δεδομένο ότι ο κανονισμός του ΧΑ προβλέπει ως προϋπόθεση εισαγωγής της συμμόρφωση με το Ν 4706/2020 το ζήτημα είναι μάλλον θεωρητικό. Τέλος την υποχρέωση συμμόρφωσης με το Ν 4706/2020 έχουν και εισηγμένες εταιρίες σε ρυθμιζόμενη αγορά που τελούν σε καθεστώς αναστολής διαπραγμάτευσης.

ΙIΙ. Η οικειοθελής υπαγωγή στο νόμο

Κατά τη διάταξη της παραγράφου 3 εδ. α) του άρθρου 1 οι διατάξεις των άρθρων 1 έως 24 δεν εφαρμόζονται στις ανώνυμες εταιρίες με μετοχές ή άλλες κινητές αξίες εισηγμένες σε πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης (ΠΜΔ) που λειτουργεί στην Ελλάδα, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά στο καταστατικό τους. Επαναδιατυπώνοντας θετικά τη ρύθμιση, αυτή διαβάζεται ως εξής: «Οι διατάξεις των άρθρων 1 έως 24 εφαρμόζονται στις ανώνυμες εταιρίες με μετοχές ή άλλες κινητές αξίες εισηγμένες σε πολυμερή μηχανισμό διαπραγμάτευσης (ΠΜΔ) που λειτουργεί στην Ελλάδα, εφόσον αυτό προβλέπεται στο καταστατικό τους». Η διατύπωση της ρύθμισης δεν είναι εύστοχη και προκαλεί διάφορα ερμηνευτικά ζητήματα.

Η διάταξη προβλέπει την οικειοθελή υπαγωγή εταιρίας, οι κινητές αξίες της οποίας διαπραγματεύονται σε ΠΜΔ, στις ρυθμίσεις του Ν 4706/2020 για λόγους ενίσχυσης της φερεγγυότητάς της ή της προσέλκυσης επενδύσεων, ή στο πλαίσιο ενός ομίλου με μητρική εισηγμένη εταιρία ή ως ένα προ- εισαγωγικό στάδιο από τον ΠΜΔ στη ρυθμιζόμενη αγορά, ή ακόμη και στην περίπτωση που η συμμόρφωση αυτή επιβάλλεται ως προϋπόθεση εισαγωγής από το διαχειριστή του ΠΜΔ. Από τη διατύπωση της ρύθμισης η οποία κάνει αναφορά στα άρθρα 1 έως και 24 το οποίο (άρθρο 24) τιτλοφορείται «κυρώσεις», προκύπτει ότι μάλλον ορθότερο είναι να γίνει δεκτό ότι η ρύθμιση, πέρα από την άστοχη διατύπωση, εισάγει ένα μηχανισμό οικειοθελούς υπαγωγής εταιριών που είναι εισηγμένες σε ΠΜΔ στο πεδίο εφαρμογής του νόμου με τη μορφή ενός είδους opt-in.

Πιθανότατα, πρόθεση του νομοθέτη ήταν να εισάγει με τη ρύθμιση αυτή ένα μηχανισμό επέκτασης της εποπτικής και κυρωτικής αρμοδιότητας της ΕΚ και στις περιπτώσεις αυτές, ώστε να καλύψει την μελλοντική περίπτωση που η συμμόρφωση με τις διατάξεις του Ν 4706/2020 προβλεφθεί ως προϋπόθεση εισαγωγής στον εν λόγω ΠΜΔ. Στην τελευταία αυτή περίπτωση θα προβλέπεται

ως κανόνας εισαγωγής η ύπαρξη σχετικής πρόβλεψης υπαγωγής στο καταστατικό και αυτόματα θα επεκτείνεται το πεδίο εφαρμογής του Ν 4706/2020 και στις εταιρίες, οι κινητές αξίες των οποίων διαπραγματεύονται στον εν λόγω ΠΜΔ. Υπό αυτό το πρίσμα και εκ της γραμματικής διατύπωσης στην περίπτωση αυτή εφαρμόζεται και το άρθρο 24, άρα και οι εποπτικές και κυρωτικές αρμοδιότητες της ΕΚ και όχι μόνο οι ουσιαστικές ρυθμίσεις του νόμου. Αυτό προκύπτει και εξ αντιδιαστολής από τη διατύπωση του άρθρου 87 του Ν 4548/2018 ο οποίος ρητά εξαιρεί την εποπτική αρμοδιότητα της ΕΚ όπως προβλέπεται στο άρθρο 10 παρ. 1 του Ν 3016/2002.

