ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ & ΜΕΛΕΤΕΣ

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις

Ο νέος νόµος (4782/2021)
για τις δηµόσιες συµβάσεις

Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούµε πρώτα µε µια γενική θεώρηση του νέου νόµου για τις δηµόσιες συµβάσεις (4782/2021) και εν συνεχεία µε ορισµένα ενδιαφέροντα σηµεία και κατευθύνσεις αυτού (συγκεκριµένα άρθρα), εξαιρουµένων των διατάξεων που αφορούν τις συµβάσεις του Υπουργείου Άµυνας.

Ο νέος νόµος επέφερε τροποποιήσεις και αντικαταστάσεις σε 130 άρθρα του προηγούµενου νόµου (4412/2016), προσθήκες σε 24 άρθρα αυτού και καταργήσεις σε 11 άρθρα του. Δηλαδή το νέο νοµοθέτηµα (4782/2021) παρεµβαίνει στο 50% περίπου του προηγούµενου νοµοθετήµατος (4412/2016). Πρόκειται για µια εκτεταµένη παρέµβαση, στα όρια της αντικατάστασης του προηγούµενου νόµου από τον νέο. Σηµειωτέον δε ότι ο προηγούµενος νόµος, ήταν ένας σχετικά νέος νόµος, µόλις πενταετίας, ο οποίος µάλιστα είχε ήδη υποστεί 404 (!) τροποποιήσεις λόγω αστοχιών και προσαρµογών.

Τέτοια ριζική τροποποίηση ενός πρόσφατου νόµου µπορεί να σηµαίνει είτε ότι ο προηγούµενος νόµος ήταν ένας νόµος µη λειτουργικός, που δηµιούργησε προβλήµατα και δυσχέρειες στον τοµέα των δηµοσίων συµβάσεων, είτε ότι οι αλλαγές που ψηφίστηκαν µε τον νέο νόµο αναµένεται να ανταποκρίνονται στις ανάγκες µιας νέας εποχής, ανεξαρτήτως της ποιότητας του προηγούµενου νόµου. Πάντως, η επιχειρηµατική και η νοµική κοινότητα δεν είχε ασκήσει γενικευµένη αρνητική κριτική στον προηγούµενο νόµο.

Επειδή τα πάντα κρίνονται εκ του αποτελέσµατος, σε µερικά χρόνια από σήµερα (και αν στο µεταξύ δεν αλλάξει και πάλι ο νέος νόµος) θα µπορούµε - τότε - να κρίνουµε αν οι νέες διατάξεις έδωσαν λύση στα χρόνια προβλήµατα των δηµοσίων συµβάσεων ή εάν προσέθεσαν καινούργια. Σε µερικά χρόνια από σήµερα θα µπορούµε να δούµε εάν αντιµετωπίστηκαν οι υπερβολικές εκπτώσεις, που νοθεύουν τον υγιή ανταγωνισµό, καθώς και εάν επιταχύνθηκαν οι διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης των δηµοσίων συµβάσεων. Προς το παρόν θα επισηµάνουµε τα θετικά και τα αρνητικά του νέου νόµου µε βάση την µέχρι τώρα εµπειρία.

Το σίγουρο είναι ότι για να αρχίσει να λειτουργεί και να τεθεί επί της ουσίας σε εφαρµογή ο νέος νόµος, θα πρέπει κάποιοι να εργαστούν πολύ εντατικά ώστε να εκδοθεί, το συντοµότερο δυνατό, ένας µεγάλος αριθµός από τις ογδόντα (80) υπουργικές αποφάσεις και προεδρικά διατάγµατα που προβλέπονται στο άρθρο 139 του νόµου. Θα πρέπει µάλιστα να σηµειωθεί ότι αρκετές από αυτές τις υπουργικές αποφάσεις αναφέρονται και αντιστοιχούν στον πυρήνα νέων αντιλήψεων και πολιτικών, τις οποίες εισάγει ο Ν 4782/2021. Συνεπώς η έκδοσή τους είναι κρίσιµη και για την, επί της ουσίας, εφαρµογή των νέων πολιτικών που προβάλλονται.

Ειδικότερα αναφερόµαστε ενδεικτικά και κυρίως:

● στην απόφαση του Υπουργού Υποδοµών και Μεταφορών για τον Κανονισµό Αναλυτικών και Περιγραφικών Τιµολογίων Εργασιών ανάλογα µε την κατηγορία και το µέγεθος των έργων και την προσβασιµότητα της περιοχής εκτέλεσης (άρθρο 139, παρ. 20).

● στην απόφαση του ίδιου Υπουργού για τον Κανονισµό Προεκτιµώµενων Αµοιβών Μελετών και Τεχνικών Υπηρεσιών (άρθρο 139, παρ. 22)

● στην απόφαση του ίδιου Υπουργού για τον καθορισµό ορίου έκπτωσης άνω του οποίου απαιτείται πρόσθετη εγγύηση καλής εκτέλεσης (άρθρο 139, παρ. 26)

● στις υπουργικές αποφάσεις για τον προσδιορισµό των ασυνήθιστα χαµηλών προσφορών κ.λπ. (άρθρο 139, παρ. 37)

● στην απόφαση του ίδιου Υπουργού για την απαιτούµενη πιστοποίηση του Ιδιωτικού Φορέα Επίβλεψης (ΙΦΕ) για την διαδικασία πρότασης, ορισµού και εγκατάστασης του ΙΦΕ στο έργο, για τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις του ΙΦΕ κ.λπ. (άρθρο 139, παρ. 42)

● στην απόφαση του ίδιου Υπουργού για τον καθορισµό των κριτηρίων, των βαθµών ανά κριτήριο, των τεχνικών χαρακτηριστικών λειτουργίας του, της διαδικασίας καταχώρησης κ.λπ. του ψηφιακού αρχείου βαθµολόγησης - βαθµονοµίου (άρθρο 139, παρ. 45)

● στην κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονοµικών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Υποδοµών και Μεταφορών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τη σύσταση, οργάνωση και διοίκηση της Εταιρείας Προδιαγραφών και Τιµολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (άρθρο 139, παρ. 54)

● στην απόφαση του Υπουργού Υποδοµών και Μεταφορών για την µετάβαση στο Ενιαίο Σύστηµα Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιµολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (άρθρο 139, παρ. 55)

● στην κοινή απόφαση των Υπουργών Υποδοµών και Μεταφορών και Δικαιοσύνης για τον καθορισµό της αποθετήριας αρχής για την δηµοσίευση πληροφοριών στις διαδικασίες διαιτητικής επίλυσης διαφορών (άρθρο 139, παρ. 62).

Εάν οι πιο πάνω υπουργικές αποφάσεις δεν εκδοθούν κατά προτεραιότητα και άµεσα, ούτε ο νόµος θα λειτουργεί, επί της ουσίας, σε κρίσιµα σηµεία του, ούτε θα υπάρχει απόδειξη για την πραγµατική βούληση υλοποίησης όσων νέων πολιτικών αντιλήψεων αυτός ευαγγελίζεται. Νέων πολιτικών αντιλήψεων όπως αυτές που έχουν να κάνουν, κυρίως, µε την µετατόπιση κρίσιµων υποχρεώσεων και αρµοδιοτήτων της διοίκησης σε ιδιώτες (επίβλεψη, έλεγχος µελέτης του έργου, επιµετρήσεις εργασιών - άρθρα 57, 59 και 70), µε την βαθµολόγηση των επιχειρήσεων που εκτελούν δηµόσια έργα (άρθρο 61) και µε την καθιέρωση Ενιαίου Συστήµατος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιµολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (άρθρο 84), θέµατα που θα αναλύσουµε πιο κάτω, από την νοµική τους µόνο σκοπιά.

