ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ

Εθνικό και ενωσιακό πλαίσιο με αναφορά στο σύστημα άλλων κρατών μελών της Ε.Ε., της Παγκόσμιας Τράπεζας και των Η.Π.Α.

Συνδυάστε Βιβλίο (έντυπο) + e-book και κερδίστε 23.4€
Δωρεάν μεταφορικά σε όλη την Ελλάδα για αγορές άνω των 30€
credit-card

Πληρώστε σε έως άτοκες δόσεις των /μήνα με πιστωτική κάρτα.

Σε απόθεμα

Τιμή: 54,40 €

* Απαιτούμενα πεδία

Κωδικός Προϊόντος: 18657
Βλάχου Ε.
Φορτσάκης Θ.
ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
Φορτσάκης Θ., Τσουρουφλής Α.
  • Έκδοση: 2022
  • Σχήμα: 17x24
  • Βιβλιοδεσία: Εύκαμπτη
  • Σελίδες: 576
  • ISBN: 978-960-654-785-0
Αποκτήστε τη συνδυαστική προσφορά

Το βιβλίο «Οι κανόνες αποκλεισμού των επιχειρήσεων στις δημόσιες συμβάσεις: εθνικό και ενωσιακό πλαίσιο με αναφορά στο σύστημα άλλων κρατών μελών της Ε.Ε., της Παγκόσμιας Τράπεζας και των Η.Π.Α.» πραγματεύεται τη μελέτη των κανόνων δικαίου που τίθενται για τον αποκλεισμό των επιχειρήσεων κατά τη διαδικασία σύναψης δημόσιας σύμβασης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, με βάση τις διατάξεις της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ και τις διατάξεις του Ν. 4412/2016.

Συγκεκριμένα, το βιβλίο:
• Περιλαμβάνει συγκριτική επισκόπηση μεταξύ των αντίστοιχων σχετικών κανόνων αποκλεισμού της Παγκόσμιας Τράπεζας και των Η.Π.Α..
• Αναδεικνύει τις σημαντικές κανονιστικές ρυθμίσεις των κρατών μελών, που αφορούν τη θεσμική οργάνωση των κανόνων αποκλεισμού και τον τρόπο εφαρμογής των διατάξεων για τους λόγους αποκλεισμού.
• Εξετάζει τις πολιτικές που επιβάλλουν τους κανόνες αποκλεισμού σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, τα όρια και τις θεσμικές εγγυήσεις τήρησης τους από το ίδιο το Σύνταγμα και τις γενικές αρχές που διέπουν τις δημόσιες συμβάσεις, τη δυνατότητα αυτοκάθαρσης των επιχειρήσεων, όπως και τις θεσμικές εγγυήσεις που παρέχουν οι Αρχές Ανταγωνισμού και Δημοσίων Συμβάσεων.

Η ανάλυση των λόγων αποκλεισμού που ακολουθεί περιλαμβάνει όλες τις αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ένωσης και όλες τις σημαντικές αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων και της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων, ενώ αναδεικνύονται νέες προτάσεις εφαρμογής του δικαίου των δημοσίων συμβάσεων με την αξιοποίηση των πρακτικών άλλων κρατών μελών.

Mε εργαλείο τους κανόνες αποκλεισμού από τις δημόσιες συμβάσεις επιχειρείται η ανάδειξη της ορθής εταιρικής διακυβέρνησης ως παράγοντα διαμόρφωσης υγιούς επιχειρηματικότητας.

Το εμπεριστατωμένο αυτό έργο αποτελεί σημαντική πηγή γνώσης για όσους ασχολούνται με το δίκαιο και την πολιτική των δημοσίων συμβάσεων σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Απευθύνεται σε επιχειρήσεις, δικηγόρους, δικαστές, δημόσιες αρχές και πολιτικούς επιστήμονες που ασχολούνται με το δίκαιο και την πολιτική των δημοσίων συμβάσεων.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ VII

ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ XIX

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ι. Η σημασία της δημόσιας σύμβασης για τις οικονομίες των κρατών
και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων 1

ΙΙ. Οι διεθνείς και ευρωπαϊκές πολιτικές για τις δημόσιες
συμβάσεις 3

ΙΙΙ. Οι όροι αποκλεισμού από εχέγγυο της διαδικασίας σε
επιχειρηματική ευκαιρία; 6

ΜΕΡΟΣ Α’

Aναγκαιότητα τήρησης και ελέγχου
των κανόνων αποκλεισμού 11

ΤΙΤΛΟΣ Ι

Η διαμόρφωση κανόνων αποκλεισμού των επιχειρήσεων
σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Oι ρυθμίσεις του αποκλεισμού στο δίκαιο των Η.Π.Α. 16

A. H εξέλιξη των κανόνων αποκλεισμού 16

B. H εξυπηρέτηση των συμφερόντων της Κυβέρνησης των Η.Π.Α.
με υπεύθυνους οικονομικούς φορείς 16

Γ. Αποκλεισμός και προσωρινή αναστολή συμμετοχής 19

Δ. Η εφαρμογή των κανόνων από αρμόδια κυβερνητικά όργανα - Ομοσπονδιακός αποκλεισμός (cross-debarment) 21

Ε. Η «παρούσα» υπευθυνότητα (present responsibility) των επιχειρήσεων
και η παροχή διακριτικής ευχέρειας στο αρμόδιο όργανο (SDO) 23

Στ. Διορθωτικά μέτρα ή ελαφρυντικές περιστάσεις οικονομικού
φορέα για μη επιβολή του αποκλεισμού (mitigating factors) 24

X

Ζ. Ο ρόλος των προγραμμάτων συμμόρφωσης 25

Η. Διοικητικές συμφωνίες (administrative agreements) 27

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Οι ρυθμίσεις του αποκλεισμού από την Παγκόσμια Τράπεζα 30

