ΠΟΙΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

§ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ι. Η έννοια της ιδιοκτησίας στον Ποινικό Κώδικα

Το εικοστό τρίτο κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα (άρθρ. 372-405 ΠΚ) συνένωσε, υπό τον γενικό τίτλο: «εγκλήματα κατά περιουσιακών αγαθών» δύο ενότητες: Τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (άρθρ. 372-381 ΠΚ) και τα εγκλήματα κατά της περιουσίας (άρθρ. 385-405 ΠΚ). Αναφορικά με την πρώτη ενότητα, επομένως, κεντρική έννοια είναι εκείνη της ιδιοκτησίας, η οποία, κατά το άρθρο 17 του Συντάγματος “τελεί υπό την προστασία του κράτους”. Η εν λόγω έννοια είναι, κατά την ορθότερη και διεθνώς υπερισχύουσα άποψη, ­ευρεία και περιλαμβάνει όλα τα περιουσιακά δικαιώματα, εμπράγματα και ενοχικά, καθώς και τα δικαιώματα της πνευματικής, βιομηχανικής και εμπορικής ιδιοκτησίας. Οι συντάκτες του προϊσχύσαντος ποινικού κώδικα, όπως άλλωστε και τα παλαιότερα νομοθετήματα που τους ενέπνευσαν, είχαν υπ’ όψη μια αγροτική, προβιομηχανική κοινωνία, όπου κυρίαρχο οικονομικό στοιχείο ήταν τα εμπράγματα δικαιώματα και όπου η έννοια της ιδιο­κτησίας ταυτιζόταν με την κυριότητα. Από τη θεώρηση αυτή δεν ξέφυγαν οι συντάκτες του ισχύοντος, εσπευσμένα ψηφισθέντος ΠΚ, χάνοντας έτσι μια ευκαιρία να εκσυγχρονίσουν τις σχετικές διατάξεις με βάση τις εξελίξεις της τεχνολογίας και τον σύνθετο, εν πολλοίς άυλο χαρακτήρα των περιουσιακών εννόμων αγαθών. Έτσι, κατά την ερμηνεία του όρου “ιδιοκτησία” στις διατάξεις των άρθρ. 372 επ. ΠΚ επιβάλλεται τελεολογική συστολή και ο όρος αυτός πρέπει να εκληφθεί στενότερα, δηλ. μόνον ως κυριότητα επί πραγμάτων, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί από το αστικό δίκαιο.

Σύμφωνα με το άρθρ. 1000 ΑΚ κυριότητα είναι η δυνατότητα του κυρίου να διαθέτει το πράγμα κατ’ αρέσκεια και να αποκλείει κάθε ενέργεια άλλου πάνω σ’ αυτό, εφόσον δεν προσκρούει στο νόμο ή στα δικαιώματα άλλων. Από τη διατύπωση της διάταξης προκύπτει ότι η κυριότητα έχει δύο πλευρές: μία θετική, δηλ. την εξουσία διάθεσης του πράγματος αλλά και του δικαιώματος, και μία αρνητική, δηλ. την εξουσία του κυρίου ν’ αποκρούσει κάθε τρίτον που επεμβαίνει στο πράγμα.

Όπως, όμως, θα δούμε στη συνέχεια, με τις διατάξεις που προβλέπουν εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά κανόνα μία μόνο πλευρά της κυριότητας, η εξουσία διάθεσης του πράγματος. Γι’ αυτό και συχνά τονίζεται, ότι η ιδιοκτησία κατά τον ΠΚ περιλαμβάνει πρωτίστως το πραγματικό-υλικό περιεχόμενο του δικαιώματος της κυριότητας,

δηλ. την εξουσία του κυρίου να επιχειρεί οποιαδήποτε υλική ενέργεια πάνω στο πράγμα. Πράγματι, τούτο συμβαίνει με τα περισσότερα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, που πλήττουν μεν τη δυνατότητα του κυρίου να ασκεί τις εκ της κυριότητας εξουσίες του, χωρίς όμως ο ιδιοκτήτης να χάνει και την κυριότητα. Η κλοπή ή η ληστεία, π.χ., δεν επιφέρουν απώλεια της κυριότητας. Ο κύριος του κλεμμένου πράγματος, όμως, δεν μπορεί να ασκήσει τις εξουσίες που απορρέουν από αυτήν, έτσι ώστε η νομική αναγνώριση του δικαιώματός του να στερείται ουσιαστικού αντικρίσματος. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, τούτο δεν είναι απόλυτο. Η υπεξαίρεση, π.χ., μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια της κυριότητας με ειδοποιΐα ή αν το πράγμα πωληθεί από το δράστη σε καλόπιστο τρίτο (άρθρ. 1036 ΑΚ) κλπ. Ομοίως απώλεια της κυριότητας μπορεί να προκαλέσει η φθορά ξένης ιδιοκτησίας, αν ο δράστης καταστρέψει το ξένο πράγμα ολοκληρωτικά, π.χ. χύνει ξένη βενζίνη σε υπόνομο, καίει το ξένο πράγμα κλπ. Γι’ αυτό και ορθό είναι ότι προστατευόμενο έννομο αγαθό των διατάξεων που προβλέπουν εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας είναι η κυριότητα εν γένει και όχι μία πλευρά αυτής.

Από τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, ωστόσο, μόνον δύο στρέφονται αποκλειστικά κατά της κυριότητας: η υπεξαίρεση και η φθορά ξένης ιδιοκτησίας. Τα λοιπά πλήττουν συγχρόνως και άλλα έννομα αγαθά. Η κλοπή, π.χ., προσβάλλει επί πλέον και την κατοχή, η κλοπή αρχαίων την πολιτιστική κληρονομιά, ενώ η ληστεία πλήττει και την προσωπική ελευθερία. Από την άλλη πλευρά, εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, που πλήττουν ευθέως την κυριότητα προβλέπονται και εκτός του εικοστού τρίτου κεφαλαίου του ΠΚ, όπως π.χ. η έκθεση πλοίου σε κίνδυνο κατάσχεσης ή δήμευσης με διενέργεια λαθρεμπορίου (άρθρ. 297 ΠΚ), όπου η εγκληματική συμπεριφορά συνίσταται στην πρόκληση κινδύνου απώλειας της κυριότητας.

ΙΙ. Ιδιοκτησία και περιουσία

Από την ιδιοκτησία ο ποινικός μας κώδικας διακρίνει το έννομο αγαθό της περιουσίας, την οποία προστατεύει αυτοτελώς με τις διατάξεις της δεύτερης ενότητας του εικοστού τρίτου κεφαλαίου (άρθρ. 385-405 ΠΚ, “εγκλήματα κατά της περιουσίας”). Όπως θα δούμε διεξοδικότερα στον οικείο τόπο (Μέρος Δεύτερο § 1), ως περιουσία νοείται το σύνολο των οικονομικών αξιών ενός προσώπου, που δεν αποδοκιμάζονται από το δίκαιο. Περιουσία και ιδιοκτησία δεν ταυτίζονται εννοιολογικά, αφού προσβολή της ιδιοκτησίας μπορεί να στοιχειοθετηθεί και χωρίς βλάβη της περιουσίας π.χ. κλοπή πράγματος στερούμενου οικονομικής αξίας. Γι’ αυτό και η περιουσιακή ζημία δεν αποτελεί στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης των εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας. Στην πράξη όμως κατά κανόνα συμπίπτουν,

υπό την έννοια ότι η προσβολή της ιδιοκτησίας επιφέρει συνήθως και μείωση της περιουσίας. Γι’ αυτό και αμφότερες οι κατηγορίες των εγκλημάτων αυτών ορθώς συνενώθηκαν από το νομοθέτη υπό τον κοινό ως άνω χαρακτηρισμό “εγκλήματα κατά περιουσιακών αγαθών”.

ΙΙΙ. Γενική επισκόπηση των εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας

Τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Τα εγκλήματα ιδιοποίησης, όπου η ιδιοκτησία προσβάλλεται χωρίς βλάβη της φυσικής υπόστασης ή της χρησιμότητας του πράγματος, και τα εγκλήματα φθοράς. Στην πρώτη κατηγορία εντάσσονται η κλοπή (άρθρ. 372, 374, 377 ΠΚ), η ληστεία (άρθρ. 380 ΠΚ), η υπεξαίρεση (άρθρ. 375, 377 ΠΚ), ενώ στη δεύτερη η φθορά ξένης ιδιοκτησίας (άρθρ. 378 ΠΚ). Εντός της πρώτης κατηγορίας βαρύτερη απαξία έχουν εκείνα τα εγκλήματα όπου η ιδιοποίηση επιδιώκεται με αφαίρεση (κλοπή, ληστεία) ενώ ηπιότερη ποινική μεταχείριση επιφυλάσσεται ως προς εκείνα, όπου η ιδιοποίηση πραγματώνεται ή υπάρχει κίνδυνος να πραγματωθεί χωρίς αφαίρεση. Η αυθαίρετη χρήση μηχανοκίνητου μεταφορικού μέσου (παλαιά «κλοπή χρήσης», άρθρ. 374Α ΠΚ), τέλος, δεν υπάγεται σε κάποια από τις ανωτέρω κατηγορίες, διότι προσβάλλει μόνον μία έκφανση της κυριότητας, την εξουσία χρήσης του.