Ένας µεγάλος αριθµός των νέων ρυθµίσεων αρχίζουν να ισχύουν από 1.6.2021. Οι περισσότερες αλλαγές που αφορούν στα θέµατα εκτέλεσης των έργων θα εφαρµόζονται σε συµβάσεις που θα συναφθούν µε διαγωνισµούς που θα προκηρυχθούν µετά την 1.9.2021. Σχετικό εκτενή πίνακα έχει επιµεληθεί και δηµοσιεύσει στον ιστότοπό της η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δηµοσίων Συµβάσεων. Αν λάβουµε υπόψη το µεγάλο χρονικό διάστηµα που µεσολαβεί µεταξύ δηµοπράτησης και ανάθεσης των έργων, είναι προφανές ότι η πληθώρα των νέων ρυθµίσεων, που αφορά στην εκτέλεση των έργων, θα αρχίσει να εφαρµόζεται περί τα τέλη του 2022 και µετά. Σε περιπτώσεις δε σοβαρών δικαστικών εµπλοκών στη φάση ανάθεσης, θα έχουµε συµβάσεις µε πλήρη εφαρµογή του νέου νόµου από το 2024 και µετά, αναλόγως και του χρόνου δηµοσίευσης της προκήρυξης. Άρα τα συµπεράσµατα από την εφαρµογή των νέων διατάξεων µάλλον θα καθυστερήσουν...

Ειδικότερα, αξίζουν προσοχής τα επόµενα άρθρα του νέου νόµου (µέσα σε παρένθεση αναφέρονται τα άρθρα του προηγούµενου Ν 4412/2016, τα οποία τροποποιούνται ή στα οποία προστίθενται οι νέες διατάξεις):

1. Άρθρο 21 (72): Θέµα κατάπτωσης εγγυητικής επιστολής συµµετοχής λόγω υποβολής «µη κατάλληλης» προσφοράς

Στην παρ. 2ε προβλέπεται η κατάπτωση της εγγυητικής συµµετοχής στο διαγωνισµό αν ο διαγωνιζόµενος υπέβαλε «µη κατάλληλη» προσφορά, µε την έννοια της περ. 46, της παρ. 1 του άρθρου 2. Η περ. 46 ορίζει ότι, «ως µη κατάλληλη νοείται µια προσφορά όταν δεν σχετίζεται µε την σύµβαση και αδυνατεί προδήλως, χωρίς ουσιώδη τροποποίηση, να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τις απαιτήσεις της αναθέτουσας αρχής, όπως προσδιορίζονται στα έγγραφα της σύµβασης».

Ο ορισµός της µη κατάλληλης προσφοράς διατηρείται από τον προηγούµενο νόµο, ο οποίος όµως δεν προέβλεπε την ποινή της κατάπτωσης της εγγυητικής επιστολής συµµετοχής.

Κατά την άποψή µας ο πιο πάνω ορισµός της «µη κατάλληλης» προσφοράς εµπεριέχει µεγάλα περιθώρια παρερµηνειών και κατά συνέπεια αυθαιρεσιών ή διευκολύνσεων, για ένα θέµα µάλιστα ιδιαίτερης σπουδαιότητας και σοβαρών συνεπειών (κατάπτωση εγγυητικής επιστολής).

2. Άρθρο 32 (88): Προσδιορισµός ασυνήθιστα χαµηλών προσφορών

Στην παρ. 5α ορίζεται ότι, «Στις δηµόσιες συµβάσεις έργων, µελετών, παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστηµονικών υπηρεσιών, ως ασυνήθιστα χαµηλές προσφορές, σε κάθε περίπτωση, τεκµαίρονται προσφορές που υποβάλλονται σε διαγωνισµό και εµφανίζουν απόκλιση µεγαλύτερη των δέκα (10) ποσοστιαίων µονάδων από τον µέσο όρο του συνόλου των εκπτώσεων των παραδεκτών προσφορών που υποβλήθηκαν. Η αναθέτουσα αρχή δύναται να κρίνει ότι συνιστούν ασυνήθιστα χαµηλές προσφορές και προσφορές µε µικρότερη ή καθόλου απόκλιση από το ως άνω όριο.».

Για ένα τόσο σοβαρό θέµα (υπερβολικές εκπτώσεις που πλήττουν τον υγιή ανταγωνισµό και θίγουν την ποιότητα των έργων, µελετών κ.λπ.) επελέγη µια εύκολη ρύθµιση. Αν όµως ένας προϋπολογισµός δηµοπράτησης είναι διογκωµένος ή περιορισµένος (συµπιεσµένος), σε σχέση µε το πραγµατικό κόστος της σύµβασης, ο µέσος όρος των εκπτώσεων δεν προσδιορίζει το εύλογο ή µη µιας προσφοράς, ούτε το ασυνήθιστα χαµηλό ύψος αυτής. Πολύ περισσότερο ουδόλως το προσδιορίζει εάν ορισµένοι ή όλοι οι διαγωνιζόµενοι έχουν αντιληφθεί την απόκλιση. Αλλά και υπό οµαλές συνθήκες, που ο προϋπολογισµός αντιστοιχεί στο πραγµατικό κόστος, τίθεται το ερώτηµα γιατί επελέγη το 10% αντί του 15% ή του 20%; Προέκυψε από στατιστικά στοιχεία; Δεν θα έπρεπε, αν υπάρχουν, να αναφέρονταν στην αιτιολογική

έκθεση του νόµου; Αλλά και περαιτέρω, η δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής να κρίνει ότι συνιστούν ασυνήθιστα χαµηλές προσφορές και προσφορές µε µικρότερη ή καθόλου απόκλιση από το 10%, χωρίς προϋποθέσεις ή κριτήρια, παρέχει έδαφος αυθαιρεσίας και εξυπηρετήσεων λαµβανοµένου µάλιστα υπόψη ότι η κρίση της αυτή δεν προβλέπεται ότι θα γίνεται πριν την υποβολή των προσφορών. Θα µπορούσε να απαιτείται τουλάχιστον η σύµφωνη γνώµη του Τεχνικού Συµβουλίου.

Αξίζει να σηµειώσουµε εν προκειµένω και την άποψη της Αρχής Δηµοσίων Συµβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ), επί του νοµοσχεδίου (και ήδη Ν 4782/2021), η οποία για το συγκεκριµένο θέµα παρατηρεί ότι η ρύθµιση του 10% δεν µπορεί µόνη της να αντιµετωπίσει το πρόβληµα και προτείνει «… να ληφθούν υπόψη οι πραγµατικές συνθήκες στην αγορά, ώστε να αναµορφωθούν, ενδεχοµένως οι τιµές των περιγραφικών τιµολογίων των έργων και οι προεκτιµώµενες αµοιβές των µελετών και οι σχετικοί προϋπολογισµοί των δηµοπρατούµενων συµβάσεων να καταρτίζονται από τις αναθέτουσες αρχές µε βάση στοιχεία που θα προσεγγίζουν τις πραγµατικές τιµές της αγοράς.».

3. Άρθρο 57 (136): Θέµατα ιδιωτικής επίβλεψης.

Με την παρ. 3 προβλέπεται η δυνατότητα παρακολούθησης, ελέγχου και διοίκησης (επίβλεψης) των έργων από πιστοποιηµένους ιδιωτικούς φορείς επίβλεψης (ΙΦΕ). Πρόκειται για δυνατότητα µεταφοράς αρµοδιοτήτων της διοίκησης σε ιδιώτες, που έχει εφαρµοστεί στις συµβάσεις παραχώρησης, αλλά που για πρώτη φορά προβλέπεται σε συµβάσεις αµιγώς δηµοσίων έργων. Όµως, παράλληλα µε την ιδιωτική επίβλεψη, διατηρούνται αρµοδιότητες της διοίκησης σχετικά µε την επίβλεψη του έργου, µε αποτέλεσµα να δηµιουργείται ένα πλέγµα σχέσεων µεταξύ αναδόχου, ιδιωτικής επίβλεψης, δηµόσιας επίβλεψης (διευθύνουσας υπηρεσίας) και Προϊσταµένης Αρχής, το οποίο κατά την άποψή µας θα αυξήσει τις διαδικασίες επίλυσης τυχόν διαφωνιών και ίσως επιφέρει καθυστερήσεις στην πρόοδο των έργων. Συναφώς, η Αρχή Δηµοσίων Συµβάσεων παρατηρεί ότι είναι ασαφές το ποιος έχει την «τελική ευθύνη» για την ορθή εκτέλεση της σύµβασης: διευθύνουσα υπηρεσία ή ΙΦΕ.

