Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΒΛΑΔΙΜΗΡΟΣ ΛΕΝΙΝ

Συνετός επαναστάτης, επιδέξιος ισορροπιστής, πολιτικός του εφικτού

Συνδυάστε Βιβλίο (έντυπο) + e-book και κερδίστε 6.3€
Δωρεάν μεταφορικά σε όλη την Ελλάδα για αγορές άνω των 30€
credit-card

Πληρώστε σε έως άτοκες δόσεις των /μήνα με πιστωτική κάρτα.

Σε απόθεμα

Τιμή: 15,30 €

* Απαιτούμενα πεδία

Κωδικός Προϊόντος: 18758
Γιακουμής Σ.
  • Έκδοση: 2023
  • Σχήμα: 14x21
  • Βιβλιοδεσία: Εύκαμπτη
  • Σελίδες: 382
  • ISBN: 978-618-08-0001-2
  • ISBN: 978-618-08-0001-2

Η μονογραφία "Ο Άγνωστος Βλαδίμηρος Λένιν" πραγματεύεται τη σημασία της διδασκαλίας του Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν στην εποχή μας μέσα από την παράθεση ιστορικών αναφορών και κειμένων που έχουν σημαδέψει τη σύγχρονη πολιτική ιστορία.

Εξετάζει τη διδασκαλία και τη δράση του Λένιν και τον τρόπο με τον οποίο εκείνες ενίσχυσαν και εδραίωσαν την Οκτωβριανή Επανάσταση. Φιλοξενεί δε αυτούσια αποσπάσματα από τις ομιλίες του Λένιν που αποτελούν ορόσημο της σύγχρονης παγκόσμιας πολιτικής ιστορίας.

Το έργο διανθίζεται με ιστορικά στοιχεία για τους σοσιαλιστές του 19ου και 20ου αιώνα και απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη που θέλει να γνωρίσει την προσωπικότητα του Λένιν και την καθοριστική συμβολή του στη νεότερη ιστορία.

Α. Μία ιστορία και μία εισαγωγή, που είναι
στην πραγματικότητα ιντερλούδιο- ιντερμέτζο
μεταξύ Μαρξ και Λένιν 1

Β. Λένιν Βλαντιμίρ Ίλιτς Ουλιάνοφ 13

Γ. Γιατί χρειαζόμαστε και μία τρίτη πλευρά
τριγώνου 33

1. Καούτσκυ Καρλ 34

2. Επικήδειος του Λέοντος Τρότσκυ για τον Καούτσκυ 41

Δ. Ομιλεί ο Βλαντιμίρ Ίλιτς Λένιν 45

1. Τα ιστορικά πεπρωμένα της διδασκαλίας
του Καρλ Μαρξ 45

2. ΤρεΙς πηγές και τρεΙς στυλοβάτες του Μαρξισμού 49

3. Μαρξισμός και Ρεβιζιονισμός 56

4. Το πρόγραμμα μας 67

5. Με τι να αρχίσουμε; 73

6. H εφημερίδα «Απελευθέρωση» (Osvoboshdenje)
και η νέα εκδοχή της «Σπίθας» (Iskra) 82

7. Συγκέντρωση της παραγωγής και μονοπώλια 92

8. Η Προλεταριακή Επανάσταση και
ο αποστάτης Καούτσκυ 110

9. Ένας απο τους βασικούς όρους της επιτυχίας
των Μπολσεβίκων 124

10. Τα κυριότερα στάδια στην ιστορία
του Μπολσεβικισμού 127

11. Στον αγώνα έναντι ποιων εχθρών εντός
του εργατικού κινήματος αναπτύχθηκε,
ισχυροποιήθηκε και χαλυβδώθηκε
ο Μπολσεβικισμός; 134

12. Πρέπει κανείς να μετέχει
στα αστικά κοινοβούλια; 145

13. Καθόλου συμβιβασμοί; 156

14. Η Αποστολή των Νεολαίων (Λόγος στο ΙΙ. πανρωσικό συνέδριο του Κομμουνιστικού συνδέσμου Νεολαίας
της Ρωσίας στις 2 Οκτωβρίου 1920) 171

15. Αναρχισμός και Προλεταριάτο
(συλλογή αποσπασμάτων) 191

16. Δικτατορία του Προλεταριάτου
(συλλογή αποσπασμάτων) 200

17. Υπήρξε η φύση πριν από τον άνθρωπο; 204

18. Υπάρχει αντικειμενική αλήθεια; 219

19. Χώρος και χρόνος 231

20. Ελευθερία και αναγκαιότητα 247

21. «Η ύλη εξαφανίστηκε» 255

22. Συμπέρασμα (υλισμού και εμπειριοκριτικισμού) 265

Ε. Πραγματολογικά στοιχεία - Πάνθεον
σοσιαλιστών του 20ου αιώνα 269

ΑΝΤΟΡΝΟ ΤΕΟΝΤΟΡ ΒΙΖΕΝΓΚΡΟΥΝΤ 269

BEBEL AUGUST 274

BERNSTEIN EDUARD 281

BLOCH ERNST 285

LAFARGUE PAUL 290

LIEBKNECHT KARL 294

ΛΟΥΚΑΤΣ ΓΚΕΟΡΓΚ 301

ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ ΡΟΖΑ 306

MEHRING FRANZ 317

ΝΤΙΜΙΤΡΟΦ ΓΚΕΟΡΓΚΙ 323

ΝΤΥΡΙΝΓΚ ΕΥΓΕΝΙΟΣ 327

ΠΛΕΧΑΝΟΦ ΓΚΕΟΡΓΚΙ ΒΑΛΕΝΤΙΝΟΒΙΤΣ
(ΨΕΥΔΩΝΥΜΟ BELTOV) 330

ΣΤ. Συμπλήρωμα ١ου τόμου: Σοσιαλιστές ١٩ου
αιώνα, στους οποίους αναφερόταν ο Λένιν
٣٣٧

DIETZGEN JOSEPH 337

DOBROLJUBOV NICOLAI ALEXANDROVITCH 345

HERZEN ALEXANDER IVANOVITCH 348

ΜΠΕΛΙΝΣΚΙ ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ ΓΚΡΙΓΚΟΡΙΕΒΙΤΣ ٣٥٥

ΤΣΕΡΝΙΣΕΦΣΚΙ ΝΙΚΟΛΑΪ ΓΑΒΡΙΛΟΒΙΤΣ 360

Πανόραμα 1ου τόμου ή η ιστορία
ενός καταραμένου οπισθόφυλλου 367

Σελ. 1

Α. Μία ιστορία και μία εισαγωγή, που είναι στην πραγματικότητα ιντερλούδιο- ιντερμέτζο μεταξύ Μαρξ και Λένιν

Όπως θα δεις, αναγνώστη, και αυτός ο τόμος, με τον οποίο ολοκληρώνεται η … διλογία μου για τον μαρξισμό -λενινισμό (και πώς να μην είναι διλογία, αφού ο μαρξισμός- λενινισμός αποτελείται από δύο σκέλη, που εκπορεύονται αντιστοίχως από τους Μαρξ και Λένιν), στηρίζεται σε εγκεκριμένες εκδόσεις των Ινστιτούτων Μαρξισμού- Λενινισμού και των Κεντρικών Επιτροπών (ΖΚ) των Κομμουνιστικών Κομμάτων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και της πρώην Ανατολικής Γερμανίας (SED και KPdSU). Το Φιλοσοφικό Λεξικό των Erhard Lange και Dietrich Alexander εκδόθηκε το 1981 με τη συμμετοχή ενός ολόκληρου Σώματος συγγραφέων από τον Τομέα μαρξιστικής- λενινιστικής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Friedrich Schiller της Ιένα, με την έγκριση βέβαια της Κεντρικής Επιτροπής του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος (DKP). Επίσης το βιβλίο «B. I. Λένιν- Επιλεγμένα Έργα» εκδόθηκε το 1980 από το Ινστιτούτο Μαρξισμού -Λενινισμού της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. με την έγκριση της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσίας. Από τον τρόπο, που περιγράφονται οι Μαρξ και Λένιν σ’ αυτές τις απολύτως εγκεκριμένες εκδόσεις μπορούμε να καταλάβουμε πολλά για το πώς εφαρμόστηκε ο μαρξισμός- λενινισμός.

