ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ

2

Γενικές αναφορές στο ηλεκτρονικό έγκλημα

i. Εννοιολογικός προσδιορισμός του ηλεκτρονικού εγκλήματος

Η μορφή της εγκληματικής συμπεριφοράς, που απασχολεί στην μελέτη αυτήν και σχετίζεται με τα ψηφιακά πειστήρια και τα ψηφιακά δεδομένα, διαμορφώνει από μόνη της, ως οντότητα, μια εικόνα σχετικά με τις δυσχέρειες, τις οποίες αντιμετωπίζει και καλείται να επιλύσει ο μελετητής. Πρόκειται για μια μελέτη ενός ποινικού φαινομένου που διεκδικεί ιδιαίτερο χώρο στην επιστημονική έρευνα, τόσο λόγω των τεχνικών ιδιαιτεροτήτων που εγείρονται αλλά και λόγω του σημαντικού αντικτύπου που φέρνει στην κοινότητα. Εγκλήματα όπως η κοινή απάτη, η απάτη με υπολογιστή, η παράνομη επέμβαση σε πληροφοριακά συστήματα, η προσβολή του απορρήτου των επικοινωνιών, η παιδική πορνογραφία, η προαγωγή ανηλίκων στην πορνεία, η παραχάραξη, παράνομη βία, απειλή, εκβιασμός, παρενόχληση, καταδίωξη, παράνομο στοίχημα, χειραγώγηση αθλητικών αγώνων, εγκλήματα κατά της περιουσίας είναι μια σειρά από αξιόποινες συμπεριφορές, οι οποίες απαντώνται, ολοένα και συχνότερα, να τελούνται στον ψηφιακό κόσμο.

Σημειολογικά αναφέρεται ότι η επιστημονική κοινότητα είχε ιδιαίτερες επιστημονικές τοποθετήσεις αναφορικά με τον καθορισμό της έννοιας του ηλεκτρονικού εγκλήματος, ώστε το Μάιο του 2007, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με μια «γενική πολιτική για την καταπολέμηση του εγκλή

ματος στον κυβερνοχώρο», επισημαίνοντας ότι δεν υπήρξε ούτε ένας συμφωνημένος ορισμός του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. Εκεί πρότεινε έναν τριπλό ορισμό για τον καθορισμό του ηλεκτρονικού εγκλήματος, όπου συμπεριέλαβε α) παραδοσιακές μορφές εγκληματικότητας όπως η απάτη ή η πλαστογραφία, έστω και αν διαπράττονται μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων, δίκτυα επικοινωνιών και συστήματα πληροφοριών, β) τη δημοσίευση παράνομου περιεχομένου σε ηλεκτρονικά μέσα (π.χ. υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών ή υποκίνηση φυλετικού μίσους) και γ) εγκλήματα μοναδικά για τα ηλεκτρονικά δίκτυα, π.χ. επιθέσεις κατά συστημάτων πληροφοριών, άρνηση υπηρεσίας (denial of Service) και hacking.

Το πολύπλοκο και δυσθεώρητο μέγεθος του ηλεκτρονικού εγκλήματος αναφορικά με τις δομές και τις εξελικτικές μορφές με τις οποίες καταλαμβάνει το ποινικό ενδιαφέρον των συντεταγμένων χωρών, τονίζεται με έμφαση στα διάφορα fora όπου και ειδικότεροι εννοιολογικοί προσδιορισμοί καταλαμβάνουν χώρο. Οι όροι περιλαμβάνουν έγκλημα που σχετίζεται με υπολογιστές, έγκλημα ηλεκτρονικών υπολογιστών, έγκλημα στο διαδίκτυο, ηλεκτρονικό έγκλημα, ψηφιακό έγκλημα, τεχνολογικό έγκλημα, έγκλημα τεχνολογίας αιχμής, διαδικτυακό έγκλημα, ηλεκτρονικό έγκλημα, κατάχρηση υπολογιστών και έγκλημα στον κυβερνοχώρο, που είναι και το ευρέως διαδιδόμενο.