Α. Η εξέλιξη της οργάνωσης του συστήματος επιβολής αποκλεισμού 30

Β. Η δια-τραπεζική πολιτική κατά την διαφθοράς και το σύστημα
επιβολής κυρώσεων των πολυμερών αναπτυξιακών
τραπεζών (MDBs) 32

Γ. Κανονιστικό πλαίσιο κυρώσεων αποκλεισμού για παράνομες
ή αθέμιτες πρακτικές επιχειρήσεων 33

Δ. Τα είδη του αποκλεισμού 36

Ε. Παράγοντες στάθμισης για την επιβολή κυρώσεων 39

Στ. Εναλλακτικά μέτρα αντί αποκλεισμού: Σύμφωνο ακεραιότητας και συμφωνίες διακανονισμού 40

Ζ. Σημειακές συγκλίσεις και διαφοροποιήσεις των συστημάτων της Παγκόσμιας Τράπεζας και των H.Π.Α. 41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Oι ρυθμίσεις των δημοσίων συμβάσεων σε διεθνές επίπεδο 45

Α. Οι κανόνες της Συμφωνίας για τις Δημόσιες Συμβάσεις (Agreement on Government Procurement- GPA) 45

Β. Συμφωνίες Ελεύθερων Συναλλαγών (Free Trade Agreements) και Διακυβερνητικές Συμφωνίες 47

Γ. Η διαπραγμάτευση των κανόνων αποκλεισμού στην Διατλαντική
Εμπορική και Επενδυτική Σύμπραξη (Transatlantic Trade
and Investment Partnership (T-TIP) 51

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Οι ρυθμίσεις του ενωσιακού και εθνικού δικαίου 54

Α. Η εξέλιξη των ευρωπαϊκών και εθνικών κανόνων στις δημόσιες συμβάσεις 54

Β. Το νέο πλαίσιο του ενωσιακού δικαίου για τις δημόσιες
συμβάσεις 58

XI

ΤΙΤΛΟΣ ΙΙ

Η αναγκαιότητα επιβολής κανόνων αποκλεισμού
στο δίκαιο της Ένωσης 63

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Η ρύθμιση της αγοράς και η ανάπτυξη υγιούς
ανταγωνισμού 64

Α. Η ανάπτυξη υγιούς και αποτελεσματικού ανταγωνισμού
στο πρωτογενές ενωσιακό δίκαιο 64

Β. Η ανάπτυξη υγιούς και αποτελεσματικού ανταγωνισμού
στο παράγωγο ενωσιακό δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων 66

Γ. Αιτιώδης σχέση της αρχής του αποτελεσματικού ανταγωνισμού
και των όρων αποκλεισμού 68

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η προστασία του δημοσίου συμφέροντος με κανόνες χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης 74

Α. Η αρχή δημοσιονομικής διαχείρισης στο πλαίσιο τήρησης της ΣΛΕΕ
και του Δημοσιονομικού Κανονισμού 74

Β. Οι όροι αποκλεισμού ως εγγυήσεις της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης 76

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Προώθηση στρατηγικών πολιτικών με χρήση των κανόνων αποκλεισμού 83

A. Καταπολέμηση της διαφθοράς και αντιεγκληματική πολιτική 88

1. Η καταπολέμηση της διαφθοράς στο τομέα των δημοσίων συμβάσεων 88

2. Αντιεγκληματική πολιτική 100

Β. Προστασία θεμελιωδών δικαιωμάτων και ενίσχυση κοινωνικής
πολιτικής 103

1. Οι δημόσιες συμβάσεις ως εργαλείο ενίσχυσης κοινωνικής
οικονομίας σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο 103

2. Οι όροι αποκλεισμού ως εγγυήσεις της κοινωνικής οικονομίας
και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων 108

Γ. Προώθηση περιβαλλοντικών στόχων 113

XII

1. Η πρoώθηση αειφόρου ανάπτυξης μέσω των δημοσίων συμβάσεων 113

2. H διασφάλιση συμμόρφωσης οικονομικών φορέων στην τήρηση της
περιβαλλοντικής νομοθεσίας με κανόνες αποκλεισμού 117

ΤΙΤΛΟΣ III

Τα όρια και οι θεσμικές εγγυήσεις τήρησης των κανόνων
αποκλεισμού 122

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Τα όρια και οι εγγυήσεις του Συντάγματος στην εφαρμογή
των κανόνων αποκλεισμού 123

Α. Η επιρροή του Οικονομικού Συντάγματος στη διαμόρφωση
και εφαρμογή των κανόνων αποκλεισμού
στους οικονομικούς φορείς 124

1. Η ελευθερία των συμβάσεων: περιθώριο επιβολής
ή μη κανόνων αποκλεισμού; 125

2. Ο περιορισμός της ελευθερίας άσκησης
επιχειρηματικής δραστηριότητας 132

3. Η ανάγκη προστασίας του ανταγωνισμού ως συνταγματική επιταγή 140

4. Οι συνταγματικοί περιορισμοί στην άσκηση οικονομικής
ελευθερίας ως θεμέλιο των λόγων αποκλεισμού 144

Β. Η προστασία του περιβάλλοντος 148

Γ. Η προστασία της εργασίας και η αρχή του κοινωνικού κράτους 150

Δ. Ελευθερία του τύπου 152

Ε. Ασυμβίβαστο βουλευτικής ιδιότητας 160

Στ. To συνταγματικό όριο για την επιβολή ή μη του αποκλεισμού 161

Ζ. Ο προληπτικός έλεγχος των συμβάσεων από το Ελεγκτικό Συνέδριο 166

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η τήρηση των γενικών αρχών που διέπουν το δίκαιο των δημοσίων συμβάσεων στην εφαρμογή των κανόνων αποκλεισμού 172

