Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ

Η επιρροή της σύμβασης Aarhus και του ενωσιακού δικαίου

Συνδυάστε Βιβλίο (έντυπο) + e-book και κερδίστε 18.25€
Δωρεάν μεταφορικά σε όλη την Ελλάδα για αγορές άνω των 30€
credit-card

Πληρώστε σε έως άτοκες δόσεις των /μήνα με πιστωτική κάρτα.

Σε απόθεμα

Τιμή: 41,25 €

* Απαιτούμενα πεδία

Κωδικός Προϊόντος: 18476
Καραγεώργου Β.
Μενουδάκος K.

Κεντρικός άξονας της μονογραφίας «Η Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη για Περιβαλλοντικά Ζητήματα Ενώπιον των Εθνικών Δικαστηρίων» συνιστά η πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικές παραβάσεις, κατ’ εφαρμογή των κανόνων που έχουν θεσπιστεί τόσο σε υπερεθνικό (Σύμβαση Aarhus) όσο και σε ενωσιακό επίπεδο. Το βασικό ερώτημα που επιχειρείται να απαντηθεί, συνίσταται στο εάν η επιρροή που ασκείται στα εθνικά δικονομικά συστήματα είναι καθοριστική, σε τέτοιο βαθμό ώστε να γίνεται λόγος για «σύγκλιση» των εφαρμοζόμενων εθνικών δικονομικών κανόνων, με σκοπό τη διασφάλιση αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Το έργο απευθύνεται σε κάθε νομικό, δικηγόρο, εφαρμοστή του δικαίου περιβάλλοντος.

Περιεχόμενα
Πρόλογος Σελ. VII
Ευχαριστίες Σελ. XI
Βασικές συντομογραφίες Σελ. XXVII
EΙΣΑΓΩΓΗ Σελ. 1
— 1ο ΜΕΡΟΣ —
Το κανονιστικό πλαίσιο πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα στην ενωσιακή έννομη τάξη και υπό το πρίσμα της προσχώρησης της ΕΕ στην Σύμβαση Aarhus
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας στην ενωσιακή έννομη τάξη κυρίως σε σχέση με την παρεχόμενη προστασία σε επίπεδο κρατών-μελών
Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις: Η κατοχύρωση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας σε διεθνές επίπεδο Σελ. 5
ΙΙ. Το γενικό πλαίσιο: Οι ιδιαιτερότητες του ενωσιακού οικοδομήματος σε σχέση με την εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων και την πρόσβαση στην δικαιοσύνη Σελ. 7
Α. Η αποκεντρωμένη εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου και η αρχή της θεσμικής και διαδικαστικής αυτονομίας των κρατών-μελών Σελ. 7
Β. Οι περιορισμοί της αρχής της θεσμικής και διαδικαστικής αυτονομίας των κρατών-μελών Σελ. 10
1. Οι αρχές της ισοδυναμίας και της αποτελεσματικότητας ως βασικοί περιορισμοί Σελ. 10
2. Η αρχή της θεσμικής και διαδικαστικής αυτονομίας υπό το πρίσμα των θεμελιωδών αρχών της ενωσιακής έννομης τάξης Σελ. 11
α) Η αρχή της υπεροχής του ενωσιακού δικαίου Σελ. 11
β) Η αρχή της σύμφωνης με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνείας των εθνικών κανόνων Σελ. 12
γ) Η ρήτρα του αμέσου αποτελέσματος Σελ. 13
δ) Η αρχή της ειλκρινούς συνεργασίας Σελ. 14
ε) Ενδιάμεσο συμπέρασμα: Η ιδιαιτερότητα της ενωσιακής έννομης τάξης και οι περιορισμοί στην αρχή της θεσμικής και διαδικαστικής αυτονομίας των κρατών-μελών Σελ. 16
Γ. Η νομολογιακή διαμόρφωση της αρχής της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας Σελ. 16
Δ. Η κατοχύρωση του δικαιώματος αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων - Άρθρο 47 Σελ. 20
1. Η σχέση του δικαιώματος αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας με τα αντίστοιχα δικαιώματα της ΕΣΔΑ Σελ. 20
2. Το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 47 του Χάρτη Σελ. 22
3. Το περιεχόμενο του δικαιώματος αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας του άρθρου 47 του Χάρτη Σελ. 24
α) Η έννοια του ανεξάρτητου και αμερόληπτου δικαστηρίου (tribunal) Σελ. 24
αα) Η έννοια του Δικαστηρίου στην ενωσιακή έννομη τάξη Σελ. 24
ββ) Οι εγγυήσεις της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας Σελ. 27
β) Το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος συμβουλής, υπεράσπισης και εκπροσώπησης από δικηγόρο Σελ. 31
αα) Το δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση ενώπιον ανεξάρτητου και αμερόληπτου δικαστηρίου Σελ. 31
ββ) Το δικαίωμα σε δημόσια ακρόαση ενώπιον δικαστηρίου Σελ. 33
γγ) Το δικαίωμα σε δίκη εντός εύλογης προθεσμίας Σελ. 34