Πώς όμως κατέληξαν στα χέρια μου τα βιβλία αυτά; Tο 1984 (σημαδιακή χρονολογία λόγω Όργουελ) βρέθηκα να σπουδάζω σε μία επαρχιακή πόλη της Γερμανίας, το Μπίλεφελντ, ακολουθώντας ρυθμούς ζωής αντίστροφους από τον ελληνικό. Συγκεκριμένα διασκέδαζα το πρωί, περιδιαβαίνοντας τα πολυκαταστήματα και παρακολουθώντας πρωινές παραστάσεις κινηματογράφου, ενώ το βράδυ μετά τις 6.00 μ.μ. μελετούσα στο μόνο κτίριο, που ήταν ανοιχτό και μάλιστα μέχρι τις 1 π.μ., στο τεράστιο πανεπιστήμιο της περιοχής, δημιούργημα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του Βίλυ Μπραντ, που στέγαζε όλες τις ειδικότητες και κατανάλωνε ρεύμα όσο μία πόλη 50.000 κατοίκων. Για να ξεφύγω από το πολιτιστικό σοκ ή ακριβώς εξαιτίας αυτού δέχτηκα, ενώ

Σελ. 2

ακόμη καλά - καλά δεν είχα εγκατασταθεί, να συμμετάσχω σε μία εκδρομή του Πανεπιστημίου στο τότε διαιρεμένο Βερολίνο.

Η πρώτη μου ανάμνηση είναι ότι κατά τη μετάβασή μας με το λεωφορείο απέκρουσα τη σεξουαλική παρενόχληση μίας Φινλανδής επιτρόπου- ε, συγγνώμη συμφοιτήτριας ήθελα να πω, καθότι δεν ήθελα περισπασμούς σε ένα τέτοιο ταξίδι αυτογνωσίας. Αφού καθυστερήσαμε στα σύνορα λόγω της αμφιλεγόμενης σημασίας της εθνικότητας ενός Αφρικανού συνταξιδιώτη μας, συναγερμός που έληξε εντέλει με την ανακουφιστική ενημέρωσή μας ότι ο Μπενίν ήταν λαϊκή δημοκρατία, διασχίσαμε την επικράτεια της Ανατολικής Γερμανίας, μεσολαβητική σε σχέση με τον προορισμό μας, πάνω σ’ ένα υπερυψωμένο έναντι του εδάφους οδόστρωμα, μία διαδικασία, που κατά τον οδηγό μας ονομαζόταν «τράνζιτ- Μπερλίν». Καταλύσαμε στο Δυτικό Βερολίνο, στην Kurfürstendamm βιζαβί από το σήμα της Μερσεντές και μάς δεξιώθηκαν στο Κέντρο Εκδηλώσεων Prälat Schöneberg, ένα έξοχο κτίριο, όπου μάς είπαν πολλά για το τείχος, ότι κτίστηκε ξαφνικά με αποτέλεσμα κάποια σπίτια να χωριστούν στη μέση, το υπνοδωμάτιο στη Δύση και η τραπεζαρία στην Ανατολή, και κάποιοι σύζυγοι γυρνώντας από την εργασία τους διαπίστωσαν ότι η σύζυγος, που είχε πάει για ψώνια, ανήκε πια στο ανατολικό μπλοκ ή και αντιστρόφως κ.λπ. Κρυφά κοίταξα στο λεξικό ότι Prälat σήμαινε αρχιερέας- ιεράρχης (Νομίζω τώρα βρίσκεται στη θέση του κάποιο Lidl, έτσι για να μην έχουμε και μεγάλες αυταπάτες για την υπεροχή των δυτικών δημοκρατιών μας).

Την άλλη μέρα πήραμε το μετρό, περάσαμε προς μεγάλη μας έκπληξη από ορισμένες στάσεις γεμάτες από οπλισμένους στρατιώτες χωρίς να σταματήσουμε, καθότι ανήκαν στον ανατολικό τομέα, και φτάσαμε στο Checkpoint- Charlie, όπου δέσποζε η ανατριχιαστική επιγραφή: «Αυτή τη στιγμή εγκαταλείπετε τον Ελεύθερο Κόσμο και δεν φέρουμε οποιαδήποτε ευθύνη για οτιδήποτε σάς συμβεί». Από εκεί πήραμε βίζα διάρκειας 16 ωρών για το Ανατολικό Βερολίνο με τη δραματική σύσταση να επιστρέψουμε από την ίδια είσοδο- έξοδο πριν νυχτώσει, διότι όταν έπεφτε το βραδάκι έβγαιναν τα περίπολα. Αυτό θύμιζε έντονα το παραμύθι της Σταχτοπούτας με το γοβάκι, όπου μετά τη 12η νυκτερινή η χρυσοποίκιλτη άμαξα θα μεταμορφωνόταν σε κολοκύ-

Σελ. 3

θα, μέχρι τότε λοιπόν θα έπρεπε να είχαμε αδειάσει την ανατολική γωνιά του Βερολίνου. Μπήκα λοιπόν, ίσα που πρόλαβα να δω κάποια μέρη σχετιζόμενα με τον Χέγκελ και κάποια μουσεία και κατέληξα για εστίαση στο δροσερό, αναψυκτικό και τερπνό εστιατόριο του Palast der Republik (Παλάτι της Δημοκρατίας), όπου ένα σωρό γλάστρες με πολύχρωμα λουλούδια ξεκινούσαν από τη βάση του και έφθαναν την κορυφή δίνοντας την εντύπωση ότι παρατάσσονταν σε μία επικλινή πλαγιά. Αργότερα έμαθα ότι αυτό το ωραιότατο κτίριο κατεδαφίστηκε, διότι περιείχε… αμίαντο!

Εκεί διεπίστωσα με περηφάνεια και ενθουσιασμό ότι το βαλάντιό μου ως φτωχού φοιτητή μετρούσε, διότι παρήγγειλα πέστροφα και άλλους γύρους φαγητού, που δεν τούς θυμάμαι, και με σέρβιραν σερβιτόροι με φράκο, λιβρέα κ.λπ. Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχα φάει ποτέ στη ζωή μου σε τόσο πολυτελές εστιατόριο, ούτε στην Ελλάδα, ούτε και πουθενά αλλού. Στη συνέχεια έκανα ένα γύρο (περιπατητικό αυτή τη φορά) στα βιβλιοπωλεία, όπου και αγόρασα πριν από τόσα πολλά χρόνια τους ευάριθμους εκλεκτούς τόμους μίας άλλης εποχής και κοσμοθεωρίας, που κατά καιρούς μεταφράζω. Εντύπωση μού έκανε ότι τα βιβλία χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες: Από τη μία «Ιδεολογία», όπου περιλαμβάνονταν τα συμβατά με τη μαρξιστική-λενινιστική ιδεολογία, μεταξύ των οποίων και οι Γερμανοί κλασικοί Γκαίτε, Σίλλερ κ.λπ., και κόστιζαν ένα (1) ανατολικό μάρκο και από την άλλη «Κουλτούρα», για όσους είχαν φιλοδοξία να διαβάσουν κάτι στα όρια και ίσως και πέραν της ιδεολογίας, που κόστιζαν 35 μάρκα και άνω. Έτσι αγόρασα καμιά δεκαπενταριά βιβλία κλασικών Γερμανών ή μαρξιστικά- λενινιστικά και το Λεξικό Lange – Alexander, που θεωρούνταν… κουλτουριάρικο και κόστιζε 35 μάρκα. Το συνάλλαγμα ανατολικών μάρκων, που είχα πάρει, δεν μού έφτανε και απογοητεύτηκα προσωρινά, μέχρι που η υπάλληλος έδωσε τη λύση και με λύτρωσε από τη δοκιμασία μου ανοίγοντας δεύτερο ξεχωριστό ταμείο, όπου μπορούσα να πληρώσω με δυτικά μάρκα με ισοτιμία ένα προς ένα. Έτσι μπόρεσα να συμπληρώσω τις αγορές μου, έστω και αν έχω την αίσθηση ότι με «έριξαν» στη συναλλαγή και ότι θα μπορούσα να πετύχω καλύτερη τιμή για τα δυτικά μάρκα μου. Κι ύστερα φορτωμένος και ζαλωμένος μέχρι τα μπούνια έτρεξα να προλάβω να βγω στο

Σελ. 4

Checkpoint Charlie, καθώς έβλεπα πανικόβλητος το σούρουπο να πέφτει. Αυτές πάνω- κάτω είναι οι εμπειρίες μου… στο ανατολικό μπλοκ!

