ΕΝΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΚΗ

[1] ΕΝΣΤΑΣΗ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ

ΕΙΔΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– Αρβανιτάκης Π., Παρατηρήσεις στην ΕφΑθ 2888/2009, ΕΠολΔ 2010, 197 επ. – Βεγλερής Φ., Ιδιοµορφίες και στάδια του ελληνικού διοικητικού δικαίου, σε: Προσφορά στον Γ. Μιχαηλίδη-Νουάρο, τόµ. Α, σελ. 107 επ. – Καλαβρός Κ., Δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων για αθλητικές διαφορές, ΝοΒ 1984, 532 επ. – Καράκωστας Β., Παρατηρήσεις στην ΤρΔΠρΑθ 8201/1989, ΔΦΝ 1990, 1448 επ. – Κόρσος Δ., Οι διαφορές εκ της εφαρµογής της νοµοθεσίας περί εισπράξεως δηµοσίων εσόδων, Τιµητικός Τόµος Γ. Μητσόπουλου ΙΙ (1993), σελ. 663 επ. – Κουσούλης Στ., Θεµελιώδη προβλήµατα της διαιτησίας, τόµ. Β (1996). – Κουταλιανός Στ., (παρατηρήσεις στην ΑΠ 92/2010), ΕΠολΔ 2010, 826-829 – Καΐσης Αθ., Ακύρωση διαιτητικών αποφάσεων, 1989. – Κρητικός Αθ., Καθορισµός της προσήκουσας δικαιοδοσίας κατά του ελληνικού Δηµοσίου για την αγωγή αποζηµίωσης από αυτοκινητικό ατύχηµα βάσει του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ, Δ 1990, 114 επ. – Μπέης Κ./Καλαβρός Κ., Ακύρωση διαιτητικής απόφασης σε περίπτωση συµβατικού και νοµοθετικού αποκλεισµού του σχετικού διαπλαστικού δικαιώµατος (γνωµ.) Δ 1987, 148 επ. – Μπεκιαρίδης Γ., Οι µουφτήδες ως θρησκευτικοί ηγέται των µουσουλµάνων της περιφερείας των και ως δηµόσιαι αρχαί, Αρµ 1973, 885 επ. – Νίκας Ν., Το κύρος της ρήτρας υπαγωγής των µεταξύ των αµειβοµένων καλαθοσφαιριστών και των σωµατείων τους συµβατικών διαφορών στις επιτροπές επίλυσης οικονοµικών διαφορών αµειβόµενης καλαθοσφαίρισης, Αρµ 1994, 508 επ. – Ο ίδιος, Δικαιοδοσία για την εκδίκαση διαφορών από ατυχήµατα που προκαλούν αυτοκίνητα οδηγούµενα από κρατικά όργανα, ΕλλΔνη 1995, 525 επ. – Παπαχρήστου Β., Παρατηρήσεις στην ΑΕΔ 18/1993, Δ 1994, 873 επ. – Ο ίδιος, Παρατηρήσεις στην ΣτΕ 13/1994, Δ 1995, 332 επ. – Ρέµελης Κ., Οι διαφορές από συµβάσεις εργασίας ιδιωτικού δικαίου µε το δηµόσιο, ΝΠΔΔ και ΟΤΑ, ΕΕργΔ 1995, 387 επ. – Σκουρής Β., Οι διοικητικές συµβάσεις και τα πρωτόκολλα διοικητικής αποβολής, ΕΝΟΒΕ 1990, 31 επ. – Σοφιαλίδης Α., Η δικαιοδοσία των διοικητικών ή των πολιτικών δικαστηρίων στις διαφορές από την εφαρµογή του ΚΕΔΕ, ΕΝΟΒΕ 1990, 43 επ. – Σταθόπουλος Μ., Φύση και συνταγµατικότητα των συµβάσεων και επιτροπών ως προς τις σχέσεις ΤΑΚ και καλαθοσφαιριστών, ΕΑΔ 1995, 411 επ. – Σταµατόπουλος Στ., Διαφορές του ΚΕΔΕ και δικαιοδοσία των πολιτικών ή διοικητικών δικαστηρίων µετά τον Ν 1406/1983, Δ 1987, 45 επ. – Ο ίδιος, Οι διοικητικές διαφορές και τα πολιτικά δικαστήρια µετά το Ν 1406/1983, Δ 1984, 3 επ. – Συµεωνίδης Ι., Τα όρια της δικαιοδοσίας των πολιτικών και διοικητικών δικαστηρίων, 1995. – Τσιτσελίκης Κ., Η θέση του µουφτή στην ελληνική έννοµη τάξη, σε: Νοµικά ζητήµατα θρησκευτικής ετερότητας στην Ελλάδα, σελ. 271 επ. – Χασάπης Κ., Τα δηµόσια έργα, ΝοΒ 1987, 1170 επ. – Χρονοπούλου Κ., Δικονοµικά ζητήµατα κατά την επίλυση αθλητικών διαφορών, 2008. – Ψωµάς Ι., Ο αναιρετικός λόγος του άρθρου 559 αριθ. 4, Δ 1998, 579 επ.