Α. Η αρχή της ίσης µεταχείρισης ή της απαγόρευσης των διακρίσεων 173

Β. Η αρχή της διαφάνειας 180

 

XIII

Γ. Η αρχή της αναλογικότητας 184

Δ. Η σημασία τήρησης των αρχών για την επιβολή των κανόνων
αποκλεισμού 190

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Τα μέτρα αυτοκάθαρσης ως όριο στον αποκλεισμό
του οικονομικού φορέα 193

A. Η εισαγωγή του θεσμού της αυτοκάθαρσης στο ενωσιακό δίκαιο 193

B. Η εφαρμογή των διαδικασιών αυτοκάθαρσης στα κράτη
μέλη της Ένωσης 206

Γ. Τα μέτρα αυτοκάθαρσης στο εσωτερικό δίκαιο 213

Δ. H κρίση του Δικαστηρίου 221

Ε. Αποτυχία ανάκτησης αξιοπιστίας και διοικητικός αποκλεισμός (debarment) 229

1. Η σημασία του διοικητικού ή οριζόντιου αποκλεισμού.
Διλήμματα εφαρμογής 229

2. Σύστημα διοικητικού αποκλεισμού στις συγχρηματοδοτούμενες
συμβάσεις- ΕU Early Detection and Exclusion System (EDES) 240

3. Η περίπτωση της Γερμανίας 245

4. Η περίπτωση της Κύπρου 251

5. Οι ρυθμίσεις στο ελληνικό δίκαιο 254

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Θεσμικές εγγυήσεις των Αρχών Ανταγωνισμού
και Δημοσίων Συμβάσεων 260

Α. Αρμοδιότητες εποπτείας και συντονισμού 260

Β. Αρμοδιότητες αξιολόγησης μέτρων συμμόρφωσης 263

Γ. Αρμοδιότητες ελέγχου συνδρομής λόγων αποκλεισμού 264

Δ. Αρμοδιότητες λειτουργίας μητρώου οικονομικών φορέων 265

Ε. Αρμοδιότητες παροχής κατευθύνσεων και συμβουλών
στις αναθέτουσες αρχές 266

 

XIV

ΜΕΡΟΣ Β’

Οι λόγοι αποκλεισμού του οικονομικού φορέα 269

ΤΙΤΛΟΣ Ι

Πεδίο ελέγχου συνδρομής των λόγων αποκλεισμού 271

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Ο υποψήφιος οικονομικός φορέας 272

Α. Η ευθύνη του νομικού προσώπου για ποινικά αδικήματα 272

Β. Η ευθύνη των φυσικών προσώπου του οικονομικού φορέα
για ποινικά αδικήματα 284

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η ευθύνη του τρίτου: Περίπτωση δάνειας ικανότητας
και υπεργολαβίας 291

Α. Ο έλεγχος συνδρομής λόγων αποκλεισμού κατά το ενωσιακό δίκαιο 291

Β. Το ζήτημα της αντικατάστασης του τρίτου στη νομολογία του Δικαστηρίου 292

Γ. H επιλογή του εθνικού νομοθέτη για αντικατάσταση τρίτου 300

Δ. Η σημασία του αποκλεισμού τρίτων κατά τη νομολογία
του Δικαστηρίου 301

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Όμιλοι Εταιρειών-Ο ρόλος των εταιρειών
χαρτοφυλακίου (holding) 303

ΤΙΤΛΟΣ ΙΙ

Oι υποχρεωτικοί λόγοι αποκλεισμού στο
παράγωγο ενωσιακό δίκαιο 311

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 314

Τα ποινικά αδικήματα 314

Α. Συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση 314

 

XV

Β. Δωροδοκία 318

Γ. Απάτη 319

Δ. Τρομοκρατικά εγκλήματα ή εγκλήματα συνδεόμενα με
τρομοκρατικές δραστηριότητες 321

Ε. Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες
ή χρηματοδότηση της τρομοκρατίας 323

Στ. Παιδική εργασία και άλλες μορφές εμπορίας ανθρώπων 325

Ζ. Καταδικαστική απόφαση 327

Η. Χρόνος και τρόπος απόδειξης 331

Θ. Παρεκκλίσεις και μέτρα επανόρθωσης 337

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Αθέτηση φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων
του οικονομικού φορέα 339

Α. Υποχρέωση καταβολής και δυνατότητες παρέκκλισης 339

Β. Χρόνος και τρόπος απόδειξης 342

ΤΙΤΛΟΣ ΙΙΙ

Οι προαιρετικοί λόγοι αποκλεισμού στο παράγωγο
ενωσιακό δίκαιο 346

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Η άσκηση διακριτικής ευχέρειας του κράτους μέλους 347

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η διακριτική ευχέρεια της αναθέτουσας αρχής
και τα κριτήρια άσκησής της 351

Α. Η αυξημένη διακριτική ευχέρεια της αναθέτουσας αρχής
στη 2014/24/ΕΕ Οδηγία 351

Β. Συστήματα εφαρμογής ελέγχου συνδρομής προαιρετικών λόγων αποκλεισμού στα κράτη μέλη 355

 

XVI

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Η επιλογή του εθνικού νομοθέτη 363

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Λόγοι που αφορούν στην ακεραιότητα, αξιοπιστία και
φερεγγυότητα του οικονομικού φορέα 367

Α. Σοβαρό επαγγελματικό παράπτωμα 367

1. Έννοια σοβαρού επαγγελματικού παραπτώματος 367

2. Κατάλληλα μέσα απόδειξης 374

3. Έλεγχος συνδρομής σοβαρού επαγγελματικού παραπτώματος
σε φυσικά πρόσωπα 376

Β. Ενδείξεις για συμπαιγνία οικονομικών φορέων με στόχο
τη στρέβλωση του ανταγωνισμού 379

