ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Σελ. 1

Σελ. 2

Σελ. 2

Σελ. 3

1Η πολιτική δίκη έχει ως σημείο αφετηρίας την αγωγή. Η αγωγή συνιστά το μέσο «επίθεσης» του ενάγοντος. Τα κύρια μέσα «άμυνας» του εναγομένου είναι η άρνηση (απλή και αιτιολογημένη) και οι ενστάσεις. Επισημαίνεται ότι τα εννοιολογικά όρια μεταξύ άρνησης και ένστασης είναι συχνά δυσδιάκριτα, ιδίως όταν πρόκειται περί αιτιολογημένης άρνησης. Η βασική συνέπεια της διάκρισης μεταξύ άρνησης και ένστασης έγκειται στο βάρος απόδειξης: Στην περίπτωση της άρνησης δεν υφίσταται υποχρέωση του αρνούμενου-εναγόμενου να αποδείξει τους ισχυρισμούς του που στηρίζουν την άρνηση της αγωγής, ενώ στην περίπτωση της ένστασης το βάρος της απόδειξής της έχει ο ενιστάμενος-εναγόμενος.

2Ως άρνηση, απλή ή αιτιολογημένη, θεωρείται η αμφισβήτηση της ιστορικής και νομικής βάσης της αγωγής. Σύμφωνα με το άρθρο 261 ΚΠολΔ, «κάθε διάδικος οφείλει να απαντά με σαφήνεια γενικά ή ειδικά για την αλήθεια ή όχι των πραγματικών ισχυρισμών του αντιδίκου του. Εφόσον δεν αμφισβητήθηκε η αλήθεια κάποιου πραγματικού ισχυρισμού, απόκειται στο δικαστή να κρίνει σε συνδυασμό με την τυχόν γενική άρνηση και το σύνολο των ισχυρισμών των διαδίκων, αν συνάγεται ομολογία ή άρνηση». Η άρνηση είναι ισχυρισμός νέος μεν, μη αυτοτελής δε, σε αντίθεση με την ένσταση η οποία συνιστά πάντοτε νέο και κυρίως αυτοτελή ισχυρισμό. Παράδειγμα άρνησης: Σε δίκη με αίτημα του ενάγοντος-μισθωτού να αναγνωριστεί η ακυρότητα της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας του από τον εργοδότη λόγω καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος (281 ΑΚ), ο εναγόμενος εργοδότης αμφισβητεί είτε ότι απασχολούσε τον μισθωτό με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας είτε ότι η απόλυσή του ήταν καταχρηστική. Σε αυτό το παράδειγμα, ο ενάγων μισθωτός και όχι ο αρνούμενος-εναγόμενος εργοδότης πρέπει να αποδείξει ότι αφενός απασχολείτο στον τελευταίο με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας αφετέρου ότι η απόλυσή του ήταν καταχρηστική.

3Η ένσταση είναι έννοια τόσο του ουσιαστικού δικαίου (ουσιαστικές ενστάσεις) όσο και του δικονομικού δικαίου (δικονομικές ενστάσεις). Κατά τον ορισμό του Μητσόπουλου, ένσταση είναι η κατά της επιθετικής πράξης αντιτασσόμενη αμυντική διαδικαστική πράξη, η επί ιδίας ουσιαστικής ή δικονομικής βάσης ερειδόμενη και αίτημα έχουσα την αναβολή επέλευσης ή την διά παντός άρση των διά της επιθετικής πράξης διωκομένων εννόμων συνεπειών. Σύμφωνα με τον Νικολόπουλο «με τον κοινό όρο

Σελ. 4

4Οι ενστάσεις του ουσιαστικού δικαίου διακρίνονται σε γνήσιες και καταχρηστικές, οι δε γνήσιες πάλι διακρίνονται σε αυτοτελείς και μη αυτοτελείς ή εξαρτημένες. Στο πεδίο του εργατικού δικαίου, χαρακτηριστική καταχρηστική ένσταση είναι εκείνη του άρθρου 280 ΑΚ περί αποσβεστικής προθεσμίας (π.χ. η τρίμηνη προθεσμία έγερσης της αγωγής του άρθρου 6 παρ. 1 του Ν 3198/1955 για τις αξιώσεις μισθωτού που πηγάζουν από άκυρη καταγγελία της σχέσης εργασίας), ενώ χαρακτηριστική γνήσια –αυτοτελής- ένσταση είναι η ένσταση καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος (281 ΑΚ) και γνήσια μη αυτοτελής ένσταση είναι η -επίσης σημαντική στην εργατική δίκη- ένσταση επίσχεσης (325 ΑΚ).