Μία ικανή και αναγκαία περίληψη προηγουμένων, που θα καθιστούσε κατανοητό και το παρόν πόνημα, θα ήταν η σύνδεση του αναγνώστη με το έργο μας «Ο Άγνωστος Κάρολος Μαρξ» και η πρότερη ανάγνωσή του. Και όσοι όμως δεν το έχουν διαβάσει (άραγε να υπάρχουν και τέτοιοι;) σίγουρα θα κατέχουν εναλλακτικές πηγές για το ποιος ήταν ο Καρλ Μαρξ. Εδώ παραθέτουμε απλά την κατακλείδα του επικήδειου, που εκφώνησε γι’ αυτόν ο Ένγκελς «Το όνομά του θα ζει διαχρονικά στους αιώνες, όπως και το έργο του».

Αυτό που πρέπει οπωσδήποτε να συγκρατήσετε είναι ότι η απελευθέρωση κατά το Μαρξ δεν πρόκειται να προκύψει νομοτελειακά, διότι τότε δεν θα χρειάζονταν οι εργατικοί αγώνες. Ίσα- ίσα, τότε μπορεί να επέλθει, όταν τόσο η βούληση όσο και οι συνθήκες ωριμάσουν, έτσι ώστε να ευοδωθεί επιτέλους η συνεργασία τους. Επίσης, το έργο του Μαρξ είναι πρωτίστως κριτικό. Για την κομμουνιστική κοινωνία, που θα επακολουθούσε δεν είχε ούτε αυτός σαφή παράσταση, διότι δεν υπήρχε προηγούμενη εμπειρία. Σίγουρα δεν τασσόταν υπέρ της μόνιμης δικτατορίας του προλεταριάτου, καθώς και υπέρ άλλων ολοκληρωτικών πρακτικών καταστολής, διότι ήταν υπέρ των ατομικών ελευθεριών. Από την άλλη, ως ανήσυχο πνεύμα, σίγουρα θα κατέκρινε και ένα μοντέλο τύπου ισπανικού εμφυλίου, που δομήθηκε βάσει των θεωριών του Προυντόν και του Μπακούνιν, παρά την αναμφίβολη ελκυστικότητά του, κυρίως διότι λόγω της μη κρατικής διάρθρωσής του ή της απουσίας διαρθρωμένου κράτους δεν θα μπορούσε να επιβιώσει, όπως και δεν επιβίωσε. Μόνο ένα οργανωμένο κράτος με δικούς του θεσμούς μπορεί να ασκήσει μία -κατά το δυνατόν- αυτόνομη πολιτική, αλλά και να διηθήσει τις διεθνείς επιρροές προς όφελος των πολιτών του. Για τη λεπτομερή κριτική του Μαρξ επί των απόψεων των Προυντόν και Μπακούνιν βλέπε τον τόμο του Μαρξ. Αντίθετα, το έργο του Λένιν είναι κάτι διαφορετικό, διότι για πρώτη φορά προωθεί και

Σελ. 5

σφυρηλατεί τον μαρξισμό ως «μία και μοναδική ορθή άποψη», της οποίας οι εκπρόσωποι έχουν συμβόλαιο με την αλήθεια. Σύμφωνα με την εντύπωση που αποκόμισα, παρατηρεί ως ιεράρχης ενός δόγματος με συγκατάβαση τους άλλους να αναπτύσσουν την αποκλίνουσα άποψή τους, διότι γνωρίζει ότι στο βάθος ο ίδιος έχει δίκιο (παρ. 140 της Φιλοσοφίας του Δικαίου του Χέγκελ υπό λήμμα «ειρωνεία») με αποτέλεσμα οι άλλοι είτε να καλούνται να προσχωρήσουν αργά ή γρήγορα στη μόνη πραγματική ομολογία θρησκευτικής πίστης - credo, όταν αντικρίσουν το «φως το αληθινό», είτε θεωρείται ότι δεν αξίζουν και μάλιστα δεν άξιζαν ποτέ τον κόπο (προς δε το τελευταίον εκβάν έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται), οπότε αποκρούονται, εξορίζονται ή θάβονται δια της σιωπής. Εκεί, που ο Λένιν είναι βαθύτατα διαλεκτικός είναι το θέμα της τακτικής, όπου συζητά και προωθεί όλων των ειδών τις μεθόδους ανάλογα με τις περιστάσεις.

Αν ο Μαρξ κυρίως επέκρινε την αστική τάξη, όμως ο Λένιν προτείνει λύσεις για τη διακυβέρνηση μετά την πτώση της. Αν δεν υπήρχε ο Λένιν δεν θα γινόταν η Οκτωβριανή επανάσταση και τότε ότι οι όροι «σοσιαλιστικός» και «κομμουνιστικός» δεν θα χρησιμοποιούνταν αδιακρίτως ως απολύτως ισοδύναμοι. Ο σοσιαλισμός θα ήταν μία αργή μεταρρυθμιστική πορεία προς τον κομμουνισμό μέσω του εργαλείου της σοσιαλδημοκρατίας. Η όαση του ισπανικού εμφυλίου δεν θα τορπιλιζόταν από το ρωσικό δάκτυλο και ίσως θα είχαμε και από εκεί ενδιαφέρουσες συνεισφορές για ένα σοσιαλιστικό κράτος, όπου οι πολίτες αντί να υπάγονται σε εξουσίες, θα ασκούσαν αρμοδιότητες. Ο Λένιν όμως επέβαλε τον εαυτό του στην Ιστορία ως ακτιβιστής και προπαγανδιστής, και παρά την αυτοσυγκράτηση και τη σοβαρότητα, που διέθετε ως χαρακτήρας, κατ’ αποτέλεσμα παρέμβαλε στην πορεία του σοσιαλισμού ένα μεσαιωνικό κράτος με τους δικούς του στόχους και επιδιώξεις και νόθευσε τη διαδικασία της κοινωνικής προόδου. Όμως, ας μην προτρέχουμε να προκαταλάβουμε τον αναγνώστη, ο οποίος με βάση τα κατωτέρω παρατιθέμενα θα εξαγάγει τα δικά του συμπεράσματα.

Ο Λένιν και η δευτερεύουσα αναφερόμενη σε αυτόν λογοτεχνία ομιλούν χωρίς πρόβλημα για «προπαγάνδα» του κομμουνισμού. Μάλιστα, όπως θα δει όποιος διαβάσει την παρακάτω βιογρα-

Σελ. 6

φία, η λέξη «προπαγανδιστής» δεν έχει κακό όνομα στους κομμουνιστές.

Κατά την ανάγνωση των αποσπασμάτων τρίτων συγγραφέων πρώην ανατολικών καθεστώτων σχετικά με τον Λένιν θα βρούμε πολλές εκφράσεις κενές παντός περιεχομένου, π.χ. «Το νέο, που συνεισέφερε ο Λένιν στο μαρξισμό, βασίζεται στην επιστημονική γενίκευση νέων φαινομένων και διαδικασιών της κοινωνικής ανάπτυξης κατά την εποχή του ιμπεριαλισμού και των προλεταριακών επαναστάσεων». Σάς μένει τίποτε άλλο από αυτή τη διατύπωση εκτός από το ότι η μόνη συνεισφορά του λενινισμού στο μαρξισμό είναι απλά μία γενίκευση;

Η λέξη «επανάσταση», «επαναστατικός» και όλα τα παράγωγα ως αναπόσπαστα χαρακτηριστικά του μαρξισμού -λενινισμού έναντι των άλλων τάσεων της Αριστεράς επαναλαμβάνονται διαρκώς σε όλες τις γραμματικές πτώσεις και κλίσεις (χάνει κανείς το λογαριασμό, αν υπολογίσει πόσες φορές, με τη βοήθεια του κομπιούτερ όμως μαθαίνουμε ότι απαντώνται στην παρούσα εργασία 781 φορές, όπου βέβαια συμπεριλαμβάνονται και οι δικές μου αναφορές στην «επανάσταση»!). Δεκτές όλες οι απόψεις, αρκεί να μεσολαβήσει επανάσταση, αλλιώς είναι ιδεαλιστικές,. ουτοπικές, οπορτουνιστικές, μικροαστικές ρεφορμιστικές, ρεβιζιονιστικές, σεχταριστικές κ.λπ. Για να μη γίνει και καμιά παρεξήγηση όμως πάντοτε η λέξη «επανάσταση» ή «επαναστατικός» συνοδεύεται από τη λέξη «δημοκρατικός» και συνδέεται συνειρμικά με αυτήν, ενώ προφανώς δεν είναι απαραίτητα το ίδιο. Δεν μιλάμε γενικά για επανάσταση, αλλά για δημοκρατική επανάσταση, όπου ως δημοκράτες λογίζονται ακριβώς εκείνοι, οι οποίοι διεξάγουν την επανάσταση- κυκλικό επιχείρημα – petitio principii- λήψη του ζητουμένου ως αληθούς- quod erat demonstrandum - όπερ έδει δείξαι!.