1. Οι αθέμιτες συμπράξεις στην αγορά των δημοσίων συμβάσεων 379

2. Η αντιμετώπιση των αθέμιτων συμπράξεων στις δημόσιες
συμβάσεις στη νομολογία του Δικαστηρίου της Ένωσης
κατά το προϋφιστάμενο καθεστώς 385

3. Οι ρυθμίσεις περί αθέμιτων συμπράξεων στη Οδηγία 2014/24/ΕΕ 391

4. Η έννοια των επαρκών εύλογων ενδείξεων και απόδειξή τους 393

5. Η αλληλεπίδραση των κανόνων δημοσίων συμβάσεων
και ανταγωνισμού στην αξιολόγηση επανορθωτικών
μέτρων του οικονομικού φορέα 401

6. Ερμηνευτικά ζητήματα των εθνικών διατάξεων ανταγωνισμού
και δημοσίων συμβάσεων 405

Γ. Κατάσταση σύγκρουσης συμφερόντων 423

1. Η έννοια της σύγκρουσης συμφερόντων στην 2014/24/ΕΕ Οδηγία 423

2. Η σύγκρουση συμφερόντων ως λόγος αποκλεισμού
κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ένωσης 425

3. Η επιλογή του εθνικού νομοθέτη και η ερμηνεία
του εθνικού δικαστή 428

Δ. Πρότερη συμμετοχή των οικονομικών φορέων κατά την προετοιμασία
της διαδικασίας σύναψης σύμβασης με αποτέλεσμα
την στρέβλωση τουανταγωνισμού 436

1. Οι νέες ρυθμίσεις της Οδηγίας 2014/24/ΕΕ 436

XVII

2. Η περίπτωση της προηγούμενης εμπλοκής του υποψηφίου
στην κρίση των Δικαστηρίων 438

Ε. Ενοχή για σοβαρές ψευδείς δηλώσεις και απόκρυψη πληροφοριών 440

1. Οι νέες διατάξεις στο ενωσιακό δίκαιο και η επιλογή
του εθνικού νομοθέτη 440

2. Η περίπτωση των ψευδών δηλώσεων στην κρίση του Δικαστηρίου 444

3. Η ερμηνεία των κανόνων από τον εθνικό δικαστή 447

Στ. Άσκηση αθέμιτης επιρροής στις αποφάσεις
της αναθέτουσας αρχής 450

Ζ. Σοβαρή ή επαναλαμβανόμενη πλημμέλεια κατά την εκτέλεση
ουσιώδους απαίτησης στο πλαίσιο προηγούμενης σύμβασης 453

1. Η θεμελίωση του λόγου αποκλεισμού στις νέες διατάξεις
της Οδηγίας 453

2. H εφαρμογή των ρυθμίσεων στα κράτη μέλη 455

3. Η κρίση του Δικαστηρίου για την εφαρμογή των διατάξεων 459

4. Η κρίση των εθνικών δικαστηρίων 463

5. Οι προβλέψεις στο θεσμικό πλαίσιο Federal Acquisition Regulation
των Η.Π.Α.- Past performance Information System 465

6. Η πρόταση τoυ Ηνωμένου Βασιλείου στο post Brexit regime 466

Η. Αθέτηση υποχρεώσεων περιβαλλοντικού, εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου 468

1. Οι νέες ρυθμίσεις στο ενωσιακό δίκαιο και η εφαρμογή του
στα κράτη μέλη 468

2. Οι παραβιάσεις των υποχρεώσεων περιβαλλοντικού, κοινωνικού και
εργατικού δικαίου στο προϋφιστάμενο ενωσιακό καθεστώς 474

3. Η κρίση του Δικαστηρίου στο νέο ενωσιακό καθεστώς 478

Θ. Λόγοι που αφορούν στην οικονομική φερεγγυότητα του οικονομικού φορέα 480

1. Οι νέες ρυθμίσεις της Οδηγίας και η ενσωμάτωση
στην εθνική νομοθεσία 480

2. Η κρίση του Δικαστηρίου 485

3. Παρέκκλιση από τον αποκλεισμό του οικονομικού φορέα 487

 

XVIII

ΤΙΤΛΟΣ ΙV

Εθνικά μέτρα αποκλεισμού 491

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Το ζήτημα της εξαντλητικής πρόβλεψης των λόγων
αποκλεισμού 492

Α. Γενικές παρατηρήσεις 492

Β. Η κρίση του Δικαστηρίου 494

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η επιλογή του εθνικού νομοθέτη 498

Α. Η εναρμόνιση εθνικών κανόνων αποκλεισμού με τις
αρχές της ΣΛΕΕ και τους κανόνες των ευρωπαϊκών Οδηγιών 498

Β. Οι νέες ρυθμίσεις περί ασυμβιβάστου 502

1. Το αδίκημα της ενεργητικής δωροδοκίας 502

2. Πεδίο εφαρμογής ασυμβίβαστης ιδιότητας 504

3. Απαγόρευση σύναψης δημοσίων συμβάσεων με επιχειρήσεις
μέσων μαζικής ενημέρωσης 505

4. Συνέπειες της συνδρομής της ασυμβίβαστης ιδιότητας
σε δημόσια σύμβαση 505

Γ. Αποκλεισμός υπεράκτιων εταιρειών από δημόσιες συμβάσεις 506

Δ. Ονομαστικοποίηση μετοχών 508

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Εθνικά μέτρα σε άλλα κράτη μέλη 511

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Η αναγκαιότητα εναρμόνισης των εθνικών μέτρων
αποκλεισμού στο ενωσιακό δίκαιο 513