Με το τελευταίο εδάφιο της παρ. 3 προβλέπεται ότι µε απόφαση του Υπουργού Υποδοµών και Μεταφορών θα καθοριστούν τα θέµατα που συνάπτονται µε τον ΙΦΕ (πιστοποίηση αυτού, προσόντα του, διαδικασία πρότασης, ορισµού και εγκατάστασης του ΙΦΕ στο έργο, διαδικασία σύναψης σύµβασης ΙΦΕ και αναδόχου, καθήκοντα και υποχρεώσεις του ΙΦΕ, αµοιβή, εγγυήσεις αµεροληψίας του ΙΦΕ, λόγος αντικατάστασής του κ.λπ.). Η Επιστηµονική

Υπηρεσία της Βουλής, στην έκθεσή της επί του νοµοσχεδίου, παρατηρεί επί του θέµατος αυτής της υπουργικής απόφασης, έλλειψη αναφοράς των βασικών αρχών και κατευθύνσεων που διέπουν τα κριτήρια απόκτησης και διατήρησης επαγγελµατικής επάρκειας του ΙΦΕ, όπως επιβάλλεται από το άρθρο 43 παρ. 2 εδ. α΄ του Συντάγµατος, σύµφωνα µε το οποίο η νοµοθετική εξουσιοδότηση πρέπει να είναι ειδική και ορισµένη, να περιγράφει δε τις βασικές αρχές και κατευθύνσεις στο πλαίσιο των οποίων οφείλει να κινηθεί η διοίκηση κατά την κανονιστική ρύθµιση.

4. Άρθρο 59 (138): Θέµατα ελέγχου της µελέτης δηµοπράτησης του έργου από τον ανάδοχο, µετά την υπογραφή της σύµβασης

Η παρ. 2 προβλέπει υποχρέωση του αναδόχου να ελέγξει την µελέτη δηµοπράτησης του έργου µετά την υπογραφή της σύµβασης και πριν την εγκατάστασή του στο εργοτάξιο. Αν ο ανάδοχος προτείνει τροποποιήσεις της µελέτης και η Προϊσταµένη Αρχή, µετά από γνωµοδότηση του Τεχνικού Συµβουλίου, κρίνει τις τροποποιήσεις ουσιώδεις και δαπανηρές (ουσιώδη αύξηση του εργολαβικού ανταλλάγµατος), η σύµβαση διαλύεται, ο ανάδοχος αποζηµιώνεται και προτείνεται στον επόµενο κατά σειρά µειοδότη να εκτελέσει το έργο µε την υφιστάµενη µελέτη και µε την (ακριβότερη) προσφορά του που υπέβαλε στο διαγωνισµό. Δηλαδή η διοίκηση διαλύει µια σύµβαση λόγω της µελέτης και αποζηµιώνει τον ανάδοχο, ύστερα δε συνεχίζει τη σύµβαση µε την αρχική µελέτη και µε ακριβότερο ανάδοχο!...

Η παρ. 18 ορίζει ότι ο ανάδοχος δεν µπορεί να εγείρει αξιώσεις αν αυτές αφορούν αποκλειστικά αστοχίες της µελέτης τις οποίες δεν επικαλέστηκε.

Η ρύθµιση αυτή κατ’ αρχήν θα καθυστερεί την έναρξη των εργασιών κατά 5 µήνες τουλάχιστον, βάσει των προθεσµιών που προβλέπονται στο ίδιο άρθρο και λαµβανοµένων υπόψη των δυνατοτήτων ανταπόκρισης της διοίκησης. Περαιτέρω, ο έλεγχος της µελέτης είναι πρακτικά έως αδύνατος πριν την έναρξη των εργασιών όταν πρόκειται για υπόγεια έργα ή υποθαλάσσια ή έργα σε περιοχές µε αρχαία κ.λπ. (οµοίως και η άποψη ΕΑΑΔΗΣΥ). Άρα η παρ. 18 θα έρχεται σε αντίθεση µε τις πραγµατικές δυνατότητες σε πολλές περιπτώσεις. Όµως το χειρότερο είναι ότι η ρύθµιση αυτή δυνατόν να αποτελέσει εργαλείο για να «µεταβιβάζεται» το έργο από τον πρώτο στο δεύτερο (ακριβότερο) µειοδότη, και µάλιστα µε εµπλοκή της διοίκησης, αφού είναι αυτή που θα αποφασίζει για την ουσιώδη ή µη αύξηση του εργολαβικού ανταλλάγµατος εξ αιτίας των προτεινόµενων τροποποιήσεων της µελέτης από τον αρχικό ανάδοχο, που είναι και η αιτία (η ουσιώδης αυτή αύξηση) για την λύση της σύµβασης και την αποζηµίωση του αρχικού αναδόχου!

Είναι αντιληπτή η πρόθεση του νοµοθέτη να αντιµετωπίσει τις τροποποιήσεις της µελέτης που επιχειρούνται κατά την εκτέλεση του έργου. Αντί όµως να λύσει το χρόνιο πρόβληµα, ανοίγει ένα νέο (και µάλιστα µε χειρότερες επιπτώσεις) που εµφανίζεται πριν την έναρξη των εργασιών, µε ενδεχόµενες συνέπειες την καθυστέρηση, την αποζηµίωση και την αύξηση του οικονοµικού ανταλλάγµατος.

Επί του θέµατος η Επιστηµονική Υπηρεσία της Βουλής επισηµαίνει ότι η ρύθµιση θέτει ενδεχοµένως ερωτηµατικά ως προς την εναρµόνισή της µε την αρχή της προστασίας της δικαιολογηµένης εµπιστοσύνης του αναδόχου.

Για το ίδιο θέµα η Αρχή Δηµοσίων Συµβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) αναφέρει ότι, «… οι εν λόγω διατάξεις εισαγάγουν σηµαντικές καθυστερήσεις πριν από την έναρξη των κατασκευαστικών εργασιών, απροσδιόριστες δαπάνες αποζηµιωτικού χαρακτήρα, εγείρουν σηµαντικές επιφυλάξεις ως προς την τήρηση των αρχών της διαφάνειας και της ίσης µεταχείρισης, καθώς η αναθέτουσα αρχή συνδιαλέγεται µε τους οικονοµικούς φορείς µετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ενώ ευνοούνται οι συνθήκες ανάπτυξης φαινοµένων συµπαιγνίας µεταξύ των συµµετεχόντων στις σχετικές διαδικασίες.».

Τέλος, στο θέµα της αποζηµίωσης του αναδόχου αν η σύµβαση λυθεί λόγω των παρατηρήσεων στη µελέτη, προβλέπεται ότι ο ανάδοχος «αποζηµιώνεται µόνο για τις αποδεδειγµένες δαπάνες στις οποίες υποβλήθηκε για την συµµετοχή του στον διαγωνισµό και µέχρι τη διάλυση της σύµβασης» και εν συνεχεία ότι, µε απόφαση της Προϊσταµένης Αρχής κατόπιν γνωµοδότησης του τεχνικού συµβουλίου, «κρίνεται το εύλογο της δαπάνης για την αποζηµίωση». Είναι προφανής η έλλειψη συµβατότητας µεταξύ των λέξεων «αποδεδειγµένες δαπάνες» και «εύλογο της αποζηµίωσης». Εφόσον αποζηµιώνονται οι «αποδεδειγµένες δαπάνες» (αυστηρός προσδιορισµός της αποζηµίωσης) παρέλκει η χρήση του όρου «το εύλογο της δαπάνης», ο οποίος χρησιµοποιείται σε περιπτώσεις αδυναµίας πλήρους απόδειξης του ύψους της.

5. Άρθρο 61 (142): Καθιέρωση βαθµονοµίου.

