ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΝΟΜΙΚΟΥΣ

Συνδυάστε Βιβλίο (έντυπο) + e-book και κερδίστε 12.75€

Δωρεάν μεταφορικά σε όλη την Ελλάδα για αγορές άνω των 30€

Πληρώστε σε έως άτοκες δόσεις των /μήνα με πιστωτική κάρτα.

Σε απόθεμα

Τιμή: 27,75 €

Επιλογές

Βιβλίο (έντυπο) + 37,00 €

e-book + 27,75 €

* Απαιτούμενα πεδία

Ποσότητα

Κωδικός Προϊόντος: 18518

Συγγραφείς: Καρδίζης Ι., Ρουμπής Κ.

Έκδοση: 2021
Σχήμα: 17x24
Βιβλιοδεσία: Εύκαμπτη
Σελίδες: 296
ISBN: 978-960-654-492-7

Το βιβλίο «Τα Οικονομικά των Επιχειρήσεων για Νομικούς» αποτελεί τη συνέχεια σε εκδοτικό επίπεδο της επιτυχημένης συνεργασίας της Νομικής Βιβλιοθήκης με την Deloitte.

Η κατανόηση βασικών γνώσεων γύρω από ζητήματα λογιστικής, φορολογίας και οικονομικών των επιχειρήσεων είναι πλέον απαραίτητο εφόδιο για κάθε νομικό της πράξης, ο οποίος καλείται να συμβάλλει στην επιτυχία της οικονομικής δραστηριότητας των εντολέων του (επιχειρήσεις κάθε είδους), μέσα από την παροχή των σωστών νομικών συμβουλών, οι οποίες συχνά σχετίζονται απαραίτητα με οικονομικές και λογιστικές πτυχές.

Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται με απλό αλλά όχι υπεραπλουστευμένο τρόπο και μέσα από πλήθος case studies, οι βασικές οικονομικές, φορολογικές και λογιστικές έννοιες. Ειδικότερα εξετάζονται ζητήματα, όπως:

οι λειτουργίες της Οικονομικής Μονάδας
οι βασικές έννοιες της Λογιστικής
οι χρηματοοικονομικές Καταστάσεις των Επιχειρήσεων
οι Αριθμοδείκτες
η Φορολογία Εισοδήματος Νομικών Προσώπων
ο Προϋπολογισμός και το Νεκρό Σημείο

Επίσης, το έργο περιλαμβάνει και Προσάρτημα, στο οποίο παρατίθενται παραδείγματα:

ισολογισμού και Αποτελεσμάτων χρήσης Λογιστικών εγγραφών υπό μορφή Ταυ
σύνταξης ισολογισμού Αποτελεσμάτων χρήσης και Ταμειακών ροών

Σκοπός του βιβλίου είναι να συμβάλλει στην εξοικείωση των νομικών αναγνωστών με τις έννοιες αυτές και τις συνέπειες των συναλλαγών των επιχειρήσεων, αλλά και να προάγει τη χρηματοοικονομική εκπαίδευση, η σημασία της οποίας γίνεται όλο και πιο έντονη.

Το βιβλίο απευθύνεται κυρίως σε νομικούς της πράξης που επιθυμούν να εξοικειωθούν με στοιχειώδεις και απαραίτητες έννοιες που αφορούν στη χρηματοοικονομική διοίκηση μιας επιχείρησης. Επίσης, απευθύνεται και επαγγελματίες άλλων κλάδων, που επιθυμούν να αποκτήσουν βασικές οικονομικές γνώσεις, οι οποίες θα τους βοηθήσουν στον εργασιακό χώρο στον οποίο κινούνται.