Ζήτημα τίθεται ως προς τη σχέση της ρύθμισης με αυτή του άρθρου 87 παρ. 5 του Ν 4548/2018. Σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη οι διατάξεις των άρθρων 3 έως 8 του Ν 3016/2002, όπως ισχύει, μπορούν να εφαρμόζονται αναλόγως και σε μη εισηγμένες εταιρίες, αν τούτο προβλέπεται από το καταστατικό. Η παρ. 1 του άρθρου 10 του Ν 3016/2002 δεν εφαρμόζεται. Η εν λόγω διάταξη διαφοροποιείται με αυτή του Ν 4706/2020 στο βαθμό που δίδει τη δυνατότητα αυτή σε όλες τις μη εισηγμένες εταιρίες και όχι μόνο σε αυτές που οι μετοχές τους διαπραγματεύονται σε ΠΜΔ[16] και εξαιρεί ρητώς την εφαρμογή της διάταξης περί κυρώσεων (άρθρο 10 παρ. 1). Ποια είναι όμως η τύχη της διάταξης αυτής μετά την έναρξη ισχύος του Ν 4706/2020;

Μολονότι το άρθρο 1 προβλέπει τη συμπληρωματική εφαρμογή του Ν 4706/2020 σε σχέση με το Ν 4548/2018, οπότε δεν καθιερώνεται σχέση ειδικότητας, στο άρθρο 81 παρ. 1 του Ν 4706/2020 προβλέπεται ότι από τη θέση σε εφαρμογή των άρθρων 1 έως 24 καταργούνται οι διατάξεις των άρθρων 1 έως 11 του Ν 3016/2002, καθώς και κάθε άλλη διάταξη νόμου ή κανονιστικής πράξεως που αντίκειται στις διατάξεις του παρόντος νόμου, με την επιφύλαξη της εφαρμογής τους για πράξεις και παραλείψεις που έχουν τελεσθεί μέχρι την έναρξη ισχύος του παρόντος, καθώς και για τις σχετικές εκκρεμείς διαδικασίες. Εξάλλου, μολονότι υπάρχει σχετική αναφορά στις μεταβατικές διατάξεις του νόμου σε σχέση με το νόμο 3401/2005 ότι «όπου στην κείμενη νομοθεσία περί κεφαλαιαγοράς γίνεται αναφορά στα άρθρα 1 έως και 26 του ν. 3401/ 2005, νοούνται οι, κατά περίπτωση, αντίστοιχες διατάξεις του παρόντος και του Κανονισμού (ΕΕ) 2017/1129», δεν υπάρχει αντίστοιχη αναφορά για τον καταργούμενο Ν 3016/2002. Κατά συνέπεια ο νόμος 4706/2020 δεν αντικατέστησε το νόμο 3016/2002, ώστε οι αναφορές στην κείμενη νομοθεσία σε αυτόν να θεωρούνται ως αναφορές στα αντίστοιχα άρθρα του Ν 4706/2020, αλλά τον κατήργησε[17]. Ως εκ τούτου το άρθρο 87 παρ. 5 του Ν 4548/2018 αναφέρεται σε κατηργημένες διατάξεις.

Αυτό σημαίνει ότι διάταξη του άρθρου 87 παρ. 5 καθίσταται άνευ αντικειμένου; Για την απάντηση στο ερώτημα αυτό κρίσιμη είναι η ανεύρεση του σκοπού της διάταξης. Σε αντίθεση με τη διάταξη του άρθρου 1 παρ. 3 στοιχ β του Ν 4706/2020, σκοπός της ρύθμισης του άρθρου 87, η οποία ρητά προβλέπει τη μη εφαρμογή της διάταξης για την εποπτική και κυρωτική αρμοδιότητα της ΕΚ, όπως αυτή προβλεπόταν στο άρθρο 10 παρ. 1 του καταργημένου πλέον Ν 3016/2020, είναι η πρόβλεψη της δυνατότητας εισαγωγής στο καταστατικό και μη εισηγμένων εταιριών ρυθμίσεων που ως επί το πλείστον προβλέπονται για τις εισηγμένες εταιρίες. Δεν είναι