IV. Οι επεμβάσεις του ισχύοντος Ποινικού Κώδικα στα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας

Με τον ισχύοντα Ποινικό Kώδικα επήλθαν εκτεταμένες μεταβολές στις διατάξεις για τα εγκλήματα κατά των περιουσιακών δικαίων. Καθ‘ όσον αφορά, τώρα, ειδικώς στα εγκλήματα κατά τις ιδιοκτησίας, μερικές εξ αυτών ήταν ορθές και αναγκαίες, άλλες όμως ατυχείς και χρήζουσες αναθεωρήσεως.

Στις θετικές περιλαμβάνονται: α) Ο εξορθολογισμός των ποινών των εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας και περιουσίας, ιδίως των στρεφομένων κατά του Δημοσίου. Έτσι καταργήθηκε ο ν. 1608/1950 ο οποίος, πέραν των δυσαναλόγως σκληρών ποινών, καθιέρωνε και εκτεταμένη μέχρις αοριστίας ποινική ευθύνη, αφού προέβλεπε π.χ. ποινή απλώς και μόνον για απειληθείσα ζημία του Δημοσίου, παρέχοντας έτσι περιθώριο για ανορθολογικές διώξεις. Επίσης καταργήθηκε η υπεξαίρεση στην υπηρεσία που είχε δημιουργήσει σημαντικές αμφιγνωμίες αλλά και ανασφάλεια δικαίου, οριοθετήθηκε με σαφήνεια ό δημόσιος τομέας και περιεστάλη η διευρυνθείσα έννοια του υπαλλήλου ως υποκειμένου των σχετικών εγκλημάτων. β) Βελτιώθηκαν νομοτεχνικά ορισμένα εγκλήματα, π.χ. καταργήθηκε η πολύπλοκη περιγραφή επιβαρυντικών περιπτώσεων στη ληστεία, όπως η αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου του δράστη και η χρήση όπλου άνω των 40 χιλ. γ) Καταργήθηκαν απηρχαιωμένες διατάξεις, όπως η τυμβωρυχία (άρθρ. 373 ΠΚ 1950) και η παρασιώπηση ανεύρεσης απωλεσθέντος πράγματος (άρθρ. 376 ΠΚ 1950). Επίσης καταργήθηκαν,

ως αυτοτελή εγκλήματα οι υφαιρέσεις (κλοπή ή υπεξαίρεση μεταξύ συγγενών) εν όψει του ότι η μεν υπεξαίρεση διώκεται κατ’ έγκληση, η δε κλοπή αυτεπαγγέλτως μεν, πλην όμως ο παθών μπορεί να ζητήσει την παύση της δίωξης.

Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, προβληματισμό προκαλούν ορισμένες επιλογές που θα πρέπει να επισύρουν την προσοχή του νομοθέτη, όπως:

α) η αθρόα εισαγωγή κατ’ έγκληση δίωξης των περιουσιακών εγκλημάτων ακόμη και των κακουργημάτων (βλ. παρακάτω § 4. VII.),

β) ο εκτεταμένος συγχωρητισμός που εκδηλώνεται με εκτενείς δυνατότητες απαλλαγής από την ποινή, με αποτέλεσμα να χωλαίνει δραστικά η προστασία των εννόμων αγαθών και να αδρανοποιείται ο ρόλος του ποινικού δικαίου (βλ. παρακάτω § 6.I.1.),

γ) η εκ των ανωτέρω (υπό α και β) λόγων προϊούσα ιδιωτικοποίηση του περιουσιακού ποινικού δικαίου,

δ) η ένεκα των ανωτέρω απαλλαγών από την ποινή αποδυνάμωση των θεσμών της συνδιαλλαγής και της ποινικής διαπραγμάτευσης (άρθρ. 301-303 ΚΠΔ) και η εκτενής αδρανοποίηση των σχετικών διατάξεων (βλ. παρακάτω § 6. IV. 1.-3.),

ε) η κατάργηση της επιβαρυντικής περίστασης της κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια τέλεσης, καίτοι η μεν πρώτη αναγνωρίζεται σε άλλες διατάξεις του ίδιου κώδικα η δε δεύτερη σε πλειάδα διατάξεων ειδικών ποινικών νόμων, ακόμη και μεταγενεστέρων του ΠΚ, με αποτέλεσμα να ανακύπτουν αντιφάσεις και η κατάργηση να φωράται μη πειστική (βλ. παρακάτω § 2.IX.2.),

στ) η κατάργηση της χρήσιμης και αναγκαίας διάταξης για τη φθορά ηλεκτρονικών δεδομένων (άρθρ. 381Α του προϊσχύσαντος ΠΚ) που δεν καλύπτεται, όπως υποστηρίχθηκε, από εκείνη του άρθρ. 292Β ΠΚ που αναφέρεται στην παρακώλυση πληροφοριακών συστημάτων (βλ. παρακάτω § 5. Ι.2.5.).

Για όλα τα ανωτέρω θα μιλήσουμε στον οικείο τόπο.

§ 2. ΚΛΟΠΗ (άρθρ. 372, 374, 377 ΠΚ)

Βιβλιογραφία: Αλέκου, Γ., Παρατηρήσεις επί της ΑΠ 1332/2018, ΠΧ ΟΑ΄ (2021), 191 • Ανδρουλάκη, Ν., Το “παράνομον” της ιδιοποιήσεως κατά τα άρθρα 372, 375, 380 και του περιουσιακού οφέλους κατά τα άρθρ. 385, 386 ΠΚ, ΠΧ ΙΗ/513 • Γιαννίδη, Ι., Κλοπή αυτοκινήτου με ενσωματωμένο ραδιοκασετόφωνο: Μία ή δύο αξιόποινες πράξεις; ΠΧ ΛΕ/283 • Ζαχαριάδη, Α., Ο νόμος 1608/1950, Αθήνα-Κομοτηνή 1995 • Καϊάφα, Μ., Η αρχή εκτελέσεως στο έγκλημα της κλοπής και η οριοθέτησή της από τη νομολογία, Αρμ 84, 241 επ. • Μπιτζιλέκη, Ν., Η έννοια της κατοχής στο Ποινικό Δίκαιο και οι προσπάθειες «αστικοποιήσεως» του Ποινικού Δικαίου ΠΧ ΜΕ/257 • Μπουρμά, Γ., Η κατοχή πράγματος ως αξιόποινη πράξη, Αθήνα 2015 • Μυλωνόπουλου, Χ., Κλοπή και απάτη διωκόμενες κατ’ έγκληση κατά τα άρθρα 378 εδ. γ’ περ. β’ και 393 ΠΚ, ΠΧ ΜΑ’/1311 • του ίδιου, Έκθεση στο Σχέδιο Νόμου “Τροποποίηση διατάξεων του ποινικού κώδικα, του κώδικα ποινικής δικονομίας, του κώδικα βασικών κανόνων για τη μεταχείριση των κρατουμένων και άλλες διατάξεις”, ΠΧ ΜΣΤ/754 επ. • Σάμιου Θ., Αποτελεί η κάρτα αυτόματης συναλλαγής “πράγμα ευτελούς αξίας”, ΠΧ Ν/667 επ. • του ίδιου, Η χρησιμοποίηση «μη ορθών» ή «ελλιπών» στοιχείων ως τρόπος τελέσως της απάτης με υπολογιστή (άρθρο 386Α ΠΚ), σε: Τιμητικό Τόμο Άννας Ψαρούδα Μπενάκη 2008, 517 επ. • του ίδιου, Κάρτες αυτόματης συναλλαγής και ποινικό δίκαιο. Η de lege lata αξιολόγηση της αθέμιτης κτήσης και χρήσης καρτών αυτόματης συναλλαγής από ΑΤΜ, Αθήνα 2010 • του ίδιου, Η κλοπή με διάρρηξη υπό τον νέο ποινικό κώδικα, σελ. 297 επ., 309, 336, σε: Liber discipulorum, Το ποινικό δίκαιο σε κρίση και υπό κρίση, Αθήνα 2020 • Σέργη, Κλοπή και υπεξαίρεση φορτίου, ΕΝαυτιλΔ 1984, 145 επ. • Σταμάτη, Κ., Η έννοια της “δημόσιας περιουσίας” στο άρθρο 256 ΠΚ και η επέκταση των υπηρεσιακών εγκλημάτων με το άρθρο 263A ΠΚ, ΠΧ ΜΑ/1233 • Τζαννετή Α., Η ιδιοποίηση υπέρ τρίτου στα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, ΠΧ ΝΓ/877 επ.