Περιεχόμενα
Εισαγωγή 1
Κεφάλαιο 1
Η Οικονομική Μονάδα / Επιχείρηση 5
1.1. Γενικά 5
1.2. Τα βασικά χαρακτηριστικά της Επιχείρησης 7
1.3. Οι βασικές λειτουργίες της Επιχείρησης 8
1.3.1. Η Παραγωγική Λειτουργία 8
1.3.2. Η Εμπορική Λειτουργία 8
1.3.3. Η Οικονομική Λειτουργία 9
1.3.4. Η Λειτουργία Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού 9
1.3.5. Η Διοικητική Λειτουργία 9
1.3.6. Άλλες Λειτουργίες της Επιχείρησης 10
1.4. Η Στελέχωση μιας Επιχείρησης 10
1.5. Το περιβάλλον που κινείται μία Επιχείρηση 11
1.6. Κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων ως προς τη μορφή τους 12
1.6.1. Ατομικές Επιχειρήσεις 12
1.6.2. Νομικά πρόσωπα – εμπορικές εταιρείες 12
Κεφάλαιο 2
Βασικές Έννοιες της Λογιστικής 15
2.1. Γενικά 15
2.2. Τα λογιστικά συστήματα 16
2.2.1. Απλογραφικό σύστημα 16
2.2.2. Διπλογραφικό σύστημα 17
2.2.2.1. Σύμβαση αγοράς αγαθού 17
2.2.3. Ανάλυση του διπλογραφικού συστήματος 18
2.2.3.1. Τα στάδια της Λογιστικής 19
2.2.3.2. Διακρίσεις της Λογιστικής 20
2.2.3.3. Η έννοια του Λογαριασμού 20
2.2.3.4. Διάκριση των λογαριασμών με βάση τη θέση τους στις Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις 21
2.2.3.5. Η Λογιστική Ισότητα 22
2.2.3.6. Αυξομειώσεις Λογαριασμών 29
Κεφάλαιο 3
Η Ελληνική νομοθεσία σχετικά με τη λογιστική 31
3.1. Βασικά νομοθετήματα 31
3.1.1. N 4308/2014 Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ) 31
3.1.2. N 4548/2018 «περί αναμόρφωσης του δικαίου των Ανωνύμων Εταιριών» και N 3190/1955 «περί Εταιριών Περιορισμένης Ευθύνης», N 4072/2012 με αναφορά στην λειτουργία ΙΚΕ, ΟΕ, ΕΕ 32
3.1.3. N 4172/2013 Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών προσώπων 32
3.1.4. N 4174/2013 Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας 32
3.1.5. N 3299/2004, N 3908/2011, N 4399/2016 Νομοθετήματα αναπτυξιακού χαρακτήρα 32
3.1.6. Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς 33
3.2. Κατηγοριοποίηση οντοτήτων (επιχειρήσεων) με βάση το μέγεθος σύμφωνα με τα ΕΛΠ 33
3.2.1. Πολύ μικρές οντότητες 33
3.2.2. Μικρές οντότητες 33
3.2.3. Μεσαίες οντότητες 33
3.2.4. Μεγάλες οντότητες 33
Κεφάλαιο 4
Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις των Επιχειρήσεων 35
4.1. Κατάρτιση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, σύμφωνα με τα ΕΛΠ για κάθε κατηγορία οντοτήτων 35
4.1.1. Μεγάλες οντότητες 35
4.1.2. Μεσαίες οντότητες 35
4.1.3. Μικρές και πολύ μικρές οντότητες 35
4.1.4. Συνοπτικές πληροφορίες για τις Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις 36
4.2. Γενικές αρχές σύνταξης χρηματοοικονομικών καταστάσεων 38
4.2.1. Η αρχή της συνέπειας των λογιστικών πολιτικών (consistency principle) 40
4.2.2. Μέριμνα ώστε τα ποσά της προηγούμενης περιόδου να είναι συγκρίσιμα με τα αντίστοιχα ποσά της τρέχουσας περιόδου 43
4.2.3. Οι αρχές της σύνεσης (prudency principle) και απαγόρευσης των συμψηφισμών 43
4.2.3.1. Η αρχή της σύνεσης 43
4.2.3.2. Η αρχή απαγόρευσης των συμψηφισμών 45
4.2.4. Υποχρέωση αναγνώρισης όλων των αρνητικών προσαρμογών αξιών, ανεξάρτητα του εάν το αποτέλεσμα της περιόδου είναι κέρδος ή ζημία 45
4.2.5. Η αρχή των δουλευμένων εσόδων και εξόδων (accrual principal) 46
4.2.6. Η αρχή της αναγνώρισης λαθών 48
4.2.7. H αρχή της συμφωνίας των υπολοίπων έναρξης της τρέχουσας χρήσης με τα υπόλοιπα λήξεως της προηγούμενης χρήσης 48
4.2.8. Η αρχή της συνεχιζόμενης δραστηριότητας της επιχείρησης (going concern) 49
4.2.9. Η αρχή του ιστορικού κόστους (the historical cost or cost principle of accounting) 49
4.2.9.1. Γενικά 49
4.2.9.2. Σημασία της αρχής του ιστορικού κόστους 50
4.2.10. Σημαντικότητα (materiality) 52
4.2.11. Η οικονομική ουσία των συναλλαγών (substance over form) 53
4.2.12. Αναζήτηση στα ΔΠΧΑ 54
4.2.13. Μεταγενέστερα γεγονότα 54