τυχαίο ότι η ρύθμιση προβλέπεται σε άρθρο που αφορά τη συγκρότηση του διοικητικού συμβουλίου και προσπαθεί να επιλύσει με ένα πιο φιλελεύθερο τρόπο ζητήματα που μπορεί να προκαλούνται από άρνηση της διοίκησης να εγκρίνει καταστατικές ρυθμίσεις με περιεχόμενο που δεν προβλέπεται στο νόμο. Ειδικότερα το ζήτημα είχε τεθεί με το προηγούμενο νομοθετικό πλαίσιο του ΚΝ 2190/1920 ως προς το κατά πόσο ήταν δυνατό να προβλέπει το καταστατικό τη συγκρότηση του ΔΣ μη εισηγμένης εταιρίας με εκτελεστικά μη εκτελεστικά και ανεξάρτητα μέλη. Έτσι η διάταξη του άρθρου 87 παρ. 5 θα πρέπει να νοηθεί ότι επιτρέπει την υιοθέτηση ως καταστατικών προβλέψεων διαφόρων ρυθμίσεων εταιρικής διακυβέρνησης που προβλέπονται στο νόμο, ή σε κώδικα παραλλαγμένες ή μη, από εταιρίες μη εισηγμένες. Στην περίπτωση αυτή οι καταστατικές αυτές προβλέψεις αντιμετωπίζονται ως τέτοιες και προφανώς δεν εφαρμόζεται η εποπτική και κυρωτική αρμοδιότητα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

Αντίστοιχα, ερώτημα τίθεται κατά πόσο είναι δυνατή η μερική υπαγωγή στις διατάξεις των άρθρων 1 έως 24 του Ν 4706/2020 ή η απόκλιση από αυτούς και αν η απάντηση είναι θετική, αν η εταιρία δύναται να αποκλείσει την εφαρμογή του άρθρου 24 μη υπαγόμενη καταστατικά στη διάταξη του άρθρου 24. Η μερική υπαγωγή στις διατάξεις του Ν 4706/2020 θα οδηγούσε σε ένα φαινόμενο «αγκινάρας» ως προς το εφαρμοστικό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης καθώς θα υπήρχαν εισηγμένες εταιρίες που εφαρμόζουν όλες τις διατάξεις και εποπτεύονται από την ΕΚ, εισηγμένες σε ΠΜΔ εταιρίες που εφαρμόζουν όλες τις διατάξεις και εποπτεύονται από την ΕΚ, μη εισηγμένες εταιρίες και εισηγμένες σε ΠΜΔ που εφαρμόζουν όλες τις διατάξεις αλλά δεν εποπτεύονται από την ΕΚ, που εφαρμόζουν μέρος των διατάξεων και εποπτεύονται από την ΕΚ ή εφαρμόζουν μέρος των διατάξεων χωρίς εποπτεία. Ζήτημα, επίσης, θα υπήρχε ως προς την εποπτική αρμοδιότητα της ΕΚ σε περιπτώσεις αποκλίσεων από τις ρυθμίσεις του Ν 4706/2020. Το ρυθμιστικό αυτό περιβάλλον δεν θα ήταν σύμφωνο με τον σκοπό των ρυθμίσεων που ως υποχρεωτικές επιδιώκουν τη διαμόρφωση ενός κατά το μέγιστο βαθμό ενιαίο και συγκρίσιμο πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης μεταξύ των εταιριών που υπόκεινται σε αυτό, ώστε να λειτουργήσει και ως ένα οργανωμένο πρότυπο διακυβέρνησης και για μη εισηγμένες εταιρίες. Εξάλλου η κατά το δοκούν απόκλιση από τις ρυθμίσεις δεν θα είχε και τα εχέγγυα της εφαρμογής της αρχής «συμμόρφωσης ή αιτιολόγησης» καθώς θα ήταν αναιτιολόγητη. Τέλος θα μπορούσαν να προκληθούν συγχίσεις και ανασφάλεια δικαίου καθώς δεν θα ήταν δυνατή η άμεση αξιολόγηση του βαθμού συμμόρφωσης έκαστης εταιρίας με τις διατάξεις του Ν 4706/2020. Εξάλλου είναι δυνατή η μίμηση όσων εκ των ρυθμίσεων του Ν 4706/2020 επιθυμεί η κάθε εταιρία με καταστατική πρόβλεψη ή στο πλαίσιο του δικού της εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας χωρίς επίκληση του Ν 4706/2020.