Αυτά λοιπόν τα εγκλήματα μπορούν κατά μια πρώτη διαφοροποίηση να διαχωριστούν αφ’ ενός στα εγκλήματα που διαπράττονται με τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και αφ’ ετέρου στα εγκλήματα που διαπράττονται μέσω του διαδικτύου, αποτελώντας μια ειδικότερη μορφή του ηλεκτρονικού εγκλήματος.

Κατά μια άποψη το ηλεκτρονικό έγκλημα παρουσιάζεται ως νέα μορφή εγκλήματος που διαπράττεται με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, ως μια νέα εκδοχή των παραδοσιακών εγκληματικών συμπεριφορών που πλέον διαπράττονται με υπολογιστή, άλλως ως εγκληματική συμπεριφορά, που εκδηλώνεται

με τη συμμετοχή με οποιονδήποτε τρόπο ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή ή ενός πληροφοριακού συστήματος. Αναφορικά τώρα με το περιβάλλον τέλεσής του, το ηλεκτρονικό έγκλημα διακρίνεται i) σε συμπεριφορές που «λειτουργούν» τόσο στο κοινό περιβάλλον όσο και στο διαδίκτυο, λ.χ. η κλοπή προϊόντος πνευματικής ιδιοκτησίας, μια δυσφημιστική διάδοση, ii) σε εγκλήματα που διαπράττονται αποκλειστικά σε περιβάλλον ηλεκτρονικού υπολογιστή χωρίς τη χρήση διαδικτύου, λ.χ. το έγκλημα του άρθρου 370Β ΠΚ (Παράνομη πρόσβαση σε σύστημα πληροφοριών ή σε δεδομένα), 370Δ § 1 ΠΚ (χωρίς δικαίωμα αντιγραφή ή χρησιμοποίηση προγραμμάτων υπολογιστών), iii) σε εγκληματικές δράσεις που διαπράττονται στο διαδίκτυο (κυβερνοχώρο) και χαρακτηρίζονται ως cyber crimes, λ.χ. η ψηφιακή διάδοση παιδικού πορνογραφικού υλικού στο internet (αρ. 348 Α ΠΚ).

Σε ειδικότερες αναφορές φέρονται ως οι κυριότεροι τύποι εγκλημάτων υπολογιστών, ταξινομημένοι ως: εγκλήματα «λευκού κολάρου» (όπου οι υπολογιστές χρησιμοποιούνταν για αποθήκευση και χειρισμό στα πλαίσια χειραγώγησης δεδομένων, με απομακρυσμένη πρόσβαση), βίαια εγκλήματα (προμελετημένος σχεδιασμός με χρήση υπολογιστών), τρομοκρατία (σχεδιασμός, επικοινωνία και συλλογή πληροφοριών σχετικά με τον στόχο), κατασκοπεία (παρακολούθηση και επικοινωνία με χρήση υπολογιστών), παραποίηση (μεθόδευση και σχεδιασμός με χρήση υπολογιστών), διακίνηση ναρκωτικών (διαχείριση βάσης δεδομένων πελατών, προμηθευτών και οικονομικών) και πορνογραφία γενικότερα (αποθήκευση μεγάλου όγκου βίντεο και φωτογραφιών σε ψηφιακές συσκευές).

Παραπέρα τα κυβερνοεγκλήματα διακρίνονται από το κεντρικό σημείο αναφοράς τους, το οποίο είναι η διάπραξή τους σε περιβάλλον ηλεκτρονικού υπολογιστή και δη διασυνδεδεμένου σε σύστημα πληροφοριών. Αυτός, σε μια βασική, και γενικού γνωστικού επιπέδου αναφορά, είναι μια μηχανή κατασκευασμένη κυρίως από ψηφιακά ηλεκτρονικά κυκλώματα και δευτερευόντως από ηλεκτρικά και μηχανικά συστήματα, και έχει ως σκοπό να επεξεργάζεται πληροφορίες, που είναι διαμορφωμένες σε ψηφιακή δομή. Είναι ένα αυτοματοποιημένο,

ηλεκτρονικό, ψηφιακό επαναπρογραμματιζόμενο σύστημα γενικής χρήσης, το οποίο μπορεί να επεξεργάζεται δεδομένα βάσει ενός συνόλου προκαθορισμένων οδηγιών, των εντολών που συνολικά ονομάζονται πρόγραμμα, με άλλα λόγια προκαθορισμένα στάδια (βήματα) βασικής δράσης. Οι υπολογιστικές μηχανές, στις οποίες γίνονται οι ανωτέρω αναφορές, εμφανίζονται σε διαφόρους μορφότυπους, ήτοι ως προσωπικοί υπολογιστές, smartphones, φορητοί υπολογιστές, tablets κοκ.

