ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΝΟΜΕΣ ΤΑΞΕΙΣ ΧΩΡΩΝ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ

Σύνταγμα Αρμενίας

Χαρά Καυκά

1. Εισαγωγικά

Η Δημοκρατία της Αρμενίας ιδρύθηκε το 1991. Σε επίπεδο εσωτερικής οργάνωσης, η ιδεολογική συγγένεια με την Ευρώπη αντικατοπτρίζεται στο κείμενο του Συντάγματος της Αρμενίας, στο οποίο ανευρίσκονται δημοκρατικοί θεσμοί και γενικές αρχές που αγνοούνται από τα γειτονικά της Κράτη. Ενδεικτικά, η Αρμενία αναφέρεται στο Θεμελιώδη Νόμο της σε αρχές όπως το κράτος δικαίου, τη διάκριση των εξουσιών, στην ίση, καθολική και μυστική ψήφο, στην ανεξάρτητη δικαιοσύνη, στην ίση πρόσβαση στη δικαιοσύνη, στην ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και όχι μόνο, στην ελευθερία της έκφρασης και στη θρησκευτική ελευθερία. Συνεπώς, η βούληση να επιβεβαιωθεί η ιδεολογική και πολιτική συγγένεια με τη Δύση είναι αδιαμφισβήτητη. Παρά το γεγονός δηλαδή ότι γεωγραφικά βρίσκεται στην Ανατολή, οι ιδεολογικοί, θρησκευτικοί, πολιτιστικοί και οικονομικοί δεσμοί της με την Ευρώπη υπήρξαν ανέκαθεν ορατοί.

2. Διεθνείς συνθήκες και διεθνείς σχέσεις της Αρμενίας με την ΕΕ, την Κύπρο και την Ελλάδα

Στα πλαίσια αυτής της αξιακής εγγύτητας και από τη στιγμή της κήρυξης της ανεξαρτησίας της, επιδιώκεται η εγκαθίδρυση μίας στενής συνεργασίας ανάμεσα στην Αρμενία και την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), η οποία αρχικά εκφράστηκε μέσα από διαπραγματεύσεις για την κατάρτιση μίας συμφωνίας σύνδεσης μεταξύ τους. Μετά, όμως, από την προσχώρηση της Αρμενίας στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, ανεστάλησαν οι ανωτέρω διαπραγματεύσεις και ξεκίνησαν νέες, προσανατολισμένες στη σύναψη μίας συμφωνίας εταιρικής σχέσης. Οι διαπραγματεύσεις αυτές, οι οποίες ξεκίνησαν το 2015, ευοδώθηκαν δύο χρόνια αργότερα, το 2017, οπότε η Αρμενία και η ΕΕ συνήψαν μία συνολική και ενισχυμένη συμφωνία εταιρικής σχέσης, η οποία ισχύει έως σήμερα. Το περιεχόμενο της συμφωνίας αυτής συνίσταται κυρίως σε μία οικονομική, εμπορική και τομεακή συνεργασία των δύο οντοτήτων. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και συγκεκριμένα στο πεδίο των διεθνών σχέσεων, η Αρμενία χαίρει της υποστήριξης της διεθνούς κοινότητας αναφορικά με το ζήτημα της γενοκτονίας των Αρμενίων, η οποία έλαβε χώρα το 1915 και η οποία έχει αναγνωρι

στεί από αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Ως πιο πρόσφατο παράδειγμα σύμπνοιας σε διεθνή ζητήματα μπορούμε να αναφέρουμε την κοινή επιστολή Αρμενίας και Κύπρου, στην οποία τελικά προσχώρησε και η Ελλάδα, με την οποία ζητείται να μην προχωρήσει η εκλογή του Τούρκου εκπροσώπου ως προέδρου της 75ης Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ με σιωπηρή διαδικασία, αλλά να διεξαχθεί μυστική ψηφοφορία. Ο λόγος που προβάλλεται είναι ότι η Τουρκία δεν μοιράζεται κοινές αξίες με τα υπόλοιπα μέλη του ΟΗΕ, αγνοεί τις καταδικαστικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, ενώ επιμένει σε επιθετικές και αντίθετες με το διεθνές δίκαιο πρακτικές, σε παραβιάσεις εναέριου χώρου, κατάληψη και αποκλεισμό εδαφών.

Μετά τις πρόσφατες εξελίξεις στην αμφιλεγόμενη περιοχή Ναγκόρνο-Καραμπάχ και τις συγκρούσεις με το γειτονικό Αζερμπαϊτζάν, η διεθνής θέση της Αρμενίας εμφανίζεται δεινή. Παρά το γεγονός ότι η Αρμενία δεν απώλεσε πολλά εδάφη, η κυριαρχία της στην περιοχή μειώθηκε δραστικά. Η συμφωνία που υπογράφηκε προκειμένου να λήξει η ένοπλη σύρραξη επισφράγισε την ήττα της Αρμενίας σε διπλωματικό επίπεδο. Η σημαντικότερη έλλειψη της ανωτέρω συμφωνίας αποβαίνει το γεγονός ότι δεν αναφέρει τίποτα για τη νομική υπόσταση της περιοχής συντηρώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο μία αμφιλεγόμενη και εν δυνάμει συγκρουσιακή κατάσταση. Ως διπλωματικό αποτέλεσμα της κρίσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ παρατηρούμε την αξιοσημείωτη αύξηση της ρωσικής και τουρκικής επιρροής στην περιοχή, αφού ειρηνευτικές δυνάμεις και των δύο χωρών θα είναι παρούσες με σκοπό την διασφάλιση της ειρηνευτικής συμφωνίας. Παρά την προαναφερόμενη εγγύτητα με τη Δύση, η μοναδική χώρα της Δύσης που έχει έως σήμερα εκφράσει την υποστήριξή της στην Αρμενία μετά την σύγκρουση με το Αζερμπαϊτζάν είναι η Γαλλία, η οποία αρχικά μέσω του Προέδρου της Εμμανουέλ Μακρόν δήλωσε υποστήριξη στον λαό του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και στη συνέχεια επέδειξε την υποστήριξή της έμπρακτα αποστέλλοντας σημαντική ανθρωπιστική βοήθεια στην περιοχή.

3. Η διάκριση των εξουσιών στην Αρμενία

Το πολίτευμα που υιοθετείται αρχικά στην Αρμενία είναι η προεδρική Δημοκρατία. Όμως, μία εικοσαετία μετά την απαρχή της εφαρμογής του Συντάγματος και αφού γίνεται φανερό ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποκτά ανεξέλεγκτη δύναμη, την οποία άλλωστε και εξασκεί, το πολίτευμα διαμορφώνεται έτσι ώστε να επιτυγχάνεται, όχι πλήρης, αλλά πάντως

πιο εκτεταμένος αμοιβαίος έλεγχος του νομοθετικού και του εκτελεστικού, καθώς επίσης και ουσία μεγαλύτερη ανεξαρτησία του δικαστικού. Ταυτόχρονα, κατοχυρώνονται δικαιώματα, ατομικά και κοινωνικά, κι εξαγγέλλονται δημόσιοι σκοποί στα πρότυπα των σύγχρονων δυτικών δημοκρατιών. Συνεπώς, από τη μια πλευρά το πολίτευμα που υιοθετείται και από την άλλη τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται είναι δηλωτικά του δυτικού προσανατολισμού της Δημοκρατίας της Αρμενίας. Σήμερα το πολίτευμα της Αρμενίας είναι μία ιδιότυπη προεδρευομένη δημοκρατία. Το ισχύον Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Αρμενίας είναι αυτό που υιοθετήθηκε μετά από δημοψήφισμα το 2015. Πριν από την αναθεώρηση αυτή, με το Σύνταγμα δηλαδή του 2005 σε ισχύ, ο Πρόεδρος της Αρμενίας ήταν ο σημαντικότερος πόλος εξουσίας. Τόσο διευρυμένη ήταν η εξουσία του που η κατάκτηση του αξιώματος του Προέδρου έγινε συχνά στην ιστορία της χώρας το μήλο της έριδος και πηγή συγκρούσεων. Με την Αναθεώρηση του 2015 έγινε απόπειρα μετριασμού της εξουσίας που αποδιδόταν έως τότε στον Πρόεδρο, και η οποία τον μετουσίωνε σχεδόν σε μονάρχη που έλεγχε κάθε τομέα και κάθε βαθμίδα εξουσίας. Έτσι, του αφαιρέθηκε το κυριότερο άλλοθι διευρυμένων εξουσιών, το οποίο δεν είναι άλλο από την άμεση λαϊκή νομιμοποίηση, η άμεση δηλαδή εκλογή του από τον λαό. Με την τελευταία αναθεώρηση επιδιώχθηκε και ως ένα βαθμό επιτεύχθηκε ο διαχωρισμός και η ισορροπία μεταξύ των τριών συντεταγμένων εξουσιών. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η μορφή του πολιτεύματος που υιοθετείται, καθώς και οι συνταγματικές αρχές που τη συνοδεύουν παραπέμπουν σε μία δυτικότροπη δημοκρατία, στην πράξη παρατηρούνται αρκετές δυσλειτουργίες που πλήττουν τον εξαγγελλόμενο δημοκρατικό χαρακτήρα στον πυρήνα του.

