Η ΣΥΜΒΑΣΗ "GHOSTWRITING"

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Κ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Δ. ΦΩΤΕΙΝΟΥ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1. ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ 2

1.2. ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 5

1.2.1. Η ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ
ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΑΦΕΤΗΡΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ 6

1.2.2. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΑ ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΡΑΦΗΣ 7

1.2.3. Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ 11

1.3. ΠΕΡΙΩΝΥΜΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ “GHOSTWRITING” 13

1.3.1. ΑΥΤΟ(;)BIOΓΡΑΦΙΑ ΕΝΟΣ ΠΡΩΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ 17

1.3.2. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ “ΜΠΕΤΟΒΕΝ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ” 18

1.3.3. ΜΙΑ ΠΡΩΗΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΣΕ ΝΕΟ ΡΟΛΟ 20

1.4. Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΗΘΩΝ ΩΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 21

1.5. Η ΑΝΑΓΚΗ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ 21

1.6. ΓΕΝΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ

2.1. Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 27

2.1.1. Η ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑ ΛΕΞΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 29

2.1.2. GHOST vs. WRITER 31

2.1.3. Η ΑΝΑΓΚΗ ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥ “ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ”
ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΟΡΟ “ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ” 32

2.1.4. ΤΑ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥ “ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ” 34

2.1.5. Η ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ “ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΥ” ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ 35

2.1.6. Ο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ “ΑΦΑΝΗΣ” 39

2.1.7. ΟΙ ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 42

2.2. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ 44

2.2.1. Η ΠΡΑΞΗ ΤΗΣ ΛΟΓΟΚΛΟΠΗΣ 45

2.2.1.1. Η ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΩΣ “ΣΥΝΑΙΝΕΤΙΚΗ ΛΟΓΟΚΛΟΠΗ” 51

2.2.1.2. Η ΣΥΡΡΟΗ ΛΟΓΟΚΛΟΠΗΣ ΚΑΙ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 53

2.2.2. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ 57

2.2.2.1. ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΟΡΟΥ ΩΣ ΜΟΡΦΗ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΑΠΟΔΟΚΙΜΑΣΙΑΣ 58

2.2.2.2. Η ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΛΛΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΠΛΗΝ ΕΡΓΩΝ 59

2.2.2.3. Η “ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΞΑΠΑΤΗΣΗΣ” 62

2.2.2.4. Η ΕΚΒΙΑΣΤΙΚΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΑΛΛΟΤΡΙΑΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 64

2.2.2.5. Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ “ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΜΕΝΟY ΔΗΜΙΟΥΡΓΟY” 68

2.2.2.5.1. ΟΙ ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΟΙ ΣΚΟΠΟΙ 71

2.2.2.5.2. Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΗΘΟΥΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ 74

2.2.2.5.3. ΟΙ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΤΗ ΛΟΓΟΚΛΟΠΗ 77

2.2.2.6. Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΟΥ “ΕΠΙΤΙΜΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ” 79

2.2.2.7. Η ΣΚΙΩΔΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 82

2.2.2.8. Η ΕΝ ΕΥΡΕΙΑ ΕΝΝΟΙΑ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ 86

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ

3.1. Η ΕΝΤΟΝΗ ΜΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ 88

3.1.1. H ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΝΤΟΝΑ ΜΥΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΔΥΝΑΜΕΙ ΤΗΣ ΕΜΜΕΣΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΝΕΙΑΣ ΣΕ ΑΥΤΗ 89

3.1.2. H ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑΣ 91

3.2. Η ΕΝΤΟΝΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ 92

3.2.1. ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ 93

3.2.2. Η ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΜΗΤΡΑΣ 95

3.2.3. ΤΟ ΕΥΑΛΩΤΟ STATUS ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 98

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
ΒΑΣΕΙ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

4.1. Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 104

4.2. ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ 106

4.2.1. Η ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥ ΗΘΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ
ΜΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΟ 109

4.2.2. Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΗΘΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ
& ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ 112

4.2.3. ΟΙ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΤΟΥ ΗΘΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 115

4.2.4. Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΣ ΤΟΥ ΗΘΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ
ΜΕΤΑΞΥ ΖΩΝΤΩΝ 117

4.2.4.1. Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 12 ΤΟΥ Ν. 2121/1993 117

4.2.4.2. ΟΙ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 8 ΚΑΙ 40 ΤΟΥ Ν. 2121/1993 119

4.2.4.3. ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΜΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΜΕΤΑΒΙΒΑΣΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ 122

4.2.5. ΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ “ΑΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟΥ” ΗΘΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 123

4.2.6. Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
ΤΗΣ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΠΙ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 127

4.2.6.1. Η ΘΕΤΙΚΗ ΟΨΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ 128

4.2.6.2. Η ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΟΨΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ 129

4.2.6.2.1. Η ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΨΕΥΔΩΝΥΜΟΥ 131

4.2.6.2.2. Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΥΠΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΨΕΥΔΩΝΥΜΟΥ 132

4.2.6.2.3. Η ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΕΥΔΩΝΥΜΟΥ 134

4.2.6.3. Η ΕΙΔΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑΣ 136

4.3. Η ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΩΣ ΤΡΟΠΟΣ
ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΟΥ ΗΘΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ (ΑΡΘΡΟ 16 Ν. 2121/1993) 140

4.3.1. Η ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ ΩΣ ΜΟΡΦΗ ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΗΣ 142

4.3.2. Η ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΣΤΑ ΧΡΗΣΤΑ ΗΘΗ ΩΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ 143

4.3.3. ΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ & Η ΕΙΔΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ
ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 16 ΤΟΥ Ν. 2121/1993 146

4.3.4. ΕΙΔΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ 147

4.3.4.1. Η ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ 148

4.3.4.2. Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 16 ΤΟΥ Ν. 2121/1993 ΕΝΑΝΤΙ
ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ 150

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ

5.1. Η ΝΟΜΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 153

5.1.1. Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΩΣ ΠΟΛΥΠΡΟΣΩΠΗ ΕΝΟΧΗ 155

5.1.2. Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΩΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΥΠΕΡ ΤΡΙΤΟΥ 156

5.2. Η ΘΕΣΗ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΩΣ ΒΑΣΙΚΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 157

5.2.1. Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ 160

5.2.2. Η ΑΔΥΝΑΜΙΑ ΥΠΑΓΩΓΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 16 ΤΟΥ Ν. 2121/1993 162

5.3. Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΥΠΑΓΩΓΗΣ
ΤΗΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΣΕ ΗΔΗ ΡΥΘΜΙΖΟΜΕΝΗ
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΣΥΜΒΑΣΗΣ 164

5.3.1. Η ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ ΥΠΑΓΩΓΗΣ ΣΤΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ
ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΟΥ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΑΚ 165

5.3.2. Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΩΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΕΡΓΟΥ 167

5.3.3. ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΩΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ ΕΡΓΟΥ 169

5.4. Ο ΕΝΟΧΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ 174

5.5. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ “ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗΣ“ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ
ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 175

5.5.1. Η ΑΝΑΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ 178

5.5.2. Η ΚΑΤ’ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΑΥΤΙΣΗ ME THN KΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ 180

5.6. ΤΟ ΕΜΜΕΣΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΜΕΝΟ “ΤΕΚΜΗΡΙΟ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑΣ” 181

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

ΤΑ ΧΡΗΣΤΑ ΗΘΗ ΩΣ ΝΟΜΙΚΟΣ ΟΡΟΣ

6.1. ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ 187

6.1.1. Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΑΚ 179 191

6.1.1.1. ΟΙ ΚΑΤΑΔΥΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ 191

6.1.1.2. ΟΙ ΑΙΣΧΡΟΚΕΡΔΕΙΣ/ΚΑΤΑΠΛΕΟΝΕΚΤΙΚΕΣ ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ 193

6.1.2. Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΝΔΟΓΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΞΩΓΕΝΟΥΣ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑΣ 196