5Από την άλλη πλευρά, οι ενστάσεις δικονομικού δικαίου είναι μεταξύ άλλων οι προβλεπόμενες στο άρθρο 263 ΚΠολΔ [α) ένσταση αναρμοδιότητας, β) ένσταση υπαγωγής της διαφοράς σε διαιτησία, γ) ένσταση έλλειψης εγγυοδοσίας, δ) ένσταση μη καταβολής των εξόδων της προηγούμενης δίκης, ε) ένσταση ύπαρξης προθεσμίας για την αποποίηση κληρονομίας, στ) ένσταση προσεπίκλησης ομοδίκων ή υπόχρεων για αποζημίωση], αλλά και οι ενστάσεις οι σχετικές με τα αποδεικτικά μέσα (π.χ. ένσταση πλαστότητας αποδεικτικού εγγράφου) κ.λπ.

Σελ. 5

6Στην ένσταση του εναγομένου, ο ενάγων μπορεί να προτείνει αντένσταση, ενώ ο εναγόμενος μπορεί να αντιπροτείνει επαντένσταση κ.ο.κ. Σύμφωνα με τον Μπέη «ένας πραγματικός ισχυρισμός είναι αντένσταση όταν προϋποθέτει έστω και σιωπηρά, τη συνδρομή των γεγονότων που στηρίζουν την ένσταση του αντιδίκου, πλην εμποδίζει τη λειτουργία της, επειδή ανταποκρίνεται στις προϋποθέσεις ενός άλλου κανόνα, ο οποίος εισάγει εξαίρεση από τον κανόνα που στηρίζει η ένσταση». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αντένστασης στο εργατικό δίκαιο είναι ο ισχυρισμός του ενάγοντος μισθωτού ο οποίος ζητεί αποδοχές υπερημερίας, ότι η καταγγελία της σύμβασης εργασίας που προτείνεται κατ’ ένσταση από τον εργοδότη, είναι άκυρη.

7Εξάλλου, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 262 ΚΠολΔ, που αφορά στο περιεχόμενο της ένστασης «1. Η ένσταση πρέπει να περιλαμβάνει ορισμένη αίτηση και σαφή έκθεση των γεγονότων που τη θεμελιώνουν. Ο ενιστάμενος μπορεί να συμπληρώσει, να διευκρινίσει ή να διορθώσει τους ισχυρισμούς του με προφορική δήλωση που καταχωρίζεται στα πρακτικά. 2. Ενστάσεις από δικαίωμα τρίτου επιτρέπονται μόνο στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος». Από τη στιγμή που ο ΚΠολΔ αξιώνει με την διάταξη του άρθρου 262 παρ. 1 την υποβολή αιτήματος, συνάγεται ότι η εξώδικη προβολή της ένστασης δεν παράγει δικονομικές συνέπειες, αλλά μόνον –ενδεχομένως- ουσιαστικές. Με την διάταξη του άρθρου 262 παρ. 2 ΚΠολΔ καθιερώνεται ο κανόνας του ανεπίτρεπτου της προβολής γνήσιων ενστάσεων από δικαίωμα τρίτου, καθώς μια τέτοια δυνατότητα θα έθιγε τις θεμελιώδεις αρχές περί νομιμοποίησης των διαδίκων. Αντιθέτως, επιτρέπεται η προβολή καταχρηστικών ενστάσεων από τον εναγόμενο έστω και αν θεμελιώνονται σε ενέργεια ή παράλειψη τρίτου.