4.2.14. Προϋπόθεση της αυτοτελούς λογιστικής οντότητας (the business entity principle) 55
4.3. Ισολογισμός (Balance Sheet or Statement of Financial Position) 56
4.3.1. Μία πρώτη προσέγγιση 56
4.3.2. Ορισμοί 60
4.3.3. Απογραφή 61
4.3.4. Η Οικονομική όψη του Ισολογισμού 61
4.4. Ανάλυση στοιχείων Ενεργητικού 61
4.4.1. Μη κυκλοφορούντα περιουσιακά στοιχεία (Non-current Assets) 61
4.4.1.1. Πάγια περιουσιακά στοιχεία Ενσώματα και Άυλα 63
4.4.1.1.1. Ενσώματα περιουσιακά στοιχεία (Tangible Assets) 63
4.4.1.1.2. Χρηματοδοτική μίσθωση (Finance Lease) 64
4.4.1.1.3. Άυλα ή ασώματα περιουσιακά στοιχεία (Intangible Assets) 68
4.4.1.1.4. Αποσβέσεις (Depreciation) 70
4.4.1.1.5. Απομείωση της αξίας των παγίων περιουσιακών στοιχείων (Impairment of Assets) 70
4.4.1.1.6. Διαγραφή παγίων περιουσιακών στοιχείων 71
4.4.1.2. Λοιπά μη Κυκλοφορούντα Περιουσιακά Στοιχεία (Other non‑current assets) 71
4.4.1.2.1. Προκαταβολές και μη κυκλοφορούντα στοιχεία υπό κατασκευή 71
4.4.1.2.2. Συμμετοχές σε θυγατρικές, συγγενείς και κοινοπραξίες 71
4.4.1.2.3. Λοιποί συμμετοχικοί τίτλοι 71
4.4.1.2.4. Χρεωστικοί τίτλοι 72
4.4.1.2.5. Λοιπά περιουσιακά στοιχεία 72
4.4.1.2.6. Παράδειγμα απεικόνισης μη κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων 73
4.4.2. Κυκλοφορούντα Περιουσιακά Στοιχεία (Current Assets) 73
4.4.2.1. Αποθέματα (inventories) 74
4.4.2.2. Χρηματοοικονομικά στοιχεία και προκαταβολές 76
4.4.2.2.1. Εμπορικές απαιτήσεις (Accounts Receivables) 76
4.4.2.2.2. Λοιπές απαιτήσεις 78
4.4.2.2.3. Λοιπά χρηματοοικονομικά στοιχεία 78
4.4.2.2.4. Ταμειακά Διαθέσιμα και Ισοδύναμα (Cash & Cash Equivalents) 80
4.4.2.2.5. Δουλευμένα έσοδα και προπληρωμένα Έξοδα 81
4.5. Ανάλυση στοιχείων Υποχρεώσεων προς Τρίτους 81
4.5.1. Μακροπρόθεσμες Υποχρεώσεις (Long - term liabilities) 82
4.5.2. Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις (Current / Short - term Liabilities) 82
4.5.2.1. Εμπορικές υποχρεώσεις 82
4.5.2.2. Τραπεζικά δάνεια 82
4.5.2.3. Φόρος εισοδήματος 83
4.5.2.4. Λοιπές υποχρεώσεις 83
4.5.2.5. Λοιποί φόροι και τέλη 83
4.5.2.6. Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης 83
4.5.2.7. Έξοδα χρήσης δουλευμένα και έσοδα επόμενων χρήσεων 83
4.5.2.8. ΕΛΠ και σχετική οδηγία της ΕΛΤΕ 83
4.5.2.9. Αποτίμηση στο κόστος κτήσης 84
4.5.2.10. Αποτίμηση στο αποσβέσιμο κόστος 85
4.5.3. Παύση αναγνώρισης 86
4.5.4. Τροποποίηση χρηματοοικονομικής υποχρέωσης 86
4.5.5. Κρατικές Επιχορηγήσεις (Government Grants) 87
4.5.6. Προβλέψεις (Provisions) 88
4.5.6.1. Γενικά 88
4.5.6.2. Πρόβλεψη για αποζημίωση του προσωπικού λόγω εξόδου από την υπηρεσία 90
4.5.7. Μεταβατικοί λογαριασμοί Ενεργητικού και Παθητικού 91
4.5.7.1. Γενικά 91
4.5.7.2. Μεταβατικοί λογαριασμοί Ενεργητικού 91
4.5.7.3. Μεταβατικοί λογαριασμοί Παθητικού 92
4.6. Καθαρή περιουσία ή Ίδια Κεφάλαια (Owner’s Equity - Retained Earnings) 95
4.6.1. Εισαγωγή 95
4.6.2. Μετοχικό Κεφάλαιο στην περίπτωση Ανώνυμης Εταιρίας (Share Capital) 96
4.6.3. Υπέρ το άρτιο (Share Premium Acccount) 96
4.6.4. Καταθέσεις ιδιοκτητών 97
4.6.5. Ίδιοι τίτλοι 97
4.6.6. Αποθεματικά Κεφάλαια (Reserves) 97
4.6.7. Αποτελέσματα εις Νέο 98
4.7. Συμπεράσματα 98
4.7.1. Μειονεκτήματα στην παρουσίαση του Ισολογισμού 98
4.7.2. Βελτιώσεις στην παρουσίαση των Οικονομικών Καταστάσεων 100
4.8. Είδη Ισολογισμού 101
4.8.1. Ισολογισμός Τέλους χρήσης 101
4.8.2. Ισολογισμός συντασσόμενος για το σκοπό υλοποίησης εταιρικού μετασχηματισμού (Συγχώνευση, Διάσπαση, Μετατροπή κ.λπ.), Ισολογισμός Λύσης και Ισολογισμός Εκκαθάρισης 101
4.8.3. Ενδιάμεσος Ισολογισμός 102
4.8.4. Προσωρινός Ισολογισμός 102
4.8.5. Ενοποιημένος Ισολογισμός 102
4.9. Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσης (ΚΑΧ) – (Profit & Loss Account or Income Statement) 102
4.9.1. Εισαγωγή 102
4.9.2. Συμβάσεις Εσόδων 103
4.9.3. Αναλυτική παρουσίαση της Κατάστασης Αποτελεσμάτων Χρήσης (ΚΑΧ) 103