Πάντως, τουλάχιστον ως προς τη γένεσή της η επανάσταση έχει κατά τον Λένιν ως προϋπόθεση την ωρίμανση τόσο υποκειμενικών όσο και αντικειμενικών παραγόντων και δεν μπορεί άρα να εκβιαστεί με δημιουργία τεχνητών κρίσεων ή κατάλληλου κλίματος εκ του μηδενός. Όσοι νομίζουν ότι με «στημένα» επεισόδια και προβοκάτσιες μπορούν να δημιουργήσουν επαναστατικό κλίμα εκ του μη όντος, είναι απλά βολουνταριστές. Αν όμως υπάρ-

Σελ. 7

χει ικανή επαναστατική μαγιά, τότε ο Λένιν δεν φέρνει αντίρρηση να υποδαυλιστεί περαιτέρω το κλίμα αυτό, ακόμη και με έκνομες ενέργειες (δυστυχώς).

Σάς προετοιμάζω ενόψει της ανάγνωσης για ανελέητη ανακύκλωση όρων, αέναα επαναλαμβανόμενο ανακάτεμα στυλιζαρισμένων εννοιών σε ένα καζάνι. Το κέρδος είναι ότι από την παράθεση των μονότονων αυτών όρων προς αποδόμηση των αντίθετων σε σχέση με το αδιάσπαστο πακέτο μαρξισμού- λενινισμού απόψεων προκύπτει μάλλον ο πλούτος, η γοητεία και η ποικιλία των τελευταίων, αν και όλες απορρίπτονται με το ίδιο τελετουργικά επαναλαμβανόμενο επιχείρημα - σχήμα του συσχετισμού παραγωγικών σχέσεων και παραγωγικών δυνάμεων.

Φανερή είναι και μία επανάληψη δοξολογίας. Η επανάληψη αφορά τα έργα, τους χαρακτηρισμούς, αλλά περιλαμβάνει κυρίως αναμάσηση όρων, που τελειώνουν σε -ισμός, όπου ο καθένας περιλαμβάνει κανονικά βιβλιοθήκες ολόκληρες δεδομένων, θεωρούνται όμως γνωστοί. Εμφανής είναι μία ανελέητη ανακύκλωση λέξεων και εννοιών, ένας αδιανόητος, αφόρητος βερμπαλισμός, μία αναμόχλευσή τους στο ίδιο καζάνι, καθώς και η διαρκής και αέναη παραπομπή από τη μία έννοια στην άλλη προκειμένου να δοθεί η εντύπωση της εμβρίθειας και επιστημονικοφάνειας. Παρατηρείται εκφορά αλλεπάλληλων γενικών πτώσεων, που κρύβει νόημα και καθιστά αδύνατη την ορθολογική επαλήθευση λόγω της σώρευσης σωρειτών συλλογισμών, π.χ. «η θεωρητική βάση της κοσμοθεωρίας της προοδευτικής- επαναστατικής τάξης της μοντέρνας κοινωνίας». Όμως, σε κάθε περίπτωση σάς καλώ να κρίνετε μόνοι σας, μην υπολογίζετε καθόλου αυτό που λέω εγώ.

Η δικτατορία του προλεταριάτου δυστυχώς συνδέθηκε με την κρατική μορφή της Σοβιετικής Ένωσης ως κάτι μόνιμο και όχι ως μία μεταβατική κατάσταση προς τον πολυκομματισμό, που είναι πάντα αναγκαία στις περιπτώσεις, όπου «επανάστασις επικρατήσασα δημιουργεί δίκαιον». Αντί για μεταβατική περίοδος μετά από έναν πόλεμο, αναβαθμίστηκε και έγινε κυρίαρχη έννοια, που μπορούσε να συνυπάρχει με τη δημοκρατία και μάλιστα να διαθέτει και πολλούς κρατικούς τύπους. Η δημοκρατία τελούσε υπό την προστασία της δικτατορίας – contradictio in adjectis.

Σελ. 8

Ο Λένιν έγραφε σχετικά νωρίς το 1905 στις «Δύο Τακτικές της Σοσιαλδημοκρατίας στη Δημοκρατική Επανάσταση» ότι «η επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς είναι σίγουρα παροδικό και προσωρινό καθήκον των σοσιαλιστών, αλλά είναι εντελώς αντιδραστικό να αγνοεί κάποιος αυτή την αποστολή στην εποχή της δημοκρατικής επανάστασης». Αργότερα όμως στο «Κράτος και Επανάσταση» ανάγει ξεκάθαρα την εν λόγω δικτατορία σε αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο του μαρξισμού - λενινισμού, ζωτικό και απαραίτητο όσο και η ίδια η επανάσταση. Δεδομένου ότι πέθανε το 1924, επτά (7) χρόνια μετά την Οκτωβριανή επανάσταση δεν θα μάθουμε ποτέ ποιο είναι το χρονικό διάστημα, που ο Λένιν θα θεωρούσε εύλογο για να διαρκέσει η καταρχήν «προσωρινή» και «εξαιρετική» κατάσταση της δικτατορίας του προλεταριάτου. Πάντως, όπως υποστηρίξαμε και στον τόμο του Καρλ Μαρξ είναι λογικό άλμα το να ανάγει κάποιος μία μεταβατική πολιτική κατάσταση ανάγκης, όπως είναι η μετά από ένα πόλεμο καταρχήν δικτατορική διακυβέρνηση του οποιουδήποτε νέου επαναστατικού καθεστώτος στις στάχτες, τα ερείπια και την «καμένη γη», που άφησε το αντίστοιχο παλαιό απερχόμενο, σε μία θεωρητική αρχή, σε αρχετυπικό πυλώνα της νέας κοσμοθεωρίας. Μετά από κάθε πόλεμο ακολουθεί μία έκρυθμη κατάσταση, δεν είναι ανάγκη να την ανάγουμε σε «εκ των ουκ άνευ» συστατικό του πολιτεύματος ή της αγωγής του πολίτη για τις επόμενες δεκαετίες και μάλιστα επ’ αόριστον.

Σίγουρα τα λεγόμενα ανατολικά καθεστώτα του λεγόμενου «υπαρκτού» σοσιαλισμού αδίκησαν πάρα πολύ τον εαυτό τους και τα όποια επιτεύγματά τους με το να μην καθιερώσουν πολυκομματισμό. Από ένα σημείο και πέρα θα μπορούσαν να επιτρέψουν τη λειτουργία πολλών εργατικών κομμάτων, όπως συνέβαινε όταν ακόμη διεκδικούσαν την εξουσία, όπου πολλοί φορείς εμφανίζονταν ως εκφραστές της εργατικής τάξης. Δυστυχώς, ο ηγετικός και καθοδηγητικός ρόλος του κομμουνιστικού κόμματος, που ήταν και αυτός ένα απλό εργαλείο για την επανάσταση, ανήχθη σε άβατο και ιερό ιδεολογικό «ταμπού», όπως βέβαια ήταν αναμενόμενο για μία συγκεντρωτική, οπισθοδρομική και «καθυστερημένη» χώρα, όπως δεν κουράζεται να αποκαλεί διαρκώς τη Ρωσία ο ίδιος ο Λένιν. Έτσι φθάσαμε στον απολύτως

Σελ. 9

καταστροφικό μονοκομματισμό, που υπερασπιζόταν τον εαυτό του με το επιχείρημα ότι στον καπιταλιστικό κόσμο ο πολυκομματισμός ήταν απλώς μία υποκριτική επίφαση, αφού όλα τα κόμματα εκπροσωπούν τα συμφέροντα της μπουρζουαζίας. Ας γινόταν κάτι το αντίστοιχο και στον «υπαρκτό» σοσιαλισμό και ας υπήρχαν «κατ’ όνομα» και «λόγω» μεν περισσότερα κόμματα, «έργω» δε ενός προλεταριάτου η αρχή. Θα υπήρχε έτσι η ασφαλιστική δικλείδα εκτόνωσης πολλών αντιδράσεων, ιδίως αν συνοδευόταν από έκδοση πλειόνων κομματικών εντύπων και εφημερίδων, έστω και αν από κάποιους θα χαρακτηριζόταν φαινομενική και απατηλή πρόσοψη. Έτσι θα εκτιμώνταν περισσότερο το δικαίωμα στην εργασία και η ανελευθερία στον Τύπο δεν θα ήταν τόσο κραυγαλέα. Κάποιος φίλος έλεγε: «Στις δυτικές δημοκρατίας μας έχουμε λιγότερα δικαιώματα απ’ ότι νομίζουμε και αντίστοιχα στα πρώην ανατολικά κράτη είχαν περισσότερα δικαιώματα απ’ ό,τι νόμιζαν».