8Απαραίτητο στοιχείο του παραδεκτού κάθε ένστασης (είτε γνήσιας είτε καταχρηστικής) είναι να συνοδεύεται από συγκεκριμένο αίτημα. Συνέπεια της μη συνοδείας της ένστασης από αίτημα είναι αφενός η μη δημιουργία βάρους αντίκρουσης αυτής από

Σελ. 6

9Τα μέσα επίθεσης και άμυνας προβάλλονται με τις προτάσεις, διαφορετικά είναι απαράδεκτα. Το απαράδεκτο αυτό δεν ισχύει για τους ισχυρισμούς που λαμβάνονται υπόψη αυτεπαγγέλτως ή που μπορεί να προταθούν σε κάθε στάση της δίκης. Σύμφωνα με το άρθρο 591 παρ. 1 περ. γ’ οι προτάσεις στις ειδικές διαδικασίες, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι εργατικές διαφορές ως μέρος των περιουσιακών διαφορών, κατατίθενται το αργότερο κατά τη συζήτηση. Τα περιεχόμενα στις προτάσεις μέσα επίθεσης και άμυνας (δηλαδή οι ενστάσεις/αντενστάσεις) προτείνονται συνοπτικά και προφορικά και καταχωρίζονται στα πρακτικά της συζήτησης, διαφορετικά είναι απαράδεκτα (άρθρο 591 παρ. 1 περ. δ). Τέλος, ενστάσεις/αντενστάσεις μπορούν να προβληθούν και στο πλαίσιο της λεγόμενης προσθήκης/αντίκρουσης των προτάσεων που κατατίθεται έως τη δωδεκάτη ώρα της τρίτης εργάσιμης ημέρα από τη συζήτηση, αλλά μόνο για την αντίκρουση ισχυρισμών που προτάθηκαν (άρθρο 591 παρ. 1 περ. στ’).

10Από τη διάταξη του άρθρου 116 ΚΠολΔ σύμφωνα με την οποία «οι διάδικοι…οφείλουν να τηρούν τους κανόνες των χρηστών ηθών και της καλής πίστης, να αποφεύγουν ενέργειες που φανερά οδηγούν στην παρέλκυση της δίκης, να εκθέτουν τα πραγματικά γεγονότα που αναφέρονται στην υπόθεση, έτσι ακριβώς όπως τα γνωρίζουν με πληρότητα και σύμφωνα με την αλήθεια, αποφεύγοντας διφορούμενες και ασαφείς εκφράσεις», προκύπτει το ανεπίτρεπτο προτάσεως αντιφατικών ενστάσεων.

11Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 273 ΑΚ, «οι ενστάσεις εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά δεν παραγράφονται». Με αυτήν την διάταξη καθιερώνεται το απαράγραπτο του εν γένει αμυντικού δικαιώματος του εκδηλούμενου με τις ενστάσεις και

Σελ. 7

12Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, η προβολή ένστασης (ή αντένστασης κ.ο.κ.) δεν δημιουργεί εκκρεμοδικία. Κατά τον Ράμμο, «διά της προτάσεως ενστάσεων δεν παράγεται κατά κανόνα εκκρεμοδικία, διότι διά τούτων, και όταν αυταί πηγάζουσιν εκ του ουσιαστικού δικαίου δεν εισάγεται προς διάγνωσιν νέον δικαίωμα ή νέα έννομος σχέσις, εκτός της διά της αγωγής ή της ανταγωγής προβληθείσης, αλλ’ απλώς αποκρούεται αυτή». Μόνη εξαίρεση εκείνη της διάταξης του άρθρου 221 παρ. 2 ΚΠολΔ, σύμφωνα με την οποία «εκκρεμοδικία συνεπάγεται […] και η πρόταση ένστασης συμψηφισμού».