Με το άρθρο αυτό καθιερώνεται ψηφιακό αρχείο βαθµολόγησης (βαθµονόµιο) όλων των τεχνικών εταιρειών που εκτελούν δηµόσια έργα. Γιατί καθιερώνεται το βαθµονόµιο και σε τι θα χρησιµεύει, δεν αναφέρεται. Η παρ. 5 παραπέµπει τον καθορισµό των κριτηρίων, των βαθµών ανά κριτήριο, τα τεχνικά χαρακτηριστικά λειτουργίας, τη διαδικασία καταχώρησης σ’ αυτό και κάθε άλλη αναγκαία λεπτοµέρεια, σε απόφαση του Υπουργού Υποδοµών και Μεταφορών. Ούτε εδώ αναφέρεται ή υπονοείται ο σκοπός και η χρήση του βαθµονοµίου!

Διερωτώµεθα τι είδους «βαθµονόµιο» είναι αυτό, που δεν γνωρίζουµε σε τι και πως θα χρησιµεύει.

Η πιο πάνω παρ. 5 προσκρούει ευθέως στο άρθρο 43 παρ. 2 εδ. α΄ του Συντάγµατος αφού αναθέτει εν λευκώ στον Υπουργό να καθορίσει τα πάντα χωρίς νοµοθετικές αρχές και κατευθύνσεις.

Χαρακτηριστικά, η Αρχή Δηµοσίων Συµβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) επισηµαίνει ότι, «… οι ρυθµίσεις του προτεινόµενου άρθρου είναι γενικόλογες, ατελείς και ανώριµες, δεν είναι συνεκτικές µε τις λοιπές ρυθµίσεις του νόµου και ιδίως µε τις διατάξεις του ΠΔ 71/2019, στις οποίες προβλέπονται τα Μητρώα των εργοληπτικών επιχειρήσεων και εγείρουν σοβαρές επιφυλάξεις ως προς τη συµβατότητά τους µε τις λοιπές διατάξεις του Ν 4412/2016 και ιδίως µε διατάξεις ενωσιακής προέλευσης, µε κίνδυνο να καταστούν εξ αρχής ανεφάρµοστες και να δηµιουργήσουν σοβαρά ζητήµατα κατά την ερµηνεία και εφαρµογή τους.».

Δυστυχώς, η πρόχειρη νοµοτεχνική αποτύπωση του θέµατος, αν δεν αναδιατυπωθεί πλήρως, θα δηµιουργήσει σοβαρές νοµικές εµπλοκές ή θα «εξαφανιστεί» σιωπηρά ή ρητά, όπερ και το πιθανότερο...

6. Άρθρο 65 (146): Καθιέρωση ηλεκτρονικού ηµερολογίου σε ελεύθερο λογισµικό ευρείας χρήσης.

Είναι από τις θετικές και πρωτοποριακές ρυθµίσεις του νέου νόµου. Στις λεπτοµέρειες όµως πάλι κρύβονται προβλήµατα... Δεν διευκρινίζεται, όπως θα έπρεπε, ότι οι πράξεις του προϊσταµένου της διευθύνουσας υπηρεσίας σε σχέση µε το περιεχόµενο του ηµερολογίου, όπως οι απορρίψεις εγγραφών ή οι εντολές για επιπλέον εγγραφές (παρ. 3), δεν αποτελούν βλαπτικές πράξεις. Και επειδή δεν διευκρινίζεται (και µέχρι να διευκρινιστεί), η νοµική συµβουλή είναι να ασκούνται κατ’ αυτών ενστάσεις, για να µην απολεστούν δικαιώµατα.

7. Άρθρο 66 (147): Αναστολή προθεσµιών λόγω ανωτέρας βίας

Η παρ. 7 ορίζει ότι οι προθεσµίες της σύµβασης αναστέλλονται λόγω γεγονότων ανωτέρας βίας, αλλά ότι η αναστολή δεν µπορεί να υπερβεί το ένα δέκατο (1/10) της συνολικής συµβατικής προθεσµίας! Τι γίνονται στη συνέχεια τα τυχόν συνεχιζόµενα γεγονότα ανωτέρας βίας; Δεν εµποδίζουν τη συνέχιση του έργου; Οι προθεσµίες θα «τρέχουν» παρότι δεν είναι δυνατή η εκτέλεση των εργασιών; Σε ποια δικαστική κρίση θα αντέξει αυτή η ιδέα που αποτυπώθηκε σε νοµοθετικό κείµενο;

Τέλος, µε την παρ. 4, αυξάνεται η οριακή προθεσµία αποπεράτωσης του έργου από το άθροισµα «συµβατική πλέον 1/3 αυτής» στο άθροισµα «συµβατική πλέον 1/2 αυτής», χρονικό διάστηµα που ο ανάδοχος δεσµεύεται να συνεχίζει την κατασκευή του έργου.

8. Άρθρο 70 (151): Επιµετρήσεις συνοδευόµενες από δήλωση περί της αληθείας αυτών

Με το άρθρο αυτό αλλάζει ριζικά ο τρόπος ελέγχου των επιµετρήσεων. Οι επιµετρήσεις δεν ελέγχονται από την υπηρεσία όταν υποβάλλονται, αλλά θεωρούνται κατ’ αρχήν αληθείς, συνοδευόµενες από δήλωση του αναδόχου περί της αληθείας αυτών. Η υπηρεσία υποχρεούται να ελέγξει οποτεδήποτε το 40% αυτών. Μέχρι τότε, καθώς και µέχρι τον έλεγχο της τελικής επιµέτρησης, γίνονται οι τµηµατικές πληρωµές (µηνιαίοι λογαριασµοί) του αναδόχου βάσει της δήλωσης περί της αληθείας των επιµετρήσεων. Κατά την άποψή µας, η ρύθµιση δηµιουργεί ένα καθεστώς αβεβαιότητας και εκκρεµοτήτων που διαιωνίζεται, καλλιεργώντας έδαφος πρόσφορο για αυθαιρεσίες ή εξυπηρετήσεις.

Είναι πιθανό το ενδεχόµενο ο έλεγχος που θα γίνει στο τέλος, να ανατρέψει (ορθά ή εσφαλµένα) τα µέχρι τότε δεδοµένα, να επιφέρει ακόµα και µε µεγάλες µεταβολές και να προκαλέσει σοβαρές συνέπειες (αρνητικός λογαριασµός µεγάλου ύψους, ποινικές ρήτρες, ενδεχόµενη κατάπτωση εγγυητικών επιστολών κ.λπ.). Αν δε αυτές οι αρνητικές µεταβολές προκύπτουν από ενδεχόµενα εσφαλµένες διορθώσεις, θα έχει δηµιουργηθεί µια όψιµη και ανεπίκαιρη δραµατική ανατροπή της µέχρι τότε εξέλιξης της σύµβασης, η οποία θα ισχύει µέχρι να αποφανθούν τα δικαστήρια. Αλλά και αντίθετα, µέχρι να ελεγχθεί το 40%, καθώς και η τελική επιµέτρηση του έργου, υπάρχει κίνδυνος διόγκωσης (και αντίστοιχης πληρωµής) των ποσοτήτων διαφόρων εργασιών που (δεν) εκτελέστηκαν. Για να προστατεύσει ο νοµοθέτης το δηµόσιο συµφέρον σ’ αυτή τη περίπτωση, προέβλεψε (παρ. 5) ειδική ποινική ρήτρα (3%) επί του τυχόν αχρεωστήτως καταβληθέντος ποσού όταν αυτό αποκαλυφθεί, χωρίς όµως ρητή σχετική αναφορά και σε τόκους υπερηµερίας από την είσπραξη έως την επιστροφή των ποσών των λογαριασµών που βασίστηκαν στις διογκωµένες επιµετρήσεις.