Η βάση του πολιτεύματος και η οργάνωση των λειτουργιών

Τα τέσσερα πρώτα άρθρα του ισχύοντος Συντάγματος της Αρμενίας είναι δηλωτικά της ιδεολογικής συγγένειας του Κράτους αυτού με τις δυτικές κοινωνίες και τον τρόπο οργάνωσής τους. Ήδη από το πρώτο άρθρο του Συντάγματός της η Δημοκρατία της Αρμενίας διακηρύττει την αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου, αλλά και τη δημοκρατική αρχή. Στο δεύτερο άρθρο ορίζεται ως πηγή κάθε εξουσίας ο λαός. Πρόκειται κι εδώ για ένα κατεξοχήν χαρακτηριστικό κάθε δυτικής δημοκρατίας και μία αποστασιοποίηση από την κλασσική πολιτειακή οργάνωση των γειτονικών της Αρμενίας κρατών. Στο ακριβώς επόμενο άρθρο, στην ενότητα δηλαδή που αφορά στην οργάνωση της πολιτείας, ανευρίσκεται η κατοχύρωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η επιλογή αυτή καταδεικνύει ότι ο συντακτικός νομοθέτης επιλέγει να χαρακτηρίσει εξ αρχής τόσο το Σύνταγμα όσο και το πολίτευμα ως ανθρωποκεντρικό. Την ίδια επιλογή έκανε και ο Έλληνας συντακτικός νομοθέτης του 1975, ο οποίος κατοχύρωσε την ανθρώπινη αξία ήδη στο άρθρο 2 του ελληνικού Συντάγματος. Μπορούμε, λοιπόν, με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι η διάταξη αυτή

του Συντάγματος της Αρμενίας φωτίζει και το υπόλοιπο κείμενο. Τέλος, στο άρθρο 4 η Αρμενία υιοθετεί το ιδεώδες του Αριστοτέλους και του Μοντεσκιέ σχετικά με την τριμερή διάκριση των λειτουργιών, καθώς επίσης και το αξίωμα της επιδιωκόμενης ισορροπίας μεταξύ τους. Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι το άρθρο σχετικά με την τριμερή διάκριση δεν βρίσκεται μεταξύ των μη αναθεωρήσιμων διατάξεων, όπως αυτές ορίζονται από το ίδιο το Σύνταγμα στο άρθρο 203. Εφόσον υπόκειται σε αναθεώρηση οποτεδήποτε, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι δεν πρόκειται για μία αρχή που έχει αφομοιωθεί πλήρως από την πολιτειακούς παράγοντες της Αρμενίας. Το πολίτευμα της Δημοκρατίας της Αρμενίας, όπως προαναφέραμε, είναι μία ιδιότυπη προεδρευομένη δημοκρατία.

3.1. Η νομοθετική εξουσία στην Αρμενία

Αναφορικά με τη νομοθετική εξουσία, η Αρμενία έχει υιοθετήσει τον μονοκαμεραλισμό. Το Κοινοβούλιο αποτελείται από τουλάχιστον 101 μέλη –ανώτατος αριθμός βουλευτών δεν ορίζεται– και η θητεία του διαρκεί πέντε έτη. Τα μέλη αυτά ασκούν συλλογικά τη νομοθετική λειτουργία και ελέγχουν τη δράση της διοίκησης μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου, ο οποίος στην ήπια μορφή του περιλαμβάνει ερωτήσεις, προφορικές και γραπτές, και επερωτήσεις, ενώ στην ακραία του μορφή περιλαμβάνει την πρόταση δυσπιστίας, όπως περιγράφεται στο άρθρο 115 του Συντάγματος.

3.2. Η εκτελεστική εξουσία στην Αρμενία

Ο Πρόεδρος χαρακτηρίζεται ως ο αρχηγός του Κράτους και από το 2015 και μετά δεν εκλέγεται απευθείας από τον λαό, αλλά έμμεσα από το Κοινοβούλιο. Δεν έχει λοιπόν παρά μόνο έμμεση λαϊκή νομιμοποίηση. Το στοιχείο αυτό συνηγορεί περισσότερο στον χαρακτηρισμό του πολιτεύματος της Αρμενίας ως προεδρευομένης δημοκρατίας, δεδομένου μάλιστα ότι ο Πρόεδρος οφείλει να είναι και κομματικά ουδέτερος κατά τις επιταγές του Συντάγματος. Ωστόσο, απολαμβάνει αυξημένων εξουσιών σε σχέση με τις δύο εναπομείνασες εξουσίες, νομοθετική και δικαστική. Η θητεία του είναι επταετής. Η εξαιρετικά μακρόχρονη αυτή θητεία μετριάζεται σε ένα βαθμό από το γεγονός ότι το ίδιο πρόσωπο μπορεί να εκλεγεί Πρόεδρος μόνο μία φορά. Η κανονιστική αρμοδιότητα του Προέδρου, η οποία διαγράφεται εκτεταμένη, ρυθμίζεται από το άρθρο 139 του Συντάγματος, κατά το οποίο ο Πρόεδρος έχει εξουσία έκδοσης διαταγμάτων και εκτελεστικών

διαταγών. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την απουσία άμεσης λαϊκής νομιμοποίησης, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στην Αρμενία απολαύει αυτόνομης κανονιστικής αρμοδιότητας, αφού κανένας λόγος δεν γίνεται ούτε για εξουσιοδότηση, ούτε για πρόταση Υπουργού ούτε για προσυπογραφή των πράξεών του προκειμένου να είναι εκτελεστές και τέλος, δεν τίθενται ούτε ειδικές συνθήκες από το ίδιο το Σύνταγμα που να δικαιολογούν τη δράση του. Παρά τις διευρυμένες εξουσίες του, ο Πρόεδρος της Αρμενίας απομακρύνεται από τη θέση του για τους ίδιους λόγους που απομακρύνεται κι ένας Πρόεδρος με ρυθμιστικό μόνο ρόλο, δηλαδή για προδοσία, ιδιαίτερα επαχθές έγκλημα ή πρόδηλη παραβίαση του Συντάγματος. Δεν προβλέπεται διαδικασία πρότασης δυσπιστίας εναντίον του κι εφόσον δεν αποτελεί και τμήμα του Κοινοβουλίου, δεν υφίσταται ούτε κοινοβουλευτικό έλεγχο. Επομένως, η αποφασιστική του αρμοδιότητα εκτός από εκτεταμένη εμφανίζεται και χωρίς την παραμικρή οριοθέτηση. Ωστόσο, το πολίτευμα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε προεδρικό ούτε ημι-προεδρικό, αφού δεν επιλέγει ο ίδιος ο Πρόεδρος ούτε τον Πρωθυπουργό, αλλά ούτε και τα μέλη της Κυβέρνησης. Ειδικότερα, αναφορικά με τον σχηματισμό της Κυβέρνησης, φαίνεται κατ’ αρχήν ότι ο Πρόεδρος δεσμεύεται από την απόφαση του Κοινοβουλίου, το οποίο επιλέγει τον Πρωθυπουργό και στη συνέχεια, δεσμεύεται από την πρόταση του Πρωθυπουργού αναφορικά με τα υπόλοιπα μέλη της Κυβέρνησης. Εντούτοις, μια πιο προσεκτική ανάγνωση αποκαλύπτει ένα ιδιότυπο δικαίωμα βέτο, αν και όχι αποφασιστικό, του Προέδρου αναφορικά με τον διορισμό των μελών της Κυβέρνησης, αφού, σύμφωνα με το άρθρο 150 του Συντάγματος, ο Πρόεδρος δύναται είτε να προχωρήσει απευθείας στον διορισμό των προτεινόμενων Υπουργών είτε να υποβάλει ένσταση στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο παρέχει και την τελική λύση. Η Κυβέρνηση από την άλλη μεριά ορίζεται από το ίδιο το Σύνταγμα ως ο σημαντικότερος πόλος της εκτελεστικής λειτουργίας και άρα, έστω τυπικά στον Πρόεδρο καταλείπεται ο λιγότερο σημαντικός λόγος. Η Κυβέρνηση σχεδιάζει τη γενική πολιτική της χώρας, εντός και εκτός συνόρων, και διαθέτει, μαζί με τη Βουλή, την νομοθετική πρωτοβουλία. Το πολίτευμα χαρακτηρίζεται ως κοινοβουλευτικό δεδομένου ότι, σύμφωνα με τη διαδικασία που περιγράφεται στο άρθρο 151 του Συντάγματος, η Κυβέρνηση υποχρεούται να υποβάλει το πρόγραμμά της στο Κοινοβούλιο και στη συνέχεια, να λάβει έγκριση, δηλαδή αυτό που αποκαλούμε ψήφο εμπιστοσύνης. Σε περίπτωση αποτυχίας, η Βουλή διαλύεται και προκηρύσσονται νέες εκλογές. Η Κυβέρνηση δύναται, αν το θελήσει, να επιδιώξει κατά τη διάρκεια της θητείας της εκ νέου την ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής, αλλά όχι σε περίοδο πολέμου ή κατάστασης ανάγκης. Φυσικά, όπως ο Πρόεδρος ως πόλος της εκτελεστικής

λειτουργίας, έτσι και η Κυβέρνηση μέσω των Υπουργών της διαθέτουν κανονιστική αρμοδιότητα, η οποία επίσης δεν οριοθετείται από το Σύνταγμα.