δδ) Το δικαίωμα στη νομική συμβουλή, υπεράσπιση και εκπροσώπηση σε μη ποινικές διαδικασίες Σελ. 36
γ) Το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής ενώπιον Δικαστηρίου ή άλλως δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα Σελ. 37
αα) Εισαγωγικές παρατηρήσεις: Ο βασικός κανονιστικός πυρήνας του δικαιώματος Σελ. 37
ββ) Το εύρος των εξουσιών των εθνικού δικαστή για την επίλυση της διαφοράς και η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 38
β1. Το εύρος των εξουσιών του εθνικού δικαστή Σελ. 38
β2. Η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 39
γγ) Το ζήτημα της υποχρέωσης θέσπισης νέων ενδίκων βοηθημάτων Σελ. 42
δδ) Η υποχρέωση αποκατάστασης της ζημίας σε περίπτωση παραβίασης δικαιωμάτων τα οποία απορρέουν από το ενωσιακό δίκαιο Σελ. 44
εε) Η προσφορότητα του ενδίκου βοηθήματος και η θέσπιση των προϋποθέσεων του παραδεκτού Σελ. 46
ε1. Η προηγούμενη άσκηση διοικητικής προσφυγής και η προσφυγή στην διαμεσολάβηση ως προϋποθέσεις του παραδεκτού του ενδίκου βοηθήματος Σελ. 47
ε2. Το ζήτημα του εννόμου συμφέροντος Σελ. 49
ε3. Το ζήτημα των προθεσμιών Σελ. 49
ε4. Η επιβολή δικαστικών τελών και παραβόλων Σελ. 51
στ) Άλλα ζητήματα που σχετίζονται με το δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα Σελ. 52
στ1. Η διασφάλιση της δυνατότητας προσβολής της τελικής απόφασης με ένδικο βοήθημα Σελ. 52
στ2. H αρχή του δεδικασμένου και η δυνατότητα επανεξέτασης οριστικής απόφασης της διοίκησης Σελ. 52
στ3. H δυνατότητα των εθνικών δικαστηρίων να λαμβάνουν υπόψη ex officio τους κανόνες του ενωσιακού δικαίου Σελ. 54
δ) Το δικαίωμα για παροχή νομικής βοήθειας Σελ. 56
αα) Εισαγωγικές παρατηρήσεις και η σχετική νομολογία του ΕΔΔΑ για το εν λόγω δικαίωμα Σελ. 56
ββ) Το δικαίωμα για παροχή νομικής βοήθειας στην ενωσιακή έννομη τάξη Σελ. 57
E. Συμπερασματικές παρατηρήσεις Σελ. 60
1. Ο αυτόνομος χαρακτήρας της αρχής αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας και η σχέση της με τις αρχές της ισοδυναμίας και κυρίως της αποτελεσματικότητας Σελ. 60
2. To σύστημα ένδικης προστασίας της ενωσιακής έννομης τάξης και η σχέση του με την αρχή της αυτονομίας της εν λόγω έννομης τάξης Σελ. 62
α) Η αρχή της αυτονομίας της ενωσιακής έννομης τάξης και η σύνδεσή της με το σύστημα ένδικης προστασίας Σελ. 62
β) Ο μηχανισμός προδικαστικής παραπομπής ως πτυχή της αρχής της αυτονομίας και η συμβολή του στην διασφάλιση αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας Σελ. 65
αα) Ο μηχανισμός προδικαστικής παραπομπής ως πτυχή της αυτονομίας της ενωσιακής έννομης τάξης Σελ. 65
ββ) Ο μηχανισμός προδικαστικής παραπομπής και η αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας Σελ. 67
3. Κριτική αποτίμηση: H συμβολή του άρθρου 47 στην δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος ένδικης προστασίας στην ενωσιακή έννομη τάξη Σελ. 68
2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Το κανονιστικό πλαίσιο για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη για τις περιβαλλοντικές διαφορές στην ενωσιακή έννομη τάξη υπό την καθοριστική επιρροή της Σύμβασης Aarhus
Ι. Το εισαγωγικό πλαίσιο: Ο εννοιολογικός προσδιορισμός του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα Σελ. 71
Α. Η σταδιακή αναγνώριση του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα Σελ. 71
Β. Οι νέες προκλήσεις και τα δεδομένα για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη κυρίως εξαιτίας των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής Σελ. 74
Γ. Το κανονιστικό περιεχόμενο του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα Σελ. 78
1. Το δικαίωμα πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα σε διεθνές επίπεδο Σελ. 78
2. Tο δικαίωμα πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα σε περιφερειακό επίπεδο, με έμφαση στον ρόλο των Περιφερειακών Δικαστηρίων για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Σελ. 81
Δ. Το δικαίωμα πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα σε εθνικό επίπεδο Σελ. 84
1. Το βασικό κανονιστικό περιεχόμενο του δικαιώματος Σελ. 84
2. Βασικοί παράμετροι που συναρτώνται με την αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος Σελ. 87
ΙΙ. Η Σύμβαση Aarhus και η κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα Σελ. 89
A. To γενικό πλαίσιο της Σύμβασης Σελ. 89
1. Η ενδυνάμωση της συμμετοχικής περιβαλλοντικής δημοκρατίας μέσω της κατοχύρωσης των σχετικών δικαιωμάτων Σελ. 89
2. Βασικές κανονιστικές επιλογές και αρχές που διέπουν την Σύμβαση Σελ. 92
α) Οι «δημόσιες αρχές» ως βασικοί αποδέκτες των προβλέψεων της Σύμβασης Σελ. 93
β) Οι βασικές αρχές της Σύμβασης Σελ. 94
3. Τα καινοτομικά στοιχεία της Επιτροπής Συμμόρφωσης της Σύμβασης Σελ. 95
Β. Η κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα στο πλαίσιο της Σύμβασης Aarhus Σελ. 97
1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 97
2. Το δικαίωμα πρόσβασης στην δικαιοσύνη σε περιπτώσεις άρνησης, μερικής ή πλημμελούς πρόσβασης σε αιτηθείσες περιβαλλοντικές πληροφορίες (άρθρο 9 παρ. 1) Σελ. 98
3. Το δικαίωμα πρόσβασης στην δικαιοσύνη στις περιπτώσεις αδειοδότησης έργων ή δραστηριοτήτων, όπου προβλέπεται η συμμετοχή του κοινού (άρθρο 9 παρ. 2) Σελ. 100
α) Η διπλή προσέγγιση στο ζήτημα του εννόμου συμφέροντος και ο προνομιακός ρόλος των ΜΚΟ Σελ. 101
β) Η δυνατότητα θέσπισης διοικητικής προσφυγής και η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 103
4. Το δικαίωμα πρόσβασης σε ένδικες ή διοικητικές διαδικασίες για τον έλεγχο πράξεων ή παραλείψεων των δημοσίων αρχών και των ιδιωτών για παραβιάσεις της εθνικής νομοθεσίας σε σχέση με το περιβάλλον (άρθρο 9 παρ. 3) Σελ. 105
5. Oι ελάχιστες προϋποθέσεις και εγγυήσεις για την διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των ένδικων διαδικασιών και της παρεχόμενης προστασίας Σελ. 108
α) Η θέσπιση κατάλληλων και αποτελεσματικών ενδίκων βοηθημάτων, συμπεριλαμβανομένης και της προσωρινής δικαστικής προστασίας Σελ. 108
αα) Η σημασία της διασφάλισης προσωρινής δικαστικής προστασίας Σελ. 108
ββ) Η συνάρτηση του είδους των ενδίκων βοηθημάτων με το σύστημα ένδικης προστασίας Σελ. 111
γγ) Τα ένδικα βοηθήματα για την παροχή χρηματικής αποζημίωσης Σελ. 111
β) Οι εγγυήσεις αποτελεσματικότητας των ένδικων διαδικασιών σε σχέση με τον δίκαιο, ευθύδικο (ορθόνομο) και έγκαιρο χαρακτήρα τους Σελ. 112
γ) Η εγγύηση του μη απαγορευτικού κόστους των δικαστικών διαδικασιών Σελ. 114
6. Επιπρόσθετες προβλέψεις για την διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένης και της θέσπισης μηχανισμών για παροχή νομικής βοήθειας Σελ. 115
III. H ενσωμάτωση των προβλέψεων της Σύμβασης Aarhus για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη στην ενωσιακή έννομη τάξη Σελ. 117
Α. Eισαγωγικές παρατηρήσεις: Η κατηγοριοποίηση της Σύμβασης Aarhus στην ενωσιακή έννομη τάξη ως «μεικτής συμφωνίας» Σελ. 117
Β. Η ενσωμάτωση των προβλέψεων της Σύμβασης Aarhus για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη για πράξεις των ενωσιακών οργάνων σχετικές με το περιβάλλον ή και την δημόσια υγεία Σελ. 121
1. Ο Κανονισμός 1367/2006 Σελ. 121
α) Οι βασικές κανονιστικές προβλέψεις σε σχέση με τον μηχανισμό εσωτερικής επανεξέτασης Σελ. 122
αα) Ο περιορισμός του κύκλου των προσφευγόντων στις περιβαλλοντικές ΜΚΟ Σελ. 122
ββ) Οι αποδέκτες των αιτήσεων για εσωτερική επανεξέταση Σελ. 123
γγ) Το είδος των πράξεων που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο «εσωτερικής επανεξέτασης» Σελ. 124
γ1. Διοικητικές πράξεις με ατομικό περιεχόμενο Σελ. 124
γ2. Διοικητικές πράξεις που είναι νομικά δεσμευτικές και έχουν εξωτερική ισχύ Σελ. 129
γ3. Πράξεις που έχουν εκδοθεί δυνάμει του «δικαίου περιβάλλοντος» Σελ. 130
δδ) Η έκταση του ελέγχου Σελ. 130
β) Η αξιολόγηση του Κανονισμού 1367/2006 από την Επιτροπή Συμμόρφωσης της Σύμβασης Aarhus Σελ. 131
γ) Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την τροποποίηση του Κανονισμού 1367/2006 Σελ. 132
2. Το γενικότερο ζήτημα της πρόσβασης στην δικαιοσύνη των φυσικών προσώπων και των ΜΚΟ στα ενωσιακά δικαστήρια για πράξεις σχετικές με το περιβάλλον και η εξέταση της επίδρασης της Σύμβασης Aarhus Σελ. 134
α) Η προϋπόθεση της ύπαρξης ατομικού συνδέσμου Σελ. 136
β) Η προϋπόθεση της ύπαρξης άμεσου συνδέσμου σωρευτικά με τον ατομικό σύνδεσμο (άρθρο 263 παρ. 4 περ. β΄) Σελ. 139
γ) Η προϋπόθεση της ύπαρξης άμεσου συνδέσμου ως μοναδική προϋπόθεση στις περιπτώσεις κανονιστικών πράξεων που δεν απαιτούν εκτελεστικά μέτρα (άρθρο 263 παρ. 4 περ. γ΄) Σελ. 141
3. Συμπερασματικές παρατηρήσεις σε σχέση με την συμβολή της Σύμβασης Aarhus για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη ενώπιον των ενωσιακών δικαστηρίων Σελ. 142
Γ. Η ενσωμάτωση των προβλέψεων της Σύμβασης Aarhus για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων Σελ. 146
1. Η Οδηγία για την πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία και η ενσωμάτωση της σχετικής πρόβλεψης του άρθρου 9 παρ. 1 της Σύμβασης Σελ. 146
2. Η ενσωμάτωση των προβλέψεων των παρ. 2 και 4 του άρθρου 9 της Σύμβασης μέσω της Οδηγίας 2003/35/ΕΚ, καθώς και της Οδηγίας SEVESO III Σελ. 149
α) Η Οδηγία 2003/35/ΕΚ και οι τροποποιήσεις δύο βασικών Οδηγιών Σελ. 149
αα) Η Οδηγία για την Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και η σχετική διάταξη για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη Σελ. 149
α1. Το εργαλείο της Εκτίμησης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Σελ. 149
α2. Η διάταξη για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη και οι προβλέψεις για κρίσιμα ζητήματα Σελ. 151
ββ) Η Οδηγία για τις βιομηχανικές εκπομπές και η διάταξη για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη Σελ. 153
γγ) Η Οδηγία SEVESO III και η ύπαρξη πρόβλεψης για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη Σελ. 154
3. Η μη ολοκληρωμένη ενσωμάτωση των παρ. 3 και 4 του άρθρου 9 της Σύμβασης Aarhus στην ενωσιακή έννομη τάξη Σελ. 155
α) Η μη υιοθέτηση του σχεδίου Οδηγίας για την ενσωμάτωση των προβλέψεων της παρ. 3 του άρθρου 9 της Σύμβασης Aarhus Σελ. 155
β) Η υιοθέτηση μεμονωμένων ρυθμίσεων για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη - Η περίπτωση της Οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη Σελ. 156
γ) Η θέση του ΔΕΕ για την μη αναγνώριση αμέσου αποτελέσματος στην διάταξη της παρ. 3 του άρθρου 9 της Σύμβασης Aarhus Σελ. 158
δ) Η Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόσβαση στην Δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα Σελ. 161
Δ. Συμπερασματικές παρατηρήσεις σε σχέση με την ενσωμάτωση των προβλέψεων για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων Σελ. 163
1. Η υιοθέτηση αποσπασματικής προσέγγισης Σελ. 163
2. Προκαταρκτική αξιολόγηση της αναγκαιότητας θέσπισης μιας οριζόντιας Οδηγίας και το ζήτημα της αρμοδιότητας της Ένωσης Σελ. 164
IV. Συμπεράσματα 1ου Μέρους Σελ. 166
— 2o MΕΡΟΣ —
Η επιρροή του ενωσιακού δικαίου και της Σύμβασης Aarhus στα εθνικά συστήματα ένδικης προστασίας στο πεδίο των περιβαλλοντικών διαφορών
1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η σημασία των διακρίσεων των εθνικών συστημάτων ένδικης προστασίας σε σχέση με τις περιβαλλοντικές διαφορές υπό το πρίσμα και των σχετικών διεθνών και ενωσιακών επιρροών
I. Eισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 169
ΙΙ. Η διάκριση των συστημάτων ένδικης προστασίας με βάση την ύπαρξη ενιαίας ή μη δικαιοδοσίας για τον έλεγχο των πράξεων της διοίκησης Σελ. 170
Α. Ο διαχωρισμός των συστημάτων ένδικης προστασίας με βάση το κριτήριο της ύπαρξης ενιαίας ή μη δικαιοδοσίας Σελ. 170
Β. Η περίπτωση της Σουηδίας: Η ίδρυση περιβαλλοντικών δικαστηρίων Σελ. 172
ΙΙΙ. Η διάκριση των συστημάτων ένδικης προστασίας στις διοικητικές διαφορές σε συστήματα αντικειμενικής ένδικης προστασίας και υποκειμενικής ένδικης προστασίας Σελ. 173
Α. Τα συστήματα υποκειμενικής ένδικης προστασίας Σελ. 174
1. Το Γερμανικό Σύστημα Ένδικης Προστασίας στις Διοικητικές Διαφορές: Βασικά Χαρακτηριστικά Σελ. 175
α) Η ύπαρξη ατομικού δικαιώματος δημοσίου δικαίου ως προϋπόθεση για την άσκηση του ενδίκου βοηθήματος και την προβολή λόγων ακύρωσης Σελ. 175
β) Τα είδη των ενδίκων βοηθημάτων Σελ. 176
γ) Η δικαστική προστασία στην περίπτωση των διαδικαστικών πλημμελειών Σελ. 177
δ) Η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 180
αα) Η έκταση του δικαστικού ελέγχου και το ζήτημα της μη παραδεκτής προβολής ισχυρισμών που δεν έχουν προβληθεί στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης (Präklusion) Σελ. 180
ββ) Η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 181
ε) Η παροχή προσωρινής δικαστικής προστασίας Σελ. 184
2. Άλλα Συστήματα Υποκειμενικής Ένδικης Προστασίας (Το Αυστριακό και το Τσεχικό) Σελ. 185
α) Το Αυστριακό Σύστημα Ένδικης Προστασίας Σελ. 185
αα. Η ύπαρξη ατομικού δικαιώματος δημοσίου δικαίου ως προϋπόθεση για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη και την βασιμότητα του ενδίκου βοηθήματος και η έκταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 185
ββ. Οι αλλαγές στο σύστημα διοικητικής δικαιοσύνης και η επιρροή τους στην διεύρυνση των εξουσιών του δικαστή Σελ. 188
β) Το Τσεχικό Σύστημα Ένδικης Προστασίας Σελ. 189
Β. Τα συστήματα αντικειμενικής ένδικης προστασίας Σελ. 190
1. To Γαλλικό Σύστημα Ένδικης Προστασίας Σελ. 190
α) Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 190
β) Η προϋπόθεση της ύπαρξης εννόμου συμφέροντος και η σύνδεσή του με την αποστολή της διοικητικής δίκης Σελ. 192
αα) Ο προσδιορισμός του εννόμου συμφέροντος με βάση την αποστολή της διοικητικής δίκης Σελ. 192
ββ) Το έννομο συμφέρον των περιβαλλοντικών οργανώσεων Σελ. 194
γγ) Συμπερασματική διαπίστωση Σελ. 195
γ) Τα είδη των ένδικων διαδικασιών Σελ. 196
δ) Η δικαστική προστασία σε περίπτωση διαδικαστικών πλημμελειών Σελ. 197
ε) Η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 200
αα) Η έκταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 200
ββ) Η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 201
στ) Η παροχή προσωρινής δικαστικής προστασίας και η αναστολή εκτέλεσης της προσβαλλόμενης πράξης Σελ. 202
2. Το Ιταλικό Σύστημα Ένδικης Προστασίας Σελ. 204
α) Η ύπαρξη «εννόμων συμφερόντων» ως προϋπόθεση πρόσβασης στην δικαιοσύνη Σελ. 204
β) Η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 205
3. Το Ελληνικό Σύστημα Ένδικης Προστασίας Σελ. 206
α) Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 206
β) Η διάκριση των διοικητικών διαφορών σε ακυρωτικές και ουσίας και η κατηγοριοποίηση των περιβαλλοντικών διαφορών Σελ. 208
αα) Η διάκριση των διοικητικών διαφορών σε ακυρωτικές και ουσίας Σελ. 208
ββ) Η κατηγοριοποίηση των περιβαλλοντικών διαφορών Σελ. 210
β1. Η κατηγοριοποίηση της πλειονότητας των περιβαλλοντικών διαφορών ως ακυρωτικών διαφορών Σελ. 210
β2. Η κατηγοριοποίηση ορισμένων περιβαλλοντικών διαφορών ως διοικητικών διαφορών ουσίας Σελ. 215
γ) Η διεύρυνση της έννοιας της εκτελεστής διοικητικής πράξης στο πεδίο των περιβαλλοντικών διαφορών και το ειδικότερο ζήτημα της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων με τυπικό νόμο Σελ. 219
αα) Η αρχική τάση του Συμβουλίου της Επικρατείας για το ζήτημα Σελ. 219
ββ) Η αλλαγή της στάσης του Δικαστηρίου και η σημασία της υιοθέτησης της λειτουργικής διοικητικής πράξης για τον αποτελεσματικό δικαστικό έλεγχο με έμφαση σε δύο «βασικές» υποθέσεις Σελ. 220
β1. Η Υπόθεση Αχελώου Σελ. 221
β2. Η Υπόθεση Μall Σελ. 222
γγ) Η εξέλιξη και αποκρυστάλλωση της σχετικής νομολογίας για την διασταλτική ερμηνεία των στοιχείων της εκτελεστής διοικητικής πράξης Σελ. 224
δδ) Ειδική περίπτωση εκτελεστής διοικητικής πράξης: η παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας Σελ. 226
δ) Το έννομο συμφέρον για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη για τις περιβαλλοντικές διαφορές Σελ. 231
αα) Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 231
ββ) Το έννομο συμφέρον των φυσικών προσώπων Σελ. 232
γγ) Το έννομο συμφέρον των νομικών προσώπων και των ενώσεων προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα Σελ. 235
γ1. Το έννομο συμφέρον των περιβαλλοντικών ΜΚΟ Σελ. 235
γ2. Το έννομο συμφέρον των ενώσεων προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα Σελ. 237
γ3. Το έννομο συμφέρον άλλων νομικών προσώπων (Ο.Τ.Α. α΄ και β΄ βαθμού, επιστημονικών συλλόγων, Ν.Π.Δ.Δ. σωματειακού χαρακτήρα κ.λ.π.) Σελ. 237
γ4. Συμπερασματικές διαπιστώσεις Σελ. 238
ε) Το ζήτημα της προθεσμίας Σελ. 239
αα) Η διασταλτική ερμηνεία της σχετικής πρόβλεψης υπό το φως της συνταγματικής διάταξης του άρθρου 24 Σελ. 239
α1. Η διασταλτική ερμηνεία του άρθρου 46 Π.Δ. 18/89 και η περίπτωση των ατομικών δημοσιευτέων πράξεων Σελ. 239
α2. Η μερική απόκλιση στην περίπτωση των αποφάσεων κύρωσης των δασικών χαρτών Σελ. 240
α3. Η διασταλτική ερμηνεία αναφορικά με την έναρξη της προθεσμίας για τους τρίτους Σελ. 241
ββ) Το ειδικότερο ζήτημα της έναρξης της προθεσμίας στην περίπτωση της διαδικτυακής ανάρτησης της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων Σελ. 242
στ) Η έκταση και η ένταση του ακυρωτικού ελέγχου Σελ. 244
αα) Η έκταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 244
ββ) Το ζήτημα της μη δυνατότητας προβολής ισχυρισμών παραδεκτά, οι οποίοι δεν προβλήθηκαν στην διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης Σελ. 244
γγ) Η ένταση του δικαστικού ελέγχου σε σχέση με την διαδικαστική νομιμότητα και η περίπτωση των διαδικαστικών πλημμελειών Σελ. 245
δδ) Η ένταση του δικαστικού ελέγχου σε σχέση με την ουσιαστική νομιμότητα των επίμαχων πράξεων Σελ. 248
η) Η προσωρινή δικαστική προστασία Σελ. 252
Γ. Τα μεικτά συστήματα ένδικης προστασίας Σελ. 256
1. Το σύστημα ένδικης προστασίας της Αγγλίας και της Ουαλίας Σελ. 257
α) Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 257
β) Το ζήτημα του εννόμου συμφέροντος Σελ. 258
γ) Tα ένδικα βοηθήματα, οι προβαλλόμενοι λόγοι δικαστικού ελέγχου και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 260
αα) Τα ένδικα βοηθήματα Σελ. 260
ββ) Οι προβαλλόμενοι λόγοι και η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 261
δ) Το κόστος της πρόσβασης στην δικαιοσύνη Σελ. 263
ε) Το Brexit και οι προβλέψεις της Σύμβασης Aarhus για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη Σελ. 265
2. Το Ολλανδικό σύστημα ένδικης προστασίας Σελ. 267
α) Το ζήτημα του εννόμου συμφέροντος των φυσικών προσώπων και των περιβαλλοντικών ΜΚΟ Σελ. 267
β) Η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 269
γ) Η αντιμετώπιση των (ουσιαστικών και διαδικαστικών) πλημμελειών και οι εξουσίες του δικαστή Σελ. 271
Δ. Συμπερασματικές παρατηρήσεις Σελ. 272
2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
Η συμβολή της σχετικής νομολογίας του ΔΕΕ στην διαμόρφωση των εθνικών δικονομικών κανόνων υπό το πρίσμα και της κατηγοριοποίησης των συστημάτων ένδικης προστασίας
Ι. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 274
II. Η νομολογία του ΔΕΕ για τις διάφορες πτυχές πρόσβασης στην δικαιοσύνη για περιβαλλοντικές διαφορές υπό το πρίσμα της κατηγοριοποίησης των συστημάτων ένδικης προστασίας και των κανόνων του ενωσιακού δικαίου Σελ. 275
Α. Η σχετική νομολογία για τις (διοικητικές) πράξεις και τις παραλείψεις που είναι δεκτικές προσβολής ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων Σελ. 275
1. Η «διεύρυνση» των διοικητικών πράξεων που είναι δεκτικές προσβολής ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων Σελ. 276
α) Ο δικαστικός έλεγχος των αποφάσεων για την υπαγωγή των σχεδίων του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας ΕΠΕ στην διαδικασία εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Σελ. 276
β) Η διεύρυνση των εννοιών του «σχεδίου» (Οδηγία 2011/92) και των «σχεδίων και προγραμμάτων» (Οδηγία 2001/42) και η συνεπακόλουθη δυνατότητα δικαστικής προσβολής τους Σελ. 277
αα) Η διεύρυνση της έννοιας του «σχεδίου» κατά την Οδηγία ΕΠΕ Σελ. 277
ββ) Η διεύρυνση της έννοιας των «σχεδίων και προγραμμάτων» κατά την Οδηγία για την Στρατηγική Εκτίμηση Επιπτώσεων Σελ. 278
2. Ο δικαστικός έλεγχος της περιβαλλοντικής αδειοδότησης με διάταξη τυπικού νόμου Σελ. 281
3. Η διεύρυνση των πράξεων που είναι δεκτικές προσβολής ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων μέσω της διεύρυνσης της έννοιας της «δημόσιας αρχής» Σελ. 285
Β. Η νομολογία για το έννομο συμφέρον των φυσικών προσώπων και των περιβαλλοντικών ΜΚΟ για την πρόσβαση στην δικαιοσύνη Σελ. 285
1. Το έννομο συμφέρον των φυσικών προσώπων για την προσβολή πράξεων ή παραλείψεων που θεμελιώνονται σε περιβαλλοντική νομοθεσία ενωσιακής προέλευσης Σελ. 285
α) Η αναγνώριση της παραβίασης ατομικού δικαιώματος «δημοσίου δικαίου» ενός φυσικού προσώπου στα συστήματα υποκειμενικής ένδικης προστασίας Σελ. 286
β) Η αναγνώριση του δικαιώματος προσφυγής των φυσικών προσώπων σε περίπτωση απειλής ή πρόκλησης ζημίας στο πλαίσιο της Οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη Σελ. 287
γ) Η αναγνώριση του δικαιώματος των «άμεσα θιγομένων» από την υπέρβαση οριακών τιμών των Οδηγιών για την προστασία της ατμόσφαιρας ή των ποιοτικών παραμέτρων των Οδηγιών για τα ύδατα για τον δικαστικό έλεγχο των σχετικών πράξεων ή παραλείψεων Σελ. 288
αα) Η αναγνώριση του δικαιώματος των «άμεσα θιγομένων» από την υπέρβαση οριακών τιμών των Οδηγιών για την προστασία της ατμόσφαιρας να ζητήσουν τον δικαστικό έλεγχο των σχετικών πράξεων ή παραλείψεων Σελ. 288
ββ) Η αναγνώριση του δικαιώματος των «άμεσα θιγομένων» από την μη τήρηση των ποιοτικών περιβαλλοντικών στόχων της νομοθεσίας για τα ύδατα για τον δικαστικό έλεγχο των σχετικών πράξεων ή παραλείψεων Σελ. 292
2. Το έννομο συμφέρον των περιβαλλοντικών μη κυβερνητικών οργανώσεων για την προσβολή πράξεων ή παραλείψεων που θεμελιώνονται σε περιβαλλοντική νομοθεσία ενωσιακής προέλευσης Σελ. 294
α) Η προηγούμενη συμμετοχή των περιβαλλοντικών ΜΚΟ στην διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης ως προϋπόθεση πρόσβασης στην δικαιοσύνη Σελ. 294
β) Η προϋπόθεση του ελάχιστου αριθμού μελών των περιβαλλοντικών ΜΚΟ Σελ. 295
γ) Ο προσδιορισμός της de lege παραβίασης «ατομικού δικαιώματος δημοσίου δικαίου» των περιβαλλοντικών ΜΚΟ στα συστήματα υποκειμενικής ένδικης προστασίας (Απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση Τrianel) Σελ. 296
δ) Η διεύρυνση του δικαιώματος δικαστικής προστασίας των περιβαλλοντικών ΜΚΟ σε διαφορές για την προσβολή πράξεων ή παραλείψεων, που θεμελιώνονται σε ενωσιακής προέλευσης περιβαλλοντική νομοθεσία (φύση, ύδατα) Σελ. 298
αα) Η διεύρυνση της κανονιστικής εμβέλειας των άρθρων 6 και 9 παρ. 2 και 3 της Σύμβασης Aarhus μέσω της αναγνώρισης «δικαιώματος συμμετοχής» Σελ. 299
ββ) Η διεύρυνση της παρεχόμενης δικαστικής προστασίας μέσω της συνδυαστικής ερμηνείας του άρθρου 47 ΧΘΔ με το άρθρο 9 παρ. 3 της Σύμβασης Σελ. 300
3. Συμπερασματικές διαπιστώσεις Σελ. 302
Γ. Η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 304
1. Η έκταση και η ένταση του δικαστικού ελέγχου στο πλαίσιο προσφυγών για την πρόσβαση στην περιβαλλοντική πληροφορία και υπό το πρίσμα του Wednesbury test στο βρετανικό σύστημα ένδικης προστασίας Σελ. 304
2. Ζητήματα σχετικά με την έκταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 306
α) To εύρος των ισχυρισμών που μπορούν να προβάλλουν οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ και η συνεπακόλουθη έκταση του δικαστικού ελέγχου στα συστήματα υποκειμενικής ένδικης προστασίας Σελ. 306
β) Η σύνδεση του εύρους των προβαλλόμενων ισχυρισμών και του δικαιώματος για ακύρωση της διοικητικής πράξης των προσφευγόντων φυσικών προσώπων με την παραβίαση ατομικού δικαιώματος δημοσίου δικαίου στα συστήματα υποκειμενικής ένδικης προστασίας Σελ. 308
γ) Oι προϋποθέσεις για την προβολή ισχυρισμών που σχετίζονται με την παραβίαση διαδικαστικών κανόνων («διαδικαστικές πλημμέλειες») και η έκταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 309
αα) Η συμβατότητα των κριτηρίων για την παραδεκτή προβολή ισχυρισμών για διαδικαστικές πλημμέλειες με το ενωσιακό δίκαιο (Οι Αποφάσεις στις υποθέσεις Αlptrip και Επιτροπή κατά Γερμανίας) Σελ. 309
ββ) Η υιοθέτηση μιας πιο περιοριστικής προσέγγισης στο ζήτημα της προβολής ισχυρισμών για διαδικαστικές πλημμέλειες Σελ. 312
γγ) Η έκταση του δικαστικού ελέγχου στην περίπτωση θεραπείας διαδικαστικής πλημμέλειας Σελ. 314
δ) Ο περιορισμός των προβαλλόμενων ισχυρισμών σε αυτούς που έχουν προβληθεί κατά την διάρκεια της διοικητικής διαδικασίας διαβούλευσης (preclusion) Σελ. 315
ε) Συμπερασματικές διαπιστώσεις για την έκταση του δικαστικού ελέγχου των διαδικαστικών πλημμελειών Σελ. 316
στ) Ο έμμεσος περιορισμός των προβαλλόμενων ισχυρισμών σε αυτούς που σχετίζονται με την παραβίαση των κανόνων για την συμμετοχή του κοινού - Η περιοριστική προσέγγιση του ΔΕΕ στην Υπόθεση North Pylon Σελ. 317
3. Ζητήματα σε σχέση με την ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 318
α) Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 318
β) Κριτήρια για την ένταση του δικαστικού ελέγχου στις περιβαλλοντικές διαφορές σε σχέση με την τήρηση των ουσιαστικών περιβαλλοντικών προδιαγραφών Σελ. 319
αα) Το γενικό κριτήριο του ΔΕΕ Σελ. 319
ββ) Η ένταση του δικαστικού ελέγχου στις διαφορές που αναφύονται από την τήρηση των περιβαλλοντικών προδιαγραφών για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα Σελ. 320
γγ) Η ένταση του δικαστικού ελέγχου στις διαφορές που σχετίζονται με την τήρηση των ποιοτικών περιβαλλοντικών στόχων της ενωσιακής νομοθεσίας για τα ύδατα Σελ. 322
δδ) Τα ειδικά κριτήρια του δικαστικού ελέγχου στις διαφορές που αναφύονται στο πλαίσιο της ενωσιακής νομοθεσίας για την προστασία της φύσης και η σημασία της αρχής της προφύλαξης Σελ. 326
δ1. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της «δέουσας εκτίμησης» και των αποφάσεων που βασίζονται σ’ αυτή Σελ. 326
δ2. Η αυξημένη ένταση του δικαστικού ελέγχου Σελ. 328
Δ. Η πρόσβαση σε αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα και οι εξουσίες του εθνικού δικαστή Σελ. 331
1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Σελ. 331
2. Η υποχρέωση διασφάλισης αποτελεσματικών ενδίκων βοηθημάτων σε συνδυασμό με τις εξουσίες του εθνικού δικαστή Σελ. 332
α) Οι ειδικότερες προϋποθέσεις διαμόρφωσης αποτελεσματικού ενδίκου βοηθήματος: Το ζήτημα έναρξης της προθεσμίας για την άσκησή του Σελ. 332
β) Η σημασία της παροχής προσωρινής ένδικης προστασίας Σελ. 336
γ) Η έκδοση διαταγών (injunctions) προς την Διοίκηση και η διασφάλιση συμμόρφωσης με τις δικαστικές αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένων και των διαταγών Σελ. 337
αα) Οι διαταγές (injunctions) προς την διοίκηση Σελ. 337
ββ) Μέτρα για την συμμόρφωση με διαταγές και αμετάκλητες δικαστικές αποφάσεις Σελ. 338
3. Η υποχρέωση για την αποκατάσταση της νομιμότητας, καθώς και για την μη εφαρμογή των νομοθετικών διατάξεων που αντιβαίνουν το ενωσιακό δίκαιο περιβάλλοντος Σελ. 340
α) Η υποχρέωση για ανάκληση, αναστολή και ακύρωση διοικητικών πράξεων που παραβιάζουν το ενωσιακό δίκαιο περιβάλλοντος Σελ. 340
β) Η υποχρέωση για την μη εφαρμογή εθνικών διατάξεων που αντιβαίνουν το ενωσιακό δίκαιο περιβάλλοντος Σελ. 341
4. Οι εξαιρέσεις από την προαναφερθείσα υποχρέωση αποκατάστασης της νομιμότητας Σελ. 343
α) Η κατ’ εξαίρεση δυνατότητα της μεταγενέστερης νομιμοποίησης έργων ή δραστηριοτότων που αντιβαίνουν το ενωσιακό δίκαιο περιβάλλοντος Σελ. 343
β) Η δυνατότητα (προσωρινής) διατήρησης των εννόμων αποτελεσμάτων νομοθετικής διάταξης ή πράξης αντίθετης με το ενωσιακό δίκαιο Σελ. 344
5. Το κόστος των περιβαλλοντικών διαφορών ως ειδική πτυχή της αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας Σελ. 345
α) Ο τρόπος ενσωμάτωσης του προτάγματος του «μη απαγορευτικού κόστους» και η μη αναγνώριση αμέσου αποτελέσματος στην σχετική διάταξη Σελ. 346
β) Το πεδίο εφαρμογής και τα κριτήρια εκτίμησης του προτάγματος του «μη απαγορευτικού κόστους» Σελ. 347
Ε. Συμπερασματικές παρατηρήσεις Σελ. 349
III. Συμπεράσματα δεύτερου Μέρους Σελ. 350
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Προς μία «σύγκλιση» των εθνικών δικονομικών κανόνων στις περιβαλλοντικές διαφορές;
353
Βιβλιογραφία Σελ. 361
Back to Top