Πρόβληµα παρουσιάζεται περαιτέρω σχετικά µε τον προσδιορισµό των «ανακριβών» επιµετρήσεων και των «εκ προθέσεως ανακριβών» επιµετρήσεων, αφού για τις δεύτερες υπονοείται και ποινική αντιµετώπιση (τελευταίο εδάφιο της παρ. 6). Πραγµατικά, ο ορισµός που δίδεται στην παρ. 4 για τις ανακριβείς και τις εκ προθέσεως ανακριβείς επιµετρήσεις αφήνει περιθώρια

παρερµηνειών και υποκειµενικής κρίσης. Συγκεκριµένα, ως «ανακριβείς» επιµετρήσεις θεωρούνται όσες φέρουν προφανή υπολογιστικά σφάλµατα ή παραλείψεις ή αναφορά λανθασµένου άρθρου του τιµολογίου και δεν µπορούν να αποδοθούν σε πρόθεση του αναδόχου να εξαπατήσει την υπηρεσία, ως «εκ προθέσεως αναληθείς» επιµετρήσεις νοούνται οι επιµετρήσεις που εκ προθέσεως περιέχουν αναληθή επιµετρητικά στοιχεία. Δυσδιάκριτα τα όρια της πρόθεσης... Οµοίως τοποθετείται και η Αρχή Δηµοσίων Συµβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) εκτιµώντας ότι θα δηµιουργηθεί πλήθος ερµηνευτικών ζητηµάτων και προβληµάτων εφαρµογής.

9. Άρθρο 81 (165): Επαναφορά της δυνατότητας σύστασης κατασκευαστικής κοινοπραξίας

Πρόκειται για µια θετική ρύθµιση του νέου νόµου που επιτρέπει τη συµµετοχή στην εκτέλεση του έργου επιχειρήσεων που έχουν τα προσόντα να το αναλάβουν και να το εκτελέσουν, σε κοινοπραξία µε τον ανάδοχο. Άλλωστε θα µπορούσαν να συµµετάσχουν ούτως ή άλλως στην εκτέλεσή του και ως υπεργολάβοι. Με την είσοδό τους στην κοινοπραξία κατασκευής, ως µέλη αυτής, ευθύνονται σε ολόκληρο για το σύνολο του έργου, οπότε η αναθέτουσα αρχή διασφαλίζεται σε µεγαλύτερο βαθµό, µε περισσότερους υπεύθυνους για το έργο.

10. Άρθρο 84 (170): Καθιέρωση Ενιαίου Συστήµατος Τεχνικών Προδιαγραφών και Τιµολόγησης Τεχνικών Έργων και Μελετών (ΕΣΤΕΠ - ΤΙΜ - ΤΕΜ) και Ηλεκτρονικού Συστήµατος Προσδιορισµού Κόστους Συντελεστών Παραγωγής Τεχνικών Έργων (ΗΣΠΚΣΠΤΕ)

Πρόκειται επίσης για µια από τις θετικές ρυθµίσεις του νέου νόµου, αρκεί να συσταθεί σύντοµα ο φορέας λειτουργίας και να εκδοθούν οι απαιτούµενες υπουργικές αποφάσεις (παρ. 3, 5 και 6).

Μέσω της ρύθµισης αυτής θα επιχειρηθεί να αντιµετωπιστεί το µεγάλο και χρόνιο πρόβληµα των εσφαλµένων προϋπολογισµών δηµοπράτησης, που οδηγεί στις υπερβολικές εκπτώσεις, που µε τη σειρά τους οδηγούν σε καθυστερήσεις και σε ποιοτικές υποβαθµίσεις των έργων. Και αυτά γιατί τα χρησιµοποιούµενα τιµολόγια είναι παρωχηµένα, δεν ανταποκρίνονται στα σηµερινά κοστολόγια και δεν είναι συµβατά µε τις σύγχρονες τεχνικές προδιαγραφές. Επιτέλους µπορεί να ξεκινήσει ο εκσυγχρονισµός του συστήµατος παραγωγής δηµοσίων έργων.

11. Άρθρο 87 (174): Ένσταση κατά βλαπτικών πράξεων σε βάρος του αναδόχου

Επιχειρείται απλοποίηση της διαδικασίας υποβολής της Ένστασης (µε ηλεκτρονική αποστολή), αλλά παράλληλα δηµιουργούνται δύο θέµατα που χρήζουν νοµοθετικής ρύθµισης. Πρώτον, δεν κατονοµάζεται το όργανο στο οποίο απευθύνεται η Ένσταση. Η παρ. 1α αναφέρει ότι η Ένσταση απευθύνεται στο, κατά περίπτωση, σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις, αρµόδιο όργανο. Απαιτείται διευκρίνιση. Δεύτερον, καθιερώνεται ασφυκτική και ανατρεπτική προθεσµία 60 ηµερών για την έκδοση απόφασης επί της Ένστασης. Μετά την παρέλευση των 60 ηµερών η διαφωνία µπορεί να επιλυθεί µόνο από το Δικαστήριο. Η ρύθµιση αυτή κρίνεται ατυχής διότι στερεί από το αρµόδιο όργανο (συνήθως τον Υπουργό) το δικαίωµα να αποφανθεί αργότερα επί της Ένστασης (ως συνήθως γίνεται). Θα έπρεπε να προβλέπεται η δυνατότητα να αποφανθεί µέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης από το Δικαστήριο, οπότε να αυξηθεί η πιθανότητα να περατωθεί ενδεχοµένως η υπόθεση διοικητικά, χωρίς απασχόληση των Δικαστηρίων. Γιατί θα πρέπει η απόφαση να εκδοθεί εντός 60 ηµερών; Αυτό το ζήτηµα καλό θα ήταν να επανεκτιµηθεί όταν θα έρθει η ώρα της πρώτης τροποποίησης - διόρθωσης του νόµου, που δεν θα αργήσει, δεδοµένου ότι υπάρχουν αβλεψίες και εσφαλµένοι αριθµοί παραγράφων σε παραποµπές κ.λπ., όπως τις επισηµαίνουν τόσο η Επιστηµονική Επιτροπή της Βουλής, όσο και η Αρχή Δηµοσίων Συµβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ).

12. Άρθρο 88 (176): Διαιτητική επίλυση διαφορών

Με τον νέο νόµο προβλέπεται η δυνατότητα της διαιτησίας όχι µόνο στις νέες συµβάσεις, αλλά και σε όσες ήδη εκτελούνται. Πρόκειται για θετική ρύθµιση, δια της οποίας θα επιταχυνθεί η επίλυση των διαφωνιών και θα µειωθεί ο όγκος απασχόλησης των Δικαστηρίων.

Δυστυχώς όµως, ο νέος νόµος δεν διόρθωσε (παρότι είχε την ευχέρεια και την ευκαιρία) την νοµοτεχνικά άκρως προβληµατική διάταξη που ίσχυε βάσει του άρθρου 176 του Ν 4412/2016 (το οποίον σηµειωτέον ουδέποτε εφαρµόστηκε). Ειδικότερα:

Η παρ. 2 ορίζει ότι η διαιτησία διέπεται από τις διατάξεις που εκάστοτε ισχύουν για τις διαιτησίες του Δηµοσίου. Η διαιτησία του Δηµοσίου συναντάται στο άρθρο 49 του Εισαγωγικού Νόµου του ΚΠολΔ, στο οποίο ορίζεται ότι το Δηµόσιο µπορεί να συνοµολογήσει συµφωνία διαιτησίας µόνο εγγράφως, ύστερα από γνωµοδότηση της Ολοµέλειας του Νοµικού Συµβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ) και απόφαση (ΚΥΑ) του Υπουργού Οικονοµικών και του

αρµόδιου Υπουργού, µε τον ίδιο δε τρόπο ορίζει τους διαιτητές του. Ερωτάται λοιπόν: Για κάθε προκήρυξη που θα εµπεριέχει ρήτρα διαιτησίας θα πρέπει προηγουµένως να έχει γνωµοδοτήσει επί της ρήτρας η Ολοµέλεια του ΝΣΚ και να έχει εκδοθεί ΚΥΑ;

Το ίδιο ερώτηµα αφορά και τις διαιτησίες της παρ. 6, ήτοι συµφωνίες διαιτησίας που επιτρέπεται να συναφθούν εκ των υστέρων, για συµβάσεις που ήδη εκτελούνται. Θα πρέπει η συµφωνία διαιτησίας γι’ αυτές να υποβάλλεται για γνωµοδότηση στην Ολοµέλεια του ΝΣΚ και να εκδίδεται ΚΥΑ; Και γιατί θα πρέπει το ΝΣΚ να γνωµοδοτήσει ακόµα και για ρήτρες διαιτησίας που δεν αφορούν το Δηµόσιο αλλά Νοµικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (π.χ. ΕΡΓΟΣΕ, ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ κ.λπ.) που έχουν αυτοτελείς νοµικές υπηρεσίες;

Η παραποµπή στις διατάξεις για τις διαιτησίες του Δηµοσίου ήταν ατυχής και άσκοπη, µόνο προβλήµατα δε θα δηµιουργήσει.