Androulakis, N., Objekt und Grenzen der Zueignung im Strafrecht, JuS 68, 409 • Charalambakis, A., Die Nichtbezahlung beim Selbstbedienungstanken, ΜDR 1985, 975 • Friedrich, W., “Giralgeld” - wirklich kein “Gut”?, ÖJZ 85, 713 επ. • Gehrmann, D., Systematik und Grenzen der Zueignungsdelikte, Frankfurt a. M. 2002 • Giehrig, K., Der Absichtsbegriff in den Straftatbeständen des besonderen Teils des StGB, Berlin 1986 • Ηörnle, T., Die wichtigsten Änderungen des Besonderen Teils des StGB durch das 6. Gesetz zur Reform des Strafrechts, Jura 98, 169 • Kargl, W., Gewahrsamsbegriff und elektronische Warensicherung – BayObLG NJW 1995, 3000, JuS 96, 971 • Kienapfel, D., Zur strafrechtlichen Problematik des Giralgeldes, ÖJZ 86/338 • Kösch, A., Der Status des Merkmals “rechtswidrig” in Zueignungsabsicht und Bereicherungsabsicht, Münster, 1999 • Lampe, Objektiver und subjektiver Tatbestand beim Diebstahl, GA 66 • Lenckner-Winkelbauer, Strafrechtliche Probleme im modernen Zahlungsverkehr, wistra 84, σ. 84 επ. • Maiwald, M., Der Zueignungsbegriff im System der Eigentumsdelikte, 1970 • Noak, T., Drittzueignung und 6. Strafrechtsreformgesetz: zur Neuregelung der §§ 242, 246 und 249 StGB, Baden-Baden 1999 • Otto, Η., Die neue Rechtsprechung zu den Vermögensdelikten, JZ 1985, 21, 69 επ. • Rönnau, Th., Die Dritt-Zueignung als Merkmal der Zueignungsdelikte, GA. 2000, 410 επ. • Roxin, C., Geld als Objekt von Eigentums- und Vermögensdelikten, H., Mayer-Festschr. 467 • Rudolphi, H.-J., Der Begriff der Zueignung, GA 65, 41, 51 • Schaffstein, F., Der Begriff der Zueignung bei Diebstahl und Unterschlagung, GS 103, 292, 310 • Schmid-Hopmeier, S., Das Problem der Drittzueignung bei Diebstahl und Unterschlagung: eine Untersuchung der Notwendigkeit und Geeignetheit der diesbezüglichen Neuregelung durch das 6.

Strafrechtsreformgesetz, Frankfurt a.M., 2000 • Tenckhoff, J., Der Zueignungsbegriff bei Diebstahl und Unterschlagung, JuS 80, 723 • Walter, F., Probleme der Tatbeteiligung am räuberischen Diebstahl (§ 252 StGB), Tübingen, 2001 • Wessels, J., Zueignung, Gebrauchsanmaßung und Sachentziehung, NJW 65, 1155.

Κλοπή είναι η αφαίρεση, από την κατοχή άλλου, ξένου, ολικά ή εν μέρει, κινητού πράγματος με σκοπό παράνομης ιδιοποίησης (βασικό έγκλημα: άρθρ. 372 παρ. 1 πρώτη περίπτ. ΠK). Προκειμένου, επομένως, να διαπιστώσουμε αν στοιχειοθετείται η αντικειμενική υπόσταση της κλοπής, εξετάζουμε κατά λογική σειρά τα αντικειμενικά στοιχεία: “πράγμα”, “κινητό”, “ξένο” και “αφαίρεση”. Aν κάποιο από αυτά ελλείπει, περιττεύει η διερεύνηση των υπολοίπων. Στη συνέχεια εξετάζουμε αν πληρούται και ο σκοπός παράνομης ιδιοποίησης, που είναι απαραίτητος για τη στοιχειοθέτηση του πλήρους αδίκου της κλοπής. Τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης, τέλος, απαιτείται αλλά και αρκεί να επικαλύπτονται από δόλο (πρόθεση) οποιουδήποτε βαθμού, δηλ. ως προς αυτά αρκεί ενδεχόμενος δόλος.

Ι. Αντικειμενική υπόσταση

1. Πράγμα

1.1. Ορισμός

Tην έννοια του πράγματος στο ποινικό δίκαιο συνάγουμε κατά βάση από το αστικό, σύμφωνα με την αρχή της ενότητας της έννομης τάξης. Έτσι, πράγμα κατά την έννοια του άρθρ. 372 ΠK είναι ενσώματο αντικείμενο, αυθύπαρκτο και απρόσωπο, δεκτικό εξουσιάσεως από τον άνθρωπο. H έννοια, ωστόσο, του πράγματος στο ποινικό δίκαιο, καίτοι έχει πολλά κοινά στοιχεία μ’ εκείνη του αστικού, δεν ταυτίζεται απόλυτα μ’ αυτήν.

1.2. Πράγματα εκτός συναλλαγής

Από τα εκτός συναλλαγής πράγματα (άρθρ. 966 AK), τα κοινά σε όλους, δηλ. ο ατμοσφαιρικός αέρας και η θάλασσα, έτσι κι αλλιώς δεν είναι πράγματα, διότι δεν είναι δεκτικά εξουσιάσεως. Επ’ αυτών το κράτος ασκεί κυριαρχία αλλά δεν έχει ιδιωτικού δικαίου δικαιώματα. Για το λόγο αυτό, λοιπόν, δεν μπορούν να είναι υλικά αντικείμενα κλοπής. Αντιθέτως τα λοιπά εκτός συναλλαγής πράγματα, δηλ. τα κοινόχρηστα και τα προορισμένα για την εξυπηρέτηση δημόσιων, δημοτικών, κοινοτικών ή θρησκευτικών σκοπών, όχι μόνον είναι πράγματα αλλά είναι και δεκτικά εμπραγμάτων δικαιωμάτων.

Αυτό άλλωστε προβλέπεται και στο άρθρ. 968 ΑΚ (“τα κοινόχρηστα πράγματα, εφόσον δεν ανήκουν σε δήμο ή κοινότητα ή ο νόμος δεν ορίζει άλλως, ανήκουν στο δημόσιο”). Η διαφορά είναι ότι ως προς αυτά υπάρχει απλώς “νομική ανικανότητα συμμετοχής στην ιδιωτική συναλλαγή και η κυριότητα στα κοινόχρηστα είναι περισσότερο χαλαρή απ’ ό,τι στη

συνήθη κυριότητα του αστικού δικαίου (υπό την έννοια ότι υπάρχει δυνατότητα π.χ. κτήσης καρπών ή συστατικών με αποχωρισμό, ανάλογα με το περιεχόμενο και την έκταση της κοινής χρήσης). Η κοινότητα, π.χ., μπορεί να παίρνει τα ξύλα και τους καρπούς των δένδρων που βρίσκονται στον κοινοτικό δρόμο και να αποκτά κυριότητα στο θησαυρό που θα βρεθεί κάτω από το δρόμο. Γι’ αυτό μάλιστα πολλοί μιλούν για “διοικητική” ή “δημόσια” κυριότητα.

Κατά συνέπεια τα κοινόχρηστα κινητά είναι πράγματα για το ποινικό δίκαιο και μπορούν να είναι υλικά αντικείμενα κλοπής. Έτσι, η αφαίρεση π.χ. του λιθόστρωτου από καλντερίμι, αγάλματος από πλατεία, δένδρου από πάρκο, συνιστά κλοπή και προσβολή της κυριότητας του εκάστοτε κυρίου, που είναι κατά σειρά, σύμφωνα με το άρθρ. 968 AK, ο δήμος, η κοινότητα, το Δημόσιο, δημόσιος οργανισμός ή και ιδιώτης.

Ειδικά η αμμοληψία και κάθε παρεμφερής συμπεριφορά (εξόρυξη λίθων, χαλίκων αμμοκροκάλης ή αμμοχώματος από αρχαιολογικούς χώρους, από τα πρανή των σιδηροδρομικών γραμμών, από την κοίτη και τις όχθες ποταμών, χειμάρρων και το βυθό της θάλασσας, από περιοχές όπου εκτελούνται τεχνικά έργα ή είναι τουριστικής σημασίας κλπ.) επιτρέπεται μόνο υπό τους όρους του νόμου και μετά από κοινή απόφαση των αρμοδίων υπουργών (άρθρ. 1, 2 και 4 α.ν. 1219/1938 “Περί καταργήσεως του δικαιώματος αμμοληψίας”), η δε παράνομη αμμοληψία τιμωρείται ποινικά σύμφωνα με το άρθρ. 3 α.ν. 1219/1938. Ομοίως ειδικές ποινικές διατάξεις ισχύουν για την παράνομη εξόρυξη μεταλλευτικών (όχι λατομικών) ορυκτών. Τέλος το Κράτος έχει χωριστή κυριότητα και επί ορισμένων ιαματικών πηγών ανεξάρτητα από την κυριότητα του εδάφους όπου βρίσκεται η πηγή.

Το ίδιο ισχύει και για όσα εκτός συναλλαγής πράγματα εξυπηρετούν δημόσιο, δημοτικό, κοινοτικό ή θρησκευτικό σκοπό. Η αφαίρεση τοιχογραφίας από ναό, βιβλίου από την Εθνική Βιβλιοθήκη, ενός όπλου από στρατόπεδο, του κινητήρα ενός πολεμικού αεροσκάφους κλπ. είναι κλοπές.

Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι και η διάκριση της κρατικής περιουσίας σε δημόσια και ιδιωτική δεν επηρεάζει την έννοια του πράγματος από τη σκοπιά του ποινικού δικαίου, αφού δεκτικά κλοπής μπορούν να είναι πράγματα που ανήκουν είτε στη μία είτε στην άλλη.

1.3. Ο άνθρωπος

Eφόσον το πράγμα είναι αντικείμενο, δεν είναι πράγμα ο άνθρωπος, διότι δεν είναι αντικείμενο, αλλά υποκείμενο και ύπατος σκοπός του δικαίου.