Στην βάση αυτή, τα εγκλήματα διακρίνονται σε γνήσια πληροφοριακά, που τελούνται μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή, σε εγκλήματα με ψηφιακό περιεχόμενο, που σχετίζονται με την διακίνηση αρχείων παρανόμου ψηφιακού περιεχομένου, μέσω πληροφοριακών συστημάτων και σε εγκλήματα κατά των πληροφοριακών συστημάτων καθεαυτών, οπότε η αναγωγή στην περίπτωση αυτήν γίνεται στην προσβολή της εμπιστευτικότητας, ακεραιότητας και διαθεσιμότητας των πληροφοριακών πόρων, που τυγχάνουν διαχείρισης από τα προσβεβλημένα συστήματα πληροφοριών.

Μέσα στις προαναφερόμενες εννοιολογικές προσεγγίσεις και αποδόσεις του όρου ηλεκτρονικό έγκλημα θα μπορούσε να ενταχθεί γενικά κάθε παράνομη συμπεριφορά και εγκληματική δράση η οποία τελείται με την χρήση των τεχνολογιών αιχμής στο έδαφος της εφαρμογής τεχνολογιών πληροφορικής και ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Εκ των θεμελιωδών στοιχείων για τον τελικό χαρακτηρισμό είναι η χρησιμοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας και των δομών της, ήτοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πληροφοριακά συστήματα και διαδίκτυο είτε τοπικά δίκτυα στα οποία είναι διασυνδεδεμένοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και πληροφορικά συστήματα.

ii. Χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού εγκλήματος

Στα κύρια χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού εγκλήματος πρωτεύουσα θέση έχει ο χαρακτηρισμός του ως εγκλήματος αποστάσεως. Μάλιστα η κατεξοχήν μορφή του ηλεκτρονικού εγκλήματος, αυτή της εγκληματικής δράσης στον κυβερνοχώρο, μπορεί να ενεργηθεί οπουδήποτε στον κόσμο υπάρχει σύνδεση σε δίκτυο ηλεκτρονικής επικοινωνίας, κείθεν δε στο διαδίκτυο. Αυτή η συνθήκη με την σειρά της δημιουργεί το πολυσύνθετο ζήτημα της τοπικής αρμοδιότητας των αρχών που καλούνται να επιληφθούν για την εξιχνίασή του και την αναζήτηση των δραστών. Το ζήτημα οξύνεται από την ίδια την πραγματικότητα που θέλει την τηλεπικοινωνιακή ψηφιακή ζεύξη να τελείται με όρους και συνθήκες ξένες προς τον δράστη – χρήστη, με αποτέλεσμα η ψηφιακή τοποθεσία που φιλοξενεί την παράνομη συμπεριφορά να είναι άγνωστη ακόμη και στον ίδιο κατά τον χρόνο δράσης, ή να αφορά τοποθέτηση σε δικαιϊκό χώρο όπου η εγκληματική απόχρωση της συμπεριφοράς να μεταλλάσσεται.

Από τα παραδείγματα της θεωρίας ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση αποστολής μέσω εφαρμογής κοινωνικής δικτύωσης από την Ελλάδα ψηφιακού υλικού, που κυκλοφορεί καθόλα νόμιμα στην χώρα μας, στο smartphone αποδέκτη, που έχει την κατοικία του στην Ελλάδα, ο οποίος όμως κατά τον χρόνο λήψης του ψηφιακού υλικού βρίσκεται σε χώρα στην οποία το ίδιο υλικό είναι παράνομο (λ.χ. ιδιαίτερες απαγορεύσεις σε αναφορές και διακίνηση σε μια μουσουλμανική χώρα υλικού που κρίνεται ανήθικο).