Κατά συνέπεια μια εταιρία μπορεί να μιμηθεί κάποιες από τις ρυθμίσεις του Ν 4706/2020 εισάγοντας το περιεχόμενο των ρυθμίσεων αυτών, είτε πανομοιότυπο είτε παραλλαγμένο στο καταστατικό της, κατά τη δυνατότητα που της δίνει το άρθρο 87 παρ. 5 του Ν 4548/2018, ή υιοθετώντας αντίστοιχες πολιτικές εσωτερικής λειτουργίας (cherry picking). Εναλλακτικά, μια εταιρία μπορεί να υπαχθεί στο νόμο 4706/2020 δυνάμει της διάταξης του άρθρου 1 παρ. 3 του Ν 4706/2020, εφόσον οι κινητές αξίες της διαπραγματεύονται σε ΠΜΔ, με απλή αναφορά της σχετικής υπαγωγής στο καταστατικό της, οπότε και εποπτεύεται για τη συμμόρφωσή της από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (opt in).

IV. Η περίπτωση των εταιριών του χρηματοπιστωτικού τομέα

Σύμφωνα με την παράγραφο 4 του άρθρου 1, οι διατάξεις των άρθρων 1 έως 24 εφαρμόζονται με την επιφύλαξη ειδικότερων διατάξεων του ενωσιακού ή του εθνικού δικαίου, καθώς και των κανονιστικών πράξεων της Τράπεζας της Ελλάδος ή της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς που εκδίδονται κατ’ εξουσιοδότηση αυτών, οι οποίες διέπουν την εταιρική διακυβέρνηση ανωνύμων εταιριών που εποπτεύονται:

α) στο πλαίσιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού, από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή από την Τράπεζα της Ελλάδος,

β) από την Τράπεζα της Ελλάδος, στο πλαίσιο των εποπτικών της αρμοδιοτήτων,

γ) από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, στο πλαίσιο των προληπτικών εποπτικών της αρμοδιοτήτων.

Κατά την αιτιολογική έκθεση του νόμου η επιλογή αυτή γίνεται προκειμένου να αποφευχθούν επικαλύψεις ή αντίθεση των νέων διατάξεων με υφιστάμενες, οι οποίες ήδη διέπουν το πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης συγκεκριμένων κατηγοριών ανωνύμων εταιριών που υπάγονται σε διαδικασίες προληπτικής εποπτείας. Για αυτό το λόγο προβλέπεται επιφύλαξη υπέρ των διατάξεων του ενωσιακού ή του εθνικού δικαίου, που διέπουν την εταιρική διακυβέρνηση ανωνύμων εταιριών εποπτευομένων είτε στο πλαίσιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή την Τράπεζα της Ελλάδος (όπως, για παράδειγμα, τα συστημικά πιστωτικά ιδρύματα), είτε από την Τράπεζα της Ελλάδος στο πλαίσιο των λοιπών εποπτικών της αρμοδιοτήτων (όπως, για παράδειγμα, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις), είτε από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς (όπως, για παράδειγμα, οι ανώνυμες εταιρίες παροχής επενδυτικών υπηρεσιών). Οι κατηγορίες αυτές εταιριών διέπονται από ιδιαίτερα διεξοδικές και αυστηρές διατάξεις σε ό,τι αφορά την εταιρική διακυβέρνηση και μάλιστα ανεξάρτητα από το εάν μετοχές ή άλλες κινητές αξίες είναι εισηγμένες προς διαπραγμάτευση σε ρυθμιζόμενη αγορά. Οι εν λόγω ειδικότερες διατάξεις απορρέουν είτε από το ενωσιακό είτε από το εθνικό δίκαιο και η τήρησή τους διασφαλίζεται από την αρμόδια κατά περίπτωση εποπτική αρχή. Και αυτό παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο νόμος φαίνεται να αντλεί σημαντική επιρροή από τις σχετικές ρυθμίσεις της τομεακής νομοθεσίας.[18]