3.3. Η δικαστική εξουσία στην Αρμενία

Η δικαστική λειτουργία παρουσιάζει και αυτή στον τρόπο οργάνωσής της πολλές ομοιότητες με αυτή που ασκείται σε μία δυτική κοινωνία. Έτσι, απαγορεύεται στους δικαστές η συμμετοχή σε πολιτικά κόμματα. Ταυτόχρονα, διακηρύσσεται η λειτουργική και προσωπική ανεξαρτησία των δικαστών. Ωστόσο, η θητεία των δικαστών οποιασδήποτε βαθμίδας δεν είναι ισόβια, αλλά διαρκεί από έξι έως δώδεκα χρόνια και είναι μη ανανεώσιμη. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο του δικαστικού συστήματος της Αρμενίας είναι το γεγονός ότι υπάρχει Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο αποτελείται από εννέα μέλη εκλεγμένα από τα τρία πέμπτα του συνόλου των μελών του Κοινοβουλίου. Πρόσβαση στη δικαιοδοσία του δικαστηρίου έχουν, εκτός από τα συντεταγμένα όργανα, και κάθε πολίτης, ο οποίος έχει εξαντλήσει όλα τα προβλεπόμενα ένδικα μέσα. Η πρωτεύουσα αρμοδιότητά του, κατά το άρθρο 168, είναι φυσικά ο κατασταλτικός έλεγχος συνταγματικότητας όλων των κανόνων δικαίου που παράγονται τόσο από τη νομοθετική όσο και από την εκτελεστική εξουσία και ειδικότερα, των τυπικών νόμων, των προεδρικών διαταγμάτων και εντολών, των υπουργικών αποφάσεων και των αποφάσεων της Κυβέρνησης. Επιπλέον, ασκεί προληπτικό έλεγχο συνταγματικότητας σε προσχέδια αναθεώρησης του Συντάγματος, σε προσχέδια νόμων που υποβάλλονται σε δημοψήφισμα και σε διεθνείς συνθήκες πριν από την κύρωσή τους. Ενσαρκώνει, επίσης, τον ρόλο του διαιτητή μεταξύ συντεταγμένων οργάνων σε περίπτωση διαφωνίας τους. Παρά τη λεπτομερή ρύθμιση των αρμοδιοτήτων των συντεταγμένων εξουσιών και παρά την ισορροπία που ευαγγελίζεται το Σύνταγμα, αυτή τελικώς δεν επιτυγχάνεται. Αντιθέτως, υποσκάπτεται από αμφιλεγόμενες εκλογικές διαδικασίες, από ένα αδύναμο νομοθετικό σώμα και από ένα σε μεγάλο βαθμό ελεγχόμενο δικαστικό.

Κριτικές παρατηρήσεις από τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη

Παρά την πολιτική βούληση να εγκατασταθεί στη χώρα μία δημοκρατία δυτικού τύπου, εξακολουθούν να υφίστανται στοιχεία που δεν επιτρέπουν τον χαρακτηρισμό της Αρμενίας ως σύγχρονης Δημοκρατίας.

Τόσο οι βουλευτικές, όσο και παλαιότερα οι προεδρικές εκλογές διεξάγονταν με τρόπο αδιαφανή και το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν απότοκο νοθείας. Συγκεκριμένα, παρατηρητές του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) κατέγραψαν στις προεδρικές εκλογές του 1998 σοβαρές ανωμαλίες που δεν πληρούσαν τα διεθνή κριτήρια. Νόθευση της κάλπης, ασυμφωνίες στην καταμέτρηση των ψήφων, ένας μεγάλος αριθμός ατόμων χωρίς θεσμικό ρόλο εντός των εκλογικών κέντρων και άλλες μορφές απάτης παρείσφρησαν στην εκλογική διαδικασία και αλλοίωσαν το αποτέλεσμα. Σύμφωνα με τον ΟΑΣΕ, οι συνθήκες των βουλευτικών και των δημοτικών εκλογών που διεξήχθησαν αργότερα το ίδιο έτος παρουσιάστηκαν βελτιωμένες, αφού μπήκε ένα τέλος στη νόθευση της κάλπης με παραπάνω ψήφους και στον εκφοβισμό των εκλογέων από τοπικούς παράγοντες. Δεν αποφεύχθηκαν όμως μεμονωμένες ανωμαλίες στην εκλογική διαδικασία όπως ανακριβείς εκλογικές λίστες, , αδυναμία πολλών στρατιωτικών να ψηφίσουν στην εκλογική περιφέρεια που υπηρετούν, αλλά και παρουσία ατόμων χωρίς συγκεκριμένο ρόλο μέσα στα εκλογικά κέντρα κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας και της καταμέτρησης. Παράλληλα, παρά το γεγονός ότι η Κυβέρνηση εμφανίζεται ως ο πιο ισχυρός πόλος της εκτελεστικής εξουσίας, στην πράξη αυτός φαίνεται να είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος ελέγχει πλήρως τον Πρωθυπουργό και τους Υπουργούς. Επιπλέον, η Κυβέρνηση δεν λογοδοτεί μόνο στη Βουλή, όπως απαιτεί το γράμμα του Συντάγματος, αλλά πρωτίστως στον Πρόεδρο. Το δε Κοινοβούλιο εμφανίζεται ανίσχυρο μπροστά στο παντοδύναμο εκτελεστικό. Η δικαστική εξουσία από την άλλη ελέγχεται σχεδόν ολοκληρωτικά από τον Πρόεδρο, αν και η επιρροή του μειώθηκε έστω τυπικά μετά την Αναθεώρηση του 2015. Επιπλέον, από την ίδια στιγμή και μετά, το Συνταγματικό Δικαστήριο τουλάχιστον φαίνεται να απαγκιστρώνεται από τον αποκλειστικό έλεγχο του Προέδρου, εφόσον πλέον ακόμα και απλοί πολίτες δύνανται να εισαγάγουν υπόθεση αμφισβήτησης συνταγματικότητας ενώπιόν του, σε αντίθεση με την προτέρα κατάσταση όπου μόνο ο Πρόεδρος ή τα δύο τρίτα του συνόλου των βουλευτών ήταν σε θέση να λάβουν μία τέτοια πρωτοβουλία. Ταυτόχρονα, το δικαστικό σώμα μαστίζεται από τη διαφθορά σε όλα τα επίπεδα, κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι αδυνατεί να διασφαλίσει την προστασία των δικαιωμάτων που κατά τα άλλα κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα, όπως απέχει και από το να τιμωρήσει τις δημόσιες αρχές που προβαίνουν στην παραβίασή τους.

4. Τα ατομικά δικαιώματα στην Αρμενία

Το Σύνταγμα της Αρμενίας κατοχυρώνει πληθώρα ατομικών δικαιωμάτων στα πρότυπα των Συνταγμάτων των δυτικών Δημοκρατιών. Επιπλέον, η Αρμενία αποτελεί μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης από το 2001 και δεσμεύεται και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Έτσι, το κείμενο του Συντάγματος κατοχυρώνει, συχνά με απόλυτη διατύπωση, τόσο ατομικά (Α) όσο και κοινωνικά δικαιώματα (Β), χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι και η προστασία τους αποβαίνει εξίσου απόλυτη ή έστω επαρκής.

4.1. Ατομικά Δικαιώματα στην Αρμενία

Εκκινώντας από την προστασία της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας, καθώς επίσης και την απαγόρευση των βασανιστηρίων, το Σύνταγμα περιλαμβάνει τις σχετικές προστατευτικές διατάξεις στα άρθρα 24, 25 και 26 αντίστοιχα. Η πραγματικότητα όμως, όπως παρατηρείται και καταγράφεται από μη κυβερνητικές οργανώσεις στο πεδίο, διαφέρει σημαντικά. Ειδικότερα, τα σωματικά και πνευματικά βασανιστήρια κατά την κράτηση είναι κοινός τόπος. Ορισμένες μάλιστα φορές καταλήγουν και στον θάνατο των κρατουμένων. Οι ομολογίες εγκλημάτων επιτυγχάνονται συχνότατα με τα ανωτέρω μέσα, αλλά δεν ανατρέπονται ούτε όταν οι συνήγοροι των κατηγορουμένων καταγγέλλουν τον τρόπο με τον οποίο εξασφαλίσθηκαν. Ειδικά οι ομοφυλόφιλοι κρατούμενοι πέφτουν συστηματικά θύματα εξευτελιστικής συμπεριφοράς, αλλά κι εκβιασμού με χρηματικά κίνητρα εκ μέρους των αστυνομικών. Γενικότερα, οι συνθήκες κράτησης χαρακτηρίζονται ως απάνθρωπες κι εξευτελιστικές με εμφανείς κινδύνους για τη ζωή και την υγεία των κρατουμένων, οι δικαστές αγνοούν τις σχετικές καταγγελίες και η Κυβέρνηση ουδέποτε διεξήγαγε οποιαδήποτε έρευνα για αυτό το τόσο ευρέως γνωστό ζήτημα. Στο συναφές πεδίο της ποινικής καταστολής, το άρθρο 27 του Συντάγματος περί προσωπικής ελευθερίας προβλέπει αυστηρότατες προϋποθέσεις σύλληψης και κράτησης του ατόμου, οι οποίες παρίστανται θεωρητικά αρκετές ώστε να αποτρέπονται τόσο οι αυθαίρετες συλλήψεις όσο και οι μακροχρόνιες προφυλακίσεις χωρίς δίκη. Παρ’ όλα αυτά, στην πράξη οι ύποπτοι κάποιου εγκλήματος συλλαμβάνονται χωρίς ένταλμα με την αιτιολογία ότι πρόκειται για μάρτυρες. Οι καταγγελίες αυτής της πρακτικής δεν ερευνώνται. Αναφορικά με το συγγενές δικαίωμα σε δίκαιη δίκη, προστατεύεται στο άρθρο 63 του Συντάγματος, αλλά οι πολιτικές πιέσεις που δέχονται τα δικαστήρια, καθώς και η διάχυτη διαφθορά δεν επιτρέπει την εφαρμογή της διάταξης στην πράξη. Η δημοσιότητα των συνεδριάσεων είναι μία αρχή που γίνεται σεβαστή, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για το τεκμήριο αθωότητας (άρθρο 66 του Συντάγματος). Επιπλέον, σπάνιες είναι οι περιπτώσεις όπου οι αρχές παραβιάζουν την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή (άρθρο 31), το άσυλο της κατοικίας (άρθρο 32) και το απόρρητο

της επικοινωνίας (άρθρο 33) προκειμένου να συλλέξουν στοιχεία για μία έρευνα. Τέλος, το Σύνταγμα στο άρθρο 34 θεσπίζει προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, η οποία είναι επιτρεπτή μόνο με τη ρητή συναίνεση του ατόμου. Στο πεδίο των πνευματικών δικαιωμάτων, κατοχυρώνονται το δικαίωμα έκφρασης και η ελευθερία του τύπου στο άρθρο 42, καθώς επίσης και η καλλιτεχνική ελευθερία στο άρθρο 43 του Συντάγματος. Η ελευθερία της έκφρασης γίνεται σεβαστή από το Κράτος, αλλά οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι αυτολογοκρίνονται. Επιπλέον, οι πόροι των εφημερίδων είναι εξαιρετικά περιορισμένοι, κάτι που μετατρέπει εύκολα δημοσιογράφους και ιδιοκτήτες εφημερίδων σε θύματα πολιτικών και επιχειρηματικών πιέσεων. Η ακαδημαϊκή ελευθερία προστατεύεται από το άρθρο 38, αλλά στην πράξη μόνο μερικώς αφού τα προγράμματα σπουδών των κατά κανόνα ιδιωτικών Πανεπιστημίων υπόκεινται σε κρατική έγκριση. Το Σύνταγμα αναγνωρίζει και τη θρησκευτική ελευθερία μαζί με την ελευθερία της σκέψης και της συνείδησης (άρθρο 41), αλλά σε επίπεδο νόμου η Αρμένικη αποστολική εκκλησία εμφανίζεται ενισχυμένη, εφόσον για αυτήν μόνο επιτρέπεται ο προσηλυτισμός, λειτουργεί σύστημα αδειοδότησης και καταγραφής θρησκειών και τέλος, ειδικά στην εκκλησία των μαρτύρων του Ιεχωβά δεν επιτρέπεται η καταγραφή επειδή, σύμφωνα με τις αρχές, πρόκειται για εκκλησία που προκαλεί εντάσεις και επιδιώκει μόνιμα τον παράνομο προσηλυτισμό. Οι διακρίσεις με βάση τη θρησκεία και άλλα κριτήρια, όπως το φύλο, η εθνικότητα, η ιδιοκτησία και οι κοινωνικές καταβολές, απαγορεύονται κατά το άρθρο 29, και σε γενικές γραμμές δεν παρατηρούνται διακρίσεις με εξαίρεση τις διακρίσεις κατά κάποιων θρησκευτικών ομάδων. Αντιθέτως, προωθείται η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών ήδη από το στάδιο της ανηλικότητας, εφόσον αγόρια και κορίτσια έχουν ακριβώς την ίδια πρόσβαση στην εκπαίδευση. Ειδικά για τις εθνικές μειονότητες, η Αρμενία τις ενθαρρύνει να διατηρούν την πολιτιστική τους ταυτότητα και τη γλώσσα τους στο άρθρο 56 του Συντάγματος. Αναφορικά με τα δικαιώματα οικονομικής φύσης, το Σύνταγμα προβλέπει την προστασία της ιδιοκτησίας στο άρθρο 60, καθώς επίσης και την οικονομική ελευθερία στο άρθρο 59, απαγορεύοντας ωστόσο το μονοπώλιο. Κατοχυρώνεται επίσης η ελευθερία επιλογής επαγγέλματος στο άρθρο 57. Βέβαια, παρά το γεγονός ότι η Αρμενία ενθαρρύνει ακόμα και μέσω του Συντάγματος την οικονομική πρωτοβουλία και την επιχειρηματική δραστηριοποίηση, η ανεργία βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα και οι μισθοί παραμένουν χαμηλοί. Στο πεδίο των συλλογικών δικαιωμάτων, το Σύνταγμα κατοχυρώνει το δικαίωμα του συνέρχεσθαι στο άρθρο 44, αφήνοντας στον νομοθέτη το περιθώριο να το περιορίσει για τα σώματα ασφαλείας, το δικαστικό σώμα και τις ένοπλες δυνάμεις, και το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι στο άρθρο 45, στο οποίο περιλαμβάνεται και η συνδικαλιστική ελευθερία. Ωστόσο, το εργατικό κίνημα χαρακτηρίζεται εξαιρετικά αδύναμο, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις

είναι ανύπαρκτες και οι απεργιακές κινητοποιήσεις, αν και προβλέπονται συνταγματικά (άρθρο 58), αποβαίνουν σπάνιες κυρίως επειδή το εργατικό δυναμικό δεν διαθέτει την αντοχή, οικονομικά μιλώντας, να επιμείνει σε απεργία. Πάντως, το Κράτος σέβεται και στην πράξη έστω και τις ελάχιστες αυτές απεργιακές κινητοποιήσεις. Φυσικά, η Δημοκρατία της Αρμενίας απαγορεύει τη δουλεία στο άρθρο 57 παρ. 5 του Συντάγματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι, στα πρότυπα κάθε δυτικής Δημοκρατίας, στο συνταγματικό κείμενο περιλαμβάνεται και η αρχή της αναλογικότητας, η οποία κατά το άρθρο 78 οφείλει να διέπει κάθε περιορισμό δικαιώματος. Ο περιορισμός δε αυτός δύναται να επιβληθεί μόνο για την επιδίωξη σκοπού που προβλέπεται από το ίδιο το Σύνταγμα.

4.2. Κοινωνικά δικαιώματα και δικαιώματα τρίτης γενιάς στην Αρμενία

Παρά το γεγονός ότι το Σύνταγμα της Αρμενίας περιλαμβάνει ειδικό κεφάλαιο με κοινωνικά δικαιώματα, ήδη από τα πρώτα άρθρα κατοχυρώνονται ανάμεσα στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, για τα οποία δεν χρησιμοποιείται αυτή η ορολογία, αλλά άλλοι όροι που παραπέμπουν σε αυτή την έννοια, όπως «υπό την προστασία του Κράτους», «το Κράτος θα προωθεί» κ.λπ. Έτσι, το άρθρο 16 προαναγγέλλει την προώθηση της οικογένειας, η οποία αναλύεται στην ειδική προστασία της μητρότητας και της παιδικής ηλικίας. Τα ανωτέρω εξειδικεύονται περισσότερο σε επόμενα άρθρα σχετικά με την ελευθερία να συνάψει κανείς γάμο (άρθρο 35), τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των γονέων (άρθρο 36), αλλά και τα δικαιώματα των παιδιών (άρθρο 37). Ειδικά για τον γάμο, και σε πλήρη αντίθεση με τα γειτονικά της Κράτη, η Αρμενία, διασφαλίζει αρχικά σε συνταγματικό επίπεδο, και στη συνέχεια σε επίπεδο εξειδικευμένης νομοθέτησης, την ισότητα εντός του γάμου, αλλά και κατά τη λύση του, τόσο σε επίπεδο περιουσιακών δικαιωμάτων, όσο και σε επίπεδο άσκησης της επιμέλειας των τέκνων. Στο κατ’ εξοχήν κεφάλαιο των κοινωνικών δικαιωμάτων, το οποίο τιτλοφορείται «Νομοθετικές εγγυήσεις και κύριοι στόχοι της κρατικής πολιτικής στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική σφαίρα» ανευρίσκονται προβλέψεις για τις συνθήκες εργασίας (άρθρο 82), την κοινωνική ασφάλιση (άρθρο 83), την αξιοπρεπή διαβίωση και τον κατώτατο μισθό (άρθρο 84) και την υγειονομική περίθαλψη (άρθρο85). Το μακροσκελές άρθρο 86, συντεταγμένο σαν ένα πραγματικό ευχολόγιο, αναφέρει ως στόχους του Κράτους όλα όσα συνθέτουν ένα ιδεατό Κράτος με δημοκρατικά ιδεώδη, το οποίο είναι στραμμένο προς την ευημερία των πολιτών του. Συναντάμε, λοιπόν, εδώ τα εξής: βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και προώθηση της επιχειρηματικότητας, προώθηση της απασχόλησης του πληθυσμού και βελτίωση των συνθηκών

εργασίας, ενίσχυση της κατασκευής κατοικιών, προώθηση της πραγματικής ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών, προώθηση της γέννησης και της απόκτησης πολλών παιδιών, δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την πλήρη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της ατομικότητας στα παιδιά, εφαρμογή προγραμμάτων για την υγειονομική περίθαλψη και βελτίωση του πληθυσμού, δημιουργώντας συνθήκες για αποτελεσματικές και προσιτές ιατρικές υπηρεσίες, εφαρμογή προγραμμάτων για την πρόληψη, τη θεραπεία, την αποκατάσταση ατόμων με αναπηρία, την προώθηση της συμμετοχής ατόμων με αναπηρία στη δημόσια ζωή, την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών και την εποπτεία της ποιότητας των αγαθών, των υπηρεσιών και των έργων, τη διασφάλιση της αναλογικής εδαφικής ανάπτυξης, τη διασφάλιση της ανάπτυξης της κουλτούρας της εκγύμνασης και του αθλητισμού, την προώθηση της συμμετοχής των νέων στην πολιτική, οικονομική και πολιτιστική ζωή, την εξασφάλιση δωρεάν ανάπτυξης ανώτερης και άλλης επαγγελματικής εκπαίδευσης, τη διασφάλιση της ανάπτυξης θεμελιωδών και εφαρμοσμένων επιστημών, τη συμβολή στην ελεύθερη πρόσβαση όλων σε εθνικές και καθολικές αξίες, την προώθηση της φιλανθρωπίας για την ίδρυση, χρηματοδότηση πολιτιστικών, εκπαιδευτικών, επιστημονικών, υγειονομικής περίθαλψης, αθλητικών, κοινωνικών και άλλων ιδρυμάτων, καθώς και για τη διασφάλιση της οικονομικής ανεξαρτησίας τους. Μετά την εξαγγελία όλων αυτών των στόχων, το Σύνταγμα ενσταλάζει στο κεφάλαιο την απαραίτητη δόση ρεαλισμού διευκρινίζοντας ότι όλα όσα αναφέρονται ως στόχοι είναι ακριβώς αυτό. Τα κρατικά όργανα δεσμεύονται να επιδιώξουν, όχι να εξασφαλίσουν. Δεν θα μπορούσαν άλλωστε να θεσπίζουν πραγματικές υποχρεώσεις του Κράτους, αλλά αντιθέτως η εκπλήρωσή τους εξαρτάται από τις ικανότητες και τις δυνατότητες κάθε δημόσιας αρχής που είναι επιφορτισμένη με την επιδίωξή τους. Παρά το γεγονός ότι η Δημοκρατία της Αρμενίας εμφανίζεται πράγματι στραμμένη προς την πρόοδο και την ανάπτυξη του κοινωνικού συνόλου, αλλά και προς την ευημερία του κάθε πολίτη της ξεχωριστά, οι εξαιρετικά περιορισμένοι πόροι της δεν επιτρέπουν την πραγματική επιδίωξη, κι ακόμα λιγότερο την επίτευξη, των εξαγγελλόμενων στόχων. Ωστόσο, σε επίπεδο νομοθεσίας γίνεται προσπάθεια εγκαθίδρυσης ευνοϊκών συνθηκών τόσο για τις εγχώριες επιχειρήσεις, όσο για τους εργαζομένους τους. Τέλος, διενεργείται σημαντική προσπάθεια προστασίας του περιβάλλοντος με συγκεκριμένα προγράμματα επιμόρφωσης σχετικά με την φιλική προς το περιβάλλον ανάπτυξη, τη διαφύλαξη των υδάτινων πόρων και τη διαχείριση των πηγών ενέργειας, η οποία όμως υποσκελίζεται και αυτή από την έλλειψη πόρων, η οποία εμποδίζει ακόμα και την πληροφόρηση, πόσω μάλλον την υλοποίηση των σχετικών πολιτικών.

Συμπερασματικά, η Δημοκρατία της Αρμενίας είναι ένα κράτος φιλελεύθερο τόσο από άποψη οικονομική όσο και από άποψη κατοχύρωσης δικαιωμάτων. Στον χαρακτηρισμό αυτόν συνηγορεί το κείμενο του Συντάγματος, όπως διαμορφώθηκε μετά την Αναθεώρηση του 2015. Εντούτοις, η βούληση αυτή του συντακτικού νομοθέτη δεν επιβεβαιώνεται πάντοτε από τη δράση των κρατικών αρχών ή από την αποτελεσματικότητα της πολιτικής τους. Έτσι, παρά το γεγονός ότι η Αρμενία πρεσβεύει τόσο σε συνταγματικό όσο και σε νομοθετικό επίπεδο την ελεύθερη οικονομία προσφέροντας κίνητρα για επιχειρηματική δράση, η οικονομία της παραμένει προβληματική και τα ποσοστά ανεργίας υψηλά. Τα ανωτέρω έχουν επίπτωση στην ικανοποίηση των κοινωνικών δικαιωμάτων που εξαγγέλλονται, αλλά και στην άσκηση κάποιων από τα, κατά τα άλλα αναγνωρισμένα, δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην απεργία. Τέλος, η μυστική και καθολική ψηφοφορία που εξαγγέλλεται στο Σύνταγμα τότε μόνο θα οχυρώσει τη δημοκρατική φυσιογνωμία του Κράτους της Αρμενίας όταν θα εξαλειφθούν πλήρως τα φαινόμενα νοθείας στις εκλογές, τα οποία έχουν μεν περιορισθεί, αλλά δεν έχουν εξαλειφθεί. Κατά τα άλλα, ο κοινοβουλευτικός χαρακτήρας του πολιτεύματος, η πρόβλεψη δημοψηφίσματος και η δυνατότητα κάθε πολίτη να αμφισβητήσει τη συνταγματικότητα ενός κανόνα δικαίου απευθείας ενώπιον του Συνταγματικού Δικαστηρίου ενισχύουν τη βούληση και την προσπάθεια εγκαθίδρυσης μίας σύγχρονης δημοκρατίας.

Επιλεγμένη βιβλιογραφία για το Σύνταγμα της Αρμενίας

Arshag Mahdesian, «Armenia, her culture and aspirations», Journal of Race Development 7, τ. 4, 1917, σ. 448-466

«Armenia». Annual Human Rights Reports Submitted to Congress by the U.S. Department of State, 24, 1999, σ. 1351-1366, σ. 1351

Grigor Bekmezyan and Gholam Reza Shirazi, «Iran and Armenia: Rights and obligations of spouses in Iran’s law compared with Armenia’s», The International Survey of Family Law, 2014, σ. 181-200

«Armenia», Eastern and Central European Law on Environmental Law 23, τ. 1, 2017, σ. 17-20

Ioan Drumescu, «Implementation Report: Armenia», Eastern and Central European Law on Environmental Law 10, τ. 1-2, 2006, σ. 383-400

Σελ. 13

Σύνταγμα Αυστραλίας

Χαράλαμπος Σταμέλος

1. Εισαγωγικά

Η Αυστραλία γεωγραφικά ανήκει στην ήπειρο της Ωκεανίας. Ανεξαρτητοποιήθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1901 και είναι ομοσπονδιακό κράτος. Έκτοτε ισχύει το Σύνταγμα του 1901 (από την 1η Ιανουαρίου 1901, αφ’ ότου ψηφίστηκε στις 9 Ιουλίου 1900), όπως αναθεωρήθηκε.

Το πολίτευμα της Αυστραλίας είναι Βασιλευομένη Δημοκρατία.

Επικεφαλής του κράτους της Αυστραλίας είναι η Βασίλισσα της Αγγλίας, ήδη από το 1952 η Βασίλισσα Ελισσάβετ η Β’ ως «Βασίλισσα της Αυστραλίας».

Ο Γενικός Κυβερνήτης εκπροσωπεί το βρετανικό Στέμμα και διορίζεται είτε από την Κυβέρνηση είτε από το ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο της Αυστραλίας.

Εξ άλλου, οι σχέσεις μεταξύ Αυστραλίας και ΕΕ καθώς και Αυστραλίας και Ελλάδας και Κύπρου είναι ιδιαιτέρως φιλικές. Η Μελβούρνη και το Σίδνεϋ είναι δύο πόλεις με πολλούς Έλληνες πρώτης, δεύτερης ή και τρίτης γενιάς. Η ελεύθερη οικονομία και το κοινωνικό κράτος συνδυάζονται αρμονικά στην χώρα αυτή.

Το ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο της Αυστραλίας αποτελείται από την Γερουσία και την Βουλή των Αντιπροσώπων κατά τα αγγλοσαξονικά πρότυπα της Άνω και Κάτω Βουλής (Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής). Η θητεία των Βουλευτών είναι τριετής, οπότε μετά το πέρας αυτής, διεξάγονται εκλογές με άμεση, καθολική και μυστική.

Παράλληλα, οι εκλογές για την ανάδειξη νέων Γερουσιαστών διεξάγονται κάθε τρία χρόνια, διότι το ½ της Γερουσίας ανανεώνεται κάθε τρία χρόνια, ενώ η συνολική θητεία των Γερουσιαστών είναι εξαετής. Δώδεκα Γερουσιαστές εκλέγονται σε κάθε μία από τις έξι πολιτείες της Αυστραλίας, ενώ η Βόρεια Αυστραλία και η πρωτεύουσα Καμπέρα εκπροσωπούνται από δύο Γερουσιαστές έκαστη.

Το 1999 οι Αυστραλοί διεξήγαγαν δημοψήφισμα (referendum) για το εάν επιθυμούν αβασίλευτη δημοκρατία. Η πλειοψηφία των Αυστραλών συνέχισαν να εμπιστεύονται τον βασιλικό θεσμό και κύρωσαν με τον τρόπο αυτό την θεσμική ηγεμονία του βρετανικού θρόνου στην χώρα αυτή.

Επικεφαλής της Κυβέρνησης της Αυστραλίας είναι ο Πρωθυπουργός, ο οποίος επιλέγει τους Υπουργούς της Κυβέρνησης. Οι περισσότεροι Υπουργοί προέρχονται από την Βουλή των Αντιπροσώπων.

Το Ανώτατο Δικαστήριο της Αυστραλίας (‘High Court of Australia’) έχει γενική ομοσπονδιακή δικαιοδοσία κατά τα πρότυπα άλλων αγγλοσαξονικών εννόμων τάξεων (Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής).

Οι έξι πολιτείες της Αυστραλίας είναι οι ακόλουθες:

1. η Νέα Νότια Ουαλία (μεγαλύτερη πόλη το Σίδνεϋ, πληθυσμός τριάμιση εκατομμύρια),

2. η Βικτόρια (μεγαλύτερη πόλη η Μελβούρνη, πληθυσμός τρία εκατομμύρια),

3. η Δυτική Αυστραλία (μεγαλύτερη πόλη το Περθ, πληθυσμός δύο εκατομμύρια),

4. η Νότια Αυστραλία (μεγαλύτερη πόλη η Αδελαΐδα, πληθυσμός δύο εκατομμύρια),

5. το Κουίνσλαντ (μεγαλύτερη πόλη το Μπρίσμπεϊν, πληθυσμός ένα εκατομμύριο),

6. η Τασμανία (νησιωτική περιοχή).

Οι δύο μείζονες Επικράτειες της Αυστραλίας, με περιορισμένη αυτονομία σε σχέση με τις πολιτείες και την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, είναι:

1. η Επικράτεια της Αυστραλιανής Πρωτεύουσας (μεγαλύτερη πόλη η Καμπέρα, ομοσπονδιακή πρωτεύουσα της Αυστραλίας, με πληθυσμό μισό εκατομμύριο) και

2. η Βόρεια Επικράτεια (μεγαλύτερη πόλη εκεί το Ντάργουϊν, με πληθυσμό διακόσιες χιλιάδες).

Η Επικράτεια Τζέρβις Μπέι υπάγεται απ’ ευθείας στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Εξ άλλου, στην Αυστραλία ανήκουν και ορισμένες υπερπόντιες κτήσεις στον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό:

1. τα Νησιά Άρμορ και Καρτιέρ,

2. η Νήσος Νόρφολκ,

3. η Νήσος των Χριστουγέννων,

4. τα Νησιά Κόκος,

5. τα Νησιά της Θάλασσας των Κοραλλίων,

6. οι Νήσοι Χερντ και Μακντόναλντ.

Στις πολιτείες της Αυστραλίας υπάρχουν Κυβερνήτες και λειτουργούν Κοινοβούλια (Άνω και Κάτω Βουλή) πλην της πολιτείας Κουίνσλαντ, όπου το 1922 κατηργήθη η Άνω Βουλή, καθώς και πολιτειακά δικαστήρια.

Κάθε πολιτεία διαθέτει δικό της Σύνταγμα.

Η Αυστραλία με βαθμό 9,09 κατατάσσεται όγδοη στον κόσμο σε δημοκρατικότητα, δηλαδή θεωρείται μία από τις πλήρεις δημοκρατίες μαζί με χώρες της Βόρειας Ευρώπης (Νορβηγία, Σουηδία, Δανία) παρά το γεγονός ότι τα ατομικά δικαιώματα δεν προστατεύονται από το ομοσπονδιακό Σύνταγμα της Αυστραλίας στην ίδια έκταση με τα ατομικά δικαιώματα άλλων κρατών. Ανήκει στην πρώτη κατηγορία των δημοκρατικών κρατών στον σχετικό πίνακα (βλ. πιο κάτω τον Πίνακα 4). Παράλληλα είναι μία από τις πιο σημαντικές οικονομίες του κόσμου, αλλά και διασφαλίζει υψηλό εισόδημα στους πολίτες της (υψηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ διεθνώς) με σημαντικές κοινωνικές παροχές και επιδόματα πρόνοιας.

Αντίστοιχα ισχύουν στην Νέα Ζηλανδία, όπου όμως το Σύνταγμα είναι άτυπο (όπως στο Ισραήλ και στο Ηνωμένο Βασίλειο).

2. Διεθνείς συνθήκες και διεθνείς σχέσεις της Αυστραλίας με την ΕΕ, την Κύπρο και την Ελλάδα

Οι σχέσεις της Αυστραλίας με την ΕΕ είναι άριστες. Παρομοίως και οι σχέσεις της Αυστραλίας με την Κύπρο είναι άριστες έχοντας κοινή αναφορά στην Βρετανική Κοινοπολιτεία.

Στις 18 Ιουνίου του 2018 εκκίνησαν εκ νέου συνομιλίες και διαπραγματεύσεις μεταξύ ΕΕ και Αυστραλίας για την καθιέρωση μίας Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών. Σύμφωνα με το ακόλουθο δελτίο τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «η ΕΕ και η Αυστραλία ξεκινούν συνομιλίες για μία ευρεία εμπορική συμφωνία».

«Σήμερα, στην πρωτεύουσα της Αυστραλίας Καμπέρα, η Επίτροπος αρμόδια για θέματα εμπορίου, κ. Σεσίλια Μάλμστρομ, από κοινού με τον Πρωθυπουργό κ. Μάλκολμ Τέρνμπουλ και τον Υπουργό Εμπορίου της Αυστραλίας, κ. Στίβεν Τσιόμπο, ξεκίνησαν επίσημες διαπραγματεύσεις για μια εκτενή και φιλόδοξη εμπορική συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της Αυστραλίας.

Οι διαπραγματεύσεις αποσκοπούν στην άρση των εμποδίων στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, στην δημιουργία ευκαιριών για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και στην θέσπιση φιλόδοξων στόχων, σύμφωνα με άλλες εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, συμβάλλοντας έτσι στη διαμόρφωση του παγκόσμιου εμπορίου.

Η έναρξη των συζητήσεων με την Αυστραλία αποτελεί μέρος της ατζέντας της ΕΕ για ανοικτό και δίκαιο εμπόριο. Πριν από τις συζητήσεις αυτές έχει προηγηθεί η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων με την Ιαπωνία και το Μεξικό την προηγούμενη άνοιξη, καθώς και η έναρξη ισχύος της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ-Καναδά τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους. Η μελλοντική συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Αυστραλίας θα εδραιώσει περαιτέρω την παρουσία της ΕΕ στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού.

Η Επίτροπος Εμπορίου κ. Σεσίλια Μάλμστρομ δήλωσε: «Αναμένω με ιδιαίτερο ενδιαφέρον να προστεθεί η Αυστραλία στον όλο και διευρυνόμενο κύκλο των ομόφρονων εταίρων μας. Σε δύσκολους καιρούς, είναι ενθαρρυντικό που βλέπουμε ότι η Αυστραλία συμμερίζεται την δέσμευσή μας σε μια θετική εμπορική ατζέντα, και την αντίληψη ότι οι καλές εμπορικές συμφωνίες

αποφέρουν οφέλη και για τις δύο πλευρές. Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων θα είναι μια συμφωνία που θα παρέχει σαφή οφέλη, τόσο για την ΕΕ όσο και για την Αυστραλία. Θα τονώσει τις οικονομικές ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, μεγάλες και μικρές και θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας.»

Μετά την σημερινή ανακοίνωση, ο πρώτος επίσημος γύρος των συνομιλιών μεταξύ των διαπραγματευτικών ομάδων των δύο πλευρών θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες από τις 2 έως τις 6 Ιουλίου.

Η Αυστραλία είναι μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες αναπτυγμένες οικονομίες στον κόσμο. Πρόσφατα διαπραγματεύτηκε με 10 άλλες χώρες της περιφέρειας του Ειρηνικού την συνολική και προοδευτική Συμφωνία για την εταιρική σχέση του Ειρηνικού (CPTPP). Η μελλοντική συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Αυστραλίας θα επιτρέψει στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις με τις επιχειρήσεις αυτών των χωρών, με τις οποίες η Αυστραλία έχει συνάψει ήδη εμπορικές συμφωνίες.

Η ΕΕ αποτελεί ήδη τον δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Αυστραλίας. Οι διμερείς συναλλαγές εμπορευμάτων μεταξύ της ΕΕ και της Αυστραλίας αυξάνονται σταθερά τα τελευταία χρόνια, και έφτασαν στα περίπου 48 δισεκατομμύρια Eυρώ το προηγούμενο έτος. Οι τομείς που αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της ΕΕ προς την Αυστραλία είναι ο εξοπλισμός μεταφορών, τα μηχανήματα και οι συσκευές, τα χημικά προϊόντα, τα τρόφιμα και οι υπηρεσίες. Το διμερές εμπόριο στον τομέα των υπηρεσιών ανέρχεται σε περίπου 28 δισεκατομμύρια Eυρώ. Με τηn συμφωνία, το εμπόριο αγαθών μεταξύ των δύο εταίρων θα μπορέσει να αυξηθεί κατά περισσότερο από το ένα τρίτο.

Κατά την επίσκεψή της στην Αυστραλία, η Eπίτροπος συναντήθηκε επίσης με τον Γενικό Κυβερνήτη της Αυστραλίας κ. Πίτερ Κόσγκροβ, την Υπουργό των Εξωτερικών, κ. Τζούλι Μπίσοπ, τον Υπουργό Γεωργίας, κ. Ντέιβιντ Λίτλπράουντ, καθώς και με μέλη της αντιπολίτευσης. Σήμερα συμμετέχει επίσης στηn Διάλεξη Σούμαν 2018, στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, υπό τον τίτλο «ΕΕ-Αυστραλία: Μια παγκόσμια συμμαχία για το εμπόριο».

Η Επίτροπος κ. Μάλμστρομ συμμετέχει σε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με αυστραλιανές επιχειρήσεις και έχει επίσης συναντήσεις με ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Αυστραλία. Από κοινού με τον πρέσβη της ΕΕ κ. Μίχαελ Πουλχ, η Επίτροπος θα έχει επίσης την ευκαιρία να συναντηθεί με μέλη της αυστραλιανής κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων εκπροσώπων οργανώσεων για το κλίμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα, εργατικών ενώσεων και ακαδημαϊκών.

Την Τρίτη, στο Σίδνεϋ, θα επισκεφθεί την έδρα της Cicada Innovations, ένα εκκολαπτήριο επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας, όπου θα συναντήσει νεοσύστατες επιχειρήσεις που

δραστηριοποιούνται σε τομείς, όπως η ρομποτική, η τεχνολογία Wi-Fi επόμενης γενιάς και ο ιατρικός εξοπλισμός.

Μετά την επίσκεψή της στην Αυστραλία, την Πέμπτη της τρέχουσας εβδομάδας (21 Ιουνίου), η επίτροπος κ. Μάλμστρομ θα μεταβεί στο Γουέλινγκτον, όπου θα εγκαινιάσει τις εμπορικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της ΕΕ και της Νέας Ζηλανδίας.

Στις 22 Μαΐου το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέδωσε την απόφαση εξουσιοδότησης για την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη εμπορικής συμφωνίας μεταξύ της ΕΕ και της Αυστραλίας.

Μέχρι σήμερα η ΕΕ και η Αυστραλία διεξάγουν τις εμπορικές και οικονομικές τους σχέσεις δυνάμει του πλαισίου εταιρικής σχέσης ΕΕ-Αυστραλίας του 2008.»

Εξ άλλου, ιδιαίτερα σημαντική ήταν και η Συμφωνία του 1982 μεταξύ της Αυστραλίας και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας για το ευαίσθητο θέμα της μεταφοράς πυρηνικού υλικού από την Αυστραλία προς την ΕΚΑΕ. Η Συμφωνία έχει επί λέξει ως ακολούθως.

«ΣΥΜΦΩΝΙΑ μεταξύ της Κυβερνήσεως της Αυστραλίας και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενεργείας σχετικά με τη μεταφορά πυρηνικού υλικού από την Αυστραλία προς την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενεργείας - (82/672/Ευρατόμ)

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ,

ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΕΣ να εγγυηθούν ότι η διεθνής ανάπτυξη και χρήση της πυρηνικής ενεργείας για ειρηνικούς σκοπούς θα πραγματοποιηθεί μέσω διακανονισμών που θα εξυπηρετούν το στόχο της μη εξαπλώσεως των πυρηνικών όπλων

ΕΧΟΝΤΑΣ ΥΠ’ ΟΨΗ ότι η Αυστραλία και τα ακόλουθα κράτη μέλη της Κοινότητας, το Βέλγιο, η Δανία, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, το Λουξεμβούργο, το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Βορείου Ιρλανδίας, αποτελούν συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης περί μη εξαπλώσεως των πυρηνικών όπλων που συνήφθη στο Λονδίνο, στη Μόσχα και στην Ουάσιγκτον την 1η Ιουλίου 1968 (καλούμενης εφεξής «η Συνθήκη»)

ΕΧΟΝΤΑΣ ΥΠ’ ΟΨΗ επίσης ότι τα κράτη μέλη της Κοινότητας έχουν συνάψει διμερείς συμφωνίες πυρηνικής συνεργασίας με την Αυστραλία και ότι οι διατάξεις της παρούσας συμφωνίας, όταν θα αρχίσουν να ισχύουν, θα πρέπει να θεωρηθούν ως συμπληρωματικές προς τις διατάξεις οποιασδήποτε εν ισχύι διμερούς συμφωνίας αυτού του τύπου και, κατά περίπτωση, θα πρέπει να αναπληρώσουν τις διατάξεις των συμφωνιών αυτών

ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ότι η Αυστραλία, ως μη πυρηνική δύναμη, έχει αναλάβει με τη Συνθήκη να μην κατασκευάσει ή αποκτήσει κατ’άλλον τρόπο πυρηνικά όπλα ή άλλες εκρηκτικές πυρηνικές συσκευές, και ότι έχει συνάψει συμφωνία με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενεργείας (καλούμενο εφεξής «ο Οργανισμός») για την εφαρμογή του εκλέγχου διασφαλίσεων δυνάμει της Συνθήκης

ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ότι η Κοινότητα, δυνάμει του άρθρου 2 υπό ε της συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενεργείας, οφείλει να εγγυάται διά των καταλλήλων ελέγχων ότι τα πυρηνικά υλικά δεν χρησιμοποιούνται για σκοπούς διαφορετικούς από εκείνους για τους οποίους προορίζονται, και προς τούτο θα εφαρμόζεται ο έλεγχος διασφαλίσεων σύμφωνα με το κεφάλαιο VII της συνθήκης Ευρατόμ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ, εξάλλου, ότι η Κοινότητα και τα κράτη μέλη της Κοινότητας έχουν συνάψει συμφωνίες με τον Οργανισμό για την εφαρμογή του ελέγχου διασφαλίσεων εντός της Κοινότητας

ΕΠΙΘΥΜΩΝΤΑΣ να δημιουργήσουν συνθήκες οι οποίες ανταποκρίνονται στην απόφασή τους να μεριμνήσουν για την προαγωγή του στόχου της μη εξαπλώσεως των πυρηνικών όπλων, και εντός των οποίων το πυρηνικό υλικό θα είναι δυνατόν να μεταφέρεται από την Αυστραλία στην Κοινότητα για ειρηνικούς σκοπούς,

ΣΥΝΕΦΩΝΗΣΑΝ ΤΑ ΕΞΗΣ:

Άρθρο I. Για τους σκοπούς της παρούσας συμφωνίας:

α) ως «αρμόδια αρχή» νοείται, στην περίπτωση της Αυστραλίας, το Australian Safeguards Office, και στην περίπτωση της Κοινότητας η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ή οποιαδήποτε άλλη αρχή, η οποία μπορεί να γνωστοποιηθεί, σε ενδεχόμενη περίπτωση, από το ενδιαφερόμενο μέρος προς το άλλο μέρος

β) ως «στρατιωτικοί σκοποί» νοούνται οι άμεσες στρατιωτικές εφαρμογές της πυρηνικής ενεργείας, όπως πυρηνικά όπλα, πυρηνική προώθηση για στρατιωτικούς σκοπούς, κινητήρες στρατιωτικών πυρηνικών πυραύλων ή στρατιωτικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες, αλλά όχι οι έμμεσες χρήσεις, όπως η ηλεκτροδότηση στρατιωτικής μονάδας από ένα μη στρατιωτικό δίκτυο ενεργείας ή η παραγωγή ραδιοϊσοτόπων για διαγνωστικούς σκοπούς σε στρατιωτικά νοσοκομεία

γ) ως «πυρηνικό υλικό» νοείται κάθε «αρχικό υλικό» ή «ειδικό σχάσιμο υλικό», όπως αυτοί οι όροι καθορίζονται στο άρθρο ΧΧ του καταστατικού του Οργανισμού. Κάθε απόφαση του Συμβουλίου των Διοικητών του Οργανισμού κατά το άρθρο ΧΧ του καταστατικού του Οργανισμού, η οποία τροποποιεί τον κατάλογο των υλικών που θεωρούνται ως «αρχικό υλικό» ή «ειδικά σχάσιμα υλικά», παράγει αποτελέσματα, δυνάμει της παρούσας συμφωνίας, μόνον όταν και τα δύο μέρη γνωστοποιούν αμοιβαίως δι’εγγράφου ότι συμφωνούν με την τροποποίηση αυτή

δ) ως «μέρη» νοούνται η Αυστραλία και η Κοινότητα

ε) ως «Κοινότητα» νοούνται συγχρόνως:

i) το νομικό πρόσωπο που δημιουργήθηκε από τη συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενεργείας (Ευρατόμ), μέρους της παρούσας συμφωνίας,

ii) τα εδάφη στα οποία εφαρμόζεται η συνθήκη Ευρατόμ

στ) «εντός της Κοινότητας» σημαίνει εντός των εδαφών στα οποία εφαρμόζεται η συνθήκη Ευρατόμ

ζ) «εκτός της Κοινότητας» έχει την αντίθετη έννοια

η) «ειρηνικοί σκοποί» νοούνται όλες οι χρήσεις εκτός από τις χρήσεις για στρατιωτικούς σκοπούς.

Άρθρο II. 1. Η παρούσα συμφωνία εφαρμόζεται:

α) επί του πυρηνικού υλικού που μεταφέρεται από την Αυστραλία στην Κοινότητα για ειρηνικούς σκοπούς, είτε κατευθείαν είτε μέσω τρίτης χώρας, υπό τον όρο ότι η Αυστραλία ειδοποίησε εγγράφως την Κοινότητα πριν ή κατά τη μεταφορά του πυρηνικού αυτού υλικού. Παρά την ανωτέρω αναφερόμενη προϋπόθεση κοινοποιήσεως, όλες οι διατάξεις του παρόντος άρθρου εφαρμόζονται επί του πυρηνικού υλικού που μεταφέρθηκε μεταξύ της Αυστραλίας και των κρατών μελών της Κοινότητας κατ’εφαρμογή των διμερών συμφωνιών και η μεταφορά του οποίου κοινοποιείται στην Κοινότητα κατά το χρόνο εφαρμογής της παρούσας συμφωνίας

β) επί κάθε μορφής πυρηνικού υλικού παρασκευασμένου διά χημικών ή φυσικών κατεργασιών ή διά ισοτοπικού διαχωρισμού, εφόσον η ποσότητα του παρασκευαζομένου υλικού θεωρείται ότι εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας συμφωνίας, μόνο στην αναλογία κατά την οποία η ποσότητα πυρηνικού υλικού που χρησίμευε κατά την παρασκευή της και υπόκειται στην παρούσα συμφωνία αντιστοιχεί στη συνολική ποσότητα πυρηνικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε

γ) εφ’όλων των γενεών πυρηνικού υλικού παραγομένων δι’ακτινοβολήσεως με νετρόνια, εφόσον η ποσότητα του παραγομένου κατά τον τρόπο αυτόν πυρηνικού υλικού θεωρείται ότι εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας συμφωνίας, μόνο κατά την αυτή αναλογία με την ποσότητα πυρηνικού υλικού η οποία υπόκειται στην παρούσα συμφωνία και η οποία, χρησιμοποιουμένη κατά την παραγωγή της, συμβάλλει στην παραγωγή αυτή

δ) εφόσον προβλέπεται σε διμερή συμφωνία μεταξύ Αυστραλίας και ενός κράτους μέλους, επί του πυρηνικού υλικού το οποίο παράγεται, τυγχάνει επεξεργασίας ή χρησιμοποιείται σε συσκευές τις οποίες αυτό το κράτος μέλος ή η Αυστραλία, κατόπιν διαβουλεύσεων με το εν λόγω κράτος μέλος, έχουν χαρακτηρίσει, για την Κοινότητα, ως συσκευές αυστραλιανής προελεύσεως ή συσκευές προερχόμενες από συσκευές ή τεχνολογία αυστραλιανής προελεύσεως, και το οποίο υπάγεται στη δικαιοδοσία του κράτους μέλους τη στιγμή του προσδιορισμού και της χρήσεώς του.

2. Τα υλικά στα οποία αναφέρεται η παράγραφος 1 του παρόντος άρθρου θα μεταφέρονται δυνάμει της παρούσας συμφωνίας μόνο σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που είναι δεόντως εξουσιοδοτημένο για την παραλαβή τους.

Άρθρο III. 1. Το πυρηνικό υλικό στο οποίο αναφέρεται το άρθρο ΙΙ της παρούσας συμφωνίας υπόκειται στις διατάξεις της παρούσας συμφωνίας έως ότου χαρακτηρισθεί ως μη πλέον χρησιμοποιήσιμο ή ως μη ανακτήσιμο στην πράξη για επεξεργασία που θα το επανέφερε

σε μία μορφή χρησιμοποιήσιμη σε οποιαδήποτε πυρηνική δραστηριότητα, η οποία εμπίπτει στον έλεγχο διασφαλίσεων, ή έως ότου μεταφερθεί εκτός της Κοινότητας σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου IX της παρούσας συμφωνίας.

2. Προκειμένου να προσδιορισθεί πότε το πυρηνικό υλικό που υπόκειται στην παρούσα συμφωνία δεν είναι πλέον χρησιμοποιήσιμο ή είναι μη ανακτήσιμο στην πράξη για επεξεργασία που θα το επανέφερε σε μορφή χρησιμοποιήσιμη σε μια οποιαδήποτε πυρηνική δραστηριότητα που εμπίπτει στον έλεγχο διασφαλίσεων, τα δύο μέρη αποδέχονται το χαρακτηρισμό στον οποίο προβαίνει ο Οργανισμός σύμφωνα με τις διατάξεις περί της άρσεως του ελέγχου διασφαλίσεων, στην οποία ο Οργανισμός είναι μέρος και της οποίας γίνεται μνεία στα άρθρα V και VΙ της παρούσας συμφωνίας.

Άρθρο IV. Το πυρηνικό υλικό που υπόκειται στην παρούσα συμφωνία δεν θα χρησιμοποιηθεί ή δεν θα εκτραπεί της χρήσεώς του για την κατασκευή πυρηνικών όπλων ή άλλων πυρηνικών εκρηκτικών συσκευών, για την έρευνα ή την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων ή άλλων πυρηνικών εκρηκτικών συσκευών ή για οποιονδήποτε άλλο στρατιωτικό σκοπό.

Άρθρο V. 1. Η τήρηση του άρθρου IV της παρούσας συμφωνίας εξασφαλίζεται με ένα σύστημα ελέγχου διασφαλίσεων που εφαρμόζεται από την Κοινότητα και τον Οργανισμό σύμφωνα με τη συνθήκη Ευρατόμ και με τις ακόλουθες συμφωνίες ελέγχου διασφαλίσεων:

α) την συμφωνία που συνήφθη στις 5 Απριλίου 1973, σύμφωνα με το άρθρο ΙΙΙ της Συνθήκης, μεταξύ Βελγίου, Δανίας, Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Ιρλανδίας, Ιταλίας, Λουξεμβούργου, Ολλανδίας, Κοινότητας και Οργανισμού

β) την συμφωνία που συνήφθη στις 6 Σεπτεμβρίου 1976, σύμφωνα με την Συνθήκη, μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βορείου Ιρλανδίας, της Κοινότητας και του Οργανισμού

γ) την συμφωνία που συνήφθη στις 27 Ιουλίου 1978, μεταξύ Γαλλίας, Κοινότητας και Οργανισμού.

2. Με την επιφύλαξη των άρθρων VΙ και VΙΙ της παρούσας συμφωνίας, το πυρηνικό υλικό που υπόκειται στην παρούσα συμφωνία εμπίπτει κατά πάσα περίπτωση σε μία από τις συμφωνίες που αναφέρονται υπό α, β ή γ της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, ή σε άλλη συμφωνία συναπτομένη σύμφωνα με το άρθρο ΙΙΙ της Συνθήκης.

Άρθρο VI. Αν, παρά τις διατάξεις του άρθρου V της παρούσας συμφωνίας, το πυρηνικό υλικό πιου υπόκειται στην παρούσα συμφωνία βρίσκεται εντός της Κοινότητας ή σε οποιοδήποτε τμήμα της και, κατ’επιταγή της εφαρμοστέας συμφωνίας ελέγχου διασφαλίσεων που αναφέρεται στο άρθρο V της παρούσας συμφωνίας, ο Οργανισμός έχει παύσει να εφαρμόζει τον έλεγχο διασφαλίσεων εντός της Κοινότητας ή του εν λόγω τμήματος αυτής, ο έλεγχος διασφαλίσεων εφαρμόζεται στα πλαίσια μιας συμφωνίας, στην οποία η Κοινότητα και ο Οργανισμός είναι μέρη και η οποία προβλέπει ελέγχους διασφαλίσεων ισότιμους σε έκταση και αποτελεσματικότητα με εκείνους που προβλέπονται από την ισχύουσα συμφωνία ελέγχου διασφαλίσεων που αναφέρεται στο άρθρο V της παρούσας συμφωνίας.