Περαιτέρω, δεν υπάρχει πρόβλεψη για τις διαφωνίες για τις οποίες έχει ήδη ασκηθεί Προσφυγή στο Δικαστήριο, αλλά δεν έχει εκδικαστεί η υπόθεση. Κατά την άποψή µας δεν εµποδίζεται η υπαγωγή σε διαιτησία εφόσον υποβληθεί παραίτηση από το δικόγραφο της Προσφυγής µετά την υπογραφή της συµφωνίας διαιτησίας.

Προβληµατική όµως είναι και η ρύθµιση της παρ. 4, που εξακολουθεί να ισχύει, σύµφωνα µε την οποία η διεξαγωγή της διαιτησίας υπόκειται στον «Κανονισµό Διαφάνειας στις δυνάµει Συνθήκης Διαιτησίες Επενδυτών - Κρατών» (Rules on Transparency in Treaty based Investor - State Arbitration) της Επιτροπής των Ηνωµένων Εθνών για το Διεθνές Εµπορικό Δίκαιο (UNCITRAL). Έχουµε αναζητήσει τον Κανονισµό στα Ελληνικά, αλλά η αναζήτηση απέβη άκαρπη. Δηλαδή γίνεται παραποµπή σε κείµενο, για το οποίο δεν υπάρχει επίσηµη (ή έστω γενικώς αποδεκτή) µετάφρασή του στα Ελληνικά. Προς τι η επιλογή (από τον προηγούµενο κατ’ αρχήν νοµοθέτη) ενός κειµένου που δεν χρησιµοποιείται παρά ελάχιστα παγκοσµίως και που - εξ όσων γνωρίζουµε - ουδέποτε έχει χρησιµοποιηθεί µέχρι σήµερα σε διαιτησίες στην Ελλάδα; Δεν επαρκούσαν άραγε οι διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονοµίας, που είναι επαρκέστατες και αναλυτικότατες; Kι αν δεν ικανοποιούσαν αυτές οι διατάξεις, δεν ικανοποιούσαν άραγε ούτε οι κανόνες του ICC που ευρέως χρησιµοποιούνται;

Αξίζει επίσης να επισηµανθεί ότι η παρ. 4 εξακολουθεί να ορίζει ότι οι διατάξεις του πιο πάνω Κανονισµού κατισχύουν των κανόνων διαιτησίας που καθορίζονται «σύµφωνα µε την παρ. 3». Επειδή η παρ. 3 αναφέρεται στην απόφαση

του Διαιτητικού Δικαστηρίου, πιθανολογούµε ότι εννοεί σύµφωνα µε την παρ. 2. Δηλαδή οι ρυθµίσεις του πιο πάνω Κανονισµού θα υπερισχύουν των κανόνων της διαιτησίας που προβλέπονται στα συµβατικά τεύχη, µε τα οποία δηµοπρατήθηκε το έργο, αλλά οι όροι, όµως, των οποίων σύµφωνα µε σειρά αποφάσεων του ΣτΕ (ενδεικτικά ΣτΕ Ολ 1667/2011) δεν µπορούν να αµφισβητηθούν ακόµα κι αν αντίκεινται σε διατάξεις της κοινής νοµοθεσίας, του Συντάγµατος ή του Κοινοτικού δικαίου. Συνεπώς, θα πρέπει να επέλθει διόρθωση και στο σηµείο αυτό.

13. Άρθρο 108 (221): Κατάργηση της επιλογής των µελών επιτροπών µε κλήρωση

Με τον Ν 4024/2011 (άρθρο 26) καθιερώθηκε η επιλογή των µελών των επιτροπών µε κλήρωση προκειµένου να διασφαλίζεται, µε τρόπο τυχαίο, η συµµετοχή στις επιτροπές διαγωνισµού ή παραλαβής, στα γνωµοδοτικά όργανα κ.λπ., µε διαφάνεια και χωρίς άνωθεν παρεµβάσεις. Στο εξής η αναθέτουσα αρχή (ή η προϊσταµένη αρχή - βλ. τροποποιηµένο άρθρο 172 περί της παραλαβής του έργου) θα επιλέγει τα πρόσωπα των επιτροπών. Δεν θα λέγαµε ότι είναι ένα θετικό βήµα. Επί δε της δικαιολογίας ότι η κλήρωση επέφερε καθυστερήσεις, αντιτείνεται ότι µάλλον αλλού θα πρέπει να αναζητηθούν οι αιτίες των καθυστερήσεων.

14. Άρθρο 138 (372): Αίτηση Αναστολής και Αίτηση Ακύρωσης στη φάση της διαγωνιστικής διαδικασίας

Είναι µια ρύθµιση προς τη σωστή κατεύθυνση, δια της οποίας επιχειρείται επιτάχυνση των διαδικασιών ανάθεσης δια της µείωσης των καθυστερήσεων στη φάση των δικαστικών εµπλοκών. Προβλέπεται η άσκηση της Αίτησης Αναστολής και της Αίτησης Ακύρωσης µε το ίδιο δικόγραφο, η προθεσµία για την άσκηση του οποίου και η άσκησή του κωλύουν την σύναψη της σύµβασης. Επίσης κωλύεται η πρόοδος της διαδικασίας για 15 ηµέρες από την άσκηση της Αίτησης. Δηλαδή, σε γενικές γραµµές, η απόφαση επί της Αίτησης Αναστολής δεν είναι επί της ουσίας αναγκαία για την αναστολή της σύναψης της σύµβασης, αλλά είναι αναγκαία για την αναστολή της προόδου της διαδικασίας του διαγωνισµού πέραν των 15 ηµερών. Με τον τρόπο αυτό θα περιοριστεί σηµαντικά η απασχόληση των Δικαστηρίων και της διοίκησης για την Αίτηση Αναστολής. Εφόσον δε τηρηθούν οι προβλεπόµενες προθεσµίες (εντός 60 ηµερών προσδιορισµός δικασίµου της Αίτησης Ακύρωσης και έκδοση του διατακτικού της απόφασης εντός 15 ηµερών από την συζήτηση ή από την προθεσµία για υποβολή υποµνηµάτων) τότε η ρύθµιση θα αποδειχθεί θετική διότι σε συντοµότατο χρονικό διάστηµα θα έχουµε

αµετάκλητη κρίση επί της Αίτησης Ακύρωσης, προς την οποία κρίση η διοίκηση θα είναι υποχρεωµένη να συµµορφωθεί, ενώ µέχρι τώρα δεν ήταν υποχρεωµένη να συµµορφωθεί προς το σκεπτικό της απόφασης επί της Αίτησης Αναστολής και σε µεγάλο αριθµό διαγωνισµών ανέµενε την κρίση επί της Αίτησης Ακύρωσης, η οποία καθυστερούσε αναλόγως του φόρτου των αρµοδίων Δικαστηρίων.

Μια τελευταία σχετική παρατήρηση: προσοχή στον αριθµό των σελίδων του δικογράφου διότι µε τον Ν 4786/2021, άρθρο 24 (προσθήκη παραγράφου 6 στο άρθρο 17 του ΠΔ 18/1989) τα εισαγωγικά δικόγραφα ενώπιον του ΣτΕ δεν επιτρέπεται πλέον να υπερβαίνουν τις 30 σελίδες!