Μάλιστα στην αιτιολογική έκθεση γίνεται ενδεικτική αναφορά ότι ως προς τα πιστωτικά ιδρύματα των οποίων οι μετοχές ή άλλες κινητές αξίες τους έχουν εισαχθεί σε ρυθμιζόμενη αγορά που λειτουργεί στην Ελλάδα δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 3, 4, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 15 και 16 αντίστοιχα. Ομοίως προβλέπεται επιφύλαξη υπέρ των κανονιστικών πράξεων της Τράπεζας της Ελλάδος (ενδεικτικά Πράξεις Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και Πράξεις Εκτελεστικής Επιτροπής της Τράπεζας της Ελλάδος) οι οποίες εκδίδονται κατ’ εξουσιοδότηση των ειδικών διατάξεων του εθνικού δικαίου για τα εν λόγω θέματα.

Για παράδειγμα η σχετική τομεακή νομοθεσία για τα πιστωτικά ιδρύματα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, το νόμο 4261/2014 όπως τροποποιήθηκε με τον ν. 4799/2021 που ενσωμάτωσε την

Οδηγία 2019/878, το νόμο 3864/2010, την Πράξη Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος (ΠΔ/ΤΕ) 2577/9.3.2006 «Πλαίσιο αρχών λειτουργίας και κριτηρίων αξιολόγησης της οργάνωσης και των Συστημάτων Εσωτερικού Ελέγχου των πιστωτικών και χρηματοδοτικών ιδρυμάτων και σχετικές αρμοδιότητες των διοικητικών τους οργάνων», την Πράξη Εκτελεστικής Επιτροπής (ΠΕΕ) της Τράπεζας της Ελλάδος 158/1/10.05.2019 «Τροποποίηση της ΠΔ/ΤΕ 2577/9.3.2006 σχετικά με την πολιτική αποδοχών και υιοθέτηση των κατευθυντηρίων γραμμών της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών σχετικά με τις ορθές πολιτικές αποδοχών δυνάμει του άρθρου 74 παράγραφος 3 και του άρθρου 75 παράγραφος 2 της Οδηγίας 2013/36/ΕΕ και τις δημοσιοποιήσεις δυνάμει του άρθρου 450 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 (EBA/GL/2015/22)», την Πράξη Εκτελεστικής Επιτροπής (ΠΕΕ) της Τράπεζας της Ελλάδος 158/2/10.05.2019 «Τεχνικά κριτήρια σχετικά με τις δημοσιοποιήσεις για την πολιτική αποδοχών και υιοθέτηση των κατευθυντηρίων γραμμών της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών σχετικά με τις ορθές πολιτικές αποδοχών δυνάμει του άρθρου 74 παράγραφος 3 και του άρθρου 75 παράγραφος 2 της Οδηγίας 2013/36/ΕΕ και τις δημοσιοποιήσεις δυνάμει του άρθρου 450 του Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 575/2013 (EBA/GL/2015/22)», τις Κατευθυντήριες Γραμμές της EAΤ, (ΕΒΑ/ GL/2021/13), σχετικά με τις ορθές πολιτικές αποδοχών βάση της οδηγίας (ΕΕ) 2019/2034, την Πράξη Εκτελεστικής Επιτροπής της Τράπεζας της Ελλάδος (ΠΕΕ) 142/11.6.2018 «Διαδικασία α) για τη χορήγηση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας πιστωτικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα, β) για την απόκτηση ή την αύξηση συμμετοχής σε πιστωτικά ιδρύματα και γ) για την ανάληψη θέσης μέλους Διοικητικού Συμβουλίου και επικεφαλής κρίσιμων λειτουργιών πιστωτικών ιδρυμάτων» όπως τροποποιήθηκε με την ΠΕΕ 178/4/2.10.2020, τις κοινές κατευθυντήριες γραμμές των EBA και ESMA σχετικά με την αξιολόγηση της καταλληλότητας των μελών του διοικητικού οργάνου και των προσώπων που κατέχουν καίριες θέσεις (EBA/GL/2021/06), τον Οδηγό της ΕΚΤ για τις αξιολογήσεις της καταλληλότητας (επικαιροποιήθηκε τον Μάιο του 2018)[19], τις HFSF Guidelines on the Board of Directors’ selection and appointment process in Greek Systemic Banks (Φεβρουάριος 2018)[20], τη SSM Supervisory Statement on governance and risk appetite (Ιούνιος 2016)[21], τον Κανονισμό 575/2013, τον Κανονισμό 468/2014 της ΕΚΤ, τις Κατευθυντήριες Γραμμές της ΕΑΤ, (ΕΒΑ/ GL/2021/14), σχετικά με την εσωτερική διακυβέρνηση σύμφωνα με την οδηγία (ΕΕ) 2019/2034, την ΠΕΕ 205/1/18.05.2022 «Θέσπιση Ερωτηματολογίου Αξιολόγησης Καταλληλότητας Μελών Διοικητικού Συμβουλίου και Επικεφαλής Κρίσιμων Λειτουργιών Σημαντικών Ιδρυμάτων».