Χαρακτηριστικό επίσης των εγκλημάτων αυτών είναι η ταχύτητα και η ευκολία στην διάπραξή τους. Ευκολία καθόσον η επιχείρησή τους μπορεί να γίνει από ασφαλές για τον δράστη περιβάλλον της δικής του επιλογής και σαφώς με την πολυτέλεια της επιλογής του χώρου από όπου θα επιχειρηθεί η ψηφιακή έφοδος. Στις περιπτώσεις των εγκλημάτων αυτών περισσότερη σημασία έχει η καλή δικτύωση (ταχύτητα διάδοσης) και λιγότερη σημασία έχει η γεωγραφική θέση. Ο δράστης «βλέπει» το θύμα από παντού. Οι δυνατότητες των λειτουργικών των ηλεκτρονικών υπολογιστών σήμερα, εξασφαλίζουν την ολοκλήρωση της δράσης στον ελάχιστο απαιτούμενο χρόνο, ο οποίος σύμφωνα με τις παραδοσιακές έννοιες και αντιλήψεις για την πράξη στο ποινικό δίκαιο, είναι και σε απόλυτη μέτρηση, ελάχιστος.

Το στοιχείο της ανωνυμίας στις εγκληματικές δράσεις είναι συνυφασμένο με την τακτική διαφυγής του δράστη. Τον σχεδιασμό, που ακολουθεί την ολοκλήρωση της εγκληματικής ενέργειας και εντάσσεται στην σχετική στρατηγική, την οποία κατέστρωσε ο δράστης είτε ενεργεί μόνος είτε επιχειρεί ως μέλος ομάδας, προκειμένου να αποφύγει την αποκάλυψη και την ταυτοποίηση με την πράξη του που σαφώς δεν αναμένει να μείνει κρυφή. Η κάλυψη των στοιχείων του προσώπου ενός δράστη ληστείας σε τράπεζα σαφώς και δεν στοχεύει στην μη αποκάλυψη της πράξης του (αυτό ίσως να είναι και αντίθετο με τον όλο σχεδιασμό του πολλές φορές) αλλά στην απόκρυψη των προσωπικών στοιχείων που θα οδηγήσουν στην ταυτοποίηση και σύνδεσή του με την πράξη.

Στην περίπτωση του ηλεκτρονικού εγκλήματος η ανωνυμία παρέχεται by default μέσα από τις δυνατότητες που παρέχουν οι εφαρμογές λ.χ. κοινωνικής δικτύωσης (προφανώς για την προσέλκυση ενδιαφέροντος χρηστών). «Η ανωνυμία είναι η ασπίδα από την τυραννία της πλειοψηφίας». Με αυτήν την φράση, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ θέλησε το 1995 (υπόθεση McIntyre v. Ohio Elections Commission) να τονίσει την συμβολή του ανώνυμου λόγου στην εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας, για να συμπληρώσει, μόλις δύο χρόνια μετά (υπόθεση Reno v. ACLU), ότι η συνταγματική προστασία της ανωνυμίας

(Πρώτη Τροποποίηση στο Σύνταγμα των ΗΠΑ) περιλαμβάνει και το Διαδίκτυο (internet). Περαιτέρω κατά το Δικαστήριο του Στρασβούργου (υπόθεση Editorial Board of Pravoye Delo and Shtekel v. Ουκρανίας, 5.5.2011), το διαδίκτυο είναι ένα νόμιμο forum άσκησης της ελευθερίας του ανώνυμου λόγου. Αναμφισβήτητα, προς την παραπάνω κατεύθυνση οδήγησε και το ίδιο το διαδίκτυο, προσφέροντας – περισσότερο από κάθε άλλο forum – ποικίλα μέσα ανωνυμίας, ιδίως δε τα blogs, τα chart rooms και τα e-mails.

Η ανωνυμία που παρέχεται εξ ορισμού στην διαδικτυακή χρήση, σε συνδυασμό με το πολυσχιδές σύστημα που αφορά στην διαχείριση των ηλεκτρονικών επικοινωνιών σε τεχνικό αλλά και νομικό επίπεδο, δημιουργούν μια πολλαπλή συνθήκη, που πολλές φορές οδηγεί σε αδιέξοδα, όχι τόσο λόγω τεχνικών όσο κυρίως νομικών φραγμών.