απαράδεκτο ελλείψει δικαιοδοσίας είτε µε αυτεπάγγελτη ενέργεια του δικαστηρίου είτε κατόπιν υποβολής σχετικής ένστασης από τον εναγόµενο.

ΙΙ. Νοµική φύση

ΙΙΙ. Αντικείµενο της δικαιοδοσίας των πολιτικών δικαστηρίων

Κατά λογική αναγκαιότητα, εποµένως, η ένσταση ελλείψεως της δικαιοδοσίας των πολιτικών δικαστηρίων περιλαµβάνει τον ισχυρισµό ότι η ενώπιον του δικάζοντος πολιτικού δικαστηρίου υπόθεση ή διαφορά δεν συγκαταριθµείται στις αναφερόµενες στο άρθρο 1 υποθέσεις και διαφορές, είτε διότι κατά το Σύνταγµα ανήκει στη δικαιοδοσία άλλου δικαιοδοτικού κλάδου, των ποινικών ή, συνηθέστερα, των διοικητικών δικαστηρίων, είτε διότι έχει εγκύρως από τα ενδιαφερόµενα µέρη υπαχθεί στη διαιτησία. Ειδικότερα:

ΙV. Τυπολογικές µορφές εµφάνισης της σχετικής ένστασης

A. Ύπαρξη ιδιωτικής διαφοράς, την οποία ο νόµος έχει υπαγάγει σε άλλο δικαστήριο ή δικαιοδοτικό όργανο (άρθρo 1 περ. α’ ΚΠολΔ)

1. Αθλητικές Διαφορές

2725/1999. Κατόπιν της ως άνω τροποποίησης και κατάργησης, που επήλθαν στις παραγράφους 1 και 9, αντίστοιχα, του άρθρου 95 Ν 2725/1999, oι οικονομικές διαφορές που προκύπτουν από τις συμβάσεις μεταξύ αθλητών ή των προπονητών και των Α.Α.Ε. ή των αθλητικών σωματείων, που διατηρούν Τ.Α.Α., υπάγονται σε υποχρεωτική διαιτησία και επιλύονται διαιτητικά σε πρώτο και σε δεύτερο βαθμό από τις επιτροπές επίλυσης οικονομικών διαφορών, που έχουν αρμοδίως, κατά νόμο, από πριν συγκροτηθεί (άρθρο 95 παρ. 3 και 4 Ν 2725/1999, όπως αυτές τροποποιήθηκαν με τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 13 Ν 3262/2004), μόνον, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά με ρητό όρο της σχετικής σύμβασης τους, ενώ εάν αντίθετα τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν με ρητό όρο της συμβάσεως τους ορίσει διαφορετικά, τότε δεν είναι υποχρεωτική η υπαγωγή της διαφοράς στην διαιτητική διαδικασία επίλυσης ενώπιον των ως άνω επιτροπών επίλυσης οικονομικών διαφορών, αλλά ισχύουν τα συμφωνηθέντα με τον σχετικό όρο της συμβάσεώς τους και η διαφορά επιλύεται, όπως έχει οριστεί με τον σχετικό ρητό αυτόν όρο. Αυτές οι επιτροπές επίλυσης οικονομικών διαφορών εκλαµβάνονται ως όργανα διαρκούς διαιτησίας µε αποτέλεσµα, αν ο αθλητής ή προπονητής προσφύγει απευθείας στα πολιτικά δικαστήρια, να αποκρούεται µε την ένσταση για υπαγωγή της διαφοράς σε διαιτησία.