6.2. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ 200

6.3. ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 203

6.4. ΟΙ ΔΥΝΑΤΕΣ ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΙΔΙΚΑ
ΣΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 206

6.4.1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΦΟΡΩΝΤΑ ΣΤΗ ΣΧΕΣΗ
ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΩΝ 207

6.4.2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΦΟΡΩΝΤΑ ΣΤΟΝ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 212

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

ΤΑ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ ΩΣ ΠΡΟΣ
ΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΝΗΘΙΚΟΤΗΤΑΣ

7.1. H ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΓΙΑ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ
ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ 218

7.1.1. Η ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΤΑΥΤΙΣΗ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ
ΜΕ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ 221

7.1.2. Η ΕΓΓΥΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΟΥ 222

7.1.3. ΤΑ ΕΚ ΠΡΟΟΙΜΙΟΥ “ΑΠΑΞ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΑ” ΕΡΓΑ 224

7.1.4. Η ΕΝΤΟΝΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΕΙΔΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ 225

7.2. Η ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 227

7.2.1. Η ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΕΙΔΙΚΑ ΩΣ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ 228

7.2.1.1. Ο ΠΕΡΙΠΤΩΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ 231

7.2.1.2. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ 233

7.3. Η ΑΠΟΚΡΥΨΗ ΤΗΣ “ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ” 235

7.3.1. Η ΑΠΟΚΡΥΨΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΩΣ ΣΥΝΗΘΗΣ
ΠΤΥΧΗ ΤΗΣ ΣΚΙΩΔΟΥΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ (GHOST MANAGEMENT) 237

7.3.2. Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ 238

7.3.3. Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑΣ 242

7.4. Η ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΑΘΕΜΙΤΟΥ “ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΕΙΚΕΙΑΣ” 244

7.4.1. Η ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΟΣ ΕΠΙΕΙΚΕΙΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 245

7.4.2. Η ΠΑΡΟΧΗ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΕ ΔΙΑΔΙΚΟ 247

7.4.3. Η ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΘΕΜΙΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΟΥ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΟΣ 253

7.5. Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 254

7.5.1. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΕΝΘΕΤΗΣ ΜΗΤΡΟΤΗΤΑΣ 256

7.5.2. Η ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ 258

7.5.3. Η ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
ΤΗΣ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 259

7.5.4. ΤΟ ΕΠΙΤΡΕΠΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗΣ 260

7.5.5. Η ΔΗΘΕΝ ΥΠΟΒΟΗΘΗΣΗ ΩΣ ΣΥΓΚΕΚΑΛΥΜΜΕΝΗ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 262

7.5.6. Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΑΝΟΥΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ 264

7.6. Ο ΕΘΙΜΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ 267

7.6.1. Ο ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ ΩΣ ΠΗΓΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥ 267

7.6.2. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ ΕΙΔΙΚΑ ΣΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ 268

7.6.2.1. ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΜΗ ΕΥΘΕΩΣ ΥΠΑΓΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ 269

7.6.2.2. Η ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΛΟΓΩΝ 270

7.6.2.3. Η ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 272

7.6.2.4. ΤΑ “ΜΙΚΡΑ ΚΕΡΜΑΤΑ” ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 273

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΡΥΠΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

8.1. ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΕΝ ΓΕΝΕΙ 278

8.2. Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ 281

8.3. Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ 284

8.3.1. EΡΓΑ ΠΛΗΡΩΣ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ 284

8.3.2. EΡΓΑ ΜΕΡΙΚΩΣ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ 286

8.3.3. Η ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΕΝΝΟΜΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 288

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 295

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 303

ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΡΩΝ 341

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η μετάπτωση των βιοτικών σχέσεων στην κατηγορία των εννόμων, μέσω της υπαγωγής τους σε κανόνες δικαίου, ως διαδικασία συνοδεύεται από μια πληθώρα προκλήσεων. Σ’ αυτές συγκαταλέγεται η εξασφάλιση μιας ενιαία αποδεκτής λύσης, κατόπιν εξισορρόπησης των αντίθετων μεταξύ τους συμφερόντων. Στους πλέον βασικούς στόχους των κανόνων δικαίου συγκαταλέγεται αρχικά η δημιουργία και στη συνέχεια η διατήρηση ενός απαραβίαστου κατά το δυνατόν χώρου, για το κάθε πρόσωπο ή την κάθε ομάδα προσώπων, στα οποία οι κανόνες αυτοί αφορούν. Με τη θέση σε ισχύ ενός κανόνα δικαίου επιδιώκεται αφενός μεν η αποτροπή αθέμιτα παρεμβατικών συμπεριφορών, αφετέρου δε η πρόβλεψη ειδικών διαδικασιών, για να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή αποκατάσταση των διαταραχθεισών ισορροπιών, στην περίπτωση, που οι παραπάνω παρεμβατικές συμπεριφορές ενεργοποιηθούν. Υπό αυτές τις συνθήκες, η νομική κατοχύρωση των - ατομικών ιδίως - δικαιωμάτων, η οποία συνιστά μια έμπρακτη εγγύηση για την αποτελεσματική περιφρούρηση του (προορισμένου τουλάχιστον ως) απαραβίαστου χώρου δεν αποτελεί μια απλή, άκοπη διαδικασία. Αντίθετα, σηματοδοτεί το τελικό στάδιο ενός κατά κανόνα πολύ επίπονου και συχνά μεγάλου σε χρονική διάρκεια αγώνα. Παρόλη την κατάκτηση της ζητούμενης νομικής κατοχύρωσης, ορισμένοι φορείς δικαιωμάτων, επιλέγουν την αδρανοποίηση των πλεονεκτημάτων, τα οποία η έννομη τάξη τους προσφέρει. Μονομερώς ή σε συμφωνία με άλλα πρόσωπα δημιουργούν μια νέα ισορροπία

με περιεχόμενο διαφορετικό από αυτό, που οι κανόνες δικαίου διαμορφώνουν. Στη δεύτερη περίπτωση είναι πιθανή η συνομολόγηση της συμβατικής αποδυνάμωσης μιας δυνατότητας, που απορρέει από ένα δικαίωμα και της ανοχής σε μια κατάσταση, που οδηγεί στην περιέλευση ενός προσώπου σε μειονεκτικότερη θέση σε σχέση με αυτή, στην οποία δικαιούται να βρίσκεται βάσει των κανόνων δικαίου.

Τα αποτελέσματα της διαμόρφωσης μιας τέτοιας ισορροπίας δεν περιορίζονται πάντα στη σχέση των εμπλεκομένων προσώπων αλλά έχουν ευρύτερο αντίκτυπο. Όταν η κατοχύρωση ενός δικαιώματος πέραν της ατομικής έχει και μια υπερατομική διάσταση, η δυνατότητα αδρανοποίησής του από τον φορέα του δεν μπορεί να θεωρείται ως δεδομένη. Όταν η φαινομενικά αυτονόητη επιλογή της μη άσκησης ενός δικαιώματος οδηγεί σε ευρύτερες ανατροπές ισορροπιών (μη περιοριζόμενες στο πεδίο της συμβατικής σχέσης), η πρόκληση για εντοπισμό της πλέον κατάλληλης λύσης, ώστε το δίκαιο να μπορεί να συμπίπτει με το δίκιο, γίνεται ακόμα μεγαλύτερη.

