ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ

H σημασία της κληρονομικής διαδοχής στο δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας καταφαίνεται ευθύς εξαρχής από τον τρόπο που ο νόμος (Ν 2121/1993, άρθρο 29) επιλέγει για να προσδιορίσει τη διάρκεια προστασίας του δικαιώματος στο πνευματικό έργο: εδβομήντα χρόνια από τον θάνατο του δημιουργού. Το αντικείμενο του βιβλίου «Πνευματικά δικαιώματα μετά το θάνατο του δημιουργού - Ειδικάθέματα κληρονομικού, ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και ανταγωνισμού» είναι πρωτότυπο, διότι δεν αναφέρεται στην εφαρμογή των κανόνων του κληρονομικού δικαίου επί των πνευματικών δικαιωμάτων στο μέτρο που αυτοί θα ίσχυαν και σε κάθε άλλο περιουσιακό αντικείμενο (π.χ. πρώτη τάξη, δεύτερη κ.ο.κ., διαθήκη ιδιόγραφη, δημόσια, μυστική, κληρονομητήριο κ.ο.κ.), αλλά εστιάζεται στις αποκλίσεις που συνεπάγεται έναντι του γενικού κληρονομικού δικαίου η κληρονόμηση της πνευματικής ιδιοκτησίας και -αντιστρόφως- στις αποκλίσεις που συνεπάγεται έναντι του γενικού δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας ο θάνατος του δημιουργού.

Το βιβλίο «Πνευματικά δικαιώματα μετά το θάνατο του δημιουργού» διαπνέεται αφετηριακά από την παρατήρηση ότι ούτε ο νομοθέτης του Ε’ βιβλίου του ΑΚ είχε προ οφθαλμών την κληρονόμηση άυλων αγαθών ούτε όμως και η πνευματική ιδιοκτησία ήταν ευθύς εξ αρχής κληρονομητή, καθώς νοούνταν ως (αυτονόητα προσωποπαγής) εκδήλωση της προσωπικότητας του δημιουργού. Η έρευνα του συγγραφέα επικεντρώνεται λοιπόν στα σημεία (σύγκρουσης) όπου ανιχνεύεται ακόμη η αρχική ασυμμετρία των δυο κλάδων (πνευματικής ιδιοκτησίας και κληρονομικού δικαίου). Η ίδια προαναφερθείσα σύγκρουση εξετάζεται και στα πεδία του δικαίου του ανταγωνισμού και του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου. Όντως, στο μέτρο που η διανοητική ιδιοκτησία συνιστά «νομικό μονοπώλιο», ενδέχεται οι διατάξεις της διαθήκης για την μεταθανάτια τύχη της να στοιχειοθετούν ανεπίτρεπτους περιορισμούς του ανταγωνισμού. Αντιστοίχως, όσον αφορά πάλι το ιδιωτικό διεθνές δίκαιο, απαιτείται να διερευνηθεί η σχέση ανάμεσα στην Σύμβαση της Βέρνης, τον Κανονισμό 650/2012 και το άρθρο 8 του Κανονισμού Ρώμη ΙΙ για την ευθύνη λόγω προσβολής δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, π.χ. στο πεδίο των αιτία θανάτου αδειών εκμεταλλεύσεως, της συρροής των διατάξεων της περί κλήρου αγωγής προς άλλους νόμιμους λόγους (ή νόμιμες βάσεις) ευθύνης.

Μολαταύτα το πλέον φιλόδοξο ίσως (και εκτενέστερο) μέρος του βιβλίου αναφέρεται στο κληρονομιαίο ηθικό δικαίωμα. Το κληρονομιαίο ηθικό δικαίωμα του δημιουργού θα πρέπει να διακρίνεται από το πρωτογενές κατ’ ΑΚ 57 §1β δικαίωμα προς προστασίαν της μνήμης του. Επίσης, το κληρονομιαίο ηθικό δικαίωμα του δημιουργού ενδέχεται να συγκρούεται προς το δικαίωμα της προσωπικότητας του κληρονόμου του, όταν τον θίγει το έργο. Εξάλλου, ως εκδήλωση του δικαιώματος στην προσωπικότητα (του δημιουργού), αλλά και ως μη περιουσιακό, το ηθικό δικαίωμα θα ήταν κατ’ ΑΚ 57 και 1710 ακληρονόμητο. Όμως κληρονομείται μεν, αλλά διερευνάται το ειδικότερο πρακτικό νόημα της ως εκ του θανάτου μετατροπής του σε «λειτουργικό».

Τέλος, από άποψη πρωτοτυπίας το εγχειρίδιο χαρακτηρίζουν επίσης η de lege lata προσφυγή στην οικονομική ανάλυση του δικαίου (π.χ. αναφορικά με τον έλεγχο της «νεκράς χειρός» του διαθέτη επί του κληρονόμου πνευματικών δικαιωμάτων, ο οποίος -αντιθέτως προς τα εμπράγματα- δεν εξοπλίζεται ούτε με τον θεσμό της χρησικτησίας), η ιδιωτικοδιεθνολογική και δικαιοπολιτική εξέταση του διλήμματος μεταξύ πολιτιστικού εθνικισμού και πολιτιστικού διεθνισμού και η χρήση παραστατικών παραδειγμάτων από το έργο επιφανών δημιουργών, μουσουργών, ζωγράφων, λογοτεχνών, ερμηνευτών, τα οποία μάλιστα ο αναγνώστης μπορεί να αναζητήσει και σε χωριστό ευρετήριο.