τισµός τελεί υπό την εποπτεία του κράτους. Παράλληλα, έγινε προσπάθεια να ξεπερασθεί το συνταγµατικό εµπόδιο πως πρόκειται για υποχρεωτική διαιτησία µε το επιχείρηµα ότι η, µε τις διατάξεις του Ν 2725/1999 όπως ισχύει σήµερα, υπαγωγή των παραπάνω ιδιωτικών διαφορών στη θεσπιζόµενη διαιτησία δεν είναι στην πραγµατικότητα υποχρεωτική αλλά εκούσια, αφού τα αθλητικά σωµατεία και οι αθλητές, µε τη θέλησή τους υπήχθησαν στις ρυθµίσεις των παραπάνω διατάξεων, µε το να προκρίνουν να ενταχθούν στον επαγγελµατικό αθλητισµό για να λαµβάνουν µέρος στις διοργανώσεις των αγώνων πρωταθλήµατος κ.λπ. δοθέντος ότι, για να ιδρυθεί τµήµα αµειβοµένων αθλητών, απαιτείται απόφαση της γενικής συνελεύσεως των µελών του αθλητικού σωµατείου, λαµβανόµενη µε την παρουσία του ηµίσεως τουλάχιστον των µελών και µε την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων.

Από τις διατάξεις του άρθρου 118Α παρ. 4, 5 Ν 2725/1999, το οποίο προστέθηκε με το άρθρο 20 Ν 3479/2006 και ισχύει από τη δημοσίευση του Νόμου αυτού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ Α’ 152/19.7.2006), οι οποίες δεν είναι αντίθετες προς τις διατάξεις των άρθρων 4, 25 § 1, 106, άρθρο 5 παρ. 1 και 3 του Συντάγματος, με το οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα της οικονομικής ελευθερίας, στο οποίο περιλαμβάνεται και το δικαίωμα ανάπτυξης επιχειρηματικής δραστηριότητας με την ίδρυση και λειτουργία εμπορικών εταιρειών, συνάγεται ότι ο νομοθέτης, κατά παρέκκλιση της διάταξης του άρθρου 32 του Εμπορικού Νόμου, καθιέρωσε στις αθλητικές ανώνυμες εταιρείες (και στα άλλα νομικά πρόσωπα που αναφέρονται στη διάταξη), που συμμετέχουν στα επαγγελματικά πρωταθλήματα, συνευθύνη για τα χρέη των τελευταίων προς τους τρίτους, των φυσικών προσώπων, τα οποία διευθύνουν ή διαχειρίζονται τις υποθέσεις αυτών και συγκεκριμένα, όπως προεκτέθηκε, των προέδρων των Διοικητικών Συμβουλίων, των Διευθυντών, των διαχειριστών, των Διευθυνόντων Συμβούλων των προσωρινών διοικήσεων που διορίσθηκαν με βάση το άρθρο 69 ΑΚ και κατ’ επέκταση παθητική νομιμοποίηση των τελευταίων για τα προαναφερόμενα χρέη προς τρίτους.

2. Η δικαιοδοτική δραστηριότητα του Μουφτή

οικογενειακού δικαίου θα διέπονται όχι από τον ιερό Μουσουλµανικό Νόµο, η εφαρµογή του οποίου προϋποθέτει σύναψη έγκυρου θρησκευτικού γάµου κατά τους κανόνες της µουσουλµανικής θρησκείας, αλλά από τις διατάξεις του κοινού δικαίου, υπαγόµενα στη δικαιοδοσία των αρµοδίων τακτικών πολιτικών δικαστηρίων και όχι στη δικαιοδοσία του Μουφτή

Πάντως, στην περίπτωση που έχει εισαχθεί στο δικαστήριο προς εκδίκαση διεκδικητική ή αναγνωριστική της κυριότητας αγωγή ακινήτων, μεταξύ διαδίκων που είναι Έλληνες υπήκοοι και Μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και έχει καταχθεί στην δίκη ως κύριο ζήτημα το δικαίωμα συγκυριότητας του ενάγοντος επί των επιδίκων αστικών ακινήτων, που είναι καθαρής ιδιοκτησίας (μούλκια), το παρεμπίπτον ζήτημα της κληρονομικής διαδοχής, στην οποία στηρίζεται το δικαίωμα αυτό του ενάγοντος, καίτοι εκφεύγει της δικαιοδοσίας του, είχε εξουσία το δικαστήριο να το εξετάσει παρεμπιπτόντως.