1.1. ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ

Χαρακτηριστική περίπτωση ηθελημένης αποδυνάμωσης δικαιώματος συνιστά η συμφωνία “ghostwriting”, που αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας. Η σύναψή της συνδέεται με την υιοθέτηση στην πράξη μιας ιδιαίτερης - πρωτίστως συγγραφικής αλλά γενικότερα δημιουργικής - πρακτικής. Η συμφωνία ως αντικείμενο έχει την ανάθεση μιας διπλής υποχρέωσης σε κάποιο πρόσωπο, το οποίο αναλαμβάνει - κατά κανόνα έναντι χρηματικού ανταλλάγματος – αρχικά να δημιουργήσει ένα έργο και στη συνέχεια, όταν ολοκληρωθεί η “κυοφορία” του, να αποξενωθεί από αυτό, σαν να μην είχε ασχοληθεί ποτέ το ίδιο με τη δημιουργία του. Ειδικότερα, λόγω της συμβατικής αποξένωσης από το εκ-

πονηθέν έργο δημιουργείται για το συγκεκριμένο πρόσωπο η ακόλουθη ιδιόμορφη υποχρέωση: να επιδεικνύει ανοχή στη δημόσια εμφάνιση κάποιου άλλου προσώπου ως πνευματικού δημιουργού ενός έργου, που όμως προέρχεται από τον προσωπικό του πνευματικό μόχθο. Το έτερο πρόσωπο, που συμμετέχει στη συγκεκριμένη συμφωνία, βάσει της οποίας του εξασφαλίζεται η δυνατότητα να εμφανίζεται δημόσια ως ο δημιουργός του έργου, αναλαμβάνει την υποχρέωση καταβολής του ανταλλάγματος στο πρόσωπο, που το δημιούργησε. Η δημιουργία του έργου όταν αυτό πλέον αρχίζει και κυκλοφορεί στη δημοσιότητα, πιστώνεται στο πρόσωπο, που απλά και μόνο την παράγγειλε έναντι καταβολής ανταλλάγματος και όχι στο πρόσωπο, το οποίο στην πραγματικότητα μόχθησε. Για τον σκοπό αυτό άλλωστε του καταβάλλεται το σχετικό αντάλλαγμα: προκειμένου να εξαγοραστεί η σιωπή του και να εξασφαλιστεί η ανοχή του ως προς την ιδιοποίηση της ιδιότητας του δημιουργού από άλλο πρόσωπο. Η καταβολή του ανταλλάγματος με σκοπό την εξασφάλιση αφενός μεν της σιωπής αφετέρου δε της ανοχής εκ μέρους του πραγματικού δημιουργού αποτελεί τον κανόνα, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι αποτελεί εκ προοιμίου αναγκαίο όρο για τη σύναψη της σχετικής συμφωνίας. Είναι δηλαδή δυνατόν μια τέτοια συμφωνία στην πράξη να μην συνοδεύεται από την καταβολή χρηματικού ή άλλου ανταλλάγματος.

Η πρώτη βασική ιδιαιτερότητα αυτής της συμφωνίας έγκειται στο ότι οδηγεί στο ακόλουθο αποτέλεσμα: αφενός μεν τη – δημόσια τουλάχιστον – αποκοπή ενός έργου από το πρόσωπο, που το δημιούργησε και τη σύνδεσή του με κάποιο άλλο πρόσωπο, που ουδόλως μόχθησε για τη δημιουργία του. Η μετατόπιση της σύνδεσης οδηγεί στη δημιουργία διάστασης μεταξύ του αληθινού δημιουργού ενός έργου και του δημόσια εμφανιζόμενου με αυτή την ιδιότητα προσώπου. Όμως η πλέον κρίσιμη παράμετρος, που προκαλεί το επιπρόσθετο ερευνητικό μας ενδιαφέρον, δεν είναι το αποτέλεσμα, στο οποίο η συμφωνία αυτή οδηγεί. Στην πρόκληση αναληθούς δημόσιας εντύπωσης ως προς την ταυτότητα του δημιουργού ενός έργου, είτε συνολικά, είτε ως προς ένα τμήμα μόνο, οδηγεί και η πολύ πιο συχνά εμφανιζόμενη στο προσκήνιο (και για τον λόγο αυτό πολύ πε-

ρισσότερο οικεία ως έννοια) πράξη της λογοκλοπής - στο ειδικό περιεχόμενο της οποίας πρόκειται να αναφερθούμε διεξοδικότερα στη συνέχεια - η διάπραξη της οποίας όμως δεν προϋποθέτει τη σύναψη συμφωνίας. Αντίθετα προς τη λογοκλοπή όμως, στην υπό εξέταση περίπτωση δεν συντρέχει το στοιχείο της μονομερούς συμπεριφοράς, αλλά αντίθετα υπάρχει αμοιβαία συναίνεση. Η αποσύνδεση του έργου από τον δημιουργό του και η – φαινομενική τουλάχιστον - ενσωμάτωσή του στην πνευματική παραγωγή κάποιου άλλου προσώπου συνιστούν ενέργειες αμφιμερώς ηθελημένες. Το βασικό χαρακτηριστικό, που καθιστά ιδιαίτερη μια τέτοια συμφωνία είναι το εξής: τα συμμετέχοντα σε αυτή πρόσωπα συμφωνούν κατ’ αρχήν στην αποδυνάμωση του δεσμού μεταξύ ενός δημιουργού με ένα έργο του και κατ’ επέκταση στην καλλιέργεια μιας δημόσιας αναληθούς εντύπωσης σε σχέση με την πραγματική ταυτότητα του προσώπου, που το έχει δημιουργήσει. Ο προφανής σκοπός σύναψης μιας τέτοιας συμφωνίας είναι η ικανοποίηση ενός ιδιοτελούς συμφέροντος για το καθένα από τα συνεργαζόμενα πρόσωπα.

Συχνά η συγκεκριμένη πρακτική δημιουργίας χαρακτηρίζεται ως “συνεργατική”. Σε ό,τι αφορά όμως τη διαδικασία της δημιουργίας στην έκταση που έχει συμφωνηθεί, (είτε στο σύνολο είτε μόνο σε ένα τμήμα του έργου) δεν πρόκειται κατά κυριολεξία για συνεργασία, από τη στιγμή που ο πνευματικός μόχθος εξ ολοκλήρου προέρχεται αποκλειστικά από το ένα και όχι από αμφότερα τα συμμετέχοντα στη συμφωνία πρόσωπα. Ως προς το συνεργατικό χαρακτήρα της συγκεκριμένης πρακτικής επισημαίνεται το εξής: ενδέχεται η σχετική συμφωνία να μην αφορά στην κατά παραγγελία δημιουργία ενός έργου στο σύνολό του (π.χ. στη συγγραφή ενός συγγράμματος) αλλά μόνο σε ένα μέρος του (π.χ. στη συγγραφή ενός συγκεκριμένου κεφαλαίου). Σε μια τέτοια περίπτωση, η επ’ αμοιβή ανάθεση δημιουργικής δράσης σε άλλο πρόσωπο αφορά μόνο στο επίμαχο κεφάλαιο του συνολικού έργου. Το γεγονός ότι για όλα τα υπόλοιπα κεφάλαια του έργου αναπτύσσεται δημιουργική δράση από τον βασικό πνευματικό δημιουργό του έργου, επ’ ουδενί λόγω προσδίδει στη συμφωνία συνεργατικό χαρακτήρα. Ακριβώς για τον λόγο αυτό, εκτιμήθηκε ως πρακτικά ενδεδειγμένη η θέση του επιθετικού προσδιορισμού εντός εισαγωγικών, ώστε να επισημανθεί ο σχηματικός και πολλές φορές προσχηματικός τρόπος χρήσης του για τον χαρακτηρισμό της συγκεκριμένης πρακτικής.