Κατά συνέπεια ο λόγος για τον οποίο ο άνθρωπος δεν είναι πράγμα δεν έγκειται στο ότι αυτός δεν είναι δεκτικός εξουσίασης (όπως είχε υποστηριχτεί στο παρελθόν), διότι τούτο προϋποθέτει σιωπηρά τη θεώρησή του ως αντικειμένου.

1.3.1. Mέλη του ανθρώπινου σώματος

Eρωτάται, αν είναι πράγματα δηλ. αντικείμενα δεκτικά κλοπής, τα μέλη, ο ιστός ή τα όργανα του ζωντανού ανθρώπου, είτε φυσικά (μαλλιά, δέρμα, αίμα, σπέρμα, αλλά και νεφρά ή άλλα όργανα που αφαιρέθηκαν προς το σκοπό μεταμόσχευσης) είτε τεχνητά (οδοντοστοιχία, βηματοδότης, ξύλινο πόδι, περούκα κλπ.). Π.χ.: O Α υποβάλλει σε εγχείρηση το βρέφος Β για να του αφαιρέσει τον ένα νεφρό και να τον πωλήσει. Ο Γ, επίσης με εγχείρηση, αφαιρεί τον βηματοδότη του Δ. Ο Ε κόβει την μακρά κόμη της Ζ την ώρα που αυτή κοιμάται, για να την πωλήσει. O Η αφαιρεί χρυσό δόντι τού Θ. Ο Ι αφαιρεί την τεχνητή οδοντοστοιχία της Κ. Ο Λ αφαιρεί τον ουροσυλλέκτη με ούρα του Μ από το εργαστήριο του μικροβιολόγου Ν.

Σχετικά θα πρέπει να διακρίνουμε:

Τα τεχνητά μέλη του ανθρώπινου σώματος που δεν είναι οργανικά συνδεδεμένα με αυτό (τεχνητά άκρα, περούκες, τεχνητές οδοντοστοιχίες, φακοί επαφής) θεωρούνται πράγματα. Αντιθέτως δεν είναι πράγματα τα τεχνητά μέλη που βρίσκονται σε διαρκή οργανικό σύνδεσμο με το ανθρώπινο σώμα, π.χ. ο βηματοδότης, το χρυσό δόντι, η μεταλλική λάμα που εμφυτεύθηκε στο οστό. Kαθίστανται όμως πράγματα με τον αποχωρισμό τους. Στην περίπτωση αυτή κυριότητα έχει επ’ αυτών το φυσικό πρόσωπο από το οποίο αποχωρίστηκαν. Έτσι π.χ. δεν τελεί ληστεία εκείνος που αποχωρίζει τον βηματοδότη από ασθενή, τελεί όμως κλοπή όποιος τον αφαιρεί από την αποθήκη του νοσοκομείου.

Τα όργανα ή ιστοί του ανθρώπινου σώματος, όπως το αίμα, το σπέρμα κλπ. δεν είναι πράγματα εφόσον είναι οργανικά συνδεδεμένα με το σώμα διότι αποτελούν στοιχείο του υποκειμένου του δικαίου. Επομένως η βίαιη μετάγγιση αίματος δεν συνιστά επενέργεια επί πράγματος. Ομοίως εκείνος που κόβει τα μακριά μαλλιά μιας νέας για να τα πωλήσει δεν τελεί κλοπή αλλά σωματική βλάβη, ενδεχομένως δε έργω εξύβριση. Τα αποσπασμένα από το σώμα όργανα και ιστοί (π.χ. μαλλιά, δόντια, ούρα κλπ.) κατ’ αρχήν είναι πράγματα και την επ’ αυτών κυριότητα έχει το φυσικό πρόσωπο από το οποίο αποχωρίστηκαν. Εφόσον, όμως, προορίζονται για τη διατήρηση των σωματικών λειτουργιών ή την μεταγενέστερη ενσωμάτωσή τους στο σώμα (μεταμόσχευση), ορθό είναι να θεωρηθεί ότι ανήκουν στο σώμα. Η άποψη, ότι αυτά είναι πράγματα και ότι η αφαίρεσή τους συνιστά κλοπή μέχρι την εκ νέου ενσωμάτωσή τους στον ανθρώπινο οργανισμό –οπότε χάνουν την ιδιότητα του πράγματος– δεν είναι πειστική. Διότι στην περίπτωση αυτή δεν καταλύεται ο οργανικός δεσμός με το υποκείμενο του δικαίου, που είναι το αποφασιστικό κριτήριο. Διαφορετικά θα έπρεπε να θεωρούμε ως πράγμα και την καρδιά του υποβαλλόμενου σε εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς ασθενούς, για όσο χρόνο αυτή βρίσκεται έξω από το σώμα του κατά τη διάρκεια της επέμβασης. Πράγματα καθίστανται όμως οι ανθρώπινοι ιστοί όταν καταλύεται κατά τις κοινωνικές αντιλήψεις ο οργανικός δεσμός τους με το σώμα. Έτσι η αφαίρεση

φιάλης αίματος με σκοπό παράνομης ιδιοποίησης συνιστά κλοπή, όπως άλλωστε και η αφαίρεση των κομμένων μαλλιών μετά τον αποχωρισμό τους από το σώμα.

Στη χώρα μας το ζήτημα έχει επιλυθεί εν μέρει από το ν. 3984/2011 (“μεταμοσχεύσεις ανθρω­πίνων ιστών και οργάνων και άλλες διατάξεις”), που ορίζει ότι η αφαίρεση οργάνων από ζώντα ή νεκρό δότη με σκοπό τη μεταμόσχευση επιτρέπεται μόνο για θεραπευτικούς σκοπούς (άρθρ. 4 παρ. 1). Ειδικότερα, η αφαίρεση οργάνων από ζώντα δότη επιτρέπεται μόνον όταν πρόκειται να γίνει μεταμόσχευση σε ορισμένα στενώς συνδεδεμένα με τον δότη πρόσωπα και υπό τις προϋποθέσεις του νόμου (άρθρ. 8 παρ. 1), ενώ η αφαίρεση οργάνων από θανόντα δότη επιτρέπεται κατ’ αρχήν μόνον όταν αυτός είναι ενήλικος (άρθρ. 9). Η αφαίρεση οργάνων κατά παράβαση των ανωτέρω αρθρων 4, 8 και 9 τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και με χρηματική ποινή τουλάχιστον δεκαπέντε χιλιάδων ευρώ, αν η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα κατ’ άλλη διάταξη (άρθρ. 35 παρ. 1 και 11). Αν όμως η πράξη τελείται με συνδρομή επιβαρυντικών περιστάσεων (π.χ. κατ’ επάγγελμα), επιβάλλεται κάθειρξη, ενώ αν τελέστηκε στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών (άρθρ. 36).

Έτσι κατ’ αρχήν η αφαίρεση ιστών και οργάνων από ζώντα ή από νεκρό δότη δεν αντιμετωπίζεται ως κλοπή, αλλά αποτελεί ιδιώνυμο έγκλημα. Οι παραπάνω διατάξεις και περιορισμοί, ωστόσο, δεν εφαρμόζονται όταν πρόκειται για αφαίρεση όρχεων και ωοθηκών, λήψη και μετάγγιση αίματος, λήψη και χρησιμοποίηση ωαρίων και σπέρματος και στην ενδομήτρια εμφύτευση εμβρύων. Για τους εν λόγω ιστούς και όργανα, επομένως, ισχύουν όσα λέχθηκαν παραπάνω. Η ανωτέρω νομοθεσία, όπως άλλωστε και η προϊσχύσασα, θεσπίστηκε κατά συμμόρφωση προς τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική (σύμβαση του Οβιέδο της 4.4.1997) που κυρώθηκε με το ν. 2619/1998 και κατά την οποία “το ανθρώπινο σώμα και τα τμήματά του δεν αποτελούν, ως τέτοια, πηγή οικονομικού οφέλους” (άρθρ. 21).

Την εν λόγω προστασία συμπληρώνει δραστικότερα το άρθρ. 323Α ΠΚ (παρ. 1 και 5 στοιχ. ε΄) σύμφωνα με το οποίο τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή όποιος, χρησιμοποιώντας εξαναγκαστικά μέσα, όπως βία, απειλή, επιβολή ή κατάχρηση εξουσίας κλπ., στρατολογεί, απάγει, προωθεί, μεταφέρει, κατακρατεί, υποθάλπει, παραδίδει σε άλλον ή παραλαμβάνει άλλον με σκοπό «την αφαίρεση κυττάρων, ιστών ή οργάνων του σώματός του» καθώς και όποιος αποσπά τη συναίνεση του θύματος προς τον αυτό σκοπό, με τη χρήση απατηλών μέσων, ή το παρασύρει, εκμεταλλευόμενος την ευάλωτη θέση του.

Εννοείται ότι είναι πράγματα τα ενσώματα αντικείμενα που τελούν σε άλλης μορφής σύνδεσμο με το σώμα, π.χ. το μαργαριτάρι που κατάπιε ο Α για να μην του το πάρουν, το σακουλάκι ηρωίνης που εισήγαγε η Β στον κόλπο της για να το εισαγάγει λαθραία στη χώρα. Έτσι, η διά της βίας αφαίρεση του μαργαριταριού από τον Α, π.χ. με χορήγηση φαρμάκου, συνιστά ληστεία.