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 515

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 521

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ 549

 

11

ΜΕΡΟΣ Α

Aναγκαιότητα τήρησης και ελέγχου
των κανόνων αποκλεισμού

Κατά την τελευταία δεκαετία, τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους για την καταπολέμηση της απάτης, της σπατάλης και της κατάχρησης στους τομείς που δραστηριοποιείται ο δημόσιος τομέας. Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών, οι κυβερνήσεις αύξησαν τη χρήση διοικητικών μέτρων για να αποφύγουν την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας με οικονομικούς φορείς που παρουσιάζουν κίνδυνο για τους δημόσιους πόρους. Πολλοί διαφορετικοί όροι έχουν χρησιμοποιηθεί σε διεθνή κείμενα για να περιγράψουν αυτά τα διορθωτικά μέτρα, όπως “debarment”, “disqualification” ,“suspension”, “exclusion” ή “blacklisting”. Με χρήση οποιουδήποτε όρου ο στόχος του μηχανισμού αυτού είναι ο ίδιος: η απομάκρυνση του οικονομικού φορέα, στο πρόσωπο του οποίου συντρέχουν συγκεκριμένες ιδιότητες ή έχει περιέλθει σε συγκεκριμένη κατάσταση, από το σύστημα δημοσίων συμβάσεων είτε για μια συγκεκριμένη διαδικασία σύναψης συμβάσεων είτε για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα>.

O Γερουσιαστής Bob Barr (R-GA) σε συνεδρίαση στο United States Congress ανέφερε πριν χρόνια για την αναγκαιότητα κανόνων αποκλεισμού σε συμβάσεις που σύναπτε η αμερικάνικη κυβέρνηση, επιχειρήσεων που συμμετείχαν σε αυτές, κυρίως αναφερόμενος σε καταδίκες τους για οικονομικά εγκλήματα: “For the federal government to continue to do business with a private company that has a documented record of defrauding the government and abusing taxpayer money is unconscionable”, καταδεικνύοντας την ιδιαίτερη σημασία διαμόρφωσης όρων αποκλεισμού προς διασφάλιση των αμερικάνικων κυβερνητικών συμφερόντων, αλλά και του «ηθικού» ζητήματος της αμερικάνικης κυβέρνησης, σε περίπτωση που δεν λάβει υπόψη σοβαρές περιπτώσεις οικονομικού εγκλήματος ή οικονομικής αναξιοπιστίας του οικονομικού φορέα έναντι της κυβέρνησης.

 

12

ΤΙΤΛΟΣ Ι

Η διαμόρφωση κανόνων αποκλεισμού των επιχειρήσεων
σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο

H έννοια του αποκλεισμού μιας επιχείρησης από τη διαδικασία ανάθεσης μιας δημόσιας σύμβασης αναφέρθηκε για πρώτη φορά από το United States Congress το 1884 ως ένα διοικητικό μέτρο θεραπείας, χωρίς να αποτυπώνεται με σαφήνεια ωστόσο ο αποτρεπτικός του χαρακτήρας. Αργότερα, ο αποκλεισμός χρησιμοποιήθηκε από κυβερνήσεις και διεθνείς αναπτυξιακές τράπεζες, ιδίως την Παγκόσμια Τράπεζα, ως κύρωση με σαφή αποτρεπτικό σκοπό.

Η συζήτηση για τον σκοπό και τα αποτελέσματα του αποκλεισμού μιας επιχείρησης από τις δημόσιες συμβάσεις είναι μακροχρόνια. Μερικοί συγγραφείς υπερθεματίζουν του αποτρεπτικού αποτελέσματος του αποκλεισμού και συνηγορούν υπέρ της χρήσης του ως ποινή ενάντια των μεγάλων εταιρειών. Άλλοι χαρακτηρίζουν τον αποκλεισμό ως εργαλείο της Διοίκησης.

Ο ρόλος του αποκλεισμού στις δημόσιες συμβάσεις είτε ως διοικητικό μέτρο διασφάλισης ορθής εκτέλεσης μιας συγκεκριμένης σύμβασης, είτε ως μέτρο υλοποίησης εθνικών, ευρωπαϊκών και διεθνών πολιτικών, και τα αποτελέσματα που αυτός επιφέρει αποτελούν αντικείμενο συγκριτικής μελέτης μεταξύ των σημαντικότερων νομοθετημάτων που ρυθμίζουν σε παγκόσμιο επίπεδο τους ειδικότερους όρους και διαδικασίες επιβολής του. Τα συστήματα παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες, όπως και ουσιώδεις διαφορές, που δικαιολογούνται περισσότερο από τη διαμόρφωση πολιτικής του κάθε κράτους ή θεσμικού οργάνου.

Κανόνες που εφαρμόζονται σε διεθνές επίπεδο προβλέπονται καταρχήν σε διεθνείς συμφωνίες, με σημαντικότερη την Συμφωνία για τις Δημόσιες Συμβάσεις- ΣΔΣ (Agreement on Government Procurement- GPA), όπως επίσης και στο κανονιστικό πλαίσιο αναπτυξιακών τραπεζών, με σημαντικότερο τον Όμιλο της Παγκόσμιας Τράπεζας, η χρηματοδότηση από τις οποίες απαιτεί από τα συμβαλλόμενα κράτη/μέρη τη συμμόρφωση στους κανόνες δημοσίων συμβάσεων και

13

των ειδικότερων όρων αποκλεισμού των υποψηφίων επιχειρήσεων, ως μέτρο διασφάλισης ακεραιότητας της διαδικασίας και καταπολέμησης της διαφθοράς.