Ο Λένιν, αναφερόμενος σε επιστολή του Ένγκελς προς τον Bebel, ερευνά όρους, που θα ταίριαζαν στο προλεταριακό- σοσιαλιστικό κράτος. Ως κοινός τόπος προκύπτει ότι το κράτος είναι απαραίτητο, είτε ονομαστεί κομμούνα, είτε πολιτεία, είτε κοινωφέλεια είτε λαϊκό κράτος είτε ελεύθερο λαϊκό κράτος είτε όπως αλλιώς επιθυμεί κανείς να το ονομάσει (by any other name the rose would smell just as sweet- υπό κάθε άλλο όνομα το ρόδο μοσχοβολά σαν ρόδο), διότι πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός εξισορρόπησης των κοινωνικών ανισοτήτων και προώθησης των συμφερόντων της μεγάλης μάζας των πολιτών, τους οποίους οφείλει να εκπροσωπεί. Αυτή είναι η διαφορά με τον αναρχισμό, εκτός αν δεχθούμε ότι στο αναρχικό πείραμα της Ισπανίας αναδύθηκε και λειτούργησε κάποιο είδος κράτους. Όπως και να έχει, και σε αυτό το ζήτημα φαίνεται να υπάρχει απόλυτη δικαίωση του Χέγκελ, που μίλησε για το κράτος ως πραγμάτωση της ηθικής ιδέας.

Η στράτευση στον σοσιαλισμό και ο συνεχής αγώνας είναι πρωτίστως ζήτημα ηθικής επιλογής και σκέψης. Αντίθετα η φράση του Λένιν «η σύγχρονη φιλοσοφική επιστήμη είναι έτοιμη να γεννήσει το διαλεκτικό υλισμό» είναι καθαρά θρησκευτική. Επίσης και η φράση ότι ο ορισμός της ύλης «περιλαμβάνει όλα τα αντικεί-

Σελ. 10

μενα και τα φαινόμενα, όσα έχουν διαγνωστεί από τις επιστήμες στο παρελθόν, αλλά και όσα θα διαγνωστούν στο μέλλον». Αυτές τις φράσεις θα τις συναντήσουμε στα επιμέρους κεφάλαια. Ενόψει αυτών, σε όσους νομίζουν ότι μπορεί κανείς να διαβάσει οποιοδήποτε σύγγραμμα χωρίς να το αμφισβητήσει, σε όσους μείνουν και μετά την ανάγνωση του παρόντος πιστοί στη θρησκεία του μαρξισμού- λενινισμού και στην καρδινάλια θεολογική πρόταση (conundrum)- έσχατη συνόψιση ότι «όλα είναι ζήτημα συσχετισμού παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων», καθώς και στον «ιστορικό ρόλο του εργατικού κινήματος στην επερχόμενη επανάσταση», επιβεβαιώνοντας και αυτοί, όπως αλίμονο και το 99% του πληθυσμού του πλανήτη, ότι έχουν ιατρική ανάγκη από θρησκεία, όπως θα διαπίστωναν (γελώντας ή κλαίγοντας άραγε;) οι πρόγονοί μας, που έριχναν κάτι μπηχτές ότι «τον κόσμον τόνδε, τον αυτόν απάντων, ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν» και για τον Θεό ως «πυρ αείζωον», πριν πιουν το πικρότατο ποτήρι του «χαμαί πεσεν δαίδαλος αυλά», έχω να προτείνω στο πλαίσιο της διαδραστικής σχέσης αναγνώστη- βιβλίου να διαγράψουν τις δικές μου παρατηρήσεις υπό την ένδειξη σ.σ., οπότε θα έχουν στα χέρια τους ένα αμιγώς μαρξιστικό – λενινιστικό σύγγραμμα.

Ως προς τα έξοχα αποσπάσματα, που προέρχονται από το περίφημο σύγγραμμα του Λένιν «υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός» και περιέχονται δίκην bonus σχετικά με την ύλη και τη φύση στο παρόν πόνημα, είναι διακριτό ότι πολλές από τις εκεί πραγματευόμενες αντιφάσεις θα αίρονταν αν υιοθετούνταν η άποψη ότι, αντί για την κάθετη αντίθεση ύλης- ενέργειας υφίσταται απλά το «τι ήν είναι» του Αριστοτέλη ή η υλοενέργεια, όπως λέγεται σήμερα (Η φύση είναι το «άλλως Είναι» του πνεύματος κατά την ορολογία του Χέγκελ). Αυτή η παρατήρηση χωρεί παράλληλα με τη διαπίστωση ότι και η αυστηρή διάκριση ιδεαλισμού – υλισμού είναι διαλεκτικά προβληματική, διότι μεταξύ δύο οποιωνδήποτε αντίθετων σκελών, η διαλεκτική είναι βέβαιο ότι θα βρει μία σύνθεση και δεν θα καταλήξει στο ένα από τα δύο!

Ας μην είμαστε όμως μόνο άρνηση, αλλά ας δείξουμε και την προσήκουσα ευγνωμοσύνη στον άγγελο -εξάγγελο της κομμου-

Σελ. 11

νιστικής κοινωνίας: O Λένιν διατηρούσε πάντα ένα επίπεδο στη σκέψη

και στις διατυπώσεις του, επιχειρούσε να συμβιβάζει αντίρροπες τάσεις, να λειαίνει τις συγκρουσιακές και απερίσκεπτες ροπές των επαναστατών (κυρίως όσων παριστάνουν τους επαναστάτες) και να συγκρατεί τους συναγωνιστές του από την υιοθέτηση ακραίων απόψεων, που αποσκοπούσαν στην εξολόθρευση των πολιτικών αντιπάλων «ως κακών ανθρώπων».

Για τους ψευτο-αριστερούς και «γιαλαντζή» επαναστάτες της εποχής μας, εκπροσωπούμενους μεταξύ άλλων από ένα μεγάλο μέρος του καλλιτεχνικού κόσμου και γενικότερα του κόσμου της διανόησης, που δυστυχώς παραποιούν και αλλάζουν διαρκώς την ατζέντα του μαρξισμού- λενινισμού και αποπροσανατολίζουν το κοινό με ανύπαρκτα θέματα επιμέρους δικαιωματισμών απoμακρύνοντάς το από την κύρια αποστολή του σοσιαλισμού, που είναι η εξάλειψη των οικονομικών ανισοτήτων, ο Λένιν έχει να πει τα εξής απολαυστικά: «Κύριοι αστοί ατομιστές, επιτρέψτε μας να σάς πούμε ότι οι λόγοι σας για την απόλυτη ελευθερία είναι μία σκέτη υποκρισία. Σε μία κοινωνία, που βασίζεται στη δύναμη του χρήματος και όπου οι μάζες των εργαζομένων διάγουν βίο ζητιάνων, ενώ μία χούφτα πλούσιοι απολαμβάνουν παρασιτική ζωή, δεν μπορεί να υπάρξει αληθής και πραγματική «ελευθερία» Κύριε συγγραφέα, είστε ελεύθερος από τον αστό εκδότη σας; από το αστικό κοινό σας, που απαιτεί από εσάς πορνογραφικές νουβέλες και εικόνες και την ίδια την πορνεία ως «συμπλήρωμα» της «ιερής» θεατρικής σκηνής; Η εν λόγω απόλυτη ελευθερία είναι μία αστική και αναρχική φράση (καθόσον μάλιστα ο αναρχισμός ως κοσμοθεωρία είναι ο ανεστραμμένος αστισμός). Δεν μπορεί να ζει κάποιος μέσα σε κοινωνία και συγχρόνως να είναι ελεύθερος από αυτήν. Η ελευθερία του αστού συγγραφέα, του καλλιτέχνη και του ηθοποιού είναι απλά η μασκαρεμένη (ή υποκριτικά φτιασιδωμένη από τον εαυτό της) εξάρτηση από το πουγκί, τη δωροδοκία, την ευγενή επαιτεία και τελικά τη δουλεία».