15. Άρθρο 140 παρ. 8: Πλασµατική αυτοδίκαιη παραλαβή έργων που αφορούν υποδοµές δικαστηρίων

Πρόκειται για µια (τουλάχιστον) πρωτότυπη ρύθµιση που αναφέρεται σε έργα υποδοµών δικαστηρίων. Αυτά λοιπόν τα έργα, εάν περατώθηκαν προ 10 τουλάχιστον ετών από την δηµοσίευση του νόµου (9.3.2021) και έχουν δοθεί προς χρήση στον φορέα κατασκευής ή/και στο κοινωνικό σύνολο (υπονοεί προφανώς και περιπτώσεις για τις οποίες δεν έχει καν διενεργηθεί διοικητική παραλαβή προς χρήση κατ’ άρθρο 72 του Ν 3669/2008), αλλά δεν έχουν παραληφθεί πραγµατικά ή αυτοδίκαια, θεωρείται ότι έχουν παραληφθεί αυτοδικαίως κατά την ηµεροµηνία έναρξης ισχύος του νόµου (!), επιστρέφονται δε άµεσα (ή παύουν να ισχύουν) οι εγγυητικές επιστολές καλής εκτέλεσης.

Πραγµατικά είναι µια ρύθµιση που δηµιουργεί απορίες αφού φαίνεται να τακτοποιεί έργα που χρησιµοποιούνται από το κοινωνικό σύνολο χωρίς ενδεχοµένως να έχει καν προηγηθεί παραλαβή προς χρήση και για τα οποία είναι ανέφικτη ακόµα και η αυτοδίκαιη παραλαβή τους µετά από σχετική όχληση του αναδόχου, όπως προβλέπει ο νόµος.

Η προϋπόθεση που τίθεται για την εφαρµογή της ρύθµισης («εφόσον δεν υφίστανται δικαστικές εκκρεµότητες της αναθέτουσας αρχής κατά του αναδόχου») είναι ατελέσφορη διότι η αναθέτουσα αρχή δεν στρέφεται δικαστικά κατά του αναδόχου, αλλά ο ανάδοχος είναι αυτός που στρέφεται δικαστικά κατά πράξεων της υπηρεσίας. Άρα, ως προϋπόθεση θα έπρεπε να είχε τεθεί το ότι δεν υφίστανται δικαστικές εκκρεµότητες του αναδόχου κατά της αναθέτουσας αρχής κατά πράξεων ή παραλείψεων αυτής και των αρµοδίων οργάνων της και υπηρεσιών της, τουλάχιστον για θέµατα που σχετίζονται µε την ποιότητα και την ασφάλεια των έργων αυτών.

Σηµειώνεται τέλος ότι η διάταξη αυτή δεν υπήρχε στο κείµενο του νοµοσχεδίου που ετέθη στη δηµόσια διαβούλευση.

Παρά τις σοβαρές επιµέρους επιφυλάξεις µας για κρίσιµες ρυθµίσεις του νέου νόµου 4782/2021, ευχόµαστε πραγµατικά να αποτελέσει ένα αποτελεσµατικό εργαλείο για την απορρόφηση των κονδυλίων που αναµένονται να διατεθούν, µε σκοπό την αντιµετώπιση των βαρύτατων οικονοµικών συνεπειών της πανδηµίας. Ίσως στο σηµείο αυτό θα µπορούσε ο νέος νόµος να είναι πιο δραστικός εάν συνέδεε ευθέως την επιλογή των αναδόχων, µεταξύ άλλων, και προς κριτήρια που σχετίζονται µε τις ανάγκες και τις προοπτικές επιχειρήσεων, εργαζοµένων και κράτους στην, µετά την πανδηµία, εποχή. Ανάγκες και προοπτικές που αναφέρονται στη διατήρηση και δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας, στον ψηφιακό µετασχηµατισµό, στην επίτευξη στόχων για την αντιµετώπιση της απειλής της κλιµατικής αλλαγής, στην χρηµατοοικονοµική διευκόλυνση του κράτους κ.λπ. Θα µπορούσε να πριµοδοτηθεί και αξιοποιηθεί περισσότερο η σχέση κράτους - ιδιώτη µέσα από καθοριστικά κριτήρια - κίνητρα, που επιλέγει το κράτος, υπηρετεί ο ιδιώτης και ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κρίσιµης περίστασης.

ΝΟΜΟΣ 4412/2016

(ΦΕΚ Α΄ 147/8.8.2016)
[όπως διορθώθηκε με τα ΦΕΚ Α΄ 200/24.10.2016
και 206/3.11.2016)]

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ, ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ
ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
(προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)

Άρθρο 1

Αντικείμενο - Πεδίο Εφαρμογής

1. Οι διατάξεις του παρόντος αποτελούν προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις: α) της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014, σχετικά με τις διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων και την κατάργηση της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ (L94), όπως διορθώθηκε (L135/24.5.2016), β) της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 2014 σχετικά με τις προμήθειες φορέων, που δραστηριοποιούνται στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών και την κατάργηση Οδηγίας 2004/17/ΕΚ και γ) της Οδηγίας 89/665/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1989 και της 92/13/ΕΚ του Συμβουλίου της 25ης Φεβρουαρίου 1992, όπως τροποποιήθηκαν με την Οδηγία 2007/66/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Δεκεμβρίου 2007 και τα άρθρα 46 και 47 της Οδηγίας 2014/23/ΕΕ.

2. Ο παρών νόμος θεσπίζει κανόνες: α) για τις διαδικασίες προγραμματισμού και σύναψης δημοσίων συμβάσεων και διαγωνισμών μελετών που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του Βιβλίου Ι (άρθρα 2 έως 221), β) για τις

διαδικασίες προγραμματισμού και σύναψης συμβάσεων και διαγωνισμών μελετών που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του Βιβλίου ΙΙ (άρθρα 2 και 222 έως 338), γ) για τη διακυβέρνηση, οι οποίοι εφαρμόζονται, σύμφωνα με το Βιβλίο ΙΙΙ (άρθρα 339 έως 344), από τις αναθέτουσες αρχές και τους αναθέτοντες φορείς και δ) για την έννομη προστασία κατά τη σύναψη συμβάσεων που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του Βιβλίου ΙV (άρθρα 345 έως 374). Οι διατάξεις του παρόντος εφαρμόζονται, με την επιφύλαξη των παρ. 3 έως 7, σε όλες τις συμβάσεις των περ. α΄ και β΄, ανεξαρτήτως είδους και εκτιμώμενης αξίας αυτών, εκτός αν άλλως ορίζεται στις επιμέρους διατάξεις αυτού.

3. Οι διατάξεις των άρθρων 116 έως 128 εφαρμόζονται αποκλειστικά στις συμβάσεις των περ. α΄ της παρ. 2 με εκτιμώμενη αξία κάτω των ορίων του άρθρου 5. Οι διατάξεις των άρθρων 326 έως 333 εφαρμόζονται αποκλειστικά στις συμβάσεις των περ. β΄ της παρ. 2 με εκτιμώμενη αξία κάτω των ορίων του άρθρου 235.

[Όπως η παρ. 3 του άρθρου 1 αντικαταστάθηκε από την παρ. 1 του άρθρου 22 του Ν 4441/2016 (ΦΕΚ Α΄ 227/6.12.2016).]

4. Οι διατάξεις των άρθρων 134 έως 181 εφαρμόζονται στην εκτέλεση συμβάσεων έργων των περ. α΄ και β΄ της παρ. 2, συμπληρωματικά προς τις διατάξεις του Κεφαλαίου I του Μέρους Β΄ του Βιβλίου Ι (άρθρα 129 έως 133) και του Μέρους Β΄ του Βιβλίου ΙΙ (άρθρα 335 έως 338).

5. Οι διατάξεις των άρθρων 182 έως 199 εφαρμόζονται στην εκτέλεση συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών των περ. α΄ και β΄ της παρ. 2, συμπληρωματικά προς τις διατάξεις του Κεφαλαίου I του Μέρους Β΄ του Βιβλίου Ι (άρθρα 129 έως 133) και του Μέρους Β΄ του Βιβλίου ΙΙ (άρθρα 335 έως 338).