4.9.3.1. Έσοδα 104
4.9.3.2. Έξοδα 104
4.9.3.3. Ποσοστό ολοκλήρωσης 106
4.9.3.4. Έσοδα προερχόμενα από τη χρήση περιουσιακών στοιχείων της επιχείρησης από τρίτους 108
4.9.4. Παρουσίαση της ΚΑΧ 111
4.9.4.1. Κύκλος εργασιών (Πωλήσεις) 111
4.9.4.2. Έσοδο λόγω κύκλου εργασιών (Net Revenues) 111
4.9.4.2.1. Αύξηση εσόδων μέσα από τους υπάρχοντες πελάτες 111
4.9.4.2.2. Προσέλκυση νέων πελατών 112
4.9.4.2.3. Πώληση νέων προϊόντων / υπηρεσιών 112
4.9.4.2.4. Τιμολογιακές αυξήσεις 112
4.9.4.3. Κόστος Πωλήσεων 112
4.9.4.4. Μικτό κέρδος (Gross Profit) 113
4.9.4.5. Λοιπά συνήθη έσοδα 114
4.9.4.6. Λειτουργικά Έξοδα (έξοδα διοίκησης, έξοδα διάθεσης και έξοδα ερευνών) 114
4.9.4.7. Αποσβέσεις Παγίων Περιουσιακών Στοιχείων (Depreciation of Fixed Assets) 115
4.9.4.8. Λοιπά έξοδα και ζημιές 117
4.9.4.9. Απομειώσεις περιουσιακών στοιχείων (καθαρό ποσό) 117
4.9.4.10. Κέρδη και ζημίες από διάθεση μη κυκλοφορούντων στοιχείων 117
4.9.4.11. Κέρδη και ζημίες από επιμέτρηση στην εύλογη αξία 117
4.9.4.12. Έσοδα συμμετοχών και επενδύσεων 117
4.9.4.13. Λοιπά έσοδα και κέρδη 117
4.9.4.14. Πιστωτικοί τόκοι και συναφή έσοδα 117
4.9.4.15. Χρεωστικοί τόκοι και συναφή έξοδα 118
4.9.4.16. Αποτέλεσμα προ φόρων 118
4.9.4.17. Φόροι εισοδήματος 118
4.9.4.18. Αποτέλεσμα μετά από τόκους και φόρους 118
4.9.5. Πληροφορίες από την ΚΑΧ & τον Ισολογισμό 118
4.9.6. Συμπεράσματα για τους διοικούντες 119
4.10. EBITDA 121
4.10.1. Γενικά 121
4.10.2. Μειονεκτήματα 123
4.11. Κατάσταση Μεταβολών Καθαρής Θέσης 126
4.12. Κατάσταση Ταμειακών Ροών 129
4.12.1. Εννοιολογική προσέγγιση 129
4.12.2. Στόχοι 130
4.12.3. Τα Ταμειακά Διαθέσιμα και Ταμειακά Ισοδύναμα 130
4.12.4. Διαχωρισμός κατά λειτουργία 131
4.12.4.1. Οι ταμειακές ροές από τις λειτουργικές δραστηριότητες (Cash flow from operating activities) 131
4.12.4.2. Οι ταμειακές ροές από επενδυτικές δραστηριότητες (Cash flow from investing activities) 132
4.12.4.3. Οι ταμειακές ροές από χρηματοδοτικές δραστηριότητες (Cash flow from financing activities) 133
4.12.5. Μεθοδολογία 134
4.12.5.1. Άμεση Μέθοδος 134
4.12.5.2. Έμμεση Μέθοδος 135
4.12.5.3. Συνήθεις ταμειακές ροές ανά δραστηριότητα 137
4.12.6. Μειονεκτήματα Κατάστασης Ταμειακών Ροών 143
4.13. Προσάρτημα 143
4.13.1. Εισαγωγή 143
4.13.2. Αρχές για την κατάρτιση του Προσαρτήματος 144
4.13.3. Κέρδη ανά μετοχή 147
4.14. Σύνδεση των Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων – Διαφορά του πλεονάσματος/ελλείματος διαθεσίμων βάση των ταμειακών ροών από το αποτέλεσμα (έσοδα - έξοδα) 147
4.14.1. Γενικά 147
4.14.2. Παραδείγματα 148
4.15. Διάθεση Κερδών (Distribution of Earnings) 151
4.15.1. Βασικά σημεία 151
4.15.2. Ελάχιστο μέρισμα 151
4.15.3. Προϋποθέσεις και Περιορισμοί στη διανομή μερίσματος 152
4.16. Έλεγχος των Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων 152
4.17. Χρήστες των Χρηματοοικονομικών Καταστάσεων 153
Κεφάλαιο 5
Αριθμοδείκτες 157
5.1. Εννοιολογική προσέγγιση 157
5.2. Κανόνες κατάρτισης Αριθμοδεικτών 159
5.3. Κατηγορίες αριθμοδεικτών 159
5.3.1. Αριθμοδείκτες Ρευστότητας (Liquidity Ratios) 160
5.3.1.1. Δείκτης Κυκλοφοριακής Ρευστότητας (Working Capital Ratio) 161
5.3.1.2. Δείκτης Άμεσης Ρευστότητας 163
5.3.1.3 Δείκτης διαθεσίμων 165
5.3.2. Αριθμοδείκτες Διάρθρωσης Κεφαλαίων και Βιωσιμότητας (Financial structure and viability ratios) 166
5.3.2.1. Αριθμοδείκτης Χρέους προς Ίδια Κεφάλαια 166
5.3.2.2. Αριθμοδείκτης Φερεγγυότητας ή Ολικής Ικανότητας Δανεισμού 168
5.3.3. Αριθμοδείκτες Αποδοτικότητας (Profitability Ratios) 168
5.3.3.1. Δείκτης Μικτού Περιθωρίου Κέρδους (Gross margin Ratios) 168
5.3.3.2. Δείκτης καθαρού περιθωρίου κέρδους (Net margin Ratio) 169
5.3.3.3. Αριθμοδείκτης αποδοτικότητας του Ενεργητικού 171
5.3.3.4. Αριθμοδείκτης αποδοτικότητας Επενδεδυμένων Κεφαλαίων 172