Άλλο τρανό παράδειγμα εντιμότητας και συνεισφοράς σε μία μελλοντική δικαιότερη κοινωνία είναι οι απόψεις του για την παιδεία και για το ρόλο των νεολαιών.

«Ένας κομμουνιστής, που θα τού ερχόταν να κομπάσει και να κάνει τον έξυπνο με βάση τα έτοιμα συμπεράσματα που τού έχουν

Σελ. 12

μεταδοθεί, χωρίς να καταθέσει ο ίδιος σοβαρή, κοπιώδη και μεγάλη εργασία, χωρίς να ισορροπήσει εν μέσω των γεγονότων, ως προς τα οποία είναι υποχρεωμένος να τοποθετηθεί κριτικά, ένας τέτοιος κομμουνιστής θα ήταν μία αληθινά λυπηρή ύπαρξη. Μία τέτοια επιφανειακότητα θα ήταν καταστροφική.

Όταν έχω συνείδηση ότι γνωρίζω λίγα, έχω την τάση να μάθω περισσότερα. Όταν όμως κάποιος δηλώνει κομμουνιστής και ως εκ τούτου θεωρεί ότι δεν χρειάζεται στέρεα γνώση, αυτός μπορεί να εξελιχθεί σε οτιδήποτε άλλο εκτός από κομμουνιστή».

Αυτόν τον Λένιν θέλουμε να θυμόμαστε!

Σελ. 13

Β. Λένιν Βλαντιμίρ Ίλιτς Ουλιάνοφ

(22-4-1870- Σιμπίρσκ έως 21-1-1924 Γκόρκι κοντά στη Μόσχα)

Σημαίνων συνεχιστής της διδασκαλίας και της δράσης του Μαρξ και του Ένγκελς, Ιδιοφυής θεωρητικός του μαρξισμού και αλύγιστος επαναστάτης, δημιουργός και αρχηγός του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσίας της Σοβιετικής Ένωσης και του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους του κόσμου, αναγνωρισμένος ηγέτης του παγκόσμιου προλεταριάτου και του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Ανέλυσε τις ιδιαιτερότητες και νομοτέλειες της εποχής του ιμπεριαλισμού και της αρχόμενης κατάρρευσης του καπιταλιστικού συστήματος, της εποχής των κοινωνικών και εθνικών απελευθερωτικών επαναστάσεων, της οικουμενικής μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό.

Η κοσμοθεωρία του Λένιν διαμορφώθηκε μέσα στα χρόνια, καθώς η μαρξιστική διδασκαλία της οποίας η συστηματική προπαγάνδα είχε αρχίσει από την ομάδα «Απελευθέρωση της Εργασίας» υπό την καθοδήγηση του Πλεχάνοφ, εξαπλώθηκε στη Ρωσία παρά το λυσσαλέο πείσμα της πολιτικής Αντίδρασης. Σημαντικοί παράγοντες για τη συγκρότηση της προσωπικότητας του νεαρού Λένιν ήσαν η δημοκρατική ατμόσφαιρα στην οικογένεια Ουλιάνοφ, η έγκαιρη γνωριμία με τη δυσχερή κατάσταση του λαού, με τον οικονομικό, πολιτικό και εθνικό ζυγό του Τσαρισμού. Ο πατέρας του Λένιν Ίλια Νικολάεβιτς Ουλιάνοφ εκπροσωπούσε προοδευτικές απόψεις στο πνεύμα του διαφωτισμού της δεκαετίας του 1860 και δραστηριοποιούνταν ακατάπαυστα για τη παιδεία του λαού. Η μητέρα του Λένιν Μαρία Αλεξάντροβνα ήταν περήφανη, που όλα τα παιδιά της έγιναν επαναστάτες, και έκανε τα πάντα για να τούς εμπνεύσει θάρρος, εντιμότητα και πίστη στα δημοκρατικά ιδεώδη. Μέσω του μεγαλύτερου αδελφού του, ενός Narodowolze (είδος φιλελεύθερου), που το 1887 εκτελέστηκε λόγω απόπειρας κατά του τσάρου, ήλθε σε στενή επαφή με τις επαναστατικές – δημοκρατικές παραδόσεις και με τη μαρξιστική

Σελ. 14

λογοτεχνία. Τις πρώτες του επαναστατικές εμπειρίες τις συνέλεξε ο Λένιν ως μαθητής της Νομικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο του Καζάν. Εκεί συνελήφθη το 1887 και εξορίστηκε στο χωριό Κοκούσκινο υπό αστυνομική εποπτεία. Από εκείνο τον καιρό αφιέρωσε όλη τη ζωή του στον αγώνα κατά του Τσαρισμού και του καπιταλισμού, στην υπόθεση της απελευθέρωσης των εργαζομένων από την καταπίεση και την εκμετάλλευση. Μελέτησε συστηματικά πολιτική λογοτεχνία, ιδιαίτερα τα έργα των Ρώσων επαναστατών δημοκρατών και κατά την επιστροφή στο Καζάν το φθινόπωρο του 1888 μπήκε στον κύκλο του N.J. Fedossejev, όπου εντρύφησε στα έργα του Μαρξ, του Ένγκελς και του Πλεχάνοφ. Στη Σαμάρα, όπου μετακόμισε μαζί με την οικογένειά του, εμβάθυνε περαιτέρω στη μαρξιστική παιδεία και δραστηριοποιήθηκε συγχρόνως ως προπαγανδιστής. Το 1891 έδωσε εξετάσεις στη Νομική Σχολή του Πέτερσμπουργκ. Κατά τα έτη παραμονής του στο Καζάν και τη Σαμάρα (1887 - 1893) διαμορφώθηκαν εντελώς οι μαρξιστικές πεποιθήσεις του. Πρωτεύοντα ρόλο όμως για την ανάδειξή του σε ηγέτη του επαναστατημένου ρωσικού προλεταριάτου έπαιξε η δραστηριότητά του στο Πέτερσμπουργκ (1893- 1895), όπου προπάντων αφοσιώθηκε στην ενοποίηση των επιστημονικών θεωριών του μαρξισμού με το εργατικό κίνημα.

Στις τρεις δεκαετίες της θεωρητικής- επιστημονικής και πρακτικής- επαναστατικής δραστηριότητας ο Λένιν παρήγαγε ένα κολοσσιαίο έργο. Η πλήρης (5) έκδοση περιλαμβάνει 9.000 εργασίες, άρθρα, επιστολές και άλλα έγγραφα. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πάνω από εκατό γλώσσες. Ενσωματώνουν ένα ανεκτίμητο πλούτο επαναστατικής σκέψης και εμπειρίας και συγκροτούν μία νέα βαθμίδα στη δημιουργική ανάπτυξη του μαρξισμού, αυτή που ονομάζουμε λενινιστική βαθμίδα.

Ο λενινισμός είναι ο μαρξισμός της ιστορικής μας εποχής, της εποχής της μετάβασης της ανθρωπότητας από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Ως συνεπής επιστημονική και δημιουργική επαναστατική διδασκαλία προσέδωσε στο προλεταριακό κίνημα του 20 αιώνα αποφασιστικό προσανατολισμό στον αγώνα κατά της αστικής ιδεολογίας και του οπορτουνισμού, καθώς και πειστικά παραδείγματα της ενότητας μεταξύ επαναστατικής σκέψης και πράξης, ασυμβίβαστης διεθνοποίη-

Σελ. 15

σης και ανένδοτου αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού, του σοβινισμού και της πολιτικής Αντίδρασης.

Το νέο, που συνεισέφερε ο Λένιν στο μαρξισμό, βασίζεται στην επιστημονική γενίκευση νέων φαινομένων και διαδικασιών της κοινωνικής ανάπτυξης κατά την εποχή του ιμπεριαλισμού και των προλεταριακών επαναστάσεων.