1.2. ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Απαραίτητο στάδιο για την ολόπλευρη μελέτη του θέματος αποτελεί η παράθεση μιας συνοπτικής ιστορικής αναδρομής της συγκεκριμένης δημιουργικής πρακτικής. Στόχος μας είναι να καταστεί σαφές ότι η κατάρτιση τέτοιου είδους συμφωνιών δεν συνιστά μια διαδικασία, που λαμβάνει χώρα μόνο στη σημερινή εποχή. Παρά το γεγονός ότι σαφέστατα δεν ανταποκρίνεται κυριολεκτικά στην πραγματικότητα,, έντονα ενδεικτική είναι η ακόλουθη, άμεσα σχετιζόμενη με το γεγονός αυτό, φράση: “....το επάγγελμα ενός ατόμου, το οποίο δημιουργεί ένα έργο για έναν πελάτη – το οποίο στη συνέχεια δεν διανέμεται δημόσια με το όνομα του πραγματικού συγγραφέα αλλά με αυτό του συμβαλλόμενου μέρους - είναι τόσο παλιό όσο ο χρόνος”. Περισσότερο ρεαλιστική είναι η τοποθέτηση ότι η συγκεκριμένη πρακτική δημιουργίας “υπάρχει όσο καιρό υπάρχει και η συγγραφική απόδοση”. Παρόλη την υπερβολή, που ως ένα βαθμό τις διακρίνει, αμφότερες οι προαναφερθείσες φράσεις τονίζουν κατά τρόπο εμφατικό τη διαχρονικότητα της πρακτικής αυτής.

Επιπροσθέτως, θέλουμε να αναδείξουμε ότι αν και η συγκεκριμένη δημιουργική πρακτική ξεκίνησε ως αφορώσα σ΄ ένα περιορισμένο εύρος έργων και λάμβανε χώρα για συγκεκριμένους λόγους, στην πορεία σημειώθηκε μια σημαντική αύξηση σε δύο επίπεδα: αφενός μεν ως προς το φάσμα των έργων, στα οποία αυτή είναι δυνατόν να αφορά, αφετέρου δε ως προς τους ειδικότερους σκοπούς, τους οποίους η σύναψη τέτοιου είδους συμφωνιών εξυπηρετεί. Ειδικά η αύξηση του φάσματος των έργων, των οποίων η ανάθεση δημιουργίας είναι δυνατό να αποτελέσει αντικείμενο της συγκεκριμένης μορφής συμφωνίας, είναι αναπόφευκτη συνέπεια της συνεχούς διεύρυνσης της έννοιας του έργου, που αποτελεί το βασικό αντικείμενο του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας. Όπως ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αναφέρει ο καθηγητής Μαρίνος σε σχέση με τη σταδιακή αύξηση του πεδίου εφαρμογής του συγκεκριμένου δικαιϊκού κλάδου “...

η κανονιστική του εμβέλεια αγκαλιάζει όλη τη διανοητική παραγωγή”. Παράλληλα, μέσα από τη μελέτη έστω και μιας σύντομης ιστορικής διαδρομής αναδεικνύεται και η σταδιακή αναπροσαρμογή αναφορικά με την ηθική διάσταση της εν λόγω ιδιαίτερης δημιουργικής δραστηριότητας, η συστηματική εξέταση της οποίας αποτελεί το αντικείμενο της παρούσας.

Σπεύδουμε να διευκρινίσουμε ότι δεν καλύπτονται όλες οι επιμέρους ιστορικές περίοδοι. Η ξεχωριστή αναφορά σε καθεμιά από αυτές δεν εκτιμήθηκε ως αναγκαία, καθώς κατά τη διάρκειά τους σε μεγάλο βαθμό ακολουθήθηκε η πρακτική αυτή στο πεδίο της λογοτεχνικής ιδίως παραγωγής χωρίς κάποια ουσιώδη διαφοροποίηση από τη ρωμαϊκή εποχή. Για τον λόγο αυτό η σύντομη, όπως ήδη αναφέρθηκε, ιστορική αναδρομή αφορά μόνο στα πρώτα καταγεγραμμένα δείγματα γραφής και στον 20ο αιώνα, εποχή που συνδέεται και με την καθιέρωση της διεθνούς ορολογίας ως προς τη συγκεκριμένη πρακτική.

1.2.1. Η ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΑΦΕΤΗΡΙΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Είναι γεγονός ότι ο ακριβής εντοπισμός του χρονικού σημείου εμφάνισης των πρώτων δειγμάτων γραφής του συγκεκριμένου “είδους” είναι πρακτικά ιδιαίτερα δυσχερής, αν όχι τελείως αδύνατος. Δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση άλλωστε ο συγκεκριμένος εντοπισμός ειδικά να είναι ευχερής ακριβώς λόγω

του στοιχείου της έντονης μυστικότητας, που όπως πρόκειται να δούμε αναλυτικότερα στη συνέχεια, αναπόφευκτα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική λειτουργία μιας τέτοιου είδους συμφωνίας στην πράξη. Πολλές φορές μάλιστα λαμβάνεται από τα μέρη προκαταβολικά ειδική μέριμνα, ώστε να καταστεί δυνατή η τήρηση της αναγκαίας μυστικότητας στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Με αυτόν το γνώμονα, συνομολογείται ρητά μεταξύ των συνεργαζόμενων προσώπων ακόμα και η υποχρέωση εξαφάνισης έστω και του ελάχιστου ίχνους, του οποίου η παρουσία θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημόσια αποκάλυψη τόσο ότι το εκπονηθέν έργο δεν προέρχεται στην πραγματικότητα από το πρόσωπο, που δημόσια εμφανίζεται ως ο δημιουργός του, όσο και της πραγματικής ταυτότητας του προσώπου, που το έχει δημιουργήσει.

1.2.2. ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΑ ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΓΡΑΦΗΣ

Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το νωρίτερο επιδεκτικό εντοπισμού χρονικό σημείο εμφάνισης της συγκεκριμένης δημιουργικής δραστηριότητας, είναι αξιοσημείωτο ότι οι ρίζες της είναι ελληνικές και είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ανάπτυξη της τέχνης της ρητορικής. Χρονικά τοποθετούνται στην κλασσική Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα, σε μια χρονική περίοδο, που παρόλη την γενικότερη άνθηση της δημιουργικής δράσης σε διάφορους τομείς στα πνευματικά δημιουρ-

γήματα του λόγου - και όχι μόνο - δεν ήταν καν νοητή η ανάγκη παροχής έννομης προστασίας.

Καθόλη τη διάρκεια αυτής της ιστορικής περιόδου, ιδιαίτερα έντονη υπήρξε η παρουσία και δράση των λεγόμενων “λογογράφων”, οι οποίοι ήταν πολύ έμπειροι δικανικοί ρήτορες. Όπως τα δύο επιμέρους συνθετικά της συγκεκριμένης λέξης φανερώνουν, η βασική επαγγελματική δραστηριότητα των προσώπων αυτών ήταν η επ’ αμοιβή συγγραφή λόγων και συγκεκριμένα δικανικών. Οι λόγοι αυτοί γράφονταν από τους λογογράφους, αλλά το περιεχόμενό τους προοριζόταν να αξιοποιηθεί από άλλα πρόσωπα, και συγκεκριμένα από τους διαδίκους των λαϊκών δικαστηρίων της εποχής. Τα πρόσωπα, για λογαριασμό των οποίων οι δικανικοί λόγοι γράφονταν, έπρεπε αρχικά να τους μελετήσουν και να αποστηθίσουν το περιεχόμενό τους. Στη συνέχεια καλούνταν να τους εκφωνήσουν δημόσια ενώπιον των λαϊκών δικαστηρίων με σκοπό είτε την απόδοση κατηγορίας είτε την απολογία, ανάλογα με την ιδιότητα, με την οποία συμμετείχε στη δίκη το κάθε πρόσωπο, για λογαριασμό του οποίου γραφόταν ο παραγγελθείς δικανικός λόγος. Λόγω της απαγγελίας των λόγων από άλλα πρόσωπα, τα αποτελέσματα του καταβληθέντος εκ μέρους των λογογράφων πνευματικού μόχθου αναπτύσσονταν ερήμην τους. Η συγγραφή των δικανικών λόγων για να μπορούσε να θεωρείται αντικειμενικά ως επιτυχημένη απαιτούσε εκ μέρους των λογογράφων την πολύ καλή γνώση όχι μόνο των κανόνων δικαίου της εποχής εκείνης αλλά επιπλέον και της ψυχολογίας των λαϊκών δικαστών, ώστε να κατορθώνουν κάθε φορά να τους επηρεάζουν θετικά υπέρ των πελατών τους. Μεταξύ των λογογράφων της εποχής ως ο πιο επιτυχημένος θεωρείται ο Λυσίας. Το βασικό χαρακτηριστικό, που τον έκανε να διακρίνεται από τους υπολοίπους, ήταν η έντονη προσαρμοστικότητα του, ανάλογα με τον χαρακτήρα του προσώπου, το οποίο στη συνέχεια θα έπρεπε να αποστηθίσει το δικανικό λόγο, ώστε σε δεύτερο χρόνο να τον απαγγείλει δημόσια. Στο

Λυσία αποδίδεται η συγγραφή συνολικά πάνω από 200 δικανικών λόγων, από τους οποίους όμως σήμερα διασώζονται μόνο 34.