5.3.3.5. Αριθμοδείκτης αποδοτικότητας Ιδίων Κεφαλαίων 172
5.3.3.6. Δείκτης λειτουργικού περιθωρίου (Οperating margin Ratio) 173
5.3.4. Αριθμοδείκτες Δραστηριότητας 174
5.3.4.1. Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας των αποθεμάτων 175
5.3.4.2. Αριθμοδείκτης ταχύτητας των εισπράξεων 176
5.3.4.3. Αριθμοδείκτης ταχύτητας των πληρωμών 177
Κεφάλαιο 6
Φορολογία Εισοδήματος Νομικών Προσώπων 179
6.1. Εισαγωγή 179
6.2. Οι βασικές έννοιες 180
6.2.1. Υποκείμενο του φόρου 180
6.2.2. Το φορολογικό έτος 182
6.2.3. Αντικείμενο του φόρου 182
6.2.4. Η φορολογική εξίσωση 183
6.3. Χρόνος Κτήσης του εισοδήματος 188
6.4. Αφορολόγητα έσοδα και μη εκπιπτόμενες (φορολογικά) δαπάνες 189
6.4.1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 189
6.4.2. Εκπιπτόμενες, υπερ-εκπιπτόμενες και μη εκπιπτόμενες δαπάνες 190
6.4.3. Λίστα με τις μη εκπιπτόμενες δαπάνες 190
6.4.4. Γενικά κριτήρια εκπεσιμότητας 205
6.4.5. Υπερεκπιπτόμενες δαπάνες (>100% της δαπάνης εκπίπτει για φορολογικούς λόγους) 206
6.4.6. Φορολογικές Αποσβέσεις 208
6.4.6.1. Ο γενικός κανόνας 208
6.4.6.2. Υπεραποσβέσεις 210
6.4.7. Προβλέψεις επισφαλών απαιτήσεων 210
6.4.8. Διαγραφές επισφαλών απαιτήσεων 213
6.5. Έσοδα που δεν υπόκεινται σε φόρο εισοδήματος 216
6.5.1. Οριστικές απαλλαγές 217
6.5.1.1. Μερίσματα από συμμετοχές σε άλλες Ελληνικές επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις εντός ΕΕ 217
6.5.1.2. Κεφαλαιακά κέρδη από την πώληση συμμετοχών 218
6.5.1.3. Κέρδη από την αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου 220
6.5.1.4. Υπεραξία από την εκποίηση μεριδίων Οργανισμών Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες (ΟΣΕΚΑ) και διανεμόμενα ποσά από ΟΣΕΚΑ 220
6.5.1.5. Μερίσματα από Ανώνυμες Εταιρείες Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία (ΑΕΕΑΠ) 220
6.5.2. Προσωρινές απαλλαγές 220
6.5.2.1. Υπεραξία από τη μεταβίβαση εταιρικών Ομολόγων 220
6.5.2.2. Εισοδήματα από πώληση ηλεκτρικής ενέργειας 221
6.5.2.3. Ωφέλεια από τη διαγραφή τραπεζικού χρέους 221
6.6. Αναμόρφωση προβλέψεων 221
6.7. Αναπτυξιακοί νόμοι 222
6.8. Συναλλαγές μεταξύ συνδεδεμένων μερών 223
6.9. Μεταφορά φορολογικών ζημιών σε επόμενα φορολογικά έτη 226
6.10. Ζημιές αλλοδαπής προέλευσης 229
6.11. Εκκαθάριση του φόρου 231
6.12. Ειδικές περιπτώσεις φορολογίας – κεφαλαιοποίηση αποθεματικών – αρ. 71Β και 71Γ του ΚΦΕ 235
6.13. Η διανομή των κερδών στους μετόχους 238
Κεφάλαιο 7
Προϋπολογισμός, Πρόβλεψη, Οικονομικός Σχεδιασμός 241
7.1. Γενικά 241
7.2. Έλεγχος Προϋπολογισμού 243
7.3. Κέντρα Κέρδους – Κέντρα Κόστους 244
7.4. Διαδικασία Κατάρτισης του Προϋπολογισμού 245
7.5. Σύνδεση Προϋπολογισμού με τις Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις 246
7.5.1. Ταμειακός Προϋπολογισμός 246
7.5.2. Προϋπολογισμός Κατάστασης Αποτελεσμάτων Χρήσης (ΚΑΧ) 248
7.5.3. Προϋπολογισμός Ισολογισμού 249
7.6. Αποκλίσεις από τον Προϋπολογισμό 249
7.7. Είδη Προϋπολογισμών 250
7.7.1. Προσαυξητικός προϋπολογισμός (Incremental budget) – Παραδοσιακός προϋπολογισμός 250
7.7.1.1. Γενικά 250
7.7.1.2. Πλεονεκτήματα του προσαυξητικού προϋπολογισμού 251
7.7.1.3. Μειονεκτήματα του προσαυξητικού προϋπολογισμού 251
7.7.2. Προϋπολογισμός Μηδενικής Βάσης (Zero Based Budget) 251
7.7.2.1. Γενικά 251
7.7.2.2. Πλεονεκτήματα του Προϋπολογισμού μηδενικής βάσης 252
7.7.2.3. Μειονεκτήματα του Προϋπολογισμού μηδενικής βάσης 253
7.7.3. Κυλιόμενος Προϋπολογισμός Rolling (Continuous) Budgeting 253
7.7.3.1. Γενικά 253
7.7.3.2. Πλεονεκτήματα του κυλιόμενου Προϋπολογισμού 254
7.7.3.3. Μειονεκτήματα του κυλιόμενου Προϋπολογισμού 255
7.8. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των Προϋπολογισμών 258
7.8.1. Πλεονεκτήματα 258
7.8.2. Μειονεκτήματα 258
Κεφάλαιο 8
Νεκρό Σημείο Λειτουργίας της Επιχείρησης 259
Παράρτημα 261