1.3.2. Το ανθρώπινο πτώμα

Το ζήτημα, αν ο νεκρός είναι πράγμα απαγορευμένης συναλλαγής (κρατούσα γνώμη) ή υπόλειμμα της προσωπικότητας στερείται πρακτικής σημασίας, αφού το πτώμα από το νόμο είναι προορισμένο για ταφή. Έτσι, η αφαίρεση του πτώματος δεν συνιστά κλοπή αλλά ενδεχομένως προσβολή μνήμης νεκρού (άρθρ. 365 ΠΚ), η δε παράνομη αφαίρεση βιολογικού υλικού από αυτό (π.χ. καρδιάς, νεφρού, κερατοειδούς) στοιχειοθετεί το έγκλημα του άρθρ. 35 ν. 3984/2011.

Σκελετοί και ταριχευμένα αρχαία πτώματα (μούμιες) που δεν συνδέονται με ορισμένη προσωπικότητα ως υπόλειμμα αυτής με αποτέλεσμα να έχει εκλείψει το συναίσθημα ευλάβειας προς αυτά, μπορούν πάντως ν’ αποτελέσουν αντικείμενο κλοπής, π.χ. πτώμα ή τμήμα αυτού που για νόμιμο λόγο δεν υποβλήθηκε σε ταφή αλλά παραχωρήθηκε σε επιστημονικό ίδρυμα.

1.4. Τα ζώα

Πράγματα είναι κατά το δίκαιό μας και τα ζώα. Η αφαίρεση, επομένως, ενός ξένου ζώου από την κατοχή άλλου με σκοπό παράνομης ιδιοποίησης συνιστά κλοπή και η βλάβη του φθορά ξένης ιδιοκτησίας (άρθρ. 378 ΠΚ). Ο νομοθέτης όμως, λαμβάνοντας υπόψη ότι αποτελούν ζωντανά πλάσματα, τα προστατεύει ως προς ορισμένες αναφορές, με ειδικούς νόμους (βλ. παρακάτω § 5. VII. 2.3. και 2.4.).

1.5. Αξιώσεις και λοιπά άυλα αγαθά

Δεν είναι πράγματα, διότι δεν είναι ενσώματα αντικείμενα, τα άυλα αγαθά όπως οι αξιώσεις και τα δικαιώματα, τα προϊόντα της διανοίας (η πνευματική ιδιοκτησία), οι ιδέες, ειδήσεις και προθέσεις, έστω κι αν έχουν οικονομική αξία (π.χ. “σίγουρη” πληροφορία για το χρηματιστήριο), το λογισμικό (software), το λογιστικό χρήμα, η πελατεία. Bεβαίως είναι πράγματα οι υλικοί φορείς των ανωτέρω, π.χ. το έγγραφο της συναλλαγματικής, το βιβλιάριο της Tράπεζας, ο δίσκος CD rom, το USB κλπ. Ειδικότερα:

1.5.1. Λογισμικό

H πληροφορία δεν είναι ενσώματο αντικείμενο και επομένως τα κάθε λογής δεδομένα των ηλεκτρονικών υπολογιστών (προγράμματα και λοιπά στοιχεία) δεν μπορούν να καταστούν αντικείμενα κλοπής. Tα τελευταία δεν μπορούν να θεωρηθούν ούτε ως μορφή ενέργειας, διότι δεν συνίστανται απλώς στην μαγνητική εγγραφή προσανατολισμένων διπολικών στοιχείων σε κάποιον υλικό φορέα (δισκέτα, σκληρό δίσκο) αλλά στην έλλογη διάταξή τους, δηλ. στην σκόπιμη αλληλουχία ύπαρξης και ανυπαρξίας ηλεκτρικών φορτίων που συντελείται με λογικό

ειρμό. H θεώρηση των προγραμμάτων ως πραγμάτων συνιστά απαγορευμένη αναλογία και η αντιγραφή τους δεν συνιστά κλοπή. Aλλά ούτε και η αξία των πληροφοριών που είναι ενσωματωμένες στον υλικό φορέα μπορεί να είναι αντικείμενο κλοπής, διότι και σ’ αυτήν την περίπτωση δεν καταλύεται η ταυτότητα του πράγματος αφού η χρησιμότητα του υλικού φορέα παραμένει αλώβητη. H αντιγραφή προγραμμάτων και γενικά πληροφοριών που είναι ενσωματωμένες σε φορείς λογισμικού προβλέπεται και τιμωρείται με τις ειδικές διατάξεις των άρθρ. 370Γ και 370 του ΠK, η θέσπιση των οποίων επιβεβαιώνει αυθεντικά την εδώ υποστηριζόμενη θέση. Για τους ίδιους λόγους δεν μπορεί να θεωρηθεί ως κλοπή η χωρίς δικαίωμα πραγματοποίηση τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από το κινητό τηλέφωνο άλλου.

1.5.2. Λογιστικό χρήμα

Ομοίως δεν είναι πράγμα το λογιστικό χρήμα, αφού δεν είναι ενσώματο αντικείμενο. Η αντίθετη άποψη που υποστηρίχτηκε μεμονωμένα στο πλαίσιο του αυστριακού δικαίου στηρίζεται σε διαφορετική διατύπωση του νόμου. Το χρήμα, το λογιστικό χρήμα και το ηλεκτρονικό χρήμα διακρίνονται σαφώς από τον υλικό φορέα τους. Βεβαίως τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα, ως ενσώματα αντικείμενα, είναι πράγματα. Το σύνολο, όμως, των νομισματικών μονάδων που αποτελούν ορισμένο χρηματικό ποσό δεν έχει υλική υπόσταση. Είναι “φορέας μιας συγκεκριμένης αξίας”, “μέτρο αξιών”. Το χρήμα δεν είναι εξ ορισμού πράγμα. Συνεπώς εμπράγματο δικαίωμα (κυριότητα, ενέχυρο), μπορεί να υπάρξει μόνο πάνω σε ατομικά ορισμένα νομίσματα, π.χ. “στη συγκεκριμένη ποσότητα χαρτονομισμάτων που έχω στο συρτάρι του γραφείου μου”.

Στη χώρα μας, ωστόσο, και στο πλαίσιο της συζήτησης για το αν το λογιστικό χρήμα μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο υπεξαίρεσης, διατυπώθηκε η (λαθεμένη) άποψη, ότι αυτό είναι “πράγμα”. Tο ζήτημα απαιτεί εκτεταμένη ανάπτυξη που επιχειρείται στον οικείο τόπο (παρακάτω § 4.I.3.7.5. επ.).

1.5.3. Ψηφιακό χρήμα και κρυπτονομίσματα

Δεν είναι πράγμα αλλά, κατά την ορθότερη άποψη, πληροφορία, το ψηφιακό χρήμα, δηλ. τα κρυπτονομίσματα, που ενσωματώνονται στην ιδιωτική κλείδα με την οποία ο δικαιούχος αυτών έχει πρόσβαση στο blockchain. Αντιθέτως πράγματα είναι οι υλικοί φορείς της ιδιωτικής κλείδας, όπως ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, ένα USB ή το κινητό τηλέφωνο στη μνήμη του οποίου έχει καταχωρηθεί ο σχετικός κωδικός.

1.6. Μορφές ενέργειας

Καίτοι οι διάφορες μορφές ενέργειας (ηλεκτρική, θερμική, πυρηνική, αιολική κλπ.) δεν ­είναι πράγματα, διότι δεν είναι ενσώματα αντικείμενα, η παρ. 2 του άρθρ. 372 ΠK ορίζει ότι κινητό πράγμα θεωρείται «κατά τον Kώδικα και η ηλεκτρική και κάθε άλλης μορφής ενέργεια», όπως π.χ. η θερμική ενέργεια ή του ατμού. Εξομοιώνει δηλ. κατά νομικό πλάσμα την ενέργεια προς το πράγμα, υπό την λογικά συναγόμενη προϋπόθεση, ότι αυτή περιορίζεται σε ορισμένο χώρο και υπόκειται σε εξουσίαση. Τούτο μάλιστα ισχύει όχι μόνον ως προς τις διατάξεις για την κλοπή αλλά και ως προς κάθε άλλη περίπτωση ρυθμιζόμενη από τον ΠK.

Παράδειγμα: Ο δράστης, διαχειριστής πολυκατοικίας, αφαίρεσε ενέργεια, ήτοι ποσότητα θερμότητας 10.383 θερμίδων που ανήκε κατά ιδανικά μέρη στους κυρίους των οριζοντίων ιδιοκτησιών, συνδέοντας με τους κεντρικούς σωλήνες θέρμανσης τρία θερμαντικά σώματα ευρισκόμενα στη δική του ιδιοκτησία, επιτυγχάνοντας την ανωτέρω επιπλέον κατανάλωση σε βάρος των λοιπών ενοίκων που αγνοούσαν το γεγονός.

Έτσι ο Άρειος Πάγος έχει δεχτεί ότι αποτελεί κλοπή η αφαίρεση με οποιονδήποτε τρόπο ηλεκτρικής ενέργειας με σκοπό την παράνομη ιδιοποίησή της, π.χ. όταν αυτή συντελείται με τη σύνδεση κεντρικού καλωδίου της ΔEH με εγκατάσταση του δράστη, χωρίς να διέλθει το ηλεκτρικό ρεύμα από μετρητή αλλά και με τοποθέτηση βραχυκυκλωμάτων στο ηλεκτρικό κιβώτιο παροχής ηλεκτρικού ρεύματος, έτσι ώστε ο μετρητής να καταγράφει μέρος μόνο της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνει ο δράστης.

Πλην όμως πολλές από τις περιπτώσεις που η νομολογία του Ακυρωτικού έχει θεωρήσει ως κλοπές ενέργειας είναι καθαρές περιπτώσεις απάτης. Πράγματι, όταν ο δράστης ιδιο­ποιείται ξένο ηλεκτρικό ρεύμα με χρήση μέσων στρεφομένων κατά της κανονικής λειτουργίας του μετρητή, όπως όταν διακόπτει από καιρού εις καιρόν την κανονική λειτουργία του γνώμονα ή προβαίνει σε άλλη επέμβαση στο μετρητή με θετική ενέργεια (π.χ. με την εισαγωγή σ’ αυτόν λεπτού αντικειμένου) έτσι ώστε αυτός να δείχνει μικρότερη ενέργεια από

εκείνη που πράγματι καταναλώθηκε, η κτήση της κατοχής της ηλεκτρικής ενέργειας δεν γίνεται αυτογνωμόνως αλλά με τη συγκατάθεση του δικαιούχου και γι’ αυτό η μη αναγραφή του αναλισκομένου ρεύματος στο μετρητή της ΔEH δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αφαίρεση. Δεν πληρούται επομένως η αντικειμενική υπόσταση της κλοπής, αλλά μπορεί να στοιχειοθετηθεί μόνο απάτη. Kλοπή ηλεκτρικής ενέργειας, αντίθετα, στοιχειοθετείται μόνον όταν η ιδιοποίηση γίνεται πριν το ρεύμα διέλθει από τον μετρητή του καταναλωτή.

Η νομοθετική επέμβαση ήταν αναγκαία διότι διαφορετικά η τιμώρηση της πράξης ως κλοπής θα συνιστούσε απαγορευμένη αναλογία. Πράγματι, από πολλών ετών ο Άρειος Πάγος και το γερμανικό Aκυρωτικό ορθά είχαν κρίνει ότι η ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι πράγμα κατά την έννοια του νόμου και ότι επομένως δεν είναι δεκτική κλοπής. Το γαλλικό Aκυρωτικό, αντίθετα, όπως άλλωστε και το ολλανδικό σε απόφαση του 1921, δέχτηκαν ότι μπορεί να είναι αντικείμενο κλοπής. Σήμερα πάντως και στο γαλλικό δίκαιο η αφαίρεση ενέργειας εξομοιώνεται προς κλοπή (άρθρ. 311-2 γαλλΠΚ), ενώ τα άϋλα αγαθά θεωρούνται δεκτικά κλοπής μόνον εφόσον ενσωματώνονται σε υλικούς φορείς.

1.7. Λοιπές περιπτώσεις. Ομάδα πραγμάτων, επιχείρηση κλπ.

Δεν είναι πράγμα η ομάδα πραγμάτων, δηλ. σύνολο πραγμάτων που εκλαμβάνονται κατά τις αντιλήψεις των συναλλαγών ως οικονομική ενότητα, π.χ. βιβλιοθήκη, αγέλη, συλλογή πινάκων κλπ., η ομάδα δικαίου, π.χ. η πτωχευτική περιουσία και η επιχείρηση, που είναι σύνθετο σύνολο πραγμάτων, δικαιωμάτων, πραγματικών καταστάσεων και σχέσεων. Στις ανωτέρω περιπτώσεις αντικείμενο κλοπής μπορεί να είναι μόνο το επιμέρους πράγμα που ανήκει στην ομάδα πραγμάτων, ή την ομάδα δικαίου ή την επιχείρηση. Oμοίως δεν είναι πράγματα (διότι δεν είναι αυθύπαρκτα) τα μέρη που απαρτίζουν σωρούς πραγμάτων, π.χ. σωρός σίτου, σμήνος μελισσών κλπ., διότι στερούνται ατομικότητας κατά τις αντιλήψεις των συναλλαγών καίτοι υπό φυσική έποψη έχουν αυτοτέλεια, π.χ. κόκκος σίτου ή αλεύρου, μία μέλισσα κλπ.

Aντιθέτως το σύνθετο πράγμα, π.χ. ένα αυτοκίνητο, είναι πράγμα. Oμοίως πράγμα είναι το παράρτημα σε σχέση με το κύριο πράγμα, π.χ. το ραδιοκασετόφωνο σε σχέση με το αυτοκίνητο. Aυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτός που κλέβει το κύριο πράγμα με το παράρτημά του διαπράττει δύο κλοπές, διότι εδώ υπάρχει φυσική ενότητα των πράξεων και επομένως πρόκειται για μία πράξη, ακόμη και όταν το ραδιοκασετόφωνο δεν είναι μονίμως συνδεδεμένο με το αυτοκίνητο ώστε να θεωρείται συστατικό αυτού.

1.8. H κατάσταση της ύλης

H κατάσταση της ύλης στην οποία βρίσκεται το πράγμα είναι αδιάφορη. Πράγματα είναι όχι μόνο τα στερεά, αλλά και τα υγρά (νερό, βενζίνη, γάλα) και τα αέρια, π.χ. ατμός, φωταέριο, κλπ. εφόσον βεβαίως περιορίζονται σε ορισμένο χώρο ώστε να υπόκεινται σε εξουσίαση, π.χ. νερό κολυμβητηρίου, οξυγόνο σε φιάλες.

1.9. Η αξία του πράγματος

H οικονομική αξία του πράγματος είναι αδιάφορη. Πράγμα και επομένως δεκτικό κλοπής είναι κάθε ενσώματο αντικείμενο ακόμη και αν στερείται παντελώς οικονομικής αξίας ή έχει απλώς συναισθηματική, αποδεικτική, επιστημονική αξία κλπ., π.χ. μία οικογενειακή φωτογραφία, παιδικές ζωγραφιές, επιστολή, μία τρίχα για εξέταση DNA, κλπ.

Tούτο είναι εύλογο, διότι η κλοπή δεν είναι έγκλημα πλουτισμού αλλά πλήττει καταρχήν την υλική δυνατότητα του κυρίου να ασκεί κάθε δυνατή νόμιμη εξουσία πάνω στο πράγμα. H δυνατότητα αυτή μπορεί να παρακωλυθεί με την αφαίρεση ακόμη και χωρίς μείωση της περιουσίας (καίτοι κατά κανόνα συνοδεύεται από μείωση της περιουσίας). Π.χ. ο A αφαιρεί από την κατοχή του B κέρματα του ενός ευρώ αφήνοντας ίσης αξίας χαρτονομίσματα, ο Γ αφαιρεί από την κατοχή του Δ πίνακα αγοραίας αξίας 5.000 ευρώ αφήνοντας 10.000 ευρώ, ο E αφαιρεί από την κατοχή του Z 1.000 πακέτα ζάχαρης του ενός κιλού και τα αντικαθιστά με 2.000 πακέτα των 500 γρ., ο H, που έχει ληξιπρόθεσμη αξίωση έναντι του Θ από πώληση 100 προβάτων, επιλέγει τα 100 καλύτερα τα οποία και αφαιρεί. Στις ανωτέρω περιπτώσεις πλήττεται η εξουσία του κυρίου να διαθέτει το πράγμα κατ’ αρέσκεια, και συγκεκριμένα κατά σειρά η δυνατότητα του B να δίνει ρέστα, η ευχέρεια του Δ ν’ απολαμβάνει τον πίνακα, η δυνατότητα του Z να διαθέτει στην αγορά συσκευασία για την οποία υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση, το δικαίωμα επιλογής του Θ. Aν αυτές οι δυνατότητες δεν προσβάλλονται, π.χ. επειδή είναι αδιάφορο για τον B αν έχει στο ταμείο του κέρματα ή χαρτονομίσματα ή για τον Z αν προσφέρει το προϊόν σε συσκευασία τού ενός ή του μισού κιλού, η στοιχειοθέτηση κλοπής παρεμποδίζεται όχι από το γεγονός, ότι η πράξη δεν συνοδεύεται από περιουσιακή ζημία αλλά από το ότι η σκοπηθείσα ιδιοποίηση δεν είναι παράνομη.

Σε άλλες έννομες τάξεις (π.χ. κατά το αυστριακό δίκαιο) το ενσώματο αντικείμενο πρέπει να έχει τουλάχιστον κάποια όχι μηδαμινή ανταλλακτική αξία για να είναι πράγμα, έτσι ώστε δεν θεωρούνται πράγματα αντικείμενα με απλώς συναισθηματική αξία. Τούτο υποστηρίχτηκε και στη χώρα μας με το επιχείρημα, ότι η κλοπή πράγματος ευτελούς αξίας είναι η κατώτατη διαβάθμιση όπου επιτρέπεται η τιμώρησή της, και ότι επομένως τα στερούμενα υλικής αξίας έγγραφα δεν μπορούν να είναι αντικείμενο εγκλήματος κατά της ιδιοκτησίας αλλά μόνον υπεξαγωγής. Η άποψη αυτή οφείλεται στην επιρροή του προϊσχύσαντος

ποινικού νόμου, που διαβάθμιζε την κλοπή και την υπεξαίρεση με βάση την αγοραία αξία του πράγματος, και υπό το κράτος του οποίου εμμέσως γινόταν δεκτό ότι αντικείμενο της κλοπής και της υπεξαίρεσης μπορούσε να είναι μόνον πράγμα με αγοραία αξία. Δεν εισακούσθηκε όμως (και ορθά) από το Ακυρωτικό μας, που δέχτηκε ότι τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας τιμωρούνται αδιαφόρως της χρηματικής αξίας του υλικού αντικειμένου, αφού η έλλειψη αξίας ενός πράγματος δεν παρέχει στον τρίτο δικαίωμα να το ιδιοποιείται.

Aντιθέτως είναι πράγμα και επομένως δεκτικό κλοπής το γάλα της ξένης αγελάδας, η γενετήσια ενέργεια του ξένου ταύρου που χρησιμοποιεί ο δράστης για να γονιμοποιήσει τις δικές του αγελάδες κλπ.

2. Kινητό

Kινητό κατά την έννοια του άρθρ. 372 ΠΚ είναι κάθε πράγμα που μπορεί πράγματι να μετακινηθεί, έστω και με απόσπασή του από ένα ακίνητο, δηλ. αδιαφόρως του αν κατά το αστικό δίκαιο είναι συστατικό ακινήτου. Κατά ταύτα η έννοια του κινητού πράγματος είναι αυστηρά ποινική και δεν εξαρτάται από την αντίστοιχη του αστικού δικαίου. Aποφασιστικό κριτήριο είναι εν προκειμένω η πραγματιστική θεώρηση.

Aυτό όμως δεν σημαίνει ότι κινητό είναι αυτό που κατέστη κινητό το πρώτον «με την απόσπασή του» από ένα ακίνητο, όπως ενίοτε υποστηρίζεται, ούτε ότι η έννοια του κινητού στο ποινικό δίκαιο δήθεν ταυτίζεται μ’ εκείνη του αστικού, αφού και κατά το αστικό δίκαιο το αποσπασθέν συστατικό ακινήτου καθίσταται κινητό. Kαι να γιατί: Υπό τις εκδοχές αυτές ο πράττων κατά το χρόνο της αφαίρεσης επενεργεί σε ακίνητο, όπερ άτοπο, αφού έτσι θα έπρεπε πρώτα ν’ αναμείνουμε την απόσπαση του πράγματος από το ακίνητο, ώστε αυτό να καταστεί κινητό και ύστερα να ερευνήσουμε αν η περαιτέρω επενέργεια επί του πράγματος συνιστά κλοπή. Aυτή όμως η θεώρηση αντιβαίνει όχι μόνο προς το γράμμα του νόμου αλλά και προς όλη τη λογική και συστηματική της κλοπής, αφού δεν είναι νοητό το υλικό της αντικείμενο καθ’ όλη μεν τη διάρκεια της αφαίρεσης να είναι ακίνητο, με την τελείωσή της δε να καθίσταται κινητό και να προσδίδει αναδρομικά χαρακτήρα κλοπής στην πράξη. Επίσης, υπό τις εκδοχές αυτές η απόσπαση, που συνιστά φθορά ξένης ιδιοκτησίας, θα συνέρρεε πραγματικά με την επακολουθούσα κλοπή. Συνέπεια τούτου είναι ότι ο αποπειρώμενος π.χ. ν’ αποσπάσει τοιχογραφία από ναό δεν θα επενεργούσε επί κινητού,

και επομένως η πράξη του δεν θα συνιστούσε, υπ’ αυτή την εκδοχή, απόπειρα κλοπής, αλλά μόνον απόπειρα φθοράς ξένης ιδιοκτησίας. Γι’ αυτό και είναι πρόσφορο αντικείμενο κλοπής το συστατικό ακινήτου ενόσω αυτό είναι ακόμη σταθερά ενωμένο με το κύριο πράγμα, αρκεί να μπορεί πράγματι να μετακινηθεί. Η ουσία της έννοιας έγκειται στη δυνατότητα του πράγματος να μετακινηθεί και όχι στο αν η δυνατότητα αυτή πραγματώθηκε ή αποδείχθηκε.

Έτσι είναι κινητά πράγματα κατά το ποινικό δίκαιο (καίτοι συστατικά ακινήτου) οι καρποί, η μεταλλική πύλη ενός κτηρίου, βράχοι που κάποιος αφαιρεί από το ακίνητο άλλου, τα μηχανήματα εργοστασίου που είναι πακτωμένα στο έδαφος, ο εκ του εδάφους αφαιρούμενος άνθρακας, μετάλλευμα ορυχείου ή μεταλλείου, άμμος, παράθυρα και στέγη οικίας, τα σώματα κεντρικής θέρμανσης, οι τοιχογραφίες ενός ναού, τα δέντρα που κάποιος έκοψε από ξένο κήπο κλπ.

3. Ξένο

3.1. Έννοια

3.1.1. Ορισμός

Ξένο είναι το πράγμα που ανήκει (εν όλω ή εν μέρει) κατά κυριότητα σε άλλον, σύμφωνα με τους κανόνες του αστικού δικαίου.

Η έννοια του “ξένου”, λοιπόν, σε αντίθεση μ’ εκείνη του “κινητού”, έχει παρακολουθηματικό χαρακτήρα και εξαρτάται από τις σχετικές ρυθμίσεις του αστικού δικαίου. Πρόκειται για σιωπηρή εξάρτηση η οποία υπάρχει όταν η αντικειμενική υπόσταση περιέχει νομικές αξιολογήσεις, το περιεχόμενο των οποίων εξειδικεύεται βάσει διατάξεων που περιέχονται σε άλλους κλάδους του δικαίου.

Το ζήτημα έχει ιδιαίτερη πρακτική σημασία και από πλευράς διεθνούς ποινικού δικαίου. Έτσι, αν ένας ημεδαπός κατηγορηθεί στην ημεδαπή για κλοπή που τέλεσε στην αλλοδαπή (άρθρ. 6 ΠΚ), η ιδιότητα του “ξένου” (όπως άλλωστε και το “παράνομο” της σκοπούμενης ιδιοποίησης) θα κριθεί βάσει του δικαίου στο οποίο παραπέμπουν ως εφαρμοστέο οι κανόνες του ελληνικού ιδιωτικού διεθνούς δικαίου, που είναι το δίκαιο του τόπου όπου βρίσκεται το πράγμα.

Δεν είναι επομένως ορθό το αναφερόμενο συχνά στη νομολογία, ότι “ξένο” είναι το πράγμα που “δεν ανήκει στην κυριότητα ή κατοχή του αφαιρέσαντος”. Διότι τούτο θα εσήμαινε, ότι και τα αδέσποτα, π.χ. το ψάρι που κολυμπά στη θάλασσα ή το ορτύκι που πετά ελεύθερο, είναι ξένα, εφόσον μέχρι την κατάληψή τους δεν τελούσαν υπό την κυριότητα του αλιέως ή του κυνηγού αντίστοιχα.

3.1.2. Πράγματα που ανήκουν αποκλειστικά στον πράττοντα

Δεν είναι ξένα τα πράγματα που ανήκουν αποκλειστικώς στον πράττοντα. Aντιθέτως σε “εν μέρει ξένο” πράγμα μπορεί να τελεστεί κλοπή.

Έτσι, αν ο πωλητής που παρέδωσε το πράγμα στον αγοραστή υπό τον όρο ότι διατηρεί την κυριότητα μέχρι αποπληρωμής του τιμήματος, το αφαιρέσει από την κατοχή του αγοραστή μετά την υπερημερία του τελευταίου, δεν διαπράττει κλοπή αφού δεν πληρώθηκε η αίρεση εξόφλησης, αλλά αυτοδικία (άρθρ. 331 ΠK), διότι εξακολουθεί να παραμένει κύριος αυτού και επομένως δεν επενεργεί επί ξένου πράγματος. Ομοίως, αν ο οφειλέτης αφαιρέσει αυτογνωμόνως από τον ενεχυρούχο δανειστή του το κινητό που του είχε παραδώσει λόγω ενεχύρου, δεν διαπράττει κλοπή, διότι το κινητό πράγμα που αφαιρεί δεν είναι ξένο. Αντιθέτως, ο οδηγός που εφοδιάζει ο ίδιος το αυτοκίνητό του με καύσιμα σε πρατήριο αυτοεξυπηρέτησης και φεύγει χωρίς να πληρώσει, δεν αποκτά κυριότητα στο καύσιμο, αλλά επενεργεί σε ξένο κινητό πράγμα, αφού ο πωλητής, κατά τις αντιλήψεις των συναλλαγών, παρακρατεί σιωπηρά την κυριότητα μέχρι την πληρωμή του τιμήματος. Tο αν, ωστόσο, τελεί κλοπή ή υπεξαίρεση, θα καταστεί σαφές στη συνέχεια (βλ. παρακάτω υπό 5.3.5).

Αναιρετικός έλεγχος. Η ιδιότητα του “ξένου” πρέπει να αιτιολογείται επαρκώς, διαφορετικά υπάρχει έλλειψη αιτιολογίας και νόμιμης βάσης. Ιδιαιτέρως πρέπει να διευκρινίζεται αν το πράγμα είναι ξένο εν όλω ή εν μέρει και κατά ποίο ποσοστό, όταν υπάρχει ζήτημα συγκυριότητας.

3.2. Αδέσποτα

Δεν είναι ξένα τα αδέσποτα πράγματα, στα οποία ουδείς έχει κυριότητα είτε εξαρχής (π.χ. τα ελεύθερα άγρια ζώα και τα προϊόντα της θάλασσας) είτε επειδή είναι εγκαταλελειμμένα. Σ’ αυτά αποκτά κυριότητα όποιος τα πάρει πρώτος στη νομή του (άρθρ. 1075 ΑΚ). Αν λοιπόν δεν αποκτηθεί η νομή, δεν υπάρχει και πράγμα δεκτικό κλοπής.

Στην περίπτωση, π.χ., που κάποιος συλλαμβάνει το πληγωμένο από κυνηγό θήραμα ή το άγριο ζώο που έπεσε σε παγίδα άλλου, δεν στοιχειοθετείται κλοπή, αν δεν δημιουργηθούν συνθήκες εξουσίασης τέτοιες, ώστε η διαφυγή του ζώου να μην είναι δυνατή κατά την κοινή

αντίληψη. Αμφισβητείται, ωστόσο, αν το ζώο που φόνευσε ο κυνηγός χωρίς ακόμη ν’ αποκτήσει την κατοχή του είναι δεκτικό κλοπής ή υπεξαίρεσης ή όχι. Αν, πάντως, η κατάληψη απαγορεύεται από το νόμο, δεν θεμελιώνεται κυριότητα και το ζώο παραμένει αδέσποτο. Έτσι π.χ. ο λαθροθήρας αποκτά μεν νομή, όχι όμως και κυριότητα στο θήραμα που παράνομα συνέλαβε, με αποτέλεσμα τούτο να μην μπορεί να καταστεί αντικείμενο κλοπής. Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζονται οι διατάξεις για την παράνομη θήρα και την παράνομη αλιεία. Στην περίπτωση αυτή, αν πληρούται η υποκειμενική υπόσταση, στοιχειοθετείται απρόσφορη λόγω αντικειμένου απόπειρα κλοπής.

Άγρια ζώα σε περίκλειστο χώρο, ιχθύες σε ιχθυοτροφείο ή άλλα περίκλειστα ιδιωτικά ύδατα, άγρια ζώα που ανέκτησαν μεν την ελευθερία τους, πλην όμως καταδιώκονται χωρίς υπαίτια καθυστέρηση από τον κύριό τους (άρθρ. 1077 εδ. 3 ΑΚ) είναι ξένα και επομένως δεκτικά κλοπής (ενδεχομένως ιχθυοκλοπής, βλ. παρακάτω υπό XΙΙ.2). Όχι όμως και τα άγρια ζώα που εκτρέφονται ελεύθερα σε ιδιωτική έκταση, ο ιδιοκτήτης της οποίας δεν θέλησε να τα συλλάβει και ν’ αποκτήσει έτσι κυριότητα επ’ αυτών. Αυτά παραμένουν αδέσποτα, όπως άλλωστε και τα τιθασευμένα ζώα που απώλεσαν την “έξη της υποστροφής” (άρθρ. 1077 ΑΚ).

Αδέσποτα είναι και τα κοράλλια. Η συλλογή τους όμως χωρίς άδεια από θαλάσσιες ζώνες όπου εκτείνεται η κυριαρχία, τα κυριαρχικά δικαιώματα ή η δικαιοδοσία του ελληνικού κράτους, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών και χρηματική ποινή 500.000 μέχρι 15 εκατομμ. δρχ. (άρθρ. 2 παρ. 1 ν. 1740/1987) ήτοι από 1.500 έως 44.000 ευρώ, κατ’ άρθρ. 5 παρ. 5 εδ. α’ και 7 εδ. α’ ν. 2943/2001.

Εγκαταλελειμμένα (και επομένως αδέσποτα) είναι τα κινητά των οποίων ο κύριος εγκατέλειψε τη νομή τους με πρόθεση να παραιτηθεί από την κυριότητα επ’ αυτών (άρθρ. 1076 ΑΚ). Τέτοια έχουν θεωρηθεί π.χ. τα πλαστά χαρτονομίσματα που πέταξε ο ιδιοκτήτης τους για να τα ξεφορτωθεί, η βόμβα που έπεσε από αεροσκάφος κατά τον πόλεμο, πυρομαχικά τα οποία ρίφθηκαν σε πεδίο ασκήσεων που εν συνεχεία εγκαταλείφθηκε και επί χρόνια δεν αναζητήθηκαν από το κράτος. Δεν είναι όμως αδέσποτα (διότι δεν υπάρχει πρόθεση παραίτησης από την κυριότητα) τα πράγματα που άφησαν πίσω τους πρόσφυγες, τα πυρομαχικά που ρίφθηκαν σε ακόμη χρησιμοποιούμενο πεδίο ασκήσεων, τα κλεμμένα χρήματα που ο καταδιωκόμενος κλέφτης πετά στους διώκτες του για να τους καθυστερήσει, αφού δεν έχει επ’ αυτών κυριότητα.

3.3. Απολωλότα

Τα απολωλότα είναι ξένα. Τέτοια είναι π.χ. το κλοπιμαίο που ο κλέφτης πέταξε στο δρόμο, το παιχνίδι που το νήπιο πέταξε με πρόθεση εγκατάλειψης, το βιολί που ο χρησάμενος πέταξε χωρίς τη συναίνεση του κυρίου. Εκείνος, επομένως, που τα βρίσκει και τα ιδιοποιείται διαπράττει υπεξαίρεση, ενώ εκείνος που τα αφαιρεί π.χ. από την κατοχή του ευρέτη ή εκείνου που τα ιδιοποιήθηκε παράνομα, διαπράττει κλοπή. Για τις περιπτώσεις όπου το πράγμα “παρέπεσε” (π.χ. ο κύριος κρύβει μερικά χαρτονομίσματα σ’ ένα από τα αναρίθμητα βιβλία της βιβλιοθήκης του και ξεχνά σε ποιο, η ιδιοκτήτρια κρύβει ένα κόσμημα σε μια γωνιά του σπιτιού της και δεν μπορεί να το βρει) θα πρέπει να διακρίνουμε: Αν το πράγμα παραμένει στην ευρύτερη σφαίρα εξουσίας του κυρίου, αυτός δεν χάνει την κατοχή και άρα η αφαίρεσή του συνιστά κλοπή από την κατοχή του κυρίου. Αν όμως τούτο δεν συμβαίνει (π.χ. κρύβω νομίσματα σε δάσος και ξεχνώ το ακριβές σημείο) το πράγμα καθίσταται απολωλός αφού φυσική εξουσία επ’ αυτού δεν είναι δυνατή. Επομένως όποιος το ιδιοποιηθεί διαπράττει υπεξαίρεση. Στην περίπτωση αυτή κλοπή δεν μπορεί να τελεστεί παρά μόνον αφού κάποιος άλλος αποκτήσει προηγουμένως επί του πράγματος κατοχή. Πάντως και στις δύο αυτές περιπτώσεις το πράγμα παραμένει ξένο.

3.4. Ανήθικες δικαιοπραξίες

Κατά την απολύτως κρατούσα γνώμη ξένο είναι και το πράγμα που μεταβιβάζεται σε εκτέλεση ανήθικης ενοχικής δικαιοπραξίας. Ορθά γίνεται, λοιπόν, δεκτό, ότι τα χρήματα που προκαταβάλλονται σε εταιριζόμενη για πραγματοποίηση σαρκικής επαφής μεταβιβάζονται σ’ αυτήν κατά κυριότητα με την παράδοσή τους. Εκείνος, επομένως, που αφαιρεί από την κατοχή της το χαρτονόμισμα που της είχε δώσει, αφού κάνει χρήση των “υπηρεσιών” της, τελεί κλοπή διότι το χαρτονόμισμα γι’ αυτόν έχει καταστεί ξένο (BGHSt 6, 377 – “περίπτωση της αμοιβής της πόρνης”). Η ακυρότητα της υποσχετικής δικαιοπραξίας (άρθρ. 178 ΑΚ: “δικαιοπραξία που αντιβαίνει στα χρηστά ήθη είναι άκυρη”) δεν συμπαρασύρει την εμπράγματη, αφού η μεταβίβαση των χρημάτων είναι πράξη ηθικά ουδέτερη.

3.5. Θησαυρός

Θησαυρός είναι κινητό πράγμα αξίας κρυμμένο σε άλλο πράγμα κινητό ή ακίνητο για τόσο χρόνο, ώστε η εξακρίβωση του κυρίου να μην είναι πια δυνατή. Θησαυρό αποτελεί και το πράγμα αξίας που ουδέποτε ανήκε σε κάποιον (π.χ. απολίθωμα) όχι όμως και το συστατικό του εδάφους, π.χ. το πολύτιμο ορυκτό. Σύμφωνα με το άρθρ. 1093 ΑΚ ο θησαυρός ανήκει κατά το ήμισυ στον ευρέτη και κατά το άλλο ήμισυ στον κύριο του πράγματος, όπου ο θησαυρός ήταν κρυμμένος, εκτός αν πρόκειται για αρχαιότητες, διότι αυτές ανήκουν στο κράτος.