H συγκεκριμένη πρακτική ακολουθήθηκε και στην αρχαία Ρώμη, όπου πλέον άρχισε σταδιακά να αναπτύσσεται σε επαγγελματική βάση. Υπήρχαν συγγραφείς, οι οποίοι έναντι χρηματικού ανταλλάγματος ανέχονταν τη δημόσια κυκλοφορία των έργων τους με άλλα ονόματα. Ο διάσημος ποιητής της εποχής Martialis αναφέρεται αφενός μεν σε δύο άλλους ποιητές, συγκεκριμένα στον Gallus και τον Lupercus, οι οποίοι συστηματικά συμμετείχαν σε τέτοιες συναλλαγές, καθώς και σε κάποιον σύγχρονό του με το όνομα Paulus, ο οποίος αγόραζε ποιήματα από ποιητές και στη συνέχεια τα εμφάνιζε δημόσια ως δικά του. Επίσης, ο ίδιος ο Martialis σε έργο του εμφανίζεται να απαιτεί με σαρκαστικό ύφος από τον Fidentinus, ο οποίος του είχε λογοκλέψει τους στίχους, να τους αγοράζει από τον ίδιο για να έχει το δικαίωμα να τους παρουσιάζει ως δικούς του. Σύμφωνα με ερμηνεία του συγκεκριμένου έργου του Martialis, η υποβολή της συγκεκριμένης απαίτησής του δεν γινόταν με ειλικρινή πρόθεση συμμετοχής στην προτεινόμενη συναλλαγή, καθώς δεν θεωρούσε ότι η καταβολή ανταλλάγματος ήταν ικανή να οδηγήσει στην κατοχύρωση του δικαιώματος ιδιοποίησης. Ήταν όμως ενδεικτική της διάθεσης του ποιητή να κρίνει με μεγαλύτερη, σε σχέση με τη λογοκλοπή, επιείκεια μια συμφωνία, δυνάμει της οποίας ο δημιουργός θα παρέλειπε να ομολογήσει ότι ένα έργο είναι δικό του. Μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιας συμφωνίας, η οποία συνδέεται με μιας άλλης μορφής έργο, αποκαλύπτει ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος, που μας δίνει μια αρκετά λεπτομερή περιγραφή των εγκωμίων προς τον αυτοκράτορα Κλαύδιο. Ο εγκωμιαστικός λόγος (laudatio) εκφωνήθηκε από τον Νέρωνα την ημέρα της κηδείας του Κλαύδιο με σκοπό να τον τιμήσει. Ο ιστορικός αναφέρει

πως το παριστάμενο ακροατήριο αντιλήφθηκε ότι ειδικά το σκέλος του λόγου, που αφορούσε στην περιγραφή των δραστηριοτήτων του νεκρού αυτοκράτορα, είχε γραφτεί από άλλο πρόσωπο. Στην πραγματικότητα ο Ρωμαίος ρήτορας και δραματουργός Σενέκας ήταν αυτός, που είχε συγγράψει τον εγκωμιαστικό λόγο. Το γεγονός αυτό έγινε αντιληπτό από τους παρόντες στην τελετή καθώς ο Τάκιτος χαρακτηριστικά αναφέρει ότι: “.....Oι ηλικιωμένοι, που δεν δίσταζαν να συγκρίνουν το παρόν με το παρελθόν, σχολίασαν ότι ο Νέρων ήταν ο πρώτος που ωραιοποιούσε καταστάσεις και το έκανε με τον τρόπο κάποιου άλλου”.

Κατά τη διάρκεια των ιστορικών περιόδων, που διαδέχθηκαν τη ρωμαϊκή εποχή (Μεσαίωνας, Αναγέννηση κ.τ.λ.) μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα η συγκεκριμένη πρακτική δημιουργίας συνδέθηκε ιδίως με λογοτεχνικά έργα. Αρκετοί λογοτέχνες κατέφευγαν σε τέτοιου είδους “συνεργασίες” για τη δημιουργία των έργων τους. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του διάσημου Γάλλου συγγραφέα Alexander Dumas, ένα μέρος της πνευματικής παραγωγής του οποίου αποδίδεται στον August Maquet.

Από τις αρχές του 19ου αιώνα, ξεκίνησε σιγά σιγά να χρησιμοποιείται ένας πολύ ιδιαίτερος όρος για την περιγραφή του προσώπου, που επιδιδόταν στην ανάπτυξη κρυφής δημιουργικής δράσης για λογαριασμό κάποιου άλλου προσώπου. Πρόκειται για τον γαλλικό όρο “nègre (littéraire)”, ή για τον αντίστοιχο στην ισπανική γλώσσα όρο “negro (literario)”. Κατά λέξη ο όρος αυτός στα νέα ελληνικά μεταφράζεται ως “(λογοτεχνικός) νέγρος”. Η αναγραφή του επιθετικού προσδιορισμού “λογοτεχνικός” εντός παρένθεσης δηλώνει ότι στην ουσία θεωρούνταν ως δεδομένη η σύνδεση της πρακτικής αυτής με τα έργα της συγκεκριμένης κατηγορίας, οπότε η ειδική αναφορά σε αυτά, στην ουσία ήταν

αυτονόητη. Το κρίσιμο στοιχείο, όμως, σε αυτόν τον όρο δεν είναι το επίθετο αλλά το ουσιαστικό “nègre/negro”. Αυτό το ουσιαστικό κατά κυριολεξία χρησιμοποιείται για να αποδώσει γλωσσικά τα έγχρωμα πρόσωπα, τα οποία βρίσκονται σε καθεστώς σκλαβιάς. Η θέση ενός δημιουργού, του οποίου δεν αναγνωριζόταν δημόσια ο πνευματικός μόχθος, θεωρούνταν ως ισοδύναμη με αυτή του σκλάβου. Η χρήση του μαύρου χρώματος συμβόλιζε με έντονο τρόπο το σκοτάδι, στο οποίο παρέμενε η δημιουργική προσπάθεια. Η ρατσιστική διάθεση, την οποία ο όρος σαφέστατα αντανακλά, οδήγησε σχετικά σύντομα στη διακοπή της ευρείας χρήσης του. Ακόμα και σήμερα όμως εξακολουθεί έστω και περιορισμένα να χρησιμοποιείται. (Π.χ. η επίσημη σύσταση – όχι απαγόρευση - του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας για αποφυγή της χρήσης του όρου έγινε το έτος 2017).

1.2.3. Η ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ

Κατόπιν της ακαταλληλότητας του αρχικά χρησιμοποιούμενου όρου “nègre/negro” για το λόγο, που αμέσως παραπάνω αναφέρθηκε, κατέστη αναγκαία η αναζήτηση νέας ορολογίας. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 ξεκίνησε να χρησιμοποιείται για τη γλωσσική απόδοση της συγκεκριμένης δημιουργικής πρακτικής ο αγγλικός όρος “ghostwriting”, που αποτυπώνεται κατά κανόνα με τη μορφή του γερουνδίου.