Άλλο χαρακτηριστικό του ηλεκτρονικού εγκλήματος είναι ο διασυνοριακός του χαρακτήρας και η σχετική δυσχέρεια στην εξιχνίασή του, εκ του λόγου αυτού, πέρα από τους λόγους που εκτέθηκαν προηγουμένως και τοποθετούνται σε άλλη βάση. Είναι κατά μια εκπεφρασμένη άποψη «έγκλημα χωρίς πατρίδα». Δεν υιοθετώ, αλλά απλά παραθέτω, ως οφείλω, την θέση αυτή, καθόσον οι βασικές αρχές του καθορισμού του τόπου τέλεσης της πράξης υφίστανται κατά βάση και δίνουν ένα σημείο αναφοράς, με εξαίρεση τις περιπτώσεις μερικής ή πλήρους τεχνικής συμμετοχής στην τέλεση της πράξης απομακρυσμένου

εξυπηρετητή, όπου και πάλι ερμηνευτικά δίδονται τεχνικά συνεπείς και νομικά προσεγμένες λύσεις.

Η προπαρασκευή αλλά και η τεχνολογική δυνατότητα διαφορετικής διασύνδεσης του δράστη δημιουργούν ένα πολύμορφο πεδίο στο οποίο διεκδικούν εφαρμογή διαφορετικές νομοθεσίες, κρίσεις διαφορετικών δικαιοδοτικών οργάνων, με ενδεχόμενη διακοπή στην συνέχεια της διατήρησης του αξιοποίνου χαρακτήρα της ελεγχόμενης συμπεριφοράς κατά την παρακολούθηση των εδαφικών διαδρομών της πορείας, που ακολούθησε η ελεγχόμενη ως αξιόποινη ηλεκτρονική δράση. Όταν γίνεται λόγος για διακοπή, ουσιαστικά, του αξιοποίνου του χαρακτήρα της πράξης, η αναφορά έγκειται στην διαφορετικότητα των δικαιϊκών τάξεων, με αποτέλεσμα στην μια περίπτωση η πράξη να αξιολογείται ως αξιόποινη ενώ σε μια από τις λοιπές εμπλεκόμενες και διεκδικούσες εδαφική αρμοδιότητα, η πράξη να μην αξιολογείται ποινικά.

iii. Ο τρόπος συμπεριφοράς του εγκληματία στο ηλεκτρονικό έγκλημα

Σημαντικά στοιχεία για την επιστημονική αναζήτηση που θα ακολουθήσει, αντλούμε από τα δεδομένα, που θα μας δώσουν κάποιες πρόχειρες αναφορές σχετικά με το μοτίβο συμπεριφοράς του δράστη των εγκληματικών μορφών, που μας απασχολούν εδώ. Γνωρίζοντας ή προσεγγίζοντας το εγκληματικό προφίλ του προσώπου, που βρίσκεται πίσω από την ανωνυμία και κάπου στον κόσμο μέσα, ο ερευνητής μπορεί να έχει στην φαρέτρα του κάτι αντί για το τίποτα. Όλες οι τεχνολογικές μέθοδοι, που κρατούν στον χώρο της πληροφορικής, επιτρέπουν σε έναν καλό γνώστη της πληροφορικής και της ασφάλειας δικτύων, το μεν να δρα ανενόχλητος, το δε να κρύβεται, εξαφανίζοντας τα ψηφιακά του ίχνη. Συνηγορούν στην ενίσχυση της ανωνυμίας όλα σχεδόν τα χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού εγκλήματος, που αναφέρθηκαν προηγουμένως, ήτοι, ευκολία στην τέλεση, δράση υπό καθεστώς ανωνυμίας, ταχύτητα κλπ.