Η ιδιαιτερότητα του Λένιν ως διανοητή και επαναστάτη συνίσταται στο ότι χρησιμοποίησε πάντοτε την επιστημονική θεωρία ως μίτο Αριάδνης της πρακτικής δράσης και ότι συνέδεε πάντα τη δημιουργική ανάπτυξη του μαρξισμού με την πρακτική του επαναστατικού κινήματος, με τον αγώνα της εργατικής τάξης και των εργαζομένων μαζών για τη δημοκρατία και το σοσιαλισμό. Αυτή η ιδιαιτερότητα είναι χαρακτηριστική για όλες τις βαθμίδες και τους τομείς της θεωρητικής και επαναστατικής δραστηριότητας του Λένιν. Επομένως ο λενινισμός είναι κυρίως μεθοδολογία της επιστημονικής σκέψης και πρακτικής.

Περίπου στο πέρασμα από το 19 στον 20 αιώνα, στα χρόνια της ραγδαίας εξέλιξης του καπιταλισμού και της διόγκωσης του εργατικού κινήματος σε αντίστοιχο μαζικό, άρα της ωρίμασης των συνθηκών για μία αστικο- δημοκρατική επανάσταση ο Λένιν έστρεψε την προσοχή του κυρίως στην έρευνα της κοινωνικής δομής της Ρωσίας, ιδιαίτερα στο ρόλο των διαφόρων τάξεων ενόψει της επικείμενης επανάστασης. Υπό τις συνθήκες αυτές ο Λένιν συνέγραψε το σημαντικό φιλοσοφικό του έργο «Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός» (1908). Στο επίκεντρο της θεωρητικής του δραστηριότητας ίστατο η επεξεργασία της μαρξιστικής διδασκαλίας του προλεταριακού κόμματος, καθώς και των ιδεολογικών, προγραμματικών, οργανωτικών και τακτικιστικών αρχών. («Με τι να ξεκινήσουμε;» 1901, «Τι να κάνουμε;» 1902, «Ένα βήμα μπροστά, δύο πίσω» 1904, Άρθρα στην εφημερίδα Iskra (Σπίθα) 1900- 1903). Ταυτόχρονη κατευθυνόταν η επαναστατική- πρακτική δραστηριότητα του Λένιν στην ίδρυση ενός κόμμα-

Σελ. 16

τος νέου τύπου, που θα διαφοροποιούνταν ουσιαστικά από τα οπορτουνιστικά κόμματα της ΙΙ Διεθνούς (σ.σ. η ΙΙ Διεθνής είχε πολλά εθνικά και σοσιαλδημοκρατικά στοιχεία). Ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε δια της ίδρυσης του κόμματος των μπολσεβίκων κατά τη 2 Συνέλευση του SDAPR το 1903 (σ.σ. Το SDAPR ήταν το Ρωσικό Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα, από το οποίο προέκυψαν δια διασπάσεως οι μπολσεβίκοι και οι μενσεβίκοι).

Κατά την περίοδο της ρωσικής αστικο-δημοκρατικής επανάστασης του 1905 (σ.σ. υπήρξε και τέτοια!) εγέρθηκαν ερωτήματα σχετικά με την επαναστατική θεωρία, ιδιαίτερα για την στρατηγική και τακτική του κόμματος της εργατικής τάξης, τα οποία απασχόλησαν έντονα τον Λένιν («Δύο Τακτικές της Σοσιαλδημοκρατίας στη Δημοκρατική Επανάσταση» 1905, «Εισηγήσεις και Συνεισφορές στην 3η Συνέλευση του SDAPR» 1905).

Στα χρόνια μετά την ήττα της επανάστασης του 1905 (1907- 1910) ενισχύθηκε η επιρροή της αστικής ιδεολογίας, προπάντων της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας, επί του προλεταριάτου και του κόμματός του. Ιδιαίτερα προσπάθησαν οι ρεβιζιονιστές (σ.σ. προς τα δεξιά κείμενοι αναθεωρητές) να υπονομεύσουν τον μαρξισμό μέσω των ιδεαλιστικών αντιλήψεων του Μαχ και του Αβενάριους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες έγραψε ο Λένιν το μέγιστο φιλοσοφικό του έργο «Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός» (1908), όπου απεκάλυψε ότι πίσω από τη σχολαστική γνωσιολογία της αστικής φιλοσοφίας κρύβεται ο ταξικός αγώνας, που σε τελευταία ανάλυση εκφράζει τις τάσεις και τις ιδεολογίες των εχθρικών μεταξύ τους τάξεων της σύγχρονης κοινωνίας).

Σ’ αυτό το έργο ο Λένιν επικεντρώθηκε κυρίως σε γνωσιολογικά και κοσμοθεωρητικά προβλήματα. Ανέλυσε τη λεγόμενη «κρίση της Φυσικής επιστήμης» και γενίκευσε (σ.σ. πάλι γενίκευσε!) τα πρόσφατα αποτελέσματα των φυσικών επιστημών. Σε αντιπαράθεση με τον Μαχ και τα παρακλάδια του εμβάθυνε στη μαρξιστική φιλοσοφική κατανόηση μίας ολόκληρης σειράς κεντρικών κατηγοριών, όπως «ύλη», «χώρος», «χρόνος», «κίνηση», «αλήθεια», «αιτιότητα», «αναγκαιότητα», «ελευθερία» κ.λπ. Ένα χαρακτη-

Σελ. 17

ριστικό της μεθόδου του Λένιν, καθώς αυτός επικρίνει τον Μαχ, είναι ότι σύγκρινε τον τελευταίο με τους ιστορικούς του προδρόμους και κατέληξε σε βασικές αξιολογήσεις σχετικά με την υποκειμενική – ιδεαλιστική φιλοσοφία και τους ιδρυτές της Μπέρκλεϋ, Χιουμ, Καντ και τους νεοκαντιανούς. Αναλόγως στήριξε τα δικά του υλιστικά – διαλεκτικά επιχειρήματα σε αυθεντίες του υλισμού (Ντιντερό, Dietzgen, Φόυερμπαχ, Τσερνισέφσκι κ. ά.).

Κατά το χρόνο του νέου επαναστατικού ενθουσιασμού στη Ρωσία (1910-1914) ο Λένιν προώθησε έτι περαιτέρω τη θεωρητική θεμελίωση ενός κόμματος νέου τύπου, καθώς και του προγράμματός του, της τακτικής του και του αγώνα για την ενότητα του εργατικού κινήματος κατά του οπορτουνισμού. Ανέπτυξε τη μαρξιστική θεωρία του εθνικού ζητήματος και τις αντίστοιχες προγραμματικές θέσεις του κόμματος για την εποχή του ιμπεριαλισμού και της ωριμάζουσας πλέον στη Ρωσία επαναστατικής κρίσης («Κριτικές παρατηρήσεις για το εθνικό ζήτημα» 1913, «Για το δικαίωμα αυτοκαθορισμού των εθνών» 1914 κ.λπ.). Στην περίοδο του πρώτου ιμπεριαλιστικού παγκόσμιου πολέμου και της νίκης της αστικο- δημοκρατικής επανάστασης του Φεβρουαρίου στη Ρωσία (σ.σ. υπήρξε και αυτή!) ο Λένιν ανέλυσε τον ιμπεριαλισμό ως το υψηλότατο και τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού (1916). Προπάντων όμως ανέπτυξε σ’ αυτή την περίοδο τη μαρξιστική θεωρία της σοσιαλιστικής επανάστασης, απεκάλυψε τα αίτια και την ουσία της κατάρρευσης της ΙΙ Διεθνούς και επεξεργάστηκε τη συγκεκριμένη στρατηγική και τακτική του κόμματος ως προς τον πόλεμο, την ειρήνη και την σοσιαλιστική επανάσταση. («Η κατάρρευση της ΙΙ Διεθνούς» 1915, «Το στρατιωτικό πρόγραμμα του προλεταριακού κινήματος» 1916, «Σχετικά με το σλόγκαν περί Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης» 1915, «Περί μίας καρικατούρας του Μαρξισμού και σχετικά με τον ιμπεριαλιστικό οικονομισμό» 1916 κ. ά.). Στήριξε τη θεωρητική, πρακτική και πολιτική συνεισφορά του εκείνων των ετών στις σπουδές των πηγών του διαλεκτικού υλισμού, που συγκροτούν το κύριο μέρος των «φιλοσοφικών τετραδίων». Αυτά αποτελούνται κυρίως από κριτικά αποσπάσματα και περιθωριακά σχόλια (γλώσσες) στα έργα εξεχόντων φιλοσόφων, του Αριστοτέλη, του Φόυερμπαχ, του Dietzgen και κυρίως του Χέγκελ. Σ’ αυτές τις σπουδές ανέδειξε τον εξαιρετικό πλούτο και τη γονιμότητα της διαλεκτικής σκέ-