Οι ανωτέρω διατάξεις ρυθμίζουν, διεξοδικά, μεταξύ άλλων, τις αρμοδιότητες των μελών ΔΣ (εκτελεστικών - μη εκτελεστικών) και των επιτροπών του, την κατάρτιση και έγκριση πολιτικής καταλληλότητας για τα μέλη του ΔΣ, τις αρχές επιλογής των μελών ΔΣ, τα κριτήρια καταλληλότητάς τους, και την εξουσία της εποπτικής αρχής να απομακρύνει μέλος που παύει να πληροί τα κριτήρια καταλληλότητας. Προβλέπουν, επίσης, επιμέρους συγκεκριμένα κριτήρια

για τον Διευθύνοντα Σύμβουλο, τον Πρόεδρο και τα μέλη. Ειδικά για τις συστημικές τράπεζες τα κριτήρια εκτελεστικών και μη εκτελεστικών μελών έχουν εξειδικευθεί περαιτέρω με τον Ν 3864/2010. Επιπρόσθετα, ο Οδηγός της ΕΚΤ για τις αξιολογήσεις της καταλληλότητας προβλέπει, μεταξύ άλλων, και συγκεκριμένα ποιοτικά και ποσοτικά κριτήρια για τον τρόπο αξιολόγησης της εφαρμογής των κριτηρίων καταλληλότητας. Βάσει του Κανονισμού (ΕΕ) 575/2013, τα πιστωτικά ιδρύματα οφείλουν να δημοσιεύουν πληροφορίες σε σχέση με: (α) την πολιτική πρόσληψης για την επιλογή των μελών του διοικητικού οργάνου και τις πραγματικές γνώσεις που αυτά διαθέτουν, (β) τις δεξιότητες και την ειδικότητά τους, καθώς και (γ) τις τακτικές, τουλάχιστον ετήσιες, επαναξιολογήσεις του πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης. Επίσης η αρμόδια εποπτική αρχή (στο πλαίσιο του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στις συστημικές τράπεζες και η Τράπεζα της Ελλάδος στις μη συστημικές τράπεζες) αξιολογεί και εκείνη το κάθε μέλος ΔΣ και προβαίνει σε έγκριση της επιλογής του, ενώ η τήρηση των κανόνων περί καταλληλότητας των μελών ΔΣ λαμβάνεται υπόψη από την εποπτική αρχή και στο πλαίσιο του ετήσιου εποπτικού ελέγχου του πιστωτικού ιδρύματος. Ειδικό τέλος πλαίσιο ισχύει για τον εσωτερικό έλεγχο.