Σελ. 1

Εισαγωγή

Η πολυπλοκότητα και η συχνότητα των εμπορικών συναλλαγών την εποχή της παγκοσμιοποίησης και της ψηφιακής οικονομίας, έχουν κάνει πιο αναγκαία από ποτέ τη γνώση όλο και περισσότερων ζητημάτων λογιστικής, φορολογίας και οικονομικών από όλο και περισσότερες ομάδες επαγγελματιών. Οι νομικοί δεν θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση. Επομένως, οι βασικές γνώσεις γύρω από τα οικονομικά των επιχειρήσεων είναι πλέον απαραίτητο εφόδιο για κάθε νομικό της πράξης. Όλο και πιο συχνά καλείται πλέον ο τελευταίος να κατανοήσει το περιεχόμενο των οικονομικών καταστάσεων των επιχειρήσεων, μιας και οι συμβουλές του αναφορικά με νομικά ζητήματα θα σχετίζονται απαραίτητα με οικονομικές και λογιστικές πτυχές.

Πόσο εύκολο ή δύσκολο λοιπόν είναι για ένα νομικό να κατανοήσει τη λογιστική και τις οικονομικές καταστάσεις που παράγουν οι επιχειρήσεις; Η απάντηση βρίσκεται στα πρώτα έτη των νομικών σπουδών και ειδικότερα στο αστικό δίκαιο. Η λογιστική είναι αποτύπωση συναλλαγών, στην πλέον αποδομημένη τους μορφή, όπως ακριβώς συμβαίνει και στο ενοχικό δίκαιο. Για παράδειγμα, σε μία πώληση αγαθού ο αγοραστής αναλαμβάνει την υποχρέωση να καταβάλει το τίμημα, ο πωλητής να παραδώσει το πράγμα και οι ενοχές αποσβένονται με την παράδοση της νομής του πράγματος και την εξόφληση του τιμήματος.

Όλες αυτές οι υποχρεώσεις, απαιτήσεις και αποσβέσεις των ενοχών αποτυπώνονται στη λογιστική και εμφανίζονται στις οικονομικές καταστάσεις στιγμιαία, σαν μία φωτογραφία της κατάστασης, όπως αποτυπώνεται την δεδομένη στιγμή.