13Όσον αφορά στην κάλυψη των ενστάσεων από τα αντικειμενικά όρια του δεδικασμένου, το ζήτημα ρυθμίζεται από την διάταξη του άρθρου 330 ΚΠολΔ, σύμφωνα με την οποία «το δεδικασμένο εκτείνεται στις ενστάσεις που προτάθηκαν, καθώς και σε εκείνες που μπορούσαν να προταθούν και δεν προτάθηκαν. Από τις ενστάσεις που δεν προτάθηκαν εξαιρούνται εκείνες που στηρίζονται σε αυτοτελές δικαίωμα που μπορεί να ασκηθεί και με κύρια αγωγή». Από εκείνες που δεν προτάθηκαν καλύπτονται: α) όλες οι ενστάσεις από το δικονομικό δίκαιο, β) όλες οι καταχρηστικές ενστάσεις, δηλαδή εκείνες που στηρίζονται επί απλών πραγματικών περιστατικών και γ) όλες οι γνήσιες αυτοτελείς ή αυθύπαρκτες ενστάσεις, δηλαδή εκείνες που, όπως και οι καταχρηστικές, στηρίζονται επί απλού πραγματικού γεγονότος, αλλά περαιτέρω στηρίζουν διαπλαστικό δικαίωμα του εναγομένου, ώστε να αποτελούν παραλλήλως και ενστάσεις υπό ουσιαστική έννοια. Καλύπτονται, επίσης, οι κατά του προδικαστικού ζητήματος ενστάσεις κατά την ίδια έκταση, είτε το προδικαστικό ζήτημα αφορά τις διαδικαστικές προϋποθέσεις είτε αφορά το επίδικο δικαίωμα (κύριο ζήτημα), και αδιαφόρως εάν η ένσταση ανάγεται στην ύπαρξη της προδικαστικής έννομης σχέσης ή στην έκταση της ευθύνης απ’ αυτή. Η ένσταση που δεν προτάθηκε καλύπτεται από το δεδικασμένο, εφόσον ήταν δυνατό να προταθεί κατά τη διάρκεια προηγούμενης δίκης, εφόσον δηλαδή υπήρχαν από τότε όλα τα απαιτούμενα για τη θεμελίωση της γεγονότα,

Σελ. 8

Σελ. 9

14Από το συνδυασμό των άρθρων 591 και 527 ΚΠολΔ προκύπτει ότι καταρχήν είναι απαράδεκτη η προβολή ενστάσεων ή αντενστάσεων (δηλ. νέων αυτοτελών ισχυρισμών) για πρώτη φορά με την έφεση ή την αντέφεση ενώπιον του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου, εκτός αν αυτοί 1) προτείνονται από τον εφεσίβλητο, ενάγοντα, εναγόμενο ή εκείνον που είχε παρέμβει, ως υπεράσπιση κατά της έφεσης και δεν μεταβάλλεται με τους ισχυρισμούς αυτούς η βάση της αγωγής ή της παρέμβασης, ή προτείνονται από εκείνον που παρεμβαίνει για πρώτη φορά στην κατ’ έφεση δίκη με πρόσθετη παρέμβαση, θεωρείται όμως αναγκαίος ομόδικος του αρχικού διαδίκου, 2) γεννήθηκαν μετά την συζήτηση στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο, 3) λαμβάνονται υπόψη αυτεπαγγέλτως ή μπορεί να προταθούν σε κάθε στάση της δίκης, 4) το δικαστήριο κρίνει ότι δεν προβλήθηκαν εγκαίρως με τις προτάσεις από δικαιολογημένη αιτία, το οποίο ισχύει και για την ένσταση κατάχρησης δικαιώματος, 5) προέκυψαν για πρώτη φορά μεταγενέστερα, και 6) αποδεικνύονται με δικαστική ομολογία του αντιδίκου ή αποδεικνύονται εγγράφως. Εξάλλου, το Εφετείο δεν μπορεί να εξετάσει ένσταση που απορρίφθηκε πρωτοδίκως ως αόριστη εκτός αν προσβάλλεται η σχετική κρίση της εκκαλουμένης.

15Ως «πράγματα» θεωρούνται αυτοτελείς πραγματικοί ισχυρισμοί των διαδίκων, οι οποίοι ασκούν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης και τείνουν στην θεμελίωση ή την κατάλυση ή παρακώλυση ουσιαστικού ή δικονομικού δικαιώματος, ασκηθέντος διά της αγωγής, ανταγωγής, ένστασης ή αντένστασης. Συνεπώς, «πράγματα» είναι και οι ενστάσεις, ως αυτοτελείς ισχυρισμοί και ως εκ τούτου αν το δικαστήριο παρά το νόμο έλαβε υπόψη ενστάσεις που δεν προτάθηκαν ή δεν έλαβε υπόψη ενστάσεις που προτάθηκαν και έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης επιτρέπεται αναίρεση κατ’ άρθρο 559 αρ. 8 ΚΠολΔ. Δεν επιτρέπεται προβολή ενώπιον του Αρείου Πάγου ενστάσεων που στηρίζονται σε λόγους αποσβεστικούς της επίδικης απαίτησης, όπως είναι η ένσταση παραγραφής είτε αυτοί γεννήθηκαν μετά την έκδοση της προσβαλλομένης είτε προϋπήρχαν αλλά δεν προβλήθηκαν στο δικαστήριο της ουσίας.

