Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΕ & Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΑΒΟΝΑΣ

Στην πορεία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης το ζήτημα της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων σε ενωσιακό επίπεδο απασχόλησε και συνεχίζει να απασχολεί τη θεωρία στις διάφορες φάσεις, από τις οποίες διήλθε μέχρι (προσωρινά) να καταλήξει στις αλλαγές που συντελέσθηκαν με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Σκοπός του παρόντος έργου «Η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ & η Συνθήκη της Λισαβόνας» είναι να συνεισφέρει στην επιστημονική αυτή συζήτηση, ερμηνεύοντας την ιστορική πορεία και τον διάλογο από την ίδρυση των Κοινοτήτων έως σήμερα. Η μελέτη επικεντρώνεται στις αλλαγές που επήλθαν με τη Συνθήκη της Λισαβόνας στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ενωσιακή έννομη τάξη, οι οποίες σχηματικά θα μπορούσαν ν΄ αποτυπωθούν στη θεσμική κατοχύρωση του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και στην προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΔΑ.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο βασικά μέρη με σημείο αναφοράς την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβόνας. Στο πρώτο μέρος αναλύεται η ευρωπαϊκή προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων μέχρι την αναθεώρηση της Λισαβόνας. Αρχικά επιχειρείται μια ανίχνευση του βαθμού προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων στις ιδρυτικές Συνθήκες, κυρίως δε υπό το πρίσμα των κοινοτικών ελευθεριών. Ακολουθεί η διερεύνηση της προσέγγισης τόσο του ΔΕΚ, όσο και του ΕΔΔΑ καθώς και η παρουσίαση και κριτική ερμηνεία της γενικότερης συζήτησης περί προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΚ/ΕΕ που αναπτύχθηκε, ουσιαστικά βασισμένης στην προσέγγιση αυτή, κυρίως του ΔΕΚ. Η αναφορά της προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων στο πρωτογενές δίκαιο και οι αλλαγές που επήλθαν εξ αυτής της κίνησης και οι πολιτικές προστασίας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό της ΕΚ/ΕΕ, πολιτικές που εγκαινιάστηκαν κυρίως με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ αναλύονται σε επόμενο κεφάλαιο. Το τελευταίο κεφάλαιο του πρώτου μέρους αφιερώνεται στην πορεία δημιουργίας του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, τα δικαιώματα που συμπεριελήφθησαν και τη στάση του ΔΕΚ απέναντι σε ένα κείμενο άνευ τυπικής νομικής ισχύος.

Οι σημαντικότατες αλλαγές που επήλθαν με τη Συνθήκη της Λισαβόνας στον τομέα της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ αναλύονται στο δεύτερο μέρος του βιβλίου. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στις μεταρρυθμίσεις που επέφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας και το νέο θεσμικό περιβάλλον που δημιουργήθηκε στην ΕΕ. Στη συνέχεια εξετάζονται οι δύο πυλώνες προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ΕΕ, όπως προκύπτουν από το άρθρο 6 ΣΕΕ, ήτοι η πλήρης κατοχύρωση του Χάρτη και η προσχώρηση της ΕΕ στην ΕΣΔΑ.

Αναφορικά με τον πρώτο πυλώνα εξετάζονται ζητήματα όπως το πεδίο εφαρμογής του Χάρτη και η θέση του στο ευρωπαϊκό θεσμικό περιβάλλον καθώς και η πρακτική επιρροή του Χάρτη σε καίριες τομείς πολιτικής της ΕΕ. Στον δεύτερο πυλώνα, αφού παρατίθενται οι ιδιαιτερότητες της Ένωσης, εξετάζονται οι συνέπειες της προσχώρησης της ΕΕ στην ΕΣΔΑ σε επίπεδο τόσο οργανωτικό (συμμετοχή εκπροσώπων της ΕΕ στα όργανα της ΕΣΔΑ), όσο και σχέσεων ΕΕ με τα λοιπά κράτη συμβαλλόμενα μέρη της ΕΣΔΑ. Με αυτό τον τρόπο αναδεικνύονται θέματα που ανακύπτουν από το νέο αυτό θεσμικό πλαίσιο και πιθανοί τρόποι αντιμετώπισής τους και αποκρυσταλλώνεται τόσο η διαχρονική εικόνα, όσο και ο εξελικτικός χαρακτήρας της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ευρωπαϊκή έννομη τάξη.