Ο τρόπος δράσης λοιπόν στα εγκλήματα αυτά αναδεικνύει άτομο με επάρκεια γνώσεων στην τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των πληροφοριακών συστημάτων καθώς και των ζητημάτων που αφορούν ασφάλεια δικτύων,

αλλά και των τεχνικών δομών της ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Ένας ταχύς και ρωμαλέος δράστης δεν είναι αρκετός από μόνος του, ή καλύτερα ίσως είναι και ακατάλληλος αν στερείται των ειδικών γνώσεων που απαιτούνται. Αναφέρθηκα σε μια τέτοια μορφή δράστη καθόσον αυτή ικανοποιεί τα πρότυπα εγκληματικής μορφής σε πολλά από τα παραδοσιακά εγκλήματα, για να αναδειχθεί και στο στοιχείο αυτό η απόσταση και η διάκριση του ηλεκτρονικού εγκλήματος.

Ανάλογα τώρα με τα παραγωγικά αίτια της βούλησής τους, οι δράστες αυτοί κατηγοριοποιούνται καταρχήν στα άτομα που έχουν ως αυτοσκοπό την αναζήτηση κι εκμετάλλευση αδυναμιών στα μέτρα ασφαλείας των πληροφορικών συστημάτων, με σκοπό την υπέρβαση όλων των φραγμών ώστε να φτάσουν στα δεδομένα του συστήματος, ήτοι στόχος και αυτοσκοπός είναι η εισβολή στο σύστημα χωρίς κανένα περαιτέρω σχεδιασμό. Πρόκειται για τo προφίλ του hacker. Και αν σήμερα ο όρος χρησιμοποιείται με αρνητικό πρόσημο, αυτό δεν ήταν έτσι πάντοτε, καθόσον στην αρχική του χρήση, περί το 1960!, ο χαρακτηρισμός, γνωστός τότε ασφαλώς σε μια περιορισμένη στον αριθμό των μελών της φουτουριστική επιστημονική ελίτ, αναφερόταν σε άτομο με τεχνολογικές ικανότητες, δημιουργικότητα, διεισδυτικότητα, καινοτόμες σκέψεις και αξιόπιστο. Εξ άλλου ο όρος «Hack» αναφέρεται στην αγγλική γλωσσολογία, στην αρχική του ερμηνεία, ως ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Η δράση τους δεν είναι πάντα ανήθικη και αξιόποινη καθόσον υπάρχουν περιπτώσεις, που άτομα με τις δεξιότητες ενός hacker προσλαμβάνεται από τον ίδιο τον εκπρόσωπο της οντότητας, προκειμένου να αναδείξει προβλήματα στα συστήματα ασφαλείας των ηλεκτρονικών αρχείων με αποτέλεσμα τελικά να εντοπιστούν τα προβλήματα ασφαλείας και εν τέλει να προταθούν λύσεις.

Σε άλλη μορφή δράσης η εισβολή, με την έννοια της παράκαμψης των συστημάτων ασφαλείας και απορρήτου, είναι η προπαρασκευαστική συμπεριφορά για την επίτευξη του στόχου που είναι η πρόκληση βλάβης στο σύστημα ή η πρόκληση βλάβης, συνήθως οικονομικής, με έναν από τους πολλούς τρόπους που έχει αναδείξει η ανακριτική και δικαστηριακή πρακτική. Η οικονομική

αυτή βλάβη εκλαμβάνεται ως μια πολυεπίπεδη δομή, που ξεπερνά την έννοια μια λογιστικής προσέγγισης. Εδώ η αναφορά γίνεται στον τύπο του cracker.

Η δράση των εγκληματιών του κυβερνοχώρου αποδίδεται με τα επτά σημεία στην Cyber-Kill-Chain, που φέρεται να αποδίδει την σπονδυλωτή δράση μέσα από την αναγνώριση και στόχευση μέσα από επιλογή από λίστα με διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μέσων κοινωνικής δικτύωσης (reconnaissance), εξοπλισμό με τη σύνδεση ενός μεταφορτούμενου κακόβουλου λογισμικού (weponization), παράδοση (delivery) συνήθως με την μορφή e-mail, μετά την μεταφόρτωση του κακόβουλου λογισμικού ακολουθεί η εκμετάλλευση (exploitation) ενός ευπαθούς συστήματος ή και του ίδιου του χρήστη με παραπλάνηση, προκειμένου να ενεργοποιηθεί το κακόβουλο λογισμικό ώστε να ακολουθήσει η εγκατάστασή (instalation) του στο ψηφιακό περιβάλλον του χρήστη. Η εντολή και ο έλεγχος (command and control) είναι το βήμα, κατά το οποίο αφού συνδεθεί ο υπολογιστής στο διαδίκτυο, είναι δυνατή η απομακρυσμένη ενεργοποίηση της εντολής για την προσβολή. Από εδώ και πέρα, αφού προηγηθούν τα έξι στάδια, ο δράστης μπορεί να ενεργήσει και να πραγματώσει (actions and objectives) τον σκοπό του αντλώντας στοιχεία και δεδομένα από το περιβάλλον του χρήση – θύματος.