Σελ. 10

16Η εργατική δίκη διεξάγεται με τους κανόνες των ειδικών διαδικασιών (άρθρα 591 επ. ΚΠολΔ), αποτελώντας ήδη μέρος των περιουσιακών διαφορών (άρθρο 614 ΚΠολΔ). Η ειδική διαδικασία των περιουσιακών/εργατικών διαφορών επηρεάζει και το ζήτημα των ενστάσεων στην εργατική δίκη, καθώς δεν ισχύουν οι διατάξεις των άρθρων 237 επ., αλλά οι διατάξεις των άρθρων 591 επ. ΚΠολΔ. Ειδικότερα, σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 666 παρ. 1 ΚΠολΔ, κατά τη διαδικασία των εργατικών διαφορών] ενώπιον του μονομελούς πρωτοδικείου εφαρμόζονται οι διατάξεις που ρυθμίζουν τη διαδικασία ενώπιον των ειρηνοδικείων. Από την προηγούμενη διάταξη συνάγεται ότι κατά τη διαδικασία των εργατικών διαφορών, οι ενστάσεις και αντενστάσεις προτείνονται προφορικώς, με καταχώρισή τους στα πρακτικά μέχρι το τέλος της συζήτησης στο ακροατήριο. Με την μετά τη συζήτηση προσθήκη στις προτάσεις δεν μπορούν να προταθούν νέοι ισχυρισμοί, συνεπώς ούτε ενστάσεις, οι οποίες όπως προαναφέρθηκε είναι πάντοτε νέοι ισχυρισμοί.

Σελ. 11

Σελ. 12

1Για την εγκυρότητα της εργασιακής σύμβασης απαιτείται να συντρέχουν κατά την σύναψη αυτής οι γενικές προϋποθέσεις κύρους των δικαιοπραξιών (127 ΑΚ επ.), όπως είναι η δικαιοπρακτική ικανότητα των μερών (130 ΑΚ), η νόμιμη εκπροσώπηση αυτών (211 ΑΚ επ.), η τήρηση του τύπου (158 ΑΚ) στις περιπτώσεις εκείνες που ο τύπος ορίζεται ως συστατικός και η μη αντίθεση σε απαγορευτική διάταξη νόμου ή στα χρηστά ήθη (174, 178, 179 ΑΚ). Ιδίως, η σύναψη σύμβασης εργασίας είναι άκυρη, όταν ειδικές νομοθετικές διατάξεις προβλέπουν για τον εργαζόμενο την απόκτηση επαγγελματικής άδειας άσκησης συγκεκριμένου επαγγέλματος ή άλλων ειδικών αδειών

Σελ. 13

Σελ. 14

2Εάν συντρέχει λόγος ακυρότητας της εργασιακής σύμβασης, ο εναγόμενος προβάλλει κατ’ ένσταση τον ισχυρισμό αυτόν (περί ακυρότητας) και οφείλει να επικαλεστεί και να αποδείξει τα περιστατικά που τον θεμελιώνουν, ιδίως δε όσον αφορά στην έλλειψη βιβλιαρίου υγείας του εργαζομένου (ή ειδικής άδειας εργασίας), ως λόγος ακυρότητας της εργασιακής σύμβασης, ο σχετικός ισχυρισμός αποτελεί ένσταση του εναγομένου εργοδότη περί ακυρότητας της σύμβασης εργασίας και ο ενάγων εργαζόμενος φέρει το βάρος απόδειξης του θετικού γεγονότος ότι έχει το απαιτούμενο βιβλιάριο υγείας ή την ειδική άδεια εργασίας, η παραδοχή δε της ένστασης αυτής συνεπάγεται την απόρριψη της αγωγής ως ουσιαστικά αβάσιμης και όχι ως αόριστης. Η εν λόγω ένσταση της ακυρότητας της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας λόγω έλλειψης του βιβλιαρίου υγείας ερευνάται και αυτεπαγγέλτως από το αρμόδιο δικαστήριο επειδή αφορά στη δημόσια τάξη, καθόσον η θέσπιση των οικείων νομοθετικών διατάξεων