Η αρχική επιλογή του αγγλικού όρου “ghostwriting” συγκεκριμένα πιστώνεται στον Αμερικανό δικηγόρο και δημοσιογράφο Christy Walsh . Ο εν λόγω εμπνευστής του όρου αυτού έγινε ευρύτερα γνωστός λόγω της επαγγελματικής ενασχόλησής του με μια επαγγελματική ένωση, την οποία ίδρυσε το έτος 1921 ακριβώς για τον σκοπό αυτό. Αποβλέποντας στην ευρύτερη ανάδειξη της δραστηριότητας κάποιων αθλητών του baseball, είχε προσλάβει έναν σημαντικό αριθμό αθλητικών συντακτών με σκοπό τη σύνταξη κατά κανόνα απομνημονευμάτων και γενικότερα άρθρων για λογαριασμό των συγκεκριμένων αθλητών. Όταν όμως ολοκληρωνόταν η σύνταξή τους και τα εν λόγω κείμενα κυκλοφορούσαν, δεν εμφανίζονταν ως προϊόντα του πνευματικού μόχθου των πραγματικών συντακτών τους. Αντίθετα, είχαν αυτοαναφορική μορφή, εμφανιζόμενα σαν να τα είχαν γράψει οι ίδιοι οι αθλητές, στους οποίους αφορούσε το (εγκωμιαστικό κατά κανόνα) περιεχόμενό τους. Η ίδρυση της συγκεκριμένης συγγραφικής ένωσης θεωρήθηκε ως “.....μια σημαντική καινοτομία δεδομένου ότι παλαιότερα, παρόμοιες πρακτικές, ενώ ήταν ευρέως διαδεδομένες, θεωρούνταν κάπως ταμπού στην εκδοτική αγορά”. Μερικά χρόνια αργότερα, συγκεκριμένα το έτος 1928, λαμβάνει χώρα η επίσημη πρώτη καταγραφή του συγκεκριμένου λήμματος σε αγγλικό ερμηνευτικό λεξικό. Aντίστοιχα, για τo πρόσωπο, που παρέχει αυτού του είδους τις υπηρεσίες και στη συνέχεια αναλαμβάνει την υποχρέωση να αποξενωθεί από τα έργα, που το ίδιο δημιούργησε, ανεχόμενο τη δημόσια απόδοση της δημιουργίας τους σε άλλα πρόσωπα (όπως εν προκειμένω οι αθλητικοί συντάκτες του σωματείου) χρησιμοποιείται

διεθνώς ο αγγλικός όρος “ghostwriter”, ο οποίος αντικατέστησε σταδιακά τον όρο “nègre/negro”.

Μια ιδιαίτερα χαρακτηριστική ένδειξη αφενός μεν της έντονης επικράτησης του συγκεκριμένου αγγλικού όρου στην πράξη, αφετέρου δε του σταδιακά αυξανόμενου ενδιαφέροντος, το οποίο στη σημερινή εποχή προκαλεί η συγκεκριμένη πρακτική δημιουργίας, είναι η σημαντική αύξηση του αριθμού των αναζητήσεων των χρηστών του διαδικτύου στη διάσημη μηχανή αναζήτησης Google συγκεκριμένα για τον όρο “ghostwriting”. Όπως μας αποκαλύπτει σχετική εκπονηθείσα μελέτη, το έτος 2016 σε διάστημα τριών μόλις ετών σε σχέση με την αρχική καταγραφή, η οποία είχε λάβει χώρα το έτος 2013, ο συνολικός αριθμός των πραγματοποιηθεισών διαδικτυακών αναζητήσεων παρουσίασε μια κατακόρυφη αύξηση της τάξεως του 1500% περίπου. Ο συγκεκριμένος αριθμός στην αρχή του έτους 2020 υπερέβαινε τα 55.000.000. Να τονίσουμε ότι ο αριθμός αυτός είναι κατά πολύ μεγαλύτερος αν η διαδικασία της αναζήτησης δεν περιοριστεί στον όρο αυτό, αλλά στο σχετικό πεδίο αναγραφούν μεγαλύτερες σε έκταση φράσεις, στις οποίες εμπεριέχεται (π.χ. ghostwriting contracts, ghostwriting services ή ghostwriting companies).

1.3. ΠΕΡΙΩΝΥΜΕΣ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ “GHOSTWRITING”

Πριν ξεκινήσουμε τη συστηματικότερη ενασχόληση με τις αμιγώς νομικές πτυχές του υπό εξέταση θέματος, εκτιμούμε ως μεθοδολογικά ενδεδειγμένη την παράθεση (υπό τη μορφή οιονεί “case study”) ορισμένων πολύ χαρακτηριστικών πραγματικών περιπτώσεων, που έχουν λάβει χώρα κατά το παρελθόν και

έχουν απασχολήσει την επικαιρότητα της εποχής. Αρχικός στόχος της παράθεσης είναι από το αφετηριακό σημείο ενασχόλησης να μπορέσει να καταδειχθεί με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια η διάσταση του βασικού τιθέμενου προβληματισμού, ο οποίος συνδέεται άρρηκτα με την εξέταση του αντικειμένου της παρούσας. Από τις συνολικά καταγεγραμμένες, επιλέχθηκαν τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις, που έγιναν ευρύτερα γνωστές, αφού ήρθαν στο φως της δημοσιότητας. Οι περιπτώσεις αυτές δεν ταυτίζονται πλήρως μεταξύ τους, άλλωστε επ’ ουδενί λόγω είναι αυτό το ζητούμενο. Πέραν του εύκολα διαπιστώσιμου γεγονότος ότι η καθεμιά από αυτές αφορά σε διαφορετικό είδος έργου, υπάρχουν και άλλες λιγότερο εμφανείς, πλην όμως εξίσου σημαντικές, διαφορές όπως π.χ. τα κίνητρα των πρωταγωνιστών τους, που οδήγησαν στην υιοθέτηση της κατά περίπτωση συμπεριφοράς καθώς και ο βαθμός του κοινωνικού αντικτύπου, που δημιούργησε η αποκάλυψη καθεμίας αναληθούς εντύπωσης.

Εντούτοις, παρά τις μεταξύ τους διαφορές, εξακολουθούν να έχουν το εξής κοινό μεταξύ τους χαρακτηριστικό: και στις τρεις ακόλουθες περιπτώσεις αποκαλύφθηκε δημόσια σε δεύτερο χρόνο ότι στην πραγματικότητα το πρόσωπο, που δημιούργησε ένα έργο είναι διαφορετικό από το πρόσωπο, που αρχικά είχε συμφωνηθεί να εμφανίζεται δημόσια με αυτή την ιδιότητα. Στην πραγματικότητα την ιδιότητα του πνευματικού δημιουργού του έργου φέρει κάποιο άλλο πρόσωπο, το οποίο παρέχει τη συναίνεσή του - αν όχι επ’ αόριστον - τουλάχιστον για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μετά από την ολοκλήρωση της δημιουργίας του έργου – αφενός μεν στην αποσιώπηση αυτής της ιδιότητας, αφετέρου δε στην απόδοσή της σε άλλο πρόσωπο, που αναληθώς εμφανίζεται δημόσια ως ο φορέας της.