Να σημειωθεί ότι ο εντοπισμός ενός θύματος από τον δράστη μπορεί να διέρχεται από ενεργή συμμετοχή του θύματος (active reconnaissance), λ.χ. μέσα από την δράση του και την ψηφιακή του κίνηση και αναζητήσεις ή και χωρίς αυτήν (passive reconnaissance), με την ανάκτηση στοιχείων μέσα από δομές συγκέντρωσης ηλεκτρονικών δεδομένων.

Όπως προκύπτει από την εξελικτική πορεία των πραγμάτων, οι ικανότητες των εγκληματιών πολύ δύσκολα βρίσκουν εμπόδιο και φράγμα από τις επιλογές στην ασφάλεια των δικτύων και των δεδομένων κι έτσι οι σχετικές προβλέψεις του Ι. Αγγελή για το πορφίλ των δραστών του ηλεκτρονικού εγκλήματος

το 2020, μάλλον ξεπεράστηκαν πολύ νωρίτερα. Θα διατηρήσω αποστάσεις από την θέση ότι ο εγκληματίας του ηλεκτρονικού εγκλήματος πρέπει να έχει κοινωνική θέση και οικονομική επιφάνεια, όπως αυτές εκφράστηκαν στην σχετική, σημαντική για την εποχή της, ανάλυση του προαναφερομένου μελετητή. Οι θέσεις αυτές ίσως να είχαν κάποια άλλη αντιληπτική δυνατότητα των πραγμάτων την εποχή εκείνη, σήμερα όμως δεν μπορούν να υποστηριχθούν πειστικά, από την στιγμή που ανήλικοι μεν δράστες, ικανότατοι όμως περί την χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και την χρήση του διαδικτύου, αντιλαμβάνονται άριστα τον κυβερνοχώρο σε όλες του τις διαστάσεις και δυνατότητες και ελίσσονται με ευχέρεια, ακρίβεια και ανωνυμία, αλλά και με στρατηγική καταστροφής των ψηφιακών ιχνών τους.

Όπως γίνεται αντιληπτό οι ανωτέρω καταγραφές στόχο έχουν αποκλειστικά και μόνο μια εισαγωγή στην προβληματική του χώρου με αναφορά στο συνολικό υπόστρωμα όπου αναφύεται. Το ηλεκτρονικό έγκλημα αναγκαστικά παρακολουθεί και κινείται στα πλαίσια των καινοτόμων και σχεδόν καθημερινών εξελίξεων αλλά κι επεκτάσεων του διαδικτύου και του παγκόσμιου ιστού. Η καθημερινή δε αναφορά γίνεται τουλάχιστον στον υπερβάλλοντα τις αντοχές του μέσου ανθρωπίνου μυαλού, ρυθμό αύξηση των πληροφοριακών πόρων και των δεδομένων που παράγονται παγκοσμίως και είναι προσβάσιμες, τουλάχιστον τεχνικά σε πληθώρα ανθρώπων.

Εξ άλλου όπως σε όλο τον χώρο του δικαίου και ειδικά του ποινικού η ανθρώπινη, κυρίως όμως η εγκληματική, συμπεριφορά είναι εκείνη που δείχνει το νέο δρόμο στον οποίον για να καταλήξει η δίωξη πρέπει να προβεί στην αναγκαία ιχνηλάτηση, που εδώ πλέον αφορά ένα ψηφιακό περιβάλλον και τα δεδομένα του.