Σελ. 15

3Σε περίπτωση που η σύμβαση εργασίας είναι εξ αρχής ή καταστεί μεταγενέστερα άκυρη, ο εργοδότης που δεν αποδέχεται τις υπηρεσίες του εργαζόμενου δεν περιέρχεται σε υπερημερία και κατά συνέπεια δεν οφείλει αποδοχές υπερημερίας. Εφόσον ο εργαζόμενος παρέσχε την εργασία για την οποία προσλήφθηκε, η ακυρότητα της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας έχει ως συνέπεια ότι ο εργαζόμενος τελεί σε απλή σχέση εργασίας με τον εργοδότη του, και η ωφέλεια που καθένας εξ αυτών αποκόμισε χωρίς νόμιμη αιτία (χωρίς δηλαδή την ύπαρξη έγκυρης σύμβασης εξαρτημένης εργασίας) αναζητείται βάσει των διατάξεων περί αδικαιολόγητου πλουτισμού (904 ΑΚ επ.). Ειδικότερα, ο εργαζόμενος δικαιούται για την εργασία που προσέφερε να αξιώσει κατά τις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού διατάξεις (904 ΑΚ) την αμοιβή που ο εργοδότης θα κατέβαλλε δυνάμει έγκυρης σύμβασης εργασίας σε άλλον εργαζόμενο του αυτού επαγγέλματος και των αυτών επαγγελματικών προσόντων και ικανοτήτων για την ίδια εργασία, υπό τις επικρατούσες στον τόπο παροχής της εργασίας συνθήκες, χωρίς όμως να λαμβάνονται υπόψη οι προσαυξήσεις που θα εδικαιούτο αυτός (ο εργαζόμενος) εάν συνήπτε έγκυρη σύμβαση εργασίας, μη λαμβανομένων υπόψη των συντρεχουσών στο πρόσωπό του ιδιαιτέρων περιστάσεων, όπως η ύπαρξη γάμου,

Σελ. 16

Σελ. 17

4Οι αξιώσεις όμως του εργαζομένου επί άκυρης σύμβασης εργασίας σχετικές με την καταβολή των επιδομάτων εορτών (Χριστουγέννων και Πάσχα) και των αποδοχών και του επιδόματος άδειας στηρίζονται ευθέως στις οικείες διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας και όχι στις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, όπως και η προσαύξηση για την παροχή κατ’ εξαίρεση υπερωρίας, και κατά συνέπεια οποιαδήποτε συμφωνία περί παραίτησης του εργαζομένου από τις εν λόγω μισθολογικές του αξιώσεις είναι άκυρη. Ο εργαζόμενος δικαιούται ευθέως εκ του νόμου (ex lege) και όχι κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό και την νόμιμη αποζημίωση απόλυσης (Ν 3198/1955) στην περίπτωση που καταγγελθεί από τον εργοδότη η άκυρη σύμβαση εργασίας.