Το ενδιαφέρον για το νομικό πλαίσιο των κανόνων αποκλεισμού των επιχειρήσεων σε διεθνές επίπεδο εστιάζεται κυρίως για δύο λόγους:

Κατά πρώτον, οι δημόσιες συμβάσεις καθίστανται όλο και πιο σημαντικές στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, σε διμερές επίπεδο με συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών (free trade agreements -FTAs) και σε πολυμερές επίπεδο υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (Π.Ο.Ε.). Οι εξελίξεις αυτές οφείλονται στην οικονομική σημασία των αγορών των δημοσίων συμβάσεων, καθώς οι μέχρι τώρα διεθνείς δεσμεύσεις είχαν περιορισμένο πεδίο εφαρμογής. Όσον αφορά στην οικονομική σημασία παγκοσμίως, το μέγεθος των δημόσιων συμβάσεων αντιπροσωπεύει ένα διψήφιο μερίδιο του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) στις περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες, όπως προαναφέρθηκε, υπό την οπτική της εμπορικής πολιτικής, η δυναμική περαιτέρω ελευθέρωσης των αγορών δημόσιων συμβάσεων αποκτά αποφασιστική σημασία σε ένα περιβάλλον όπου οι τελωνειακοί δασμοί είναι σε παγκόσμιο επίπεδο σε χαμηλό επίπεδο και οι προσπάθειες για τη μείωση των μη δασμολογικών εμποδίων στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών δεν κρίνονται ιδιαίτερα επιτυχείς. Tο διεθνές εμπόριο, η προώθηση από τα κράτη για προσέλκυση ξένων επενδύσεων, η αναπτυξιακή πολιτική των κρατών και η ανάγκη διεθνούς συνεργασίας για καταπολέμηση διαφθοράς αποτελούν σημαντικούς παράγοντες διαμόρφωσης εναρμονισμένων πολιτικών με κοινούς και ομοιόμορφους, στο μέτρο του εφικτού κανόνες στο τομέα των δημοσίων συμβάσεων έναντι των παραβατικών επιχειρήσεων. Ωστόσο επισημαίνεται ότι, παρά τις συνεχείς προσπάθειες των χωρών για άνοιγμα των αγορών, οι πολιτικές των κυβερνήσεων για προώθηση τοπικών επιχειρήσεων συνεχίζονται .

14

Δεύτερο κρίσιμο στοιχείο ενδιαφέροντος μεταξύ των διαφορετικών νομικών συστημάτων στον τομέα του αποκλεισμού των οικονομικών φορέων στις δημόσιες συμβάσεις αποτελεί η συγκριτική αξιολόγηση τους με τρόπο που θα μπορούσε να συμβάλει στο να βελτιωθεί, σε εθνικό επίπεδο, τόσο το θεσμικό πλαίσιο, στο μέτρο που το επιτρέπουν οι κανόνες της ευρωπαϊκής αγοράς, όσο και το οργανωτικό και διαχειριστικό πλαίσιο εφαρμογής των κανόνων αποκλεισμού.

Η διαφορετική ορολογία που χρησιμοποιείται στα διαφορετικά συστήματα των κανόνων αποκλεισμού, όπως ήδη προαναφέρθηκε, προσδίδει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά σε αυτά, ιδίως, για παράδειγμα, μπορεί να αναφέρεται στον αποκλεισμό μιας επιχείρησης από συγκεκριμένη σύμβαση (exclusion) ή από όλες τις συμβάσεις για συγκεκριμένη χρονική περίοδο (debarment) ή διαφορετικά να ορίζεται ως προσωρινή αναστολή συμμετοχής από την διαδικασία σύναψης σύμβασης (suspension). Κρίσιμα στοιχεία αποτελούν το όργανο που τον επιβάλλει, εάν είναι η ίδια η αναθέτουσα αρχή ή άλλο «εξωτερικό» όργανο, τα κριτήρια βαρύτητας που λαμβάνονται υπόψη για την επιβολή του, η διάρκεια που επιλέγεται από το αρμόδιο όργανο, η δυνατότητα και τα μέσα απόδειξης αξιοπιστίας και υπευθυνότητας από την υποψήφια επιχείρηση, στο πρόσωπο της οποίας συντρέχει κάποιος από τους λόγους αποκλεισμού, η λειτουργία λίστας αποκλειομένων επιχειρήσεων, δημόσια ή μη, οι τυχόν εξαιρέσεις για ανάθεση σε αποκλεισθείσες επιχειρήσεις. Οι λόγοι ή αιτίες (“grounds”) αποκλεισμού, τα μέτρα οργάνωσης και εφαρμογής που επιλέγονται συνθέτουν το συνολικό σύστημα κανόνων και όρων αποκλεισμού των διαφορετικών αυτών συστημάτων. Οι λόγοι αποκλεισμού αφορούν στην καταλληλόλητα των συμμετεχόντων, ελέγχονται στο πρόσωπο των επιχειρήσεων ή άλλων προσώπων που συνεργάζονται με αυτές και δεν αφορούν τα στοιχεία της προσφοράς τους (π.χ. ασυνήθιστα χαμηλή προσφορά, απόκλιση από τεχνικές προδιαγραφές). Οι λόγοι αποκλεισμού μπορεί να σχετίζονται με τις δημόσιες συμβάσεις ή να υποστηρίζουν άλλες πολιτικές, μπορεί να είναι υποχρεωτικοί για τις αναθέτουσες αρχές ή να προβλέπεται να επιβάλλονται κατά διακριτική ευχέρειά τους. Στα συστήματα αυτά προβλέπεται δυνατότητα υποβολής αντιρρήσεων, ενώ παρέχονται και μέσα έννομης προστασίας των αποκλεισθέντων οικονομικών φορέων ενώπιον των Δικαστηρίων.

Στο πλαίσιο των κρίσιμων αυτών ζητημάτων και λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη την ιστορική εξέλιξη των κανόνων του αποκλεισμού των επιχειρήσεων στις δημόσιες συμβάσεις παρατίθενται τα ουσιώδη στοιχεία του πλαισίου που διέπει τους κανόνες αποκλεισμού στις δημόσιες συμβάσεις στις Η.Π.Α, τους κανόνες

15

του Ομίλου της Παγκόσμιας Τράπεζας, τους κανόνες της Σύμβασης για τις Δημόσιες Συμβάσεις του Π.Ο.Ε., ενώ ακολουθούν οι προβλέψεις της νέας Οδηγίας 2014/24/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και Κοινοβουλίου και οι κανόνες αποκλεισμού που συμπεριλαμβάνονται στις εθνικές νομοθετικές διατάξεις.

 

16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Oι ρυθμίσεις του αποκλεισμού στο δίκαιο των Η.Π.Α.

A. H εξέλιξη των κανόνων αποκλεισμού

Με τη γέννηση της έννοιας του αποκλεισμού στο Κογκρέσο των Η.Π.Α. στα τέλη του 19ου αιώνα αρχίζει να εξελίσσεται σταδιακά η σημασία της ευθύνης του αναδόχου στις συμβάσεις που συνάπτει με την Κυβέρνηση των Η.Π.Α. Με τη θέσπιση του νόμου Buy American Act το 1933, το Κογκρέσο επέβαλε τον αποκλεισμό για εκείνους τους εργολάβους που πωλούσαν αγαθά κατά παράβαση του νόμου. Δύο νόμοι της δεκαετίας του 1940, ο νόμος περί προμηθειών ένοπλων υπηρεσιών του 1947 και ο ομοσπονδιακός νόμος για την ιδιοκτησία και τις διοικητικές υπηρεσίες του 1949, έθεσαν τις βάσεις για τη θέσπιση του Ομοσπονδιακού Κανονισμού στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο οποίος διέπει τις συμβάσεις για όλες τις αρχές της αμερικανικής κυβέρνησης. Το 1982, το Γραφείο της Ομοσπονδιακής Πολιτικής Συμβάσεων εξέδωσε σχετική εγκύκλιο (Policy Letter), με την οποία χαράσσονται οι ενιαίες κατευθυντήριες γραμμές για τον αποκλεισμό των επιχειρήσεων από τις δημόσιες συμβάσεις. Δύο χρόνια αργότερα ψηφίζεται ο Νόμος για τον Ανταγωνισμό στις Συμβάσεις (Competition in Contracting Act-CICA 1984) και ο Ομοσπονδιακός Κανονισμός Σύναψης Δημοσίων Συμβάσεων (Federal Acquisition Regulation- FAR), ο οποίος επικαιροποιήθηκε τελευταία φορά το 2019 και αποτελεί τον Τίτλο 48 του Code of Federal Regulations (CFR), που εξειδίκευσε τις κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής των Η.Π.Α. στο πεδίο αυτό. Οι ισχύουσες διατάξεις των ΗΠΑ σχετικά με τον αποκλεισμό περιλαμβάνονται στο Μέρος 9 «Προσόντα αντισυμβαλλόμενου», ενώ σχετικές διατάξεις που αναφέρονται στον αποκλεισμό, όπως για την σύγκρουση συμφερόντων ή τις συμβατικές ρήτρες, περιλαμβάνονται και σε άλλες διατάξεις του Ομοσπονδιακού Κανονισμού.

B. H εξυπηρέτηση των συμφερόντων της Κυβέρνησης των Η.Π.Α. με υπεύθυνους οικονομικούς φορείς

Στο δίκαιο των Η.Π.Α. για τις δημόσιες συμβάσεις τίθεται ως ουσιώδης προϋπόθεση η συμμετοχή και ανάθεση δημόσιας σύμβασης μόνο σε «υπεύθυνους» οικονομικούς

17

φορείς, ενώ ο αποκλεισμός επιβάλλεται προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος για την προστασία της κυβέρνησης και όχι για σκοπούς τιμωρίας. Το όραμα του συστήματος ομοσπονδιακών προμηθειών των Η.Π.Α. συνίσταται στο να παρέχει στον πολίτη εγκαίρως το προϊόν ή την υπηρεσία βέλτιστης ποιότητας, διατηρώντας παράλληλα την εμπιστοσύνη του κοινού και εκπληρώνοντας σκοπούς δημόσιας πολιτικής.

Η εξυπηρέτηση του συμφέροντος αυτού θεμελιώνεται στην αποφυγή ενός τριπλού κινδύνου: τον κίνδυνο μη καλής εκτέλεσης της σύμβασης (‘performance risk’), τoν κίνδυνο πρόκλησης βλάβης στην φήμη της κυβέρνησης, με συνέπεια τον κλονισμό της εμπιστοσύνης των πολιτών στο σύστημα ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων (‘reputational risk’) και τον κίνδυνο μη ορθής διαχείρισης του δημοσίου χρήματος, όπως σε περίπτωση διασπάθισης δημοσίου χρήματος προς αλλότριους σκοπούς που δεν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον (‘fiduciary risk’).