Σε αντίθεση, ωστόσο, με τις ευρύτατες εξαιρέσεις που εισάγει η αιτιολογική έκθεση δυνάμει του ανωτέρω εκτενέστατου ειδικού νομοθετικού και κανονιστικού πλαισίου με πλούσια αυθεντική ερμηνεία από τις αρμόδιες αρχές, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς στην ερμηνεία της διάταξης περιορίζει την έννοια της ειδικότητας των σχετικών τομεακών ρυθμίσεων μόνο σε ρυθμίσεις που περιέχονται σε Κανονισμό ή Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ή εθνική διάταξη νόμου ή κατ’ εξουσιοδότηση αυτού κανονιστική πράξη της Τράπεζας της Ελλάδος ή της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς. Στο πνεύμα αυτό η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς επισημαίνει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές (Guidelines) που εκδίδονται από τις Ευρωπαϊκές Αρχές Εποπτείας δεν αποτελούν κανόνες δικαίου με την τυπική έννοια και δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα, καθώς η μη συμμόρφωση δεν συνεπάγεται νομικές συνέπειες.[22] Συνεπώς, κατά την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματοδοτικές εταιρίες συμμετοχών (μητρικές επιχειρήσεις τραπεζικών ομίλων) υπάγονται στις διατάξεις του Ν 4706/2020, στο βαθμό που δεν υπάρχει ρύθμιση αντίστοιχης πρόβλεψης του Ν 4706/2020, η οποία να περιλαμβάνεται σε ειδικότερη διάταξη και να έχει νομοθετική ή κανονιστική ισχύ.[23]

Στο πνεύμα αυτό, κατά την ΕΚ, τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματοδοτικές εταιρίες συμμετοχών οφείλουν να διαθέτουν πολιτική καταλληλότητας, σύμφωνα με το άρθρο 3 του Ν 4706/2020, παρά το αυστηρό ειδικότερο πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των πιστωτικών ιδρυμάτων και αντίθετα με όσα προβλέπονται στην αιτιολογική έκθεση.[24] Αντίθετα, με δεδομένο ότι η υπ. Αριθμ. 2577/09.03.2006 πράξη του Διοικητή της ΤτΕ προβλέπει την αξιολόγηση του Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου, τουλάχιστον ανά τριετία, τα πιστωτικά ιδρύματα και

κατά αναλογική εφαρμογή οι χρηματοδοτικές εταιρίες συμμετοχών δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της 1/891/30.09.2020 Απόφασης ΕΚ, όπως ισχύει.[25]

Πάντως, με δεδομένη την ενωσιακή επιλογή για τη ρύθμιση των θεμάτων εταιρικής διακυβέρνησης σε επίπεδο διατάξεων ηπίου δικαίου η προσέγγιση αυτή της ΕΚ περιστέλλει σημαντικά το πεδίο των τομεακών ρυθμίσεων που μπορούν να θεωρηθούν ειδικότερες του Ν 4706/2020. Αυτό, ωστόσο, δεν αποδεσμεύει τις εν λόγω εταιρίες από την υποχρέωσή τους για συμμόρφωσή με αυτές τις τομεακές ρυθμίσεις, αλλά στην πραγματικότητα τους επιβάλλει την υποχρέωση συμμόρφωσης και με τις διατάξεις του Ν 4706/2020. Με τον τρόπο αυτό, όμως, αυξάνεται σημαντικά το εποπτικό βάρος για εισηγμένες εποπτευόμενες εταιρίες του χρηματοπιστωτικού τομέα, καθώς πρέπει να εφαρμόζουν συστήματα εταιρικής διακυβέρνησης με βάση και τα δύο κανονιστικά πλαίσια, ενώ τελικά εποπτεύονται τόσο από την αρμόδια τομεακά αρχή όσο και την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ως προς το Ν 4706/2020.

Έτσι, όμως, ο νόμος δεν επιτυγχάνει το σκοπό της εξαίρεσης που εισάγει το άρθρο 1 παρ. 4 που είναι κατά την αιτιολογική έκθεση του νόμου η πρόθεση «να αποφευχθούν επικαλύψεις ή αντίθεση των νέων διατάξεων με υφιστάμενες, οι οποίες ήδη διέπουν το πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης συγκεκριμένων κατηγοριών ανωνύμων εταιριών που υπάγονται σε διαδικασίες προληπτικής εποπτείας». Επιπλέον, αντί για τη σχέση ειδικότητας που καθιερώνει η διάταξη, οπότε και η εφαρμογή μιας διάταξης θα έπρεπε να αποκλείει την άλλη, η εφαρμογή των διατάξεων από την πλευρά της ΕΚ οδηγεί σε μια σχέση συμπληρωματικότητας ώστε στην πράξη να εφαρμόζονται και οι δύο διατάξεις (και του Ν 4706/2020 και της τομεακής ενωσιακής ή εθνικής νομοθεσίας) σε αντίθεση με το γράμμα του νόμου.