Η λογιστική λοιπόν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο είναι μέσα στη ζωή όλων, γιατί αφορά και τη διαχείριση των οικονομικών. Κάθε μέρα ως μέλη της κοινότητας και ταυτόχρονα ως συναλλασσόμενοι όλοι λαμβάνουν αποφάσεις, βασιζόμενοι σε οικονομικά δεδομένα. Στην καθημερινότητα όλων υφίστανται υποχρεώσεις, όπως για παράδειγμα η δόση ενός στεγαστικού δανείου, δημιουργούνται απαιτήσεις, όπως το μίσθωμα από το κατάστημα που κάποιος εκμισθώνει, και υπάρχουν ταμειακά διαθέσιμα, όπως οι καταθέσεις στην Τράπεζα.

Σελ. 2

Όπως αναφέρθηκε, οι περισσότερες από τις αποφάσεις που λαμβάνει ο καθένας βασίζονται σε αυτά τα λογιστικά και οικονομικά δεδομένα. Αν θέλει κάποιος να αγοράσει ένα αγαθό και δεν έχει τα χρήματα σήμερα, αλλά αναμένει να τα έχει στο τέλος του μήνα, ενδέχεται να χρησιμοποιήσει την κάρτα του και να εξοφλήσει την υποχρέωση σε μεταγενέστερο χρόνο, αποδεχόμενος την χρέωση των τόκων από την Τράπεζα. Αν ο μισθός ενός υπαλλήλου είναι €1.000 το μήνα και πρέπει να εξοφλήσει διάφορες υποχρεώσεις του, όπως για παράδειγμα η κατανάλωση ρεύματος, νερού, μετακίνηση, τροφή, ο τελευταίος θα αποφασίσει με βάση αυτά τα δεδομένα πως θα κινηθεί οικονομικά. Με δυο λόγια, όλη η καθημερινή ζωή του ανθρώπου στην σημερινή κοινωνία έχει αναλογίες με τη λογιστική, όπως την εφαρμόζουν και οι επιχειρήσεις.

Αφού τα παραπάνω έχουν ζωτική σημασία στις ζωές των ανθρώπων ανεξαρτήτως ηλικίας, τάξης, και οικονομικής επιφάνειας, καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι να λαμβάνονται σωστές αποφάσεις σε επίπεδο οικονομικής μονάδας. Οικονομική μονάδα είναι ο συνεχής αλλά και συστηματικός συνδυασμός των συντελεστών παραγωγής (μηχανές, άνθρωποι κ.ά.) προκειμένου να επιτευχθούν συγκεκριμένοι αντικειμενικοί στόχοι. Για παράδειγμα σε μία δικηγορική εταιρία συνδυάζονται οι ικανότητες των δικηγόρων (συντελεστές παραγωγής) προκειμένου να παραχθούν έσοδα (αντικειμενικός στόχος) μέσω της παροχής νομικών υπηρεσιών. Οι οικονομικές μονάδες που αφορούν στη λογιστική ως επιστήμη είναι αυτές που είτε παράγουν ή εμπορεύονται αγαθά είτε παρέχουν υπηρεσίες.

Σε εταιρικό επίπεδο οικονομικής μονάδας το πρόσφατο γεγονός, π.χ. ότι οι μέτοχοι της Fiat Chrysler FCA (Abarth, Alfa Romeo, Chrysler, Dodge, Fiat, Fiat Professional, Jeep, Lancia, Maserati) αποφάσισαν τη συγχώνευση της εταιρίας τους με την French PSA (Peugeot, Citroen, Opel, Vauxhall), έχει οικονομικές συνέπειες, μερικές από τις οποίες είναι οι περικοπές κόστους €3,7 δισεκατομμυρίων αλλά και τη δημιουργία της τέταρτης μεγαλύτερης αυτοκινητοβιομηχανίας στον κόσμο.

Σε επίπεδο παγκόσμιας οικονομίας το γεγονός ότι ο βρετανικός λαός αποφάσισε να αποχωρήσει το Ηνωμένο Βασίλειο από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit) έχει συνέπειες, όπως η αύξηση της τιμής των προϊόντων που εισάγονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή η αποχώρηση πολλών εταιριών από το Ηνωμένο Βασίλειο προς άλλες χώρες.

Άλλο παράδειγμα που αφορά στην παγκόσμια οικονομία είναι η επίδραση που έχει στις αγορές η πανδημία του Covid19. Aν λοιπόν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα η έντονη συρρίκνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας – μέσω κατάλληλων δράσεων από τις επιχειρήσεις και επαρκή βοήθεια από το κράτος και το χρηματοπιστωτικό σύστημα – τότε μπορεί να δημιουργηθούν σοβαρές δυσλειτουργίες στον τομέα της ρευστότητας στην οικονομία.