3. Η πολιτική αγωγή

μη και όταν από διάταξη νόμου η υποχρέωση για την αποκατάσταση της ζημίας ή την ικανοποίηση της ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης περιορίζεται αποκλειστικά σε τρίτο πρόσωπο, μπορούν να παραστούν στο ποινικό δικαστήριο για την υποστήριξη της κατηγορίας. Κατόπιν της εν λόγω τροποποίησης καταργήθηκε η δυνατότητα του ποινικού δικαστηρίου να ασκήσει αστική δικαιοδοσία, εφόσον γίνει νοµότυπα και εµπρόθεσµα και σύµφωνα µε τις προαναφερθείσες διατάξεις, ενώπιον εκκρεµούς ποινικής διαδικασίας, δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής σύµφωνα µε τα άρθρα 63 επ. του προϊσχύσαντος Κώδικα Ποινικής Δικονοµίας. Με το ισχύον, δηλαδή, καθεστώς μετά την ισχύ του Ν 4620/2019, ο παλαιός θεσμός του “πολιτικώς ενάγοντος”, ως διαδίκου της επ’ ακροατηρίω ποινικής διαδικασίας, αντικαταστάθηκε με τον παριστάμενο για την υποστήριξη της κατηγορίας. Ο θιγόμενος δηλαδή πλέον παρίσταται μόνο για να εκφράσει τα επιχειρήματά του προς υποστήριξη της κατηγορίας, χωρίς να έχει τη δυνατότητα προβολής της αστικής αξιώσεώς του. Εξακολουθεί, πάντως, κατά τον ΚΠΔ να επιτρέπεται η παραίτηση από τη πολιτική αγωγή, αλλά μόνο με ρητή δήλωση και τήρηση των διατυπώσεων των διατάξεων των άρθρων 83 και 84 ΚΠΔ .

4. Υπαγωγή διαφοράς στη διαιτησία

αιτησία που σχετίζεται µε τις επενδύσεις και την προστασία κεφαλαίων του εξωτερικού (άρθρο 107 Συντ. και άρθρο 12 Ν 2687/1953).

Β. Ύπαρξη διοικητικής διαφοράς

1. Επί υπαλληλικών διαφορών

την κάλυψη εκτάκτων αναγκών (103 παρ. 2 Συντ.). Η πρόσληψη του ανωτέρω προσωπικού γίνεται µε σύµβαση ιδιωτικού δικαίου, δεδοµένου ότι οι ανωτέρω κρατικοί φορείς ενεργούν ως ιδιώτες-εργοδότες. Το βασικό οργανωτικό σχήµα του Συντάγµατος ακολούθησαν διάφοροι µεταγενέστεροι νόµοι, προβλέποντας, grosso modo, κάλυψη οργανικών ή µη θέσεων του στενού δηµόσιου τοµέα µε σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου.

οποία ο ενάγων επικαλούµενος τη σύναψη συµβάσεων εξαρτηµένης εργασίας µε εργοδότη Ν.Π.Δ.Δ. δυνάµει των οποίων κάθε έτος παρείχε τις υπηρεσίες του σ’ αυτό ως διοικητικός υπάλληλος µε πλήρες ωράριο δηµοσίου υπαλλήλου καλύπτοντας πάγιες και διαρκείς ανάγκες, ζήτησε να αναγνωρισθεί ότι συνδέεται εξ’ αρχής µε αυτό µε σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας αορίστου χρόνου κατ’ άρθρα 5 και 11 του ΠΔ 164/2004. Και επρόκειτο πράγµατι για διαφορά ιδιωτικού δικαίου, δεδοµένου ότι η εργασιακή σύµβαση από την οποία απορρέουν οι αξιώσεις του ενάγοντος, ρυθµίζεται από το ιδιωτικό δίκαιο, καθόσον η διαφορά η οποία έχει ως αίτηµα την αναγνώριση και την απόδοση του ορθού νοµικού χαρακτηρισµού της σύµβασης λόγω συνδροµής των προϋποθέσεων του άρθρου 11 ΠΔ 164/2004, εφόσον έχουν ως βάση την παροχή του µισθωτού σε οργανική θέση µε σύµβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, εισάγουν ιδιωτικού δικαίου διαφορά. Μόνη δε η προβλεπόµενη από τις διατάξεις του άρθρου 11 παρ. 1, 2, 3 του ΠΔ 164/2004 αρµοδιότητα του οικείου φορέα να διαπιστώσει τη συνδροµή των ανωτέρω προϋποθέσεων του νόµου, καθώς και η δυνατότητα του Ανωτάτου Συµβουλίου Επιλογής Προσωπικού (Α.Σ.Ε.Π.) να ασκεί τον αντίστοιχο έλεγχο δεν αρκούν για να χαρακτηρίσουν τη σχετική διαδικασία ως ειδική διοικητική διαδικασία, η οποία, αν υπήρχε, θα µπορούσε υπό ορισµένες προϋποθέσεις, να προσδώσει στις διαφορές αυτές τον χαρακτήρα της διοικητικής διαφοράς.