Σελ. 18

5Τα συμβαλλόμενα μέρη μπορούν να επικυρώσουν ρητά ή σιωπηρά την άκυρη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας (183 ΑΚ) και ο αντίστοιχος ισχυρισμός περί επικύρωσης της άκυρης σύμβασης αποτελεί αντένσταση του ενάγοντος εργαζομένου. Συγκεκριμένα, η επικύρωση άκυρης δικαιοπραξίας ισχύει ως νέα κατάρτισή της (183 §1 ΑΚ), δηλαδή αποτελεί νέα δικαιοπραξία για την οποία απαιτείται η συνδρομή όλων των όρων για την εξ υπαρχής έγκυρη κατάρτιση αυτής, ενώ κατά τον ερμηνευτικό κανόνα του άρθρου 183 §2 ΑΚ, αν οι συμβαλλόμενοι επικύρωσαν άκυρη σύμβαση, σε περίπτωση αμφιβολίας, δημιουργείται αμοιβαία μεταξύ τους υποχρέωση για κάθε παροχή που θα όφειλαν αν η σύμβαση ήταν έγκυρη από την αρχή, δηλαδή, σε περίπτωση αμφιβολίας, η επικύρωση άκυρης ενοχικής σύμβασης έχει αναδρομικά αποτελέσματα. Συνεπώς, για την επικύρωση άκυρης σύμβασης απαιτείται νέα σύμπτωση των δηλώσεων βούλησης των συμβαλλομένων μερών, τα οποία, με βάση την αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων (361 ΑΚ), είναι ελεύθερα να συμφωνήσουν ή όχι στην επικύρωσή της. Η σχετική με την επικύρωση δήλωση βούλησης των συμβαλλόμενων μερών μπορεί να είναι είτε ρητή είτε σιωπηρή, στηριζόμενη σε συγκεκριμένα πραγματικά γεγονότα που εκφράζουν αντίστοιχη βούληση, τέτοια δε, ιδίως, σιωπηρή επικύρωση της εξ αρχής άκυρης σύμβασης εργασίας αποτελεί και η συνέχιση της αποδοχής όπως και προηγουμένως των υπηρεσιών του εργαζομένου από τον εργοδότη, ο οποίος γνώριζε τόσο την έλλειψη του απαιτούμενου όρου του κύρους της δικαιοπραξίας κατά την κατάρτιση της συγκεκριμένης εργασιακής σύμβασης όσο και την μεταγενέστερη απόκτησή του. Αν όμως εκδηλωθεί βούληση του εργοδότη -και τούτο είναι πραγματικό ζήτημα, υποκείμενο στην κυριαρχική κρίση του δικαστηρίου της ουσίας- περί αποκρούσεως των υπηρεσιών του εργαζομένου παρά την γνωστοποίηση σ’ αυτόν (στον εργοδότη) της απόκτησης/συνδρομής του ελλείποντος όρου εγκυρότητας της δικαιοπραξίας, τότε αποκλείεται η επικύρωση της άκυρης σύμβασης εργασίας.

Σελ. 19

6Το δικαίωμα επίκλησης της ακυρότητας της εργασιακής σύμβασης υπόκειται, όπως κάθε δικαίωμα, στους περιορισμούς του άρθρου 281 ΑΚ και αποκρούεται εφόσον υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη, τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός και οικονομικός σκοπός του. Καταχρηστική άσκηση του εν λόγω δικαιώματος υφίσταται και σε περίπτωση αδράνειας του δικαιούχου να ασκήσει το δικαίωμά του, όπου κατά την τελευταία, αν συνοδεύεται και από άλλες περιστάσεις, μπορεί να θεμελιώσει την ένσταση καταχρηστικότητας υπό την ειδικότερη μορφή της αποδυνάμωσης του δικαιώματος. Ο ισχυρισμός του ενάγοντος ότι η ένσταση ακυρότητας που επικαλείται ο εναγόμενος προβάλλεται καταχρηστικά (281 ΑΚ) αποτελεί αντένσταση και προκειμένου σε μια τέτοια περίπτωση να έχει έρεισμα στο νόμο ο περί καταχρηστικής προβολής της ακυρότητας της εργασιακής σύμβασης ισχυρισμός, πρέπει ο διάδικος που

Σελ. 20

7Από τα άρθρα 904 εδ. α΄ και β΄ ΑΚ, σύμφωνα με το οποίο «Όποιος έγινε πλουσιότερος χωρίς νόμιμη αιτία από την περιουσία ή με ζημία άλλου έχει υποχρέωση να αποδώσει την ωφέλεια. Η υποχρέωση αυτή γεννιέται ιδίως σε περίπτωση παροχής αχρεώστητης ή παροχής για αιτία που δεν επακολούθησε ή έληξε ή αιτία παράνομη ή ανήθικη», 908 ΑΚ, σύμφωνα με το οποίο «Ο λήπτης οφείλει να αποδώσει το πράγμα που έλαβε ή το αντάλλαγμα που τυχόν έλαβε απ’ αυτό.