Τα αντιπροσωπευτικά παραδείγματα, τα οποία παρατίθενται αμέσως παρακάτω, επιλέχθηκαν για να μπορέσουν να εξυπηρετηθούν δύο βασικοί στόχοι: Πρώτον, για να καταστεί κατανοητό ότι άσχετα από τις αρχικές συνθήκες, υπό τις οποίες ξεκίνησε, στη σημερινή εποχή η συγκεκριμένη μορφή συμφωνίας είναι δυνατό να αφορά σε ένα αρκετά ευρύ φάσμα πνευματικών έργων, το οποίο μάλιστα διαρκώς αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Ως εκ τούτου, η συγκεκριμένη διαπίστωση αποτελεί αναμφίβολα μια επιπλέον σημαντική πρόκληση για την συστηματικότερη μελέτη της συγκεκριμένης συμφωνίας. Δεύτερον, για να τονιστεί ήδη από το αρχικό στάδιο της μελέτης μας ότι, λόγω της ευρύτητας του συγκεκριμένου φάσματος, η ολόπλευρη προσέγγιση της συγκεκριμένης δημιουργικής πρακτικής αναπόφευκτα δεν μπορεί να έχει χαρακτήρα ολιστικό

αλλά είναι αναγκαία ως έναν βαθμό η κατηγοριοποίησή της. Όπως πολύ εύκολα μπορεί να συναχθεί ακόμα και από μια επιδερμική ανάγνωση των πραγματικών περιστατικών του καθενός από τα επιλεγέντα παραδείγματα, κάθε περίπτωση συνοδεύεται από ιδιαιτερότητες, που τυγχάνουν άξιες λεπτομερέστερης ενασχόλησης. Λόγω της μη ταύτισης των ιδιαιτεροτήτων της κάθε περίπτωσης, θεωρήθηκε μεθοδολογικά σκόπιμο σε διάφορα σημεία στη συνέχεια της παρούσας να επανέλθουμε στα συγκεκριμένα παραδείγματα, όπως επίσης να παραθέσουμε και ορισμένα άλλα, τα οποία ως ένα βαθμό τυγχάνουν συναφή προς αυτά. Κατά την εκτίμηση του γράφοντος, τόσο η παράθεση των επιλεγέντων αντιπροσωπευτικών παραδειγμάτων, όσο και η ανάλυση ορισμένων ενδιαφερόντων σημείων τους θα καταστήσει ευκολότερη τη μελέτη ορισμένων πτυχών του υπό εξέταση αντικειμένου.

Σε σχέση με την απόδοση προτεραιότητας σε παραδείγματα, προερχόμενα από τον δημοσιογραφικό και γενικότερα από τον μη αμιγώς νομικό χώρο έναντι των νομολογιακών, όπως εύλογα θα ήταν αναμενόμενο στο πλαίσιο μελέτης ενός νομικού ζητήματος, λεκτέο τυγχάνει το εξής: o έντονα “σκιώδης” χαρακτήρας των συμφωνιών αυτού του είδους κατά κανόνα τις κρατά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και κατά συνέπεια μακριά και από τις δικαστικές αίθουσες, όταν για τον οποιονδήποτε λόγο εμφανίζεται στο προσκήνιο μια διαφορά μεταξύ των προσώπων, που συμμετέχουν σε αυτές. Άλλωστε εξαιρετικά σπάνια τυγχάνει η σχετική νομολογία σχετικά με τη συγκεκριμένη πρακτική δημιουργίας έργων όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε αρκετές χώρες του εξωτερικού.

Προκειμένου τα πρόσωπα, που συμμετέχουν σε τέτοιου είδους συμφωνίες να περιφρουρήσουν κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο την επιθυμητή μυστικότητα της μεταξύ τους συναφθείσας συμφωνίας, που άλλωστε συνιστά και συμβατικό αντικείμενο, είτε επιδιώκουν την εξωδικαστική διευθέτηση των διαφορών τους είτε προτιμούν την με όποιο κόστος οριστική διακοπή της μεταξύ τους συνεργασίας, παρά την προσφυγή ενώπιον των δικαιοδοτικών οργάνων της Πολιτείας προς επίλυση της μεταξύ τους διαφοράς. Εκτός από τη σημαντική δυσχέρεια του εντοπισμού τους, ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας, ο οποίος επίσης συμβάλλει στη διατήρηση ενός μεγάλου ποσοστού τέτοιου είδους συμφωνιών στην αφάνεια, είναι η τεράστια πρακτική δυσκολία της απόδειξης ως προς τη σύναψή τους κυρίως όμως ως προς το ειδικότερο περιεχόμενο των επιμέρους όρων, τους οποίους τα συμβαλλόμενα πρόσωπα έχουν συνομολογήσει μεταξύ τους (π.χ. το είδος του οφειλόμενου ανταλλάγματος, η περιοδικότητα της ανάπτυξης επαναλαμβανόμενης δημιουργικής δράσης, η χρονική διάρκεια υποχρέωσης επίδειξης ανοχής εκ μέρους του πραγματικού δημιουργού). Ο βασικός λόγος, ο οποίος οδηγεί στη δυσκολία της απόδειξης είναι η κατά κανόνα έλλειψη εγγράφου τύπου, που επίσης συνδέεται με τον έντονα μυστικό χαρακτήρα των συμφωνιών αυτών. Λόγω της έλλειψης σχετικής με το αντικείμενο μελέτης της παρούσας νομολογίας η πρακτική σημασία της επίκλησης των παραδειγμάτων - ιδίως όσων έχουν απασχολήσει τη δημοσιότητα και για τον

λόγο αυτό υπάρχει έστω μια δημοσιογραφική αποτύπωση του αντικτύπου, τον οποίο προκάλεσαν - είναι ακόμα μεγαλύτερη. Η δε εμπειρία έχει αποδείξει ότι το μικρό ποσοστό συμφωνιών “ghostwriting”, που αποκαλύπτεται δημόσια, συνήθως προέρχεται από την ανώμαλη εξέλιξη τους λόγω της σύγκρουσης μεταξύ των μερών.

Αν και είναι ευνόητο, δεν κρίνουμε ως εντελώς άσκοπο να επισημάνουμε ότι η παρατιθέμενη νομολογία σχετικά με τη συμφωνία “ghostwriting”, που προέρχεται από δικαστήρια άλλων κρατών και που αφορά είτε στην εγκυρότητα της συμφωνίας, είτε σε ειδικότερα ζητήματα, συνδέεται με κανόνες δικαίου αλλοδαπών εννόμων τάξεων. Ωστόσο η παράθεσή της εκτιμάται σε κάθε περίπτωση ως ενδεδειγμένη στο μέτρο, που είναι σε θέση να εξυπηρετήσει τους ακόλουθους βασικούς σκοπούς: Στις περιπτώσεις συνάφειας της ελληνικής νομικής παράδοσης προς την αλλοδαπή, ο επιδιωκόμενος σκοπός συνίσταται στην ερμηνεία των σχετικών νομικών όρων και των οικείων εφαρμοζόμενων διατάξεων. Αντίστοιχα, στις περιπτώσεις διαφοράς μεταξύ των νομικών παραδόσεων, ο σκοπός συνίσταται στην ανάδειξη της μεταξύ τους διαφοράς στην αναγκαία κάθε φορά έκταση.

1.3.1. ΑΥΤΟ(;)BIOΓΡΑΦΙΑ ΕΝΟΣ ΠΡΩΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ

To έτος 1990 o πρώην πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ) Ronald Reagan επιλέγει τη μορφή της αυτοβιογραφίας για να δημοσιεύσει τα πολιτικά του απομνημονεύματα. Το συγκεκριμένο αυτοβιογραφικό έργο, το οποίο κυκλοφορεί με τον τίτλο “An American Life”, αποδεικνύεται ιδιαίτερα δημοφιλές στο αναγνωστικό κοινό της εποχής σημειώνοντας τεράστια εμπορική επιτυχία. Σε συνέντευξή του ερωτώμενος από δημοσιογράφο πως σχολιάζει ο ίδιος την εμπορική επιτυχία, που σημείωσε το συγκεκριμένο αυτοβιογραφικό έργο, ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος προκαλεί στο κοινό τεράστια έκπληξη, καθώς χωρίς το παραμικρό ίχνος υπεκφυγής προβαίνει ευθαρσώς στην ακόλουθη αφοπλιστική δήλωση: “Ακούω ότι η αυτοβιογραφία μου είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο. Μία από αυτές τις ημέρες θα το διαβάσω και εγώ!”. Η χαρακτηριστι-

κή αυτή φράση του πρώην αμερικανού προέδρου είχε γίνει τόσο διάσημη, που για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα μετά την εκφώνηση της σχεδόν κάθε άρθρο εφημερίδας ή περιοδικού σχετικό με την πρακτική του “ghostwriting” περιείχε αναφορά σε αυτή.