τη µεταβολή της υπηρεσιακής κατάστασης του ανωτέρω προσωπικού, διαφορές. Αποφασιστικό κριτήριο για τον χαρακτηρισµό τους είναι το γεγονός ότι η σχετική νοµοθεσία για τη διενέργεια των υπηρεσιακών µεταβολών του προσωπικού αυτής της κατηγορίας (Ν 993/1979 όπως κωδικοποιήθηκε µε το ΠΔ 410/1988 άρθρα 27-36) δεν διαφέρει ουσιωδώς από την προβλεπόµενη αντίστοιχη νοµοθεσία που περιλαµβάνεται στον Υπαλληλικό Κώδικα. Αντίστοιχα ισχύουν για τη λύση της εργασιακής σχέσης του απασχολούµενου µε σύµβαση εξαρτηµένης εργασίας προσωπικού του δηµοσίου, εφόσον για την έκδοση των σχετικών πράξεων ακολουθήθηκε ειδική διοικητική διαδικασία. Γίνεται πάντως δεκτό ότι τα πολιτικά δικαστήρια, και αν ακόµα η λύση της σύµβασης ανατέθηκε σε διοικητικό όργανο, έχουν την εξουσία να επιληφθούν της υποθέσεως, καθώς η διαφορά που προκαλείται από τη διοικητική δράση έχει γίνει κατ’ εφαρµογή της εργατικής νοµοθεσίας. Σε αυτή την περίπτωση όµως ο παρεµπίπτων έλεγχος δεν µπορεί να καταλάβει την ουσιαστική κρίση του διοικητικού οργάνου αλλά µόνο το αν αυτό ενήργησε κατά τους νόµιµους τύπους και µέσα στα όρια της διαγραφόµενης από το νόµο εξουσίας του.

τη δικαιοδοσία των διοικητικών και πολιτικών δικαστηρίων (αρθρ. 94 παρ. 1 και 3, 95 παρ. 1 του Συντ.) η εξουσία για τον χαρακτηρισµό µιας διαφοράς, ως ιδιωτικής ή διοικητικής, δεν ανήκει στον κοινό νοµοθέτη αλλά στα ίδια τα δικαστήρια. Προς την κατεύθυνση αυτή, ήδη µε απόφασή του το ΑΕΔ έκρινε ότι η κατά το άρθρο 1 περ. θ’ του Ν 1406/1983 δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων για τις διαφορές από κάθε είδους αποδοχές του παραπάνω προσωπικού προϋποθέτει ότι το προσωπικό αυτό συνδέεται µε το δηµόσιο µε σχέση δηµοσίου δικαίου. Σε διαφορετική περίπτωση, αν η ένδικη διαφορά ανέκυψε λόγω σύµβασης εργασίας ιδιωτικού δικαίου έστω και αορίστου χρόνου, δικαιοδοσία έχουν τα πολιτικά δικαστήρια.

χόµενα (όπως λ.χ. νόµο) αλλά µε συλλογική σύµβαση εργασίας ή απόφαση διαιτητικού δικαστηρίου.