6. Οι διατάξεις των άρθρων 200 έως 220 εφαρμόζονται στην εκτέλεση συμβάσεων προμηθειών και γενικών υπηρεσιών των περ. α΄ και β΄ της παρ. 2, συμπληρωματικά προς τις διατάξεις του Κεφαλαίου I του Μέρους Β΄ του Βιβλίου Ι (άρθρα 129 έως 133) και του Μέρους Β΄ του Βιβλίου ΙΙ (άρθρα 335 έως 338).

7. Κατά τη σύναψη συμβάσεων των περ. α΄ και β΄ της παρ. 2, που υλοποιούνται ως Συμπράξεις Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα (Σ.Δ.Ι.Τ.), σύμφωνα με το Ν 3389/2005 (A΄ 232) δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις των παρ. 2 και 3 του άρθρου 2, της παρ. 7 του άρθρου 4, των εδαφίων β΄ και γ΄ της παρ. 7 του άρθρου 6, των παρ. 2 και 3 του άρθρου 14, των εδαφίων δ΄, ε΄ και στ΄ της παρ. 2 του άρθρου 19, της παρ. 10 του άρθρου 39, του άρθρου 44, των παρ. 6 έως 8 του άρθρου 45, τα άρθρα 49 έως 53, των παρ. 7 έως 9 του άρθρου 54, της παρ. 5 του άρθρου 57, των άρθρων 68, 72, 76 και 77, των στοιχείων ε΄ έως στ΄ της παρ. 2 και των παρ. 4, 5, 6 και 11 έως 16 του άρθρου 86, των παρ. 4 και 5 του άρθρου 87, της παρ. 6 του άρθρου 88, των παρ. 3 και 4 του άρθρου 90, των στοιχείων α, ζ΄ και η΄ της παρ. 1 του άρθρου 91, των άρθρων 92 έως 100, 103 έως 105, των παρ. 6 και 7 του άρθρου 106, των παρ. 5 και 6 του άρθρου 118, της παρ. 3 του άρθρου 123, των άρθρων 124 έως 126, 129, της παρ. 2 του άρθρου 133, των άρθρων 134 έως 220, των παρ. 8 έως 11 του άρθρου 221, του άρθρου 281, της παρ. 7 του άρθρου 282, των άρθρων 298 και 302, της παρ. 7 του άρθρου 313, των άρθρων 315 και 316, της παρ. 7 του άρθρου 317, καθώς και του άρθρου 334. Κατά τη σύναψη των συμβάσεων αυτών εφαρμόζονται συμπληρωματικά οι διατάξεις του Ν 3389/2005.

[Όπως η φράση «128 έως» της παρ. 7 του άρθρου 1 διαγράφηκε με την παρ. 1 του άρθρου 57 του Ν 4568/2018 (ΦΕΚ Α΄ 178/11.10.2018).]

Άρθρο 2

Ορισμοί - Εξουσιοδοτική διάταξη

(άρθρα 2 και 33 παρ. 1 εδάφιο έκτο της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ και
άρθρο 2 της Οδηγίας 2014/25/ΕΕ)

1. Για τους σκοπούς του παρόντος εφαρμόζονται οι ακόλουθοι ορισμοί:

1) α) ως «αναθέτουσες αρχές» νοούνται το κράτος, οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οργανισμοί δημοσίου δικαίου ή οι ενώσεις μιας ή περισσότερων από αυτές τις αρχές ή ενός ή περισσότερων από αυτούς τους οργανισμούς δημοσίου δικαίου και οι αναθέτουσες αρχές κατά την έννοια του άρθρου 223 και

β) ως «αναθέτοντες φορείς» νοούνται οι αναθέτοντες φορείς κατά την έννοια του άρθρου 224,

2) ως «κεντρικές κυβερνητικές αρχές (ΚΚΑ)» νοούνται οι αναθέτουσες αρχές που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα I του Προσαρτήματος Α΄ και, εφόσον έχουν επέλθει διορθώσεις ή τροποποιήσεις, οι φορείς που τις έχουν διαδεχθεί,

3) ως «μη κεντρικές αναθέτουσες αρχές» νοούνται όλες οι αναθέτουσες αρχές που δεν είναι κεντρικές κυβερνητικές αρχές,

4) ως «οργανισμοί δημοσίου δικαίου» νοούνται οι οργανισμοί που έχουν όλα τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

α) έχουν συσταθεί για τον συγκεκριμένο σκοπό της κάλυψης αναγκών γενικού συμφέροντος, που δεν έχουν βιομηχανικό ή εμπορικό χαρακτήρα,

β) έχουν νομική προσωπικότητα και

γ) χρηματοδοτούνται, κατά το μεγαλύτερο μέρος, από τις κρατικές αρχές, τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης ή άλλους οργανισμούς δημοσίου δικαίου ή η διαχείριση των οποίων υπόκειται σε έλεγχο ασκούμενο από τους

οργανισμούς αυτούς ή έχουν διοικητικό, διευθυντικό ή εποπτικό συμβούλιο, του οποίου περισσότερο από το ήμισυ των μελών διορίζεται από τις κρατικές αρχές, τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης ή από άλλους οργανισμούς δημοσίου δικαίου,

5) ως «δημόσιες συμβάσεις» και ως «συμβάσεις έργων, μελετών, υπηρεσιών και προμηθειών» νοούνται οι συμβάσεις εξ επαχθούς αιτίας, οι οποίες συνάπτονται γραπτώς μεταξύ ενός ή περισσότερων οικονομικών φορέων και μιας ή ενός ή περισσότερων αναθετουσών αρχών ή αναθετόντων φορέων, αντίστοιχα, και έχουν ως αντικείμενο την εκτέλεση έργων, την εκπόνηση μελετών, την προμήθεια αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών,

6) ως «δημόσιες συμβάσεις έργων» και ως «συμβάσεις έργων» νοούνται οι συμβάσεις που έχουν ως αντικείμενο:

α) την εκτέλεση ή συγχρόνως τη μελέτη και την εκτέλεση εργασιών που αφορούν μία από τις δραστηριότητες που αναφέρονται στο Παράρτημα II του Προσαρτήματος Α΄ και στο Παράρτημα Ι του Προσαρτήματος Β΄,

β) την εκτέλεση ή συγχρόνως τη μελέτη και την εκτέλεση έργου,

γ) την υλοποίηση, με οποιαδήποτε μέσα, έργου ανταποκρινόμενου στις απαιτήσεις που ορίζει η αναθέτουσα αρχή ή ο αναθέτων φορέας που ασκεί αποφασιστική επιρροή στο είδος ή τη μελέτη του έργου,

7) ως «έργο» νοείται το αποτέλεσμα ενός συνόλου δομικών εργασιών ή εργασιών μηχανικού, το οποίο επαρκεί καθαυτό για την επιτέλεση οικονομικής ή τεχνικής λειτουργίας,

7α) ως «δημόσιες συμβάσεις μελετών και τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών νοούνται όλες οι συμβάσεις με αντικείμενο την εκπόνηση μελετών και την παροχή τεχνικών και λοιπών συναφών επιστημονικών υπηρεσιών, οι οποίες συνδέονται με την εκτέλεση έργου, κατά την έννοια της περ. 7 ή τον χωρικό σχεδιασμό, όταν οι μελέτες δεν εκπονούνται και οι υπηρεσίες δεν παρέχονται από το προσωπικό της αναθέτουσας αρχής,

8) ως «δημόσιες συμβάσεις προμηθειών» και ως «συμβάσεις προμηθειών» νοούνται οι συμβάσεις που έχουν ως αντικείμενο την αγορά, τη χρηματοδοτική μίσθωση, τη μίσθωση ή τη μίσθωση - πώληση, με ή χωρίς δικαίωμα αγοράς, προϊόντων. Μια σύμβαση προμηθειών μπορεί να περιλαμβάνει, παρεμπιπτόντως, εργασίες τοποθέτησης και εγκατάστασης, 9) ως «δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών» και ως «συμβάσεις υπηρεσιών» νοούνται οι συμβάσεις που έχουν ως αντικείμενο την παροχή υπηρεσιών που δεν εμπίπτουν στην περ. 7α.