Η παραπάνω αυθόρμητα ειλικρινής (και όχι χιουμοριστική) δήλωσή του συνιστά ταυτόχρονα δημόσια ομολογία ότι στην πραγματικότητα κάποιο άλλο είναι το πρόσωπο, που έχει γράψει το εν λόγω έργο και όχι ο ίδιος, όπως θα ήταν το προφανές, στο μέτρο που αυτό κυκλοφόρησε στη δημοσιότητα με τη μορφή της αυτοβιογραφίας και όχι της βιογραφίας γενικότερα. Όπως όμως αποκαλύπτεται στη συνέχεια, το συγκεκριμένο φερόμενο ως αυτοβιογραφικό έργο σε μεγάλο βαθμό είχε γραφτεί στην πραγματικότητα από τον επίσης Αμερικανό δημοσιογράφο της εφημερίδας “New York Times” Robert Lindsey. Μετά την επιτυχία, που σημείωσε το έργο με αντικείμενο τη ζωή του διάσημου Αμερικανού πολιτικού, τον συγκεκριμένο δημοσιογράφο στη συνέχεια προσλαμβάνει επίσης για τον ίδιο λόγο (δηλαδή για να του συντάξει την “αυτοβιογραφία”) και ο επίσης διάσημος Αμερικανός ηθοποιός Marlon Brando, όπως ο ίδιος ο Lindsey καθιστά ευρέως γνωστό στην προσωπική του πλέον αυτοβιογραφία, που εκδίδει το έτος 2012.

1.3.2. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ “ΜΠΕΤΟΒΕΝ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ”

Το έτος 2014 ο τέσσερεις φορές πρωταθλητής Ιαπωνίας στο καλλιτεχνικό πατινάζ και ήδη χάλκινος ολυμπιονίκης των αμέσως προηγούμενων χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Βανκούβερ (2010) Daisuke Takahashi ετοιμάζεται να συμμετάσχει στους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Σότσι, περιβάλλοντας το πρόγραμμα του με το μουσικό έργο, “Sonatina for violin”. Η σύνθεση του έργου αυτού αποδιδόταν μέχρι εκείνη την χρονική περίοδο στον δημοφιλή σε κριτικούς

και σε κοινό Ιάπωνα συνθέτη Mamoru Samuragochi. Ο εν λόγω μουσικοσυνθέτης λόγω της απώλειας της ακοής του είχε χαρακτηριστεί και ως ο “Mπετόβεν της Ιαπωνίας.” Λίγο πριν τη συμμετοχή του Ιάπωνα πρωταθλητή στους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες, λαμβάνει χώρα μια καταγγελία, μέσω της οποίας αποκαλύπτεται ότι η επί σειρά ετών δημόσια εντύπωση, που είχε σχηματισθεί γύρω από το πρόσωπο του μουσικοσυνθέτη Samuragochi είναι αναληθής και μάλιστα κατά τρόπο διττό. Ο ευρύτερα γνωστός ως “Μπετόβεν της Ιαπωνίας” στην πραγματικότητα ούτε κουφός εξακολουθεί να είναι, ούτε και το έργο αυτό έχει συνθέσει! Mετά την καταγγελία, ο ίδιος ο συνθέτης αναγκάζεται να παραδεχθεί ότι έχει ανακτήσει έναν σημαντικό μέρος της ακοής του, γεγονός, που ηθελημένα απέκρυπτε επί σειρά ετών, ώστε να συνεχίζει να προκαλεί το κοινό να συγκρίνει τον ίδιο με τον Μπετόβεν. Παραδέχεται επίσης ότι ένα μεγάλο τμήμα του συνολικού έργου “του”, ήδη από το έτος 1996, στην πραγματικότητα έχει γραφτεί από τον συμπατριώτη του, επίσης συνθέτη, Takashi Niigaki.

Το πρόσωπο, που προβαίνει στη δημόσια αυτή καταγγελία δεν είναι άλλο από τον πραγματικό συνθέτη του μουσικού έργου! Κατά την αποκάλυψη της προηγηθείσας δράσης του, εξηγεί γιατί ενώ είχε δεχθεί επί σειρά ετών να συνθέτει μουσικά έργα, τα οποία κυκλοφορούσαν στη δημοσιότητα με το όνομα του Samuragochi, επέλεξε το συγκεκριμένο χρονικό σημείο, για να προβεί στη δημόσια καταγγελία καθώς και τον λόγο, που τον οδήγησε στην απόφαση να σταματήσει να συνεργάζεται με αυτούς τους ιδιαίτερους όρους. Συγκεκριμένα, δηλώνει για τον Samuragochi: “Μου είπε ότι αν δεν του έγραφα τραγούδια, θα αυτοκτονούσε, αλλά δεν άντεχα τη σκέψη να θεωρείται ο Τakahashi από τον κόσμο ως συνωμότης στο έγκλημά μας.”

1.3.3. ΜΙΑ ΠΡΩΗΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΣΕ ΝΕΟ ΡΟΛΟ

To έτος 2009 η Αμερικανή Jennifer Sunseri χάνει τη θέση εργασίας της ως καθηγήτριας στο Texas Tech University. Μετά από συνολικό διάστημα ανεργίας τριών περίπου ετών και έχοντας έρθει αντιμέτωπη με πολύ μεγάλες δυσκολίες αναφορικά με την εύρεση νέας θέσης εργασίας, αποφασίζει να ασχοληθεί με την επ’ αμοιβή εκπόνηση πανεπιστημιακών εργασιών για λογαριασμό φοιτητών. Όπως η ίδια δηλώνει αναφερόμενη στη νέα της επαγγελματική δραστηριότητα “είναι κατά πολύ ανήθικη, αν και τελείως νόμιμη”. Ταυτόχρονα, δεν διστάζει να παραδεχθεί πως το γεγονός ότι η ίδια έχει εργαστεί κατά το παρελθόν ως καθηγήτρια πανεπιστημίου, προσδίδει μεγαλύτερη απαξία στην πράξη της. Εντούτοις, όπως αναφέρει, λόγω της μακροχρόνιας ανεργίας, μετά από την απώλεια της θέσης εργασίας της, αδυνατούσε να ανταποκριθεί ακόμα και στα αναγκαία για την επιβίωσή της έξοδα. Λόγω των σημαντικών οικονομικών δυσκολιών, με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη, θεωρεί ότι η νέα της επαγγελματική επιλογή είναι απόλυτα δικαιολογημένη, στο μέτρο που της επιτρέπει να εξασφαλίζει το απαραίτητο για τον βιοπορισμό της εισόδημα. Δεν παραλείπει να επισημάνει ότι ο νέος της εργοδότης, στον οποίο απευθύνονται οι φοιτητές για την παραγγελία εργασιών, φαίνεται να είναι ο μόνος, που εκτιμά το ευρύ φάσμα των προσόντων της.

Είναι προφανές ότι δεν πρόκειται για το μοναδικό περιστατικό στο ακαδημαϊκό περιβάλλον, στο οποίο κάποιο πρόσωπο αναλαμβάνει επ’ αμοιβή την παροχή των συγκεκριμένων υπηρεσιών προς τους φοιτητές. Οι παράμετροι όμως, που καθιστούν τη συγκεκριμένη περίπτωση ξεχωριστή, είναι οι ακόλουθες: Αρχικά, η αφοπλιστική ειλικρίνεια της καθηγήτριας ως προς το είδος των υπηρεσιών, που επ’ αμοιβή αναλαμβάνει. Δεν προσπαθεί να δημιουργήσει την εντύπωση ότι περιορίζεται στην παροχή συνδρομής στους φοιτητές κατά την εκπόνηση των εργασιών τους όπως συνήθως συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές.