ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Εισαγωγικό Σημείωμα

(Α΄ και Β΄ Έκδοση)

Για την ευχερέστερη επίλυση των πρακτικών ζητημάτων που ακολουθούν κρίνεται κατ’ αρχάς σκόπιμη η όλως συνοπτική ανάλυση κάποιων προκριματικών θεμάτων, τα οποία περιχαρακώνουν σε εντελώς αδρές γραμμές το γνωστικό αντικείμενο της διοικητικής δικονομίας.

Διοικητική διαφορά αναφύεται όταν η διαταρασσόμενη έννομη σχέση είναι διοικητικού δικαίου, ενώ ιδιωτική διαφορά δημιουργείται αντίστοιχα όταν είναι η έννομη σχέση είναι ιδιωτικού δικαίου.

Για τη θεμελίωση της διοικητικής διαφοράς απαιτείται νομική δικαστική αμφισβήτηση από διατάραξη έννομης σχέσεως και δη διοικητικού δικαίου, προερχόμενη από (νομική ή υλική) πράξη (ή παράλειψη) της διοικήσεως (κατά το οργανικό κριτήριο).

Στο ΣτΕ και στα τδδ υπάγονται οι διοικητικές διαφορές, όπως ο νόμος ορίζει, με την επιφύλαξη των διατάξεων του Ελεγκτικού Συνεδρίου (Άρθρο 94 παρ. 1 Σ). Στα πολιτικά δικαστήρια υπάγονται οι ιδιωτικές διαφορές, καθώς και οι υποθέσεις εκουσίας δικαιοδοσίας, όπως ο νόμος ορίζει (Άρθρο 94 παρ. 2 Σ). Κατ’ εξαίρεση μπορεί με νόμο να ανατεθεί η εκδίκαση ιδιωτικών διαφορών στα διοικητικά δικαστήρια ή η εκδίκαση διοικητικών διαφορών ουσίας στα πολιτικά δικαστήρια (Άρθρο 94 παρ. 3 Σ).

Στην πραγματικότητα η διάκριση μεταξύ ιδιωτικών και διοικητικών διαφορών βασίζεται πρωτίστως στο οργανικό κριτήριο, ήτοι στην προέλευση (ή μη) της εκάστοτε προσβαλλόμενης πράξεως από όργανο του στενού δημόσιου τομέα ή νπδδ ή Ο.Τ.Α.

Μερική κάμψη του ως άνω κανόνα αναφύεται ιδίως στις περιπτώσεις διφυών νομικών προσώπων, ήτοι μορφωμάτων του ιδιωτικού δικαίου (συνήθως ΑΕ) στα οποία έχει ανατεθεί εν τοις πράγμασιν άσκηση δημόσιας εξουσίας, δυνάμει της οποίας εξεδόθη η όποια προσβαλλόμενη πράξη. Στις περιπτώσεις αυτές κατ’ εξαίρεση θεμελιώνεται συχνά δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων κατά αποδοχή του λειτουργικού κριτηρίου.

Περαιτέρω αναφοράς χρήζει ότι η τυπική εμπλοκή της Διοικήσεως δεν αρκεί από μόνη της για την κατάφαση της αρμοδιότητας των διοικητικών δικαστηρίων, αλλά θα πρέπει να αναπτύσσεται στη βάση ασκήσεως δημόσιας εξουσίας και με στόχο την εξυπηρέτηση δημοσίου σκοπού. Οι λοιπές πράξεις που στερούνται του λειτουργικού αυτού στοιχείου και κινούνται στο κύκλο σχέσεων του ιδιωτικού δικαίου αποτελούν ιδιωτικές διαφορές υπαγόμενες στα πολιτικά δικαστήρια, εκτός εάν ανήκουν στην κατηγορία διαφορών, όπου η εκδίκαση των οποίων έχει ανατεθεί κατ’ άρθρο 94 παρ. 3 Σ στα διοικητικά δικαστήρια.

Στις ακυρωτικές διαφορές λαμβάνει χώρα έλεγχος νομιμότητας, ενώ στις διαφορές ουσίας πραγματοποιείται έλεγχος τόσο νομιμότητας όσο και ουσίας. Στις διαφορές με ακυρωτικό χαρακτήρα μπορεί να λάβει χώρα ακύρωση της προσβαλλόμενης πράξης, ενώ στις διαφορές ουσίας είναι δυνατόν να έχουμε ως αποτέλεσμα ακύρωση ή τροποποίηση της προσβαλλόμενης πράξεως, καθώς και επιδίκαση χρηματικών ποσών.

Η γενική αρμοδιότητα επί ακυρωτικών διαφορών ανήκει εις το ΣτΕ (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ α Σ), το οποίο άνευ ετέρου επιλαμβάνεται των αιτήσεων ακυρώσεως κατά κανονιστικών πράξεων.

Για την ορθή δικονομική υπαγωγή μιας διαφοράς ερευνητέα τυγχάνει κατ’ αρχάς η φύση της, εάν δηλαδή πρόκειται για ατομική ή κανονιστική πράξη. Εάν πρόκειται για κανονιστική πράξη προσβάλλεται απευθείας με αίτηση ακυρώσεως αποκλειστικά στο ΣτΕ.

Εάν πρόκειται περί ατομικής πράξεως ερευνητέα κατ’ αρχάς τυγχάνει η τυχόν υπαγωγή της στις διαφορές ουσίας, που εκδικάζονται είτε από τα τδδ (ιδίως οριζόμενα στο άρθρο 1 Ν 1406/1983) είτε από το ΣτΕ (Άρθρο 103 παρ. 4 Σ).

Εάν αποκλεισθεί η φύση της διαφοράς ως διαφοράς ουσίας, ερευνάται ακολούθως σε ποιο δικαστήριο υπάγεται η αναφυόμενη ακυρωτική διαφορά. Ελέγχεται εν προκειμένω η τυχόν υπαγωγή της διαφοράς στην ακυρωτική αρμοδιότητα του Διοικητικού Εφετείου (ιδίως οριζόμενα στο Ν 702/1977) ή σε άλλο δικαστήριο (π.χ. Διοικητικό Πρωτοδικείο επί υποθέσεων αλλοδαπών).

Εάν δεν υπάρχει κάποια εξαιρετική αρμοδιότητα τδδ, η αίτηση ακυρώσεως υπάγεται στην γενική ακυρωτική αρμοδιότητα του ΣτΕ, το οποίο έχει το γενικό τεκμήριο αρμοδιότητας. Η δικονομική τάξη ενώπιον του ΣτΕ ρυθμίζεται από το ΠΔ 18/1989.

Οι διαφορές ουσίας προσδιορίζονται ιδίως στο άρθρο 1 Ν 1406/1983. Οι δικονομικές διατάξεις των διαφορών αυτών (που εκδικάζονται από τα τδδ) καθορίζονται στο ΚΔΔ (Ν 2717/1999). Υπάρχουν βεβαίως και διαφορές ουσίας (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχείο γ Σ) που εκδικάζονται από το ΣτΕ, όπως η υπαλληλική προσφυγή που προβλέπεται στο άρθρο 103 παρ. 4 Σ και ρυθμίζεται ειδικότερα στα άρθρα 41-44 του ΠΔ 18/1989.

Το κυριότερο νομοθέτημα για τις ακυρωτικές διαφορές που εκδικάζονται ενώπιον των Διοικητικών Εφετείων τυγχάνει ο Ν 702/1977 (Άρθρο 1 παρ. 1 αυτού). Η δικονομία των διαφορών αυτών ρυθμίζεται από το ΠΔ 18/1989 (Άρθρο 4 Ν 702/1977).

Κεφάλαιο Πρώτο

Ζητήματα δικαιοδοσίας

01

Κριτήρια καθορισμού δικαιοδοσίας ■ Διάκριση διοικητικών - ιδιωτικών διαφορών

■ Απάντηση

1) Για τη θεμελίωση της διοικητικής διαφοράς απαιτείται νομική – δικαστική αμφισβήτηση από διατάραξη έννομης σχέσεως και δη διοικητικού δικαίου, προερχόμενη από (νομική ή υλική) πράξη (ή παράλειψη) της διοικήσεως (κατά το οργανικό κριτήριο) και όχι του ιδιώτη (contra ΣτΕ 2087/2005, 1528/2004, 1622/2003, ΑΠ 1326/2007, βλ. και άρθρο 199 παρ. 2α ΚΔΔ). Ως Διοίκηση κατά το οργανικό κριτήριο νοείται το Κράτος (κεντρικές και αποκεντρωμένες υπηρεσίες), ΟΤΑ και ΝΠΔΔ. Πράξεις προερχόμενες από νπιδ ή φπ δεν γεννούν κατά κανόνα διοικητικές διαφορές.

Ενόψει της αναλύσεως αυτής και δοθέντος ότι η προσβαλλόμενη πράξη προέρχεται από όργανο νπδδ (του Ν εν προκειμένω) θα μπορούσε εν πρώτοις να υποθέσει κανείς ότι αρμόδια για την επίλυση της διαφοράς τυγχάνουν τάχα τα διοικητικά δικαστήρια.

Η προέλευση ωστόσο μίας πράξεως από ένα όργανο του Δημοσίου ή ενός νπδδ/οτα δε σημαίνει πάντοτε και δη εκ προοιμίου ότι η αναφυόμενη διαφορά τυγχάνει δημοσίου δικαίου. Εν τοις πράγμασιν συχνά είναι όλως δυσδιάκριτη ή φύση μίας διαφοράς, ήτοι

εάν τυγχάνει ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου. Κρίσιμο τυγχάνει για τη σχετική αξιολόγηση το εφαρμοζόμενο ουσιαστικό δίκαιο, το οποίο καθορίζει και το εφαρμοστέο δικονομικό δίκαιο (βλ. ΑΕΔ 8/1989)

Διοικητικού δικαίου είναι μια διαφορά όταν η διοίκηση ευρίσκεται σε σχέση υπεροχής έναντι του ιδιώτη (νομική ανισότητα μερών), ενώ ιδιωτικού δικαίου τυγχάνει μία διαφορά που αναφύεται όταν η διοίκηση ευρίσκεται σε σχέση ισότιμη με τον ιδιώτη (νομική ισότητα μερών). Διοικητικές διαφορές δημιουργούνται δηλαδή μόνο από τις πράξεις εκείνες της Διοικήσεως, οι οποίες εκδίδονται κατά ενάσκηση δημόσιας εξουσίας και αποβλέπουν στην επίτευξη δημόσιου σκοπού.

Αντίθετα πράξεις που στερούνται του λειτουργικού αυτού στοιχείου και κινούνται στο κύκλο σχέσεων του ιδιωτικού δικαίου αποτελούν ιδιωτικές διαφορές υπαγόμενες στα πολιτικά δικαστήρια, εκτός εάν ανήκουν στην κατηγορία διαφορών που η εκδίκαση των οποίων έχει ανατεθεί κατ’ άρθρο 94 παρ. 3 Σ στα διοικητικά δικαστήρια (βλ. ΣτΕ Ολ 3776/2012, 896/2008, 2490/2006, ΣτΕ 514/2018, 2624/2017, 2393/2017, 2149/2017, 1659/2015, 2140/2007, 349/2007, 3609/2006, 802/2006, 1554/2005, 1425/ 2001). Το κριτήριο του δημόσιου σκοπού χρησιμοποιείται και για το διαχωρισμό των διοικητικών πράξεων από τις πράξεις της συναλλακτικής διοικήσεως. Η υποκείμενη αιτία διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο μεταξύ άλλων και στις διαφορές αδικαιολόγητου πλουτισμού και στις διαφορές από την εκτέλεση.

Εν προκειμένω η επιλογή του Ν όπως προβεί στην εκμίσθωση ιδιωτικών χώρων του επί τω τέλει όπως αποκομίσει ένα θεμιτό κέρδος αποτελούν προδήλως έκφανση της γενικής συναλλακτικής δράσεως του και όχι έκφανση οποιασδήποτε δημόσιας εξουσίας, που υπάγονται μετά ταύτα και σύμφωνα με την προηγηθείσα ανάλυση στην αρμοδιότητα της πολιτικής και ουχί της διοικητικής δικαιοσύνης. H σύμβαση, στη σύναψη της οποίας κατατείνει ο σχετικός διαγωνισμός, είναι σύμβαση του ιδιωτικού δικαίου και οι διαφορές που αναφύονται πριν ή μετά τη σύναψή της οικείας σύμβασης υπάγονται στη δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων. Μετά ταύτα προκύπτει αβίαστα ότι η Β ορθό τυγχάνει όπως προβάλει τις όποιες αιτιάσεις της ενώπιον των αρμοδίων προς τούτο πολιτικών δικαστηρίων με κάθε πρόσφορο προς τούτο ένδικο βοήθημα προσωρινής ή οριστικής δικαστικής προστασίας (βλ. ΣτΕ 1720/2019, 3745/2009, ΣτΕ Αν 205/2016, ΑΕΠΠ 1192/2020, πρβλ. ΣτΕ 521/2020).

02

Δυνατότητα προσβολής εκτελεστών πράξεων διφυών νομικών μορφωμάτων

■ Απάντηση

1) Η αίτηση ακυρώσεως επιτρέπεται κατά των εκτελεστών διοικητικών πράξεων των διοικητικών αρχών και των νπδδ, που δεν υπόκεινται σε άλλο ένδικο μέσο ενώπιον δικαστηρίου (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ. α Σ, Άρθρο 45 παρ. 1 ΠΔ 18/1989).

Η ως άνω παραδοχή θέτει όντως εν αμφιβόλω τον παραδεκτό χαρακτήρα της κρινόμενης αιτήσεως ακυρώσεως, δοθέντος ιδίως ότι η προσβαλλόμενη πράξη δεν προέρχεται από ένα όργανο αμιγώς του δημοσίου ή κάποιου νπδδ, αλλά αντίθετα από ένα όργανο ΝΠΙΔ. Σύμφωνα επομένως με το οργανικό κριτήριο δε φαίνεται να υπάρχει δυνατότητα το ΣτΕ να επιληφθεί της υποθέσεως αυτής, δοθέντος ότι η προσβαλλόμενη πράξη προέρχεται από ένα μόρφωμα του stricto sensu ιδιωτικού χώρου.

Μερική κάμψη του ως άνω κανόνα και της υπεροχής του οργανικού κριτηρίου αναφύεται ιδίως στις περιπτώσεις διφυών νομικών προσώπων, ήτοι μορφωμάτων του ιδιωτικού δικαίου (συνήθως α.ε.), στα οποία έχει ανατεθεί εν τοις πράγμασιν η άσκηση δημόσιας εξουσίας, δυνάμει της οποίας εξεδόθη η όποια προσβαλλόμενη πράξη. Στις περιπτώσεις αυτές κατ’ εξαίρεση θεμελιώνεται συχνά δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων κατά αποδοχή του λειτουργικού κριτηρίου, άλλως οι σχετικές αιτήσεις ακυρώσεως (ή προσφυγές) απορρίπτονται ως απαράδεκτες (πρβλ. ΣτΕ Ολ 1985/2016, 3873/2014, ΣτΕ 1457/2018, 509/2016, 2801/2015, 3323/2014, 2480/2014, 2408/2014, 1683/2014, 1658/2013, 1415/2013, 1165/2012, ΔΕφΑ 224/2013).

Στο εν λόγω νομικό μόρφωμα ιδιωτικού δικαίου (Ο.Β.Ι.) έχει ανατεθεί όντως κατά παραχώρηση η άσκηση δημόσιας εξουσίας, ιδίως εν σχέσει με τις αρμοδιότητες του για τη χορήγηση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (θεωρία των διφυών νομικών προσώπων). Δεδομένης της παραχωρήσεως αυτής οι σχετικές εκδοθείσες πράξεις τυγχάνουν κατ’ αρχήν εκτελεστές διοικητικές πράξεις προσβαλλόμενες τω όντι παραδεκτά με αίτηση ακυρώσεως. Καίτοι δηλαδή η πράξη δεν προέρχεται από όργανο του Δημοσίου ή νπδδ/ΟΤΑ,

εγκαθιδρύεται κατά παρέκκλιση δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων και δη του ΣτΕ εν προκειμένω για την επίλυση της διαφοράς. Οφείλει επομένως το ΣτΕ να απορρίψει κάθε ισχυρισμό περί απαραδέκτου χαρακτήρα της κρινόμενης αιτήσεως ακυρώσεως και να προβεί ακολούθως στην εξέταση της βασιμότητας αυτής, καίτοι στρέφεται τω όντι κατά πράξεως εκδοθείσας από ΝΠΙΔ (βλ. ΣτΕ 1683/2014, 1658/2013, 1165/2012).

03

Δυνατότητα εμπρόθεσμης επανόδου ενώπιον της προσήκουσας δικαιοδοσίας

■ Απάντηση

1) Υπάρχει όντως πρόβλεψη για θεραπεία του απαραδέκτου χαρακτήρα ενός ασκηθέντος ένδικου βοηθήματος λόγω εσφαλμένης επιλογής δικαιοδοσίας (Άρθρο 9 παρ. 4 Ν 1649/1986, Άρθρο 41 Ν 3659/2008). Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στις οικείες διατάξεις

τυγχάνει επιτρεπτή η εκ νέου άσκηση του ενδίκου βοηθήματος μέσα σε προθεσμία 2 μηνών από την (επίδοση) της τελεσίδικης απορριπτικής αποφάσεως στο προσήκον δικαστήριο της προσήκουσας δικαιοδοσίας, οπότε και λογίζεται ότι ασκήθηκε κατά το χρόνο ασκήσεως αυτού που απορρίφθηκε, ενώ περαιτέρω λαμβάνει χώρα και συνυπολογισμός του τυχόν καταβληθέντος δικαστικού ενσήμου (βλ. ΣτΕ 2622/2017, 3528/2014, 1454/2014, 150/2012, 295/20111, ΔΕφΑ 10/2013, ΔΕφΠ 122/2014, ΔΠΝαυπλ 5/2016, ΔΠΛαμ 402/2015, ΔΠΗρακ 108/2012, ΔΠΡοδου 269/2010, ΔΠΧαλκ. 285/2008, ΑΠ 1394/2018, 1399/2017, 1039/2017, 1655/2010, ΕφΑνΚρητης 4/2018).

Ενόψει επομένως ότι η τελεσίδικη απόφαση επιδόθηκε εις τη Ι μόλις στις 14.12.2017 και αυτή έσπευσε ήδη στις 8.1.2018 να ασκήσει τη συναφή αγωγή της ενώπιον του αρμόδιου προς τούτο διοικητικού δικαστηρίου σύννομα έκανε χρήση της ως άνω δικονομικής δυνατότητας και επανήλθε προσηκόντως ενώπιον της ορθής δικαιοδοσίας.

2) Εν γένει η ανωτέρω δίμηνη ανατρεπτική προθεσμία αφετηριάζεται, αν η απορριπτική απόφαση είναι από την έκδοσή της τελεσίδικη ή εκδόθηκε κατ’ έφεση από δικαστήριο του δεύτερου βαθμού, από την επίδοση της τελεσίδικης απορριπτικής απόφασης στον ενδιαφερόμενο. Αν όμως χωρεί κατ’ αυτής έφεση, η προθεσμία αρχίζει αφότου η πρωτόδικη απόφαση καταστεί τελεσίδικη δια της παρόδου της προς άσκηση του ένδικου μέσου προθεσμίας, υπό την προϋπόθεση ότι η πρωτόδικη απόφαση έχει επιδοθεί (βλ. ΑΠ 1399/2017).

Περαιτέρω η σχετική δίμηνη προθεσμία από την επίδοση της τελεσίδικης αποφάσεως αποτελεί το απώτατο όριο, αλλά σε κάθε περίπτωση η σχετική δυνατότητα αναφύεται ήδη από την έκδοση της σχετικής τελεσίδικης αποφάσεως (βλ. ΔΠΝαυπ 5/2016). Σύννομα επομένως η Ι θα μπορούσε να είχε ασκήσει τη σχετική αγωγή της ενώπιον της διοικητικής δικαιοσύνης ήδη από τις 18.10.2017, δοθέντος ότι η είχε ήδη εκδοθεί η σχετική τελεσίδικη απορριπτική απόφαση της πολιτικής δικαιοσύνης, χωρίς να ασκεί ουδεμία επιρροή το γεγονός ότι η εν λόγω απόφαση δεν είχε κατά το χρόνο αυτό (18.10.2017) προλάβει να επιδοθεί στην Ι.

3) Η Ι δεν οφείλει να καταβάλει εκ νέου οποιοδήποτε ένσημο ενώπιον του αρμοδίου διοικητικού δικαστηρίου, δοθέντος ότι σύμφωνα με τις ανωτέρω διατάξεις λαμβάνει χώρα συνυπολογισμός του καταβληθέντος (και δη εν προκειμένω ισόποσου) δικαστικού ενσήμου εν σχέσει με την αγωγή που είχε ασκήσει η Ι ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων. Οι αξιώσεις δε της Ι (καθ’ ο μέρος μόνο βεβαίως ταυτίζονται με τις αξιώσεις που είχαν συμπεριληφθεί στην εμπροθέσμως ασκηθείσα αγωγή ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων) δεν κινδυνεύουν με παραγραφή , καθότι ως χρόνος ασκήσεως της δεύτερης αγωγής λογίζεται ο χρόνος ασκήσεως της πρώτης αγωγής ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων.

Δοθέντος δε ότι οι αξιώσεις αυτές ανάγονται στην περίοδο 2008-2010 και η πρώτη αγωγή ασκήθηκε το 2012 δε δύναται να ανακύψει (πάντα για τις αξιώσεις που είχαν εξ αρχής συμπεριληφθεί στην επίδικη αγωγή) οποιαδήποτε ζήτημα παρελεύσεως της σχετικής 5ετούς παραγραφής (Άρθρα 48, 49 ΝΔ 496/1974).

4) Εν προκειμένω η Ι στην δεύτερη αγωγή συμπεριέλαβε τις προμήθειες ιατρικού υλικού (όπως και στην πρώτη αγωγή) καθώς και τις αξιώσεις από τη μη καταβολή ενός ακόμη φερόμενου συμβατικού κονδυλίου (που δεν είχε συμπεριλάβει στην πρώτη αγωγή της) επικαλούμενη εν γένει τις προβλεπόμενες ως ανωτέρω διατάξεις για την δυνατότητα επανόδου ενώπιον της προσήκουσας δικαιοδοσίας.

Εν προκειμένω βεβαίως ανακύπτει το οξύμωρο σχήμα η Ι να έχει εμπλουτίσει τη νέα αγωγή και μία ακόμη αξίωση, την οποία δεν είχε συμπεριλάβει στην αρχική αγωγή της. Εννοιολογικά η παραδεκτή χρήση της δικονομικής αυτής δυνατότητας προϋποθέτει ταυτότητα μεταξύ των δικογράφων που ήχθησαν ενώπιον των διαφορετικών δικαιοδοσιών. Η ως εκ περισσού βεβαίως σώρευση επιπρόσθετων αξιώσεων θα ήταν μάλλον ανεπιεικές να επισύρουν το εν συνόλω απαράδεκτο χαρακτήρα της δεύτερης αγωγής της Ι.

Ορθότερη τυγχάνει η θεώρηση ότι το επιλαμβανόμενο δικαστήριο θα επιδικάσει υπερ της Ι τις 90.000 ευρώ, δοθέντος ότι για τις αξιώσεις αυτές είχε τηρηθεί η διαδικασία των άρθρων 9 παρ. 4 Ν 1649/1986 και 41 Ν 3659/2008, ενώ θα απορρίψει ως παραγεγραμμένες τις αξιώσεις της Ι για καταβολή του έτερου συμβατικού κονδυλίου 10.000 ευρώ, καθότι αυτές δεν είχαν συμπεριληφθεί στην πρώτη αγωγή και η παραγραφή αυτών εξετάζεται αυτοτελώς υπό το πρίσμα της ασκήσεως της αγωγής ενώπιον του αρμοδίου τδδ μόλις το έτος 2018, ήτοι μετά της παρελεύσεως της σχετικής 5ετούς παραγραφής αυτών (Άρθρα 48, 49 ΝΔ 496/1974).

5) Η τυχόν προηγούμενη άσκηση ταυτόσημης αγωγής ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων ουδόλως κωλύει την πρόοδο της δίκης μίας ίδιας κατά τα λοιπά αγωγής ενώπιον της διοικητικής δικαιοσύνης, καθότι για την κατάφαση του απαράδεκτου χαρακτήρα της όποιας δεύτερης χρονικά αγωγής (Άρθρο 76 ΚΔΔ) απαιτείται άνευ ετέρου όπως αμφότερες οι αγωγές να έχουν ασκηθεί πάντως εντός της δικαιοδοσίας των διοικητικών δικαστηρίων (βλ. ΣτΕ 839/2012).

6) Ο ισχυρισμός του δικηγόρου του Ο.Β.Ι. δεν θα ευδοκιμήσει, καίτοι έχει εύλογα ερείσματα ενόψει και του αναφυόμενου κινδύνου σχετικών καταστρατηγήσεων, καθότι έχει κριθεί ότι το παραδεκτό και εμπρόθεσμο του όποιου ενδίκου βοηθήματος αρκεί να συντρέχει ενώπιον του αρχικού δικαστηρίου (βλ. ΣτΕ Ολ 3845/1997). Εφόσον επομένως η Ι είχε πρωτογενώς αποτανθεί εμπρόθεσμα ενώπιον της πολιτικής δικαιοσύνης και εφόσον κατά τα λοιπά τήρησε την προβλεπόμενη διαδικασία των άρθρων 9 παρ. 4 Ν 1649/1986 και 41 Ν 3659/2008 η αίτηση ακυρώσεως της ενώπιον του ΣτΕ ασκήθηκε κατά απόλυτα παραδεκτό τρόπο.

Κεφάλαιο Δεύτερο

Περιπτωσιολογία Διοικητικών Διαφορών

04

Παραδείγματα διοικητικών διαφορών

■ Απάντηση

α) άδεια ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. ε Ν 702/1977, βλ. ΔΕφΑ 1392/2013)]

β) προαγωγή στο βαθμό Γενικού Διευθυντή δημόσιας υπηρεσίας [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ. στ Ν 702/1977, βλ. ΣτΕ 2902/2002)]

γ) χαρακτηρισμός κτιρίου ως αυθαιρέτου [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. η Ν 702/1977, βλ. ΣτΕ 697/2016, 4271/2015)]

δ) διεκδίκηση αποζημιώσεως ένεκα αστικής ευθύνης του Δημοσίου [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αγωγή ενώπιον του αρμόδιου καθ’ ύλην και κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ. η Ν 1406/1983, βλ. ΣτΕ Ολ 479/2018, ΣτΕ 1704/2019, 1626/2018, ΔΠρΑ 1465/2020)]

ε) ανάκληση άδειας λειτουργίας αναψυκτήριου [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου καθ’ ύλην και κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 1 παρ. 3 στοιχ. α Ν 1406/1983, ΔΕφΑ 130/2011)]

στ) χαρακτηρισμός εκτάσεως ως αναδασωτέας [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. ιδ Ν 702/1977, βλ. ΣτΕ 3311/2015, 3168/2015)]

ζ) μη χορήγηση άδειας εργασίας σε αλλοδαπό [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 15 παρ. 1 Ν 3068/2002)]

η) διεκδίκηση αποδοχών δημοσίων υπαλλήλων [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αγωγή ενώπιον του αρμόδιου καθ’ ύλην και κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ. θ Ν 1406/1983)]

θ) πράξη επιβολής φόρου [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου καθ’ ύλην και κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου ή Εφετείου (Άρθρο 1 και 73 ΚΦΔ, Άρθρο 8 παρ. 4 ΝΔ 4486/1965, βλ. ΣτΕ 933/2009)]

ι) υπηρεσιακή κατάσταση του κυρίου προσωπικού του ΝΣΚ [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ. α Ν 702/1977)]

ια) κήρυξη (μετά την περαίωση κάθε διοικητικής προδικασίας) ως εκπτώτου αναδόχου δημοσίου έργου [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου κατά τόπο Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ. ι Ν 1406/1983, Άρθρο 6 παρ. 2 α ΚΔΔ, βλ. ΣτΕ Ολ 2063/2013, ΔΕφΛαρ 397/2009)]

ιβ) μη χορήγηση άδειας λαϊκών αγορών [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου καθ’ ύλην και κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 1 παρ. 3 στοιχ η. Ν 1406/1983, βλ. ΣτΕ 4270/2012, 1033/2012)]

ιγ) επιβολή προστίμου εκδοθέντος από Λιμενάρχη για παραβάσεις εντός του λιμένος [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου καθ’ ύλην και κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 66 παρ. 1 Ν 4055/2012, βλ. ΣτΕ 620/2018, ΔΕφΑ 1246/2014)]

ιδ) επιβολή προστίμου για ανέγερση κτίσματος εντός δασικής εκτάσεως [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. η Ν 702/1977, Άρθρο 66 παρ. 2 στοιχ. β Ν 4055/2012, βλ. ΔΕφΑ 1614/2016)]

ιε) άρνηση χορηγήσεως φορολογικής ενημερότητας ή έκδοση πράξεως περί προσωρινής παύσεως λειτουργίας καταστήματος λόγω φορολογικών παραβάσεων [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του Προέδρου Πρωτοδικών του αρμόδιου κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 1 παρ. 4 στοιχ γ-δ Ν 1406/1983, βλ. ΔΠρΑ Προεδ 277/2014)]

ιστ) προσβολή κανονιστικής αποφάσεως [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ. α Σ, βλ. ΣτΕ Ολ 1493/2018, ΣτΕ 1057/2019)]

ιζ) διακοπή συνταξιοδοτήσεως ανασφάλιστου υπερήλικα ΟΓΑ [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου καθ’

ύλην και κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ. στ Ν 1406/1983, βλ. ΣτΕ 14/2018, 1139/2017, 2522/2017, 3904/2015, 2204/2015)]

ιη) προσβολή ατομικής διοικητικής πράξεως εν σχέσει με την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 15 παρ. 9 Ν 3068/2002, βλ. ΣτΕ 2290/2019)]

ιθ) προσβολή μίας «εγκυκλίου» που θέτει όμως πρωτογενή κανονιστική ρύθμιση [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ. α Σ, βλ. ΣτΕ 935/2018)]

ιι) προσβολή του αποτελεσμάτων δημοτικών εκλογών [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η εκλογική ένσταση ενώπιον του αρμόδιου κατά τόπο Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ ζ Ν 1406/1983, Άρθρο 268 ΚΔΔ βλ. ΔΠρΠυργ 456/2019)]

ικ) προσβολή του αποτελέσματος για την ανάδειξη εκπροσώπου των ιατρών σε νοσοκομείο (εκλογή οργάνου διοικήσεως νπδδ) [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ. α Σ, βλ. ΣτΕ 474/2018, 1881/2017)]

ιλ) προσβολή μίας ταμειακής βεβαιώσεως [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η ανακοπή ενώπιον του αρμόδιου κατά τόπο Μονομελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ ια, Ν 1406/1983, Άρθρο 217 - 218 ΚΔΔ βλ. ΔΠρΑ 405/2017)]

ιμ) προσβολή πράξεως επιλογής δικηγόρου σε ΟΤΑ [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ. α Σ, βλ. ΣτΕ 1471/2019)]

ιν) προσβολή της αρνητικής απάντησης του Προϊσταμένου της ΔΟΥ επί του αιτήματος διαγραφής του αιτούντος ως εκπροσώπου αλλοδαπής εταιρείας από το μητρώο [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά, δοθέντος ότι όπως έχει κριθεί (βλ. ΣτΕ 288/2018, 1751/2017, ΔΠρΘεσ. 2731/2018) φορολογική διαφορά υπαγόμενη στην αρμοδιότητα των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων γεννάται αποκλειστικά και μόνο από ατομικές διοικητικές πράξεις, με τις οποίες είτε επιβάλλεται αμέσως φορολογικό βάρος ή φορολογική κύρωση είτε κρίνεται αντικείμενο ευθέως συναπτόμενο με συγκεκριμένη φορολογική ή συναφή υποχρέωση συνδεόμενη με φορολογητέα ύλη ατομικώς ορισμένη, η οποία αμφισβητείται εν όλω ή εν μέρει με την προσφυγή. Σε διαφορετική περίπτωση (όπως εν προκειμένω) αναφύεται ακυρωτική διαφορά και το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ. α Σ, βλ. ΣτΕ 3416/2017, 1495/2017, 1032/2016)]

ιξ) προσβολή πράξεως εν σχέσει με την υπαγωγή ενός ενδιαφερομένου σε καθεστώς κοινωνικοασφαλιστικής περιθάλψεως [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του αρμόδιου κατά τόπο Διοικητικού Πρωτοδικείου (Άρθρο 7 στοιχ. α Ν 702/1977, βλ. ΔΠρΘεσ. 1036/2018, ΔΠρΚαβ 210/2017)]

ιο) προσβολή πράξεως εν σχέσει με τη βαθμολογική κατάταξη ενός δημόσιου υπαλλήλου [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. α και γ Ν 702/1977, βλ. ΣτΕ 1064/2018)]

ιπ) προσβολή πράξεως ανακλήσεως άδειας λειτουργίας ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. ε Ν 702/1977, βλ. ΣτΕ 877/2018, 478/2018)]

ιρ) πράξη αλλαγής του οικογενειακού τάφου σε δημοτικό κοιμητήριο [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 1 στοιχ. ια Ν 702/1977, βλ. ΔΕφΤριπ 242/2018)]

ισ) προσβολή πράξεως της ΑΕΠΠ [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι (ανεξάρτητα της ασκήσεως αιτήσεως αναστολής) η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου ή του ΣτΕ ανάλογα με την περίπτωση (Άρθρο 372 Ν 4412/2016, βλ. ΣτΕ 1490/2019)]

ιτ) διεκδίκηση αξιώσεων από σύμβαση προμήθειας υλικών σε δημόσιο νοσοκομείο [Αναφύεται διαφορά ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αγωγή ενώπιον του αρμόδιου κατά τόπο Διοικητικού Εφετείου (Άρθρο 1 παρ. 2 στοιχ. ι Ν 1406/1983, Άρθρο 205 Α Ν 4421/2016, Άρθρο 6 παρ. 2 α ΚΔΔ, βλ. ΔΕφΑ 453/2020)]

ιυ) προσβολή απόφασης Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς για την αναστολή διαπραγμάτευσης μίας κινητής αξίας [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του αρμόδιου Διοικητικού Εφετείου Αθηνών (Άρθρο 25 Ν 3371/2005, βλ. ΣτΕ 1517/2014)]

ιφ) προσβολή απόφασης της ΑΔΑΕ για επιβολή προστίμου εις βάρος μεταφορικής εταιρείας [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ. α Σ, Άρθρο 2 παρ. 8 Ν 3051/2002, Άρθρο 6 Ν 3115/2003, βλ. ΣτΕ 3473/2017, 1593/2016)]

ιχ) προσβολή απόφασης της ΑΔΑΕ για επιβολή προστίμου εις βάρος εταιρείας κινητής τηλεφωνίας [Αναφύεται διαφοράς ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών (Άρθρο 11 Ν 3674/2008, βλ. ΣτΕ Ολ 4309/2015, ΔΕφΑ 1131/2011)]

ιψ) προσβολή πράξεως υπηρεσιακού συμβουλίου περί οριστικής παύσεως ενός δημοσίου υπαλλήλου [Αναφύεται διαφοράς ουσίας. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η προσφυγή ενώπιον του ΣτΕ (Άρθρο 103 παρ. 4 Σ, βλ. ΣτΕ 1417/2018)]

ιω) κάθε άλλη διαφορά, η οποία δεν εμπίπτει σε κάποια ειδική διάταξη [Αναφύεται ακυρωτική διαφορά. Το προσήκον ένδικο βοήθημα είναι η αίτηση ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ, το οποίο έχει το γενικό τεκμήριο αρμοδιότητας (Άρθρο 95 παρ. 1 στοιχ. α Σ, βλ. ΣτΕ Ολ 217/2016, 1095/1987, ΣτΕ 1278/2018, 1013/2018)].

Κεφάλαιο Τρίτο

Δικονομικά Ζητήματα (ΠΔ 18/1989)

05

Κατάθεση ενδίκων βοηθημάτων ■ Αρμοδιότητα οποιασδήποτε δημόσιας αρχής
■ Αδυναμία ταχυδρομικής αποστολής ■ Περιεχόμενο δικογράφων ■ Παράβολο
■ Υπογραφή ■ Κοινοποίηση

■ Απάντηση

1) Τα ένδικα βοηθήματα ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας ασκούνται δια καταθέσεως δικογράφου (Άρθρο 17 παρ. 1 ΠΔ 18/1989) στην αρμόδια προς τούτο Γραμματεία (Άρθρο 19 παρ. 1 ΠΔ 18/ 1989), ενώ βεβαίως πλέον υπάρχει πρόβλεψη και για ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφου (Άρθρο 19 παρ. 8 ΠΔ 18/1989), που θα καταστεί υποχρεωτική από 1.1.2021 (Άρθρο 19 παρ. 9 ΠΔ 18/1989). Η κατάθεση βεβαίως μπορεί σύννομα να λάβει χώρα και σε οποιαδήποτε δημόσια αρχή (Άρθρο 19 παρ. 2 εδ. α ΠΔ 18/1989, βλ. ΣτΕ Ολ 602/2002, ΔΕφΑθ 2119/2014, 944/2013).

Δύναται επομένως ο Α να καταθέσει παραδεκτά την αίτηση ακυρώσεως του και στη γραμματεία του Διοικητικού Εφετείου Πατρών ή σε οποιαδήποτε άλλη δημόσια αρχή. Η αίτηση ακυρώσεως θα καταχωρηθεί στο πρωτόκολλο της δημόσιας αρχής (Άρθρο 19 παρ. 2 εδ. γ ΠΔ 18/1989). Για την κατάθεση συντάσσεται στο σώμα του δικογράφου πράξη με τον αριθμό του πρωτοκόλλου και τη χρονολογία, την οποία υπογράφουν ο υπάλληλος που παρέλαβε και ο καταθέτης (Άρθρο 19 παρ. 2 εδ. δ ΠΔ 18/1989). Το δικόγραφο αποστέλλεται ακολούθως χωρίς καθυστέρηση στο ΣτΕ και καταχωρίζεται στο σχετικό βιβλίο, οπότε και αναφέρονται τα στοιχεία του διαβιβαστικού εγγράφου στη θέση της υπογραφής του καταθέτη (Άρθρο 19 παρ. 3 ΠΔ 18/1989)

2) Η κατάθεση του δικογράφου γίνεται με την παράδοση του πρωτοτύπου ει την οικεία Γραμματεία και την άμεση καταχώρηση του κατά σειρά παραδόσεως σε ειδικό βιβλίο, το οποίο υπογράφεται από τον καταθέτη (Άρθρο 19 παρ. 1 ΠΔ 18/1989).

3) Ο Α οφείλει να συνυποβάλει δύο αντίγραφα της αιτήσεως ακυρώσεως του, καθώς και αντίγραφο της προσβαλλόμενης πράξεως, εφόσον του έχει κοινοποιηθεί (Άρθρο 19 παρ. 4 εδ. α ΠΔ 18/1989). Σημειώνεται μάλιστα ότι μέχρις ότου υποβληθεί το αντίγραφο αυτό μπορεί σύννομα να αναβληθεί ο ορισμός της δικασίμου (Άρθρο 19 παρ. 4 εδ. β ΠΔ 18/1989).

4) Ο Α δεν δύναται να στείλει την αίτηση ακυρώσεως του ταχυδρομικά στο ΣτΕ, καθότι δεν υπάρχει οποιαδήποτε συναφής δικονομική πρόβλεψη. Πάντοτε πρέπει να λαμβάνει χώρα κατάθεση (Άρθρο 19 παρ. 1-2 ΠΔ 18/1989) είτε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου είτε σε οποιαδήποτε άλλη δημόσια αρχή, η οποία βεβαίως ουδόλως εξομοιώνεται με

την οποιαδήποτε ταχυδρομική αποστολή ή αποστολή μέσω φαξ. Η τυχόν επομένως διενεργηθείσα αποστολή με το ταχυδρομείο ή με φαξ δεν συνεπάγεται παραδεκτή άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως για λογαριασμό του Α (βλ. ΣτΕ 1366/2007, 3844/2006, 945/2002).

5) Το δικόγραφο της αιτήσεως ακυρώσεως πρέπει επί ποινή απαραδέκτου αυτού να υπογράφεται από δικηγόρο (Άρθρο 17 παρ. 4 ΠΔ 18/1989). Δε μπορεί επομένως σύννομα η αίτηση ακυρώσεως να υπογραφεί μόνο από τον Α και όχι από δικηγόρο (βλ. ΣτΕΑν 522/2007, ΔΕφΑ 655/ 2013, ΔΕφΠειρ 527/2013).

Αντίθετα ο Α μπορεί να προβεί μόνος του στην κατάθεση της αιτήσεως ακυρώσεως (την οποία προηγουμένως έχει φροντίσει να υπογράψει δικηγόρος), καθότι για τη διενέργεια της υλικής αυτής πράξεως δεν χρειάζεται απαραίτητα η σύμπραξη κάποιου δικηγόρου.

6) Η αίτηση ακυρώσεως του Α δέον όπως περιέχει το όνομα, την ηλεκτρονική διεύθυνση, τη διεύθυνση κατοικίας, τον Α.Φ.Μ. του Α, την προσβαλλόμενη πράξη (χωρίς stricto sensu να επιφέρει κάποιο πρόβλημα η μη αναγραφή της καθ’ ου διοικητικής αρχής, ιδίως όταν προκύπτει από το λοιπό περιεχόμενο), τους συγκεκριμένους λόγους ακυρώσεως, χρονολογία και (ιδιόχειρη) υπογραφή από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του (Άρθρο 17 παρ. 2 ΠΔ 18/1989, βλ. ΣτΕ 469/2020). Δοθέντος επιπλέον ότι το δικόγραφο υπογράφεται από δικηγόρο υπάρχει υποχρέωση αναγραφής και της ηλεκτρονικής διευθύνσεως του τελευταίου (Άρθρο 19 παρ. 2 εδ. ε ΠΔ 18/1989), όπως και υπάρξεως συνοπτικής εκθέσεως των τιθέμενων νομικών ζητημάτων, που δεν θα υπερβαίνει τις 200 λέξεις (Άρθρο 19 παρ. 2 εδ. στ ΠΔ 18/1989).

7) Στην πρώτη περίπτωση η αίτηση ακυρώσεως του Α θα απορρίπτονταν ως απαράδεκτη λόγω της αοριστίας της που εκπορεύεται από τη μη αναγραφή οποιοδήποτε συγκεκριμένου λόγου ακυρώσεως (Άρθρο 17 παρ. 2 ΠΔ 18/1989), ενώ στη δεύτερη περίπτωση ελλοχεύει ο κίνδυνος σε περίπτωση ήττας του Α να επιβληθεί εις βάρος του αυξημένη δικαστική δαπάνη ένεκα της μη συμπεριλήψεως της αναγκαίας συνοπτικής εκθέσεως (Άρθρο 19 παρ. 2 εδ. η ΠΔ 18/1989).

8) Η αόριστη μνεία στα δικόγραφα ως προσβαλλόμενης και κάθε συναφούς πράξης ή απόφασης δεν υποχρεώνει το Δικαστήριο να ερευνήσει από την άποψη αυτή την υπόθεση (Άρθρο 17 παρ. 3 ΠΔ 18/ 1989, βλ. ΣτΕ 469/2020, 628/2017). Η τυχόν επομένως σχετική αναφορά του Α ουδόλως υποχρεώνει το επιλαμβανόμενο δικαστήριο όπως προβεί σε οποιοδήποτε συναφή έλεγχο.

9) Επί ποινή απαραδέκτου τα ένδικα βοηθήματα και μέσα πρέπει να συνοδεύονται από την καταβολή παραβόλου και δη εντός μηνός από την κατάθεση τους. Το παράβολο αυτό ορίζεται σε 150 ευρώ επί αιτήσεως ακυρώσεως (Άρθρο 36 παρ. 1 εδ. α και β ΠΔ 18/1989). Οφείλει επομένως ο Α να εγχειρίσει το παράβολο αυτό σε προθεσμία ενός μηνός από την κατάθεση της αιτήσεως ακυρώσεως, άλλως αυτή θα απορριφθεί ως απαράδεκτη (βλ. ΣτΕ 880/2018, 265/2018, 26/2018, 23/2018, 3194/2017, 3142/2017, 3105/2017, 1515/2017, 1108/2016, 333/2016, 10/2016).

10) Παλαιότερα όντως υπήρχε η δυνατότητα υπογραφής των υπαλληλικών προσφυγών από τον ίδιο τον ιδιώτη (βλ. ΣτΕ 3062/2011). Η εν λόγω διακριτική ευχέρεια εξέλειψε πλέον με το άρθρο 14 παρ. 1 Ν 4446/2016 και η υπαλληλική προσφυγή πρέπει

και αυτή επί ποινή απαραδέκτου να υπογράφεται από δικηγόρο (Άρθρο 17 παρ. 4 ΠΔ 18/1989). Δεν έχει επομένως ο Α τη δυνατότητα να υπογράψει μόνος την υπαλληλική προσφυγή του.

11) Ο Α δεν έχει οποιαδήποτε υποχρέωση κοινοποιήσεως της ασκηθείσας αιτήσεως ακυρώσεως του στον αντίδικο Υπουργό. Οι όποιες προβλεπόμενες κοινοποιήσεις διενεργούνται οίκοθεν, ήτοι με ευθύνη του Δικαστηρίου και δη της γραμματείας αυτού 20 τουλάχιστον ημέρες πριν από την ορισθείσα δικάσιμο (Άρθρο 21 παρ. 1 ΠΔ 18/1989).

12) Δοθείσης της υποχρέωσης υπογραφής μίας αιτήσεως ακυρώσεως από δικηγόρο (Άρθρο 17 παρ. 4 ΠΔ 18/1989) και του γεγονότος ότι η κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως υπογράφτηκε από τον Α, καθ’ ο χρόνο δεν είχε το δικαίωμα να ασκεί το δικηγορικό λειτούργημα, το κρινόμενο δικόγραφο λογίζεται ως υπογραφέν από ιδιώτη και θα απορριφθεί ως απαράδεκτο, ανεξάρτητα μάλιστα εάν τυχόν επ’ ακροατηρίω λάβει χώρα κανονικά παράσταση με δικηγόρο ή εάν τυχόν ασκηθούν σύννομα (και δη με υπογραφή από δικηγόρο) πρόσθετοι λόγοι (βλ. ΣτΕ 735/2020, 516/2020, 2822/2018, 1491/2018, 320/2018, 1228/2017).

06

Κατάθεση Εφέσεως - Αναιρέσεως ■ Υπογραφή ■ Παράβολο ■ Κοινοποιήσεις

■ Απάντηση

1) Η έφεση και η αναίρεση ασκούνται δια καταθέσεως ενώπιον του Δικαστηρίου που εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση (Άρθρο 19 παρ. 5 εδ α ΠΔ 18/1989, Άρθρο 5 παρ. 5 εδ. α Ν 702/1977 για την έφεση, Άρθρο 19 παρ. 6 ημιπερ. α ΠΔ 18/1989, Άρθρο 81 παρ. 2 ΚΔΔ για την αναίρεση, βλ. ΣτΕ 514/2012, 345/2012). Ακολούθως οι γραμματείες των υποκείμενων δικαστηρίων οφείλουν να διαβιβάσουν αμελλητί (στην περίπτωση της εφέσεως) ή σε δέκα ημέρες (στην περίπτωση της αιτήσεως αναιρέσεως) το ασκηθέν ένδικο μέσο μαζί με τον εν γένει φάκελο της υποθέσεως στο ΣτΕ (Άρθρο 19 παρ. 5 εδ γ ΠΔ 18/1989, Άρθρο 5 παρ. 5 εδ. γ Ν 702/1977 για την έφεση, Άρθρο 19 παρ. 6 ΠΔ 18/1989, για την αναίρεση).

Ο Β επομένως οφείλει να καταθέσει την έφεση του στην αρμόδια γραμματεία του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, ενώ ο Γ πρέπει να καταθέσει την αναίρεση του στην αρμόδια γραμματεία του Διοικητικού Εφετείου Πατρών.

Σημειώνεται βεβαίως ότι πλέον υπάρχει πρόβλεψη και για ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφου (Άρθρο 19 παρ. 8 ΠΔ 18/1989), που θα καταστεί υποχρεωτική από 1.1.2021 (Άρθρο 19 παρ. 9 ΠΔ 18/1989).

2) Επί εφέσεως του Β θα συνταχθεί έκθεση σε ιδιαίτερο βιβλίο, την οποία υπογράφει και αυτός που καταθέτει (Άρθρο 19 παρ. 5 εδ. β ΠΔ 18/1989, άρθρο 5 παρ. 5 εδ. β Ν 702/1977), ενώ επί της αναιρέσεως του Γ θα συνταχθεί από τη γραμματεία του υποκείμενου δικαστηρίου πράξη καταθέσεως στο πρωτότυπο του δικογράφου της αιτήσεως αναιρέσεως (Άρθρο 19 παρ. 6 ημιπερ. β ΠΔ 18/1989).

3) Η πράξη καταθέσεως της εφέσεως του Β είναι έγκυρη και όταν συντάσσεται με ιδιαίτερο έγγραφο (Άρθρο 19 παρ. 7 εδ. α ΠΔ 18/1989). Στην περίπτωση αυτήν, αν υπάρχει διαφορά μεταξύ της ημερομηνίας που αναγράφεται στην πράξη και εκείνης που προκύπτει από το βιβλίο καταθέσεως ενδίκων μέσων, το εμπρόθεσμο του δικογράφου της εφέσεως του Β θα κριθεί από την ημερομηνία που προκύπτει από το σχετικό βιβλίο καταθέσεως (Άρθρο 19 παρ. 7 εδ. β ΠΔ 18/1989).

4) Οι Β και Γ οφείλουν να προσκομίσουν δύο αντίγραφα της εφέσεως και της αιτήσεως αναιρέσεως αντίστοιχα, όπως και αντίγραφο της εκάστοτε προσβαλλόμενης δικαστικής απόφασης, εφόσον τους έχει κοινοποιηθεί (Άρθρο 19 παρ. 4 εδ. α ΠΔ 18/1989). Μέχρις ότου υποβληθεί το αντίγραφο αυτό μπορεί να αναβληθεί ο ορισμός της δικασίμου (Άρθρο 19 παρ. 4 εδ. β ΠΔ 18/1989).

5) Όχι, δεν υπάρχει κάποια σχετική δυνατότητα, καθότι η κατάθεση των σχετικών ενδίκων μέσων ρυθμίζεται αποκλειστικά από τις ειδικές οικείες διατάξεις (Άρθρο 19 παρ. 5 και 6 ΠΔ 19/1989, βλ. ΣτΕ 1558/ 2006), εις τις οποίες δεν υπάρχει κάποια σχετική πρόβλεψη σε διάστιξη με την πρόβλεψη στη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 19 ΠΔ 18/1989, η οποία όμως δεν τυχαίνει εφαρμογής εν προκειμένω.

6) Τόσο το δικόγραφο της εφέσεως (Άρθρο 66 ΠΔ 18/1989, Άρθρο 17 παρ. 4 ΠΔ 18/ΐ989) όσο και το δικόγραφο της αναιρέσεως (Άρθρο 17 παρ. 4 ΠΔ 18/1989) χρήζουν υπογραφής από δικηγόρο. Δεν μπορούν επομένως οι Β και Γ να υπογράψουν μόνοι τους τα ένδικα αυτά μέσα.

Σημειώνεται πάντως ότι η αμιγώς και μόνο η υλική πράξη της καταθέσεως δε χρειάζεται απαραιτήτως να πραγματοποιηθεί από δικηγόρο (βλ. ΣτΕ 3410/2015), οπότε οι Β και Γ μπορούν να προβούν οι ίδιοι στην κατάθεση των ενδίκων μέσων τους (που προηγουμένως θα έχουν υπογράφει οι δικηγόροι τους).

7) Επί ποινή απαραδέκτου τα ένδικα μέσα πρέπει να συνοδεύονται από την καταβολή παραβόλου και δη εντός μηνός από την κατάθεση τους. Το παράβολο αυτό ορίζεται σε 200 ευρώ για έφεση (βλ. ΣτΕ 3963/2015), και σε 350 ευρώ (βλ. ΣτΕ 223/2017) σε όλες (πλην των υποθέσεων κοινωνικής ασφάλισης, όπου προβλέπεται μειωμένο παράβολο) τις αιτήσεις αναιρέσεως (Άρθρο 36 παρ. 1 εδ. α και β ΠΔ 18/1989). Οφείλουν επομένως οι Β και Γ μέσα στην ως άνω προθεσμία όπως προσκομίσουν παράβολα ύψους 200 και 350 ευρώ αντίστοιχα, άλλως τα ένδικα μέσα θα απορριφθούν ως απαράδεκτα (βλ. ΣτΕ 402/2016).

8) Ο Β δεν έχει οποιαδήποτε υποχρέωση κοινοποιήσεως της εφέσεως του. Οι όποιες προβλεπόμενες κοινοποιήσεις διενεργούνται οίκοθεν, ήτοι με ευθύνη του Δικαστηρίου και δη της γραμματείας αυτού 20 τουλάχιστον ημέρες πριν από την ορισθείσα δικάσιμο (Άρθρο 21 παρ. 1 ΠΔ 18/1989, Άρθρο 66 ΠΔ 18/1989).