ραδείγµατι ότι όταν η πρόσληψη προσωπικού στα ΝΠΙΔ του δηµοσίου γίνεται µε το καθεστώς των µορίων, οι σχετικές πράξεις είναι διοικητικές, διότι οι συντασσόµενοι πινάκες των προσληπτέων κάθε κατηγορίας και υπηρεσίας δεν αποτελούν απλή σώρευση χωριστών και ανεξάρτητων ατοµικών πράξεων, αλλά σύνολο αλληλεξαρτώµενων πράξεων, δεδοµένου ότι η σειρά της εγγραφής καθορίζεται µε κοινά κριτήρια. Διοικητική διαφορά υπαγόµενη στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων προκαλείται και από πράξεις διοικητικών οργάνων που αφορούν σε αναγκαστικές τοποθετήσεις µειονεκτούντων γενικά ατόµων είτε σε ΝΠΔΔ είτε σε ΝΠΙΔ του δηµοσίου. Η κατά τρόπο ενιαίο ρύθµιση του θέµατος επιβάλλεται και κατά το περιεχόµενο και κατά τη διαδικασία από λόγους κοινωνικής προστασίας. Τέλος, εάν ανέκυψε διαφορά προς καταβολή αποζημίωσης για παράνομη ενέργεια (πράξη ή παράλειψη) οργάνων του Δημοσίου, εξαιτίας της οποίας προκλήθηκε ζημία από τη μη καταβολή αποδοχών ή άλλων παροχών σε πρόσωπο συνδεόμενο με το Δημόσιο κ.λπ. με σύμβαση ή σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου (λ.χ. με την παράλειψη έκδοσης της αναγκαίας προς τούτο εκτελεστής διοικητικής πράξης ή με την έκδοση αυτής με μη σύννομο περιεχόμενο), οπότε η επικαλούμενη παράνομη ενέργεια συντελέσθηκε ή έχει ως υπόβαθρο σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή έργου, η ούτω προκύψασα διαφορά συνιστά διαφορά ιδιωτικού δικαίου και υπάγεται στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων. Εάν, αντιθέτως, η σχετική υποχρέωση του Δημοσίου, ΟΤΑ ή ΝΠΔΔ αφορά παροχή κοινωνικού χαρακτήρα (εφάπαξ ποσό κοινωνικής ενίσχυσης), η οποία έχει νομοθετηθεί κατ’ ενάσκηση δημόσιας εξουσίας και προς εξυπηρέτηση δημοσίου συμφέροντος [και μάλιστα στο πλαίσιο νομοθέτησης δέσμης μέτρων κοινωνικού χαρακτήρα], οι προκύπτουσες διαφορές από τη μη καταβολή της παροχής αυτής, είτε στηρίζονται απ’ ευθείας στις διατάξεις του νόμου που την προβλέπουν, είτε αφορούν την καταβολή αποζημίωσης από παράνομη παράλειψη των οργάνων της Διοίκησης να προβούν στην έκδοση της τυχόν αναγκαίας εκτελεστής διοικητικής πράξης για την καταβολή αυτής, συνιστούν διοικητικές διαφορές ουσίας και υπάγονται στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων.

2. Διαφορές από διοικητικές συµβάσεις

κατά την εφαρµογή της νοµοθεσίας που αφορά στις διοικητικές συµβάσεις, δηλαδή εκείνες οι διαφορές που προέρχονται από διοικητική σύμβαση και ανάγονται στο κύρος, την ερμηνεία και την εκτέλεση αυτής ή σε οποιαδήποτε παρεπόμενη της σύμβασης αυτής αξίωση, από οποιαδήποτε αιτία και αν προέρχεται. Ειδικότερα από τις 11.6.1985 και εφεξής οι εν λόγω διαφορές δικάζονται από τα Διοικητικά Εφετεία.

Προϊσχύσαν Νομοθετικό καθεστώς:

Ειδικότερα, μία σύμβαση έχει τον χαρακτήρα διοικητικής σύμβασης, αν πληρούνται σωρευτικά οι ακόλουθες τρεις προϋποθέσεις: 1) ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη είναι το Ελληνικό Δημόσιο ή Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ), , 2) με τη σύναψη της σύμβασης επι-

διώκεται η ικανοποίηση σκοπού, τον οποίο ο νόμος έχει αναγάγει σε δημόσιο, δημοτικό κ.λπ. σκοπό και 3) το Ελληνικό Δημόσιο, ο ΟΤΑ ή το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, είτε βάσει του κανονιστικού καθεστώτος που διέπει τη σύμβαση, είτε βάσει ρητρών, που προβλέπονται κανονιστικώς και έχουν περιληφθεί στη σύμβαση και που αποκλίνουν από το κοινό δίκαιο, βρίσκεται, προς ικανοποίηση του εν λόγω σκοπού, σε υπερέχουσα θέση απέναντι στο αντισυμβαλλόμενο μέρος, δηλαδή σε θέση μη προσιδιάζουσα στον δυνάμει των διατάξεων του ιδιωτικού δικαίου συναπτόμενο συμβατικό δεσμό. Αν δεν προκύπτει από συµβατικές ρήτρες υπερκείµενης εξουσίας βουλήσεως η φύση του συµβατικού δεσµού ως νοµική σχέση εξουσιαστική, τότε ακόµη κι αν η σύµβαση υπηρετεί δηµόσιο σκοπό, είναι ιδιωτικού δικαίου και οι σχετικές µε αυτή διαφορές, με βάση το προϊσχύσαν νομοθετικό καθεστώς, επιλύονταν από τα πολιτικά δικαστήρια. Από την άλλη, η απουσία τέτοιων ρητρών κρίθηκε επαρκής για να θεµελιώσει τη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων επί παραδείγµατι, σε διαφορές που προέκυψαν κατά την κατάρτιση ή την εκτέλεση σύµβασης, έστω και αν στηρίζονται στις διατάξεις του αδικαιολογήτου πλουτισµού. Είχε δε κριθεί ότι η επίκληση στην απόφαση ανάθεσης ή στη σύµβαση, κατά γενικό τρόπο, των διατάξεων των εκάστοτε εφαρµοζοµένων νόµων δεν αρκεί για να θεωρηθεί ότι η σύµβαση διέπεται από διατάξεις των νοµοθετηµάτων αυτών. Εξάλλου, κατά την έννοια του ίδιου ως άνω

άρθρου 94 παρ. 1 του Συντάγματος, διοικητικές διαφορές ουσίας είναι και οι διαφορές από αδικαιολόγητο πλουτισμό του Δημοσίου, του ΟΤΑ ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, όταν η υποκείμενη σχέση, που προκάλεσε τον πλουτισμό και από την οποία αναφύεται, αποτελεί σχέση δημοσίου δικαίου, όπως αυτή που προέρχεται από διοικητική σύμβαση. Αντίθετα με τα ανωτέρω, συμβάσεις που δεν συγκεντρώνουν σωρευτικά τα ως άνω τρία γνωρίσματα είναι ιδιωτικές και οι διαφορές από αυτές υπάγονται στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων, είτε ερείδονται στην ίδια τη σύμβαση, με την οποία τα συμβατικά μέρη υπήγαναν οικειοθελώς τις μεταξύ τους συμβατικές σχέσεις στους κανόνες του ιδιωτικού δικαίου προβλέποντας ρήτρες σαφείς και υποχρεωτικές, είτε σε αδικαιολόγητο πλουτισμό του Δημοσίου, του ΟΤΑ ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, δοθέντος ότι στην περίπτωση αυτή δεν υφίσταται σχέση δημοσίου δικαίου, συνδέουσα το Δημόσιο, τον ΟΤΑ ή το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου με κάποιο πρόσωπο, αλλά σχέση ιδιωτικού δικαίου. Με άλλα λόγια, ο χαρακτήρας της σύμβασης ως διοικητικής ή ως ιδιωτικής ήταν κατά το προϊσχύσαν καθεστώς κρίσιμος για τη θεμελίωση της δικαιοδοσίας, δοθέντος ότι στην πρώτη περίπτωση για όλες τις διαφορές που αναφύονται επ’ αφορμή και στα πλαίσια της διοικητικής σύμβασης, ανεξαρτήτως της νομικής τους θεμελίωσης, δημιουργείτο δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, της ιδιωτικής δηλαδή σύμβασης, δημιουργείτο για τις ίδιες διαφορές, επίσης ανεξαρτήτως της νομικής τους θεμελίωσης, ακόμα, δηλαδή, και αν αυτές θεμελιώνονταν στις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού, δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων. Αν οι συμβάσεις που συνάπτονταν με δημόσιες ή δημοτικές επιχειρήσεις ή ΝΠΙΔ που ανήκουν στο Δημόσιο ή με ΝΠΔΔ χαρακτηρίζονταν ως ιδιωτικού δικαίου συμβάσεις, τότε και οι διαφορές που αναφύονταν κατά το στάδιο εκτέλεσής τους, υπάγονταν στη δικαιοδοσία των πολιτικών Δικαστηρίων. Σε περίπτωση, πάντως, που υπήρχε αµφιβολία ως προς το περιεχόµενο της σύµβασης µε αποτέλεσµα να υπάρχει αδυναµία διάγνωσης σχετικά µε το αν αυτή διέπεται από εξαιρετικό υπέρ του Δηµοσίου νοµοθετικό ή συµβατικό καθεστώς, τότε αρµόδια θεωρούνταν τα πολιτικά δικαστήρια.