Για την αποτροπή των ανωτέρω κινδύνων έχει θεσπιστεί και εφαρμόζεται ένα λεπτομερές πλαίσιο κανόνων αποκλεισμού επιχειρήσεων από τις δημόσιες συμβάσεις. Ως αιτίες αποκλεισμού ο Ομοσπονδιακός Κανονισμός Προμηθειών των Η.Π.Α. προβλέπει ιδίως τo αδίκημα της απάτης ή άλλης παράβασης ποινικού δικαίου κατά το χρόνο ανάθεσης, κατακύρωσης ή εκτέλεσης της σύμβασης, παραβιάσεις της ομοσπονδιακής νομοθεσίας κατά των μονοπωλίων στο πλαίσιο υποβολής προσφορών, άλλες παραβάσεις ποινικού δικαίου, όπως κλοπή, υπεξαίρεση, πλαστογραφία, δωροδοκία, φοροδιαφυγή, την εκ προθέσεως παράνομη

18

αναγραφή προέλευσης προϊόντος που παράγεται στις Η.Π.Α. Επιπλέον αιτίες αποκλεισμού αποτελούν η ελλιπής συμβατική απόδοση και η μη ορθή συμβατική συμπεριφορά (π.χ. σκόπιμη αποτυχία απόδοσης, ιστορικό αποτυχιών απόδοσης ή μη ικανοποιητικής απόδοσης) αναφορικά με μία ή περισσότερες συμβάσεις, οι παραβιάσεις της νομοθεσίας περί απαγόρευσης χρήσης ναρκωτικών ουσιών στο χώρο εργασίας, η παράβαση για αθέμιτες επιχειρηματικές πρακτικές, παραβάσεις που αφορούν σε υποχρεώσεις καταβολής ομοσπονδιακών φόρων ποσού που υπερβαίνει τα US $ 3.500, η μη έγκαιρη ειδοποίηση της κυβερνητικής αρχής για διαπίστωση σφάλματος στην ανάθεση ή εκτέλεση σύμβασης εντός τριών ετών από την τελική πληρωμή (disclosure), η μη συμμόρφωση του αναδόχου με τις διατάξεις περί απασχόλησης για τη μετανάστευση και την ιθαγένεια βάσει απόφασης του Υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας ή του Γενικού Εισαγγελέα των Ηνωμένων Πολιτειών.

Σχετικά με τον κίνδυνο μη εκτέλεσης της σύμβασης (‘performance risk’) συνδέονται ιδίως λόγοι αποκλεισμού που αφορούν σε ζητήματα μη ορθής εκτέλεσης συμβάσεων, όπως και περιπτώσεις διαφθοράς και απάτης. Ο κίνδυνος πρόκλησης βλάβης στη φήμη και στην ακεραιότητα της ίδιας τη κυβέρνησης (‘reputational risk’) ανάγεται σε πολύ σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης των όρων αποκλεισμού, περιλαμβάνοντας την πλειοψηφία των λόγων αποκλεισμού, που καθορίζουν την εντιμότητα, την αξιοπιστία και την ακεραιότητα του υποψήφιου αντισυμβαλλόμενου. Η σημασία του ηθικού διακυβεύματος της σύμβασης και η αξιοπιστία της κυβέρνησης προς τους πολίτες της στο πεδίο σύναψης δημοσίων συμβάσεων, στην οποία αποσκοπεί, συνδέεται άρρηκτα και με την άσκηση του δικαιώματος διακριτικής ευχέρειας της αναθέτουσας αρχής για την επίκληση των λόγων αυτών. Δηλαδή η αναθέτουσα αρχή μπορεί, κατά την άσκηση της διακριτικής της ευχέρειας, να αποφασίσει να αποκλείσει υποψήφιο οικονομικό φορέα για λόγους που ανάγονται σε ζητήματα επιχειρηματικής ηθικής, ακόμα και εάν ο υποψήφιος μπορεί να εγγυηθεί την ορθή εκτέλεση της σύμβασης. Επιπλέον περιλαμβάνεται ως λόγος αποκλεισμού κάθε παράβαση που

19

αποτελεί ένδειξη επιχειρηματικής ακεραιότητας και εντιμότητας, η οποία επιδρά σοβαρά και άμεσα στην «παρούσα ευθύνη» του υποψηφίου οικονομικού φορέα.

Στην υποκειμενική κρίση των ομοσπονδιακών αρχών και του αρμοδίου αξιωματούχου Suspending and Debarring Official -SDO περιλαμβάνεται και η δυνατότητα αποκλεισμού υποψήφιου οικονομικού φορέα (ή υπεργολάβου) για κάθε άλλη αιτία, τόσο σοβαρής ή απειλητικής φύσης που ασκεί επιρροή στην «παρούσα ευθύνη» του αντισυμβαλλόμενου ή υπεργολάβου (γενική ρήτρα).

Επισημαίνεται επιπλέον ότι στο κανονιστικό πλαίσιο των δημοσίων συμβάσεων των Η.Π.Α. προβλέπεται δυνατότητα της αναθέτουσας αρχής να αναθέσει σε αποκλειόμενο οικονομικό φορέα για επιτακτικούς λόγους που τεκμηριώνονται από συγκεκριμένες περιστάσεις.

Επιπλέον ειδικό ρυθμιστικό πλαίσιο στο δίκαιο των Η.Π.Α. υφίσταται και για τις περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων, που εκτός του αποκλεισμού δύναται να επιφέρουν ποινικές και αστικές κυρώσεις για τον αντισυμβαλλόμενο. Οι ρυθμίσεις περί σύγκρουσης συμφερόντων περιλαμβάνουν και ειδικές προβλέψεις για την περίπτωση των “περιστρεφόμενων θυρών” (“revolving doors”), ήτοι της κινητικότητας στελεχών μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, το θεσμικό πλαίσιο των οποίων γεννήθηκε εξάλλου στις Η.Π.Α.

Γ. Αποκλεισμός και προσωρινή αναστολή συμμετοχής

H επιβολή του μέτρου του αποκλεισμού διακρίνεται στην προσωρινή αναστολή συμμετοχής του οικονομικού φορέα σε διαδικασίες ανάθεσης δημοσίων συμβάσεων (suspension) και στην πράξη οριστικού αποκλεισμού του για ορισμένο χρονικό

20

Back to Top