Σελ. 18

ψης. Ιδιαίτερα συγκεκριμενοποίησε και εξειδίκευσε τις θεμελιώδεις κατηγορίες και αρχές του διαλεκτικού υλισμού, στο κέντρο του οποίου ως πυρήνα της διαλεκτικής έθεσε το νόμο του αγώνα και της ενότητας των αντιθέτων. Κατά το διάστημα της άμεσης διάδοσης και διεξαγωγής της Μεγάλης Σοσιαλιστικής Οκτωβριανής Επανάστασης (Μάρτιος- Οκτώβριος 1917) ο Λένιν θεμελίωσε με επιχειρήματα από κάθε πλευρά την πορεία των μπολσεβίκων προς τη νίκη και υπερασπίστηκε τη μαρξιστική επαναστατική θεωρία και μάλιστα τη διδασκαλία για τη δικτατορία του προλεταριάτου και περί κράτους. Συγχρόνως ανέπτυξε την ιδέα της Σοβιετικής Δημοκρατίας ως κρατικής μορφής της δικτατορίας του προλεταριάτου. Εργασίες, όπως «Οι θέσεις του Απρίλη», «η επαπειλούμενη καταστροφή και πώς να την αντιμετωπίσει κανείς», «Θα κατακτήσουν οι μπολσεβίκοι την κρατική εξουσία;», «Κράτος και Επανάσταση» κ.λπ. απετέλεσαν την άμεση θεωρητική προετοιμασία για την επικράτηση της Μεγάλης Σοσιαλιστικής Οκτωβριανής Επανάστασης.

Πέραν από τις ήδη γενόμενες αξιολογήσεις και υπό το πρίσμα της συνεισφοράς του Λένιν στην περαιτέρω ανάπτυξη της μαρξιστικής φιλοσοφίας κατά την περίοδο 1912 έως 1917 πρέπει προπάντων να εξαρθούν τα ακόλουθα έργα: «Η αλληλογραφία μεταξύ Μαρξ και Ένγκελς» 1913, «Καρλ Μαρξ» 1914, «Φιλοσοφικά τετράδια» 1914-1916, «Κράτος και Επανάσταση» 1917. Σε αυτές τις εργασίες εγείρονται και προτάσσονται ερωτήματα διαλεκτικής, των βασικών της νόμων και κατηγοριών, της Ιστορίας και της σχέσης της με την επαναστατική πράξη. Οι έρευνες του Λένιν ως προς τη γνωστική διαδικασία συνδέονται στενά με τα παραπάνω. Η ενασχόληση του Λένιν με προβλήματα της φιλοσοφικής θεωρίας σ’ αυτή την περίοδο εξαρτιόταν από τις ανάγκες της επαναστατικής πρακτικής.

Κατέστη απαραίτητο τόσο για το ρωσικό, όσο και για το διεθνές εργατικό κίνημα να τεθούν σε κριτική οι δογματικές και μεταφυσικές θεωρίες των οπαδών του Κάουτσκυ, των μενσεβίκων και άλλων κοινωνικών οπορτουνιστών της ΙΙ Διεθνούς περί ειρηνικής εξέλιξης του καπιταλισμού, υπέρβασης των κοινωνικών του αντιφάσεων και ανάπτυξης μίας εθνικής ενότητας μεταξύ της αστικής τάξης και του προλεταριάτου, καθώς και να υπάρξει εμ-

Σελ. 19

βάθυνση στην υλιστική- διαλεκτική κατανόηση της κοινωνικής ανάπτυξης υπό τους όρους του ιμπεριαλισμού. Ιδιαίτερα αναγκαίο παρέστη να αποκαλυφθούν οι ασυμφιλίωτες ανταγωνιστικές αντιφάσεις, που προκαλεί ο ιμπεριαλισμός, και να θεμελιωθεί η νέα θεωρημένη και επαυξημένη θεωρία του Λένιν περί της σοσιαλιστικής επανάστασης. Για να εκπληρώσει αυτή την αποστολή, επεξεργάστηκε σε συνέχεια της προβληματικής του «Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός» και με λήψη υπόψη των νέων ιστορικών εμπειριών και των επιτευγμάτων των επιστημών τον διαλεκτικό υλισμό ως θεωρία της εξέλιξης στη γενικότατη μορφή της ως λογική και γνωστική θεωρία του μαρξισμού.

Η επιδιωχθείσα από τον Λένιν οργανική ενότητα της θεωρίας και της πράξης, της φιλοσοφίας και της πολιτικής, απέκτησε ακόμη μεγαλύτερη σημασία κατά την περίοδο μετά την Οκτωβριανή επανάσταση (1918- 1923), στα χρόνια της έναρξης του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού και της υπεράσπισης των κεκτημένων της επανάστασης κατά της ιμπεριαλιστικής επέμβασης και της εσωτερικής αντεπανάστασης. Στο επίκεντρο της προσοχής του Λένιν βρίσκονταν θεωρητικά προβλήματα της γένεσης και διαμόρφωσης της κομμουνιστικής κοινωνίας, οι δρόμοι προς την αταξική κοινωνία και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κρατικής εξουσίας, καθώς και οι νομοτέλειες κατά τη μεταβατική περίοδο από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό. Ο Λένιν επεξεργάστηκε περαιτέρω τη θεωρία του επιστημονικού κομμουνισμού και το σχέδιο για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στη Σοβιετική Ένωση, έθεσε το θεμέλιο για την εσωτερική και εξωτερική πολιτική του Πρώτου σοσιαλιστικού κράτους στον κόσμο (σ.σ. πρώτη φορά Αριστερά!), γενίκευσε (σ.σ. πάλι γενίκευση!) τις εμπειρίες των μπολσεβίκων και προσπάθησε να τις καταστήσει κοινό κτήμα του κομμουνιστικού κινήματος.

Από τη φιλοσοφική του δραστηριότητα και δραστικότητα ας αναφερθούν σ’ αυτή την εποχή κυρίως η υπεράσπιση των παραδόσεων του διαλεκτικού υλισμού εν μέσω του αγώνα κατά των διαφόρων οπορτουνιστικών ρευμάτων, η επεξεργασία της διαλεκτικής λογικής και μεθοδολογίας, καθώς και η εφαρμογή της στη γνώση και στη διελεύκανση των νομοτελειών της μετάβασης από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό και της επαναστατικής πα-

Σελ. 20

γκόσμιας δυναμικής, Έτσι, έλαβε χώρα για πρώτη φορά μία ανάλυση της νέας ιστορικής εποχής, που άρχισε με τη νίκη της Μεγάλης Σοσιαλιστικής Επανάστασης, της εποχής της παγκόσμιας μετάβασης από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό. Μεγάλη σημασία για την επίλυση αυτών των θεμάτων αποδίδεται στα έργα: «Οι επόμενες προτεραιότητες της σοβιετικής εξουσίας» 1918, «Η Προλεταριακή Επανάσταση και ο Αποστάτης Κάουτσκυ» 1918, «Η αριστερή ριζοσπαστικοποίηση ως παιδική αρρώστια του κομμουνισμού» 1920, «Ξανά για τα συνδικάτα, την παρούσα κατάσταση και τα λάθη του Τρότσκυ και του Μπουχάριν» 1921 και «Σχετικά με τη δική μας επανάσταση» 1923. Ιδιαίτερη θέση καταλαμβάνει το έργο «Σχετικά με τη σημασία του αγωνιστικού υλισμού» 1922, που εξελήφθη ως φιλοσοφική του διαθήκη. Αυτή η εργασία παρουσιάζει ένα ευρύτατο πρόγραμμα ολόπλευρης επεξεργασίας της μαρξιστικής φιλοσοφίας με βάση τις εμπειρίες της νεότερης Ιστορίας της ανθρωπότητας, του επαναστατικού εργατικού κινήματος και της μεγάλης προόδου των φυσικών επιστημών.

Back to Top