Όλα τα παραπάνω ενδεικτικά παραδείγματα έχουν ένα κοινό παρονομαστή: προκειμένου να ληφθούν αποφάσεις οικονομικού περιεχομένου από τους χρήστες των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, θα πρέπει να στηριχθούν σε αξιόπιστες πληροφορίες.

Σελ. 3

Σε έναν κόσμο λοιπόν που διαρκώς αλλάζει, η κατανόηση των βασικών οικονομικών εννοιών είναι εξαιρετικά σημαντική για όλους και ιδιαίτερα για τους νομικούς οι οποίοι καλούνται να συμβάλλουν στην επιτυχία της οικονομικής δραστηριότητας των εντολέων τους (επιχειρήσεις κάθε είδους), μέσα από την παροχή των σωστών νομικών συμβουλών, οι οποίες αναπόφευκτα θα έχουν και οικονομικές συνέπειες ή θα οδηγήσουν στη λήψη σημαντικών αποφάσεων που θα έχουν με τη σειρά τους οικονομικές συνέπειες. Οι νομικοί, κατανοώντας τις βασικές αρχές γύρω από τα οικονομικά των επιχειρήσεων ή των οικονομικών μονάδων, θα είναι σε θέση να καταλάβουν καλύτερα τις ανάγκες των εντολέων τους, να παίρνουν σωστές οικονομικές αποφάσεις, να καταλαβαίνουν καλύτερα τους οικονομικούς κινδύνους της επιχείρησης και να προστατεύουν γενικότερα τα συμφέροντα των επιχειρήσεων.

Στο βιβλίο αυτό θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε τις βασικές οικονομικές, φορολογικές και λογιστικές έννοιες με απλό αλλά όχι υπεραπλουστευμένο τρόπο. Στοχεύουμε στην εξοικείωση των αναγνωστών με τις έννοιες αυτές και τις συνέπειες των συναλλαγών των επιχειρήσεων, αλλά και με την κατανόηση της εμπλοκής τους στη λειτουργία της οικονομικής μονάδας και στη σημασία των συμβουλών τους. Τέλος, επιδιώκουμε να προάγουμε την χρηματοοικονομική εκπαίδευση, η σημασία της οποίας γίνεται όλο και πιο έντονη. Στόχος μας δεν είναι η συστηματική ερμηνεία των διατάξεων των νόμων και των κανόνων της λογιστικής και της φορολογίας, αλλά η κατανόησή τους από τον αναγνώστη, ώστε να μπορέσει με σχετική εξοικείωση να διαβάσει τις οικονομικές καταστάσεις μιας επιχείρησης.

Στο πρώτο κεφάλαιο θα ασχοληθούμε με τις λειτουργίες της Οικονομικής Μονάδας, ενώ στο δεύτερο κεφάλαιο θα δούμε τις βασικές έννοιες της Λογιστικής. Στο τρίτο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στην Ελληνική νομοθεσία σχετικά με τη λογιστική και στο τέταρτο κεφάλαιο θα δούμε αναλυτικά τις Χρηματοοικονομικές Καταστάσεις των Επιχειρήσεων. Στο πέμπτο κεφάλαιο θα εξετάσουμε τους Αριθμοδείκτες και στο έκτο κεφάλαιο θα δούμε την Φορολογία Εισοδήματος Νομικών Προσώπων. Στα κεφάλαια έβδομο και όγδοο θα ασχοληθούμε με τον Προϋπολογισμό και το Νεκρό Σημείο. Τέλος, στο Προσάρτημα παρατίθενται παραδείγματα, Ισολογισμού και Αποτελεσμάτων Χρήσης Λογιστικών εγγραφών υπό μορφή Ταυ και Σύνταξης Ισολογισμού Αποτελεσμάτων Χρήσης και Ταμειακών Ροών.

Σελ. 5

Κεφάλαιο 1

Η Οικονομική Μονάδα / Επιχείρηση

1.1. Γενικά

Ως «οικονομική μονάδα» ή «οικονομικό οργανισμό» εννοούμε συγκεκριμένους συνδυασμούς των συντελεστών της παραγωγής (φύση, εργασία, κεφάλαιο), με τους οποίους επιτυγχάνεται άμεσα ή έμμεσα η ικανοποίηση των αναγκών του ανθρώπου για διάφορα αγαθά ή υπηρεσίες. Για παράδειγμα, ο συνδυασμός της εργασίας ενός αγρότη, με το κεφάλαιο που έχει αναλώσει αγοράζοντας μηχανήματα, λιπάσματα και άλλα απαραίτητα παραγωγικά μέσα και με τη χρησιμοποίηση του εδάφους, για να δημιουργήσει την παραγωγική του μονάδα, θα οδηγήσει στην παραγωγή οπωροκηπευτικών προϊόντων για να ικανοποιηθούν οι σχετικές ανάγκες των καταναλωτών αλλά και του ίδιου.

Πιο αναλυτικά οι συντελεστές της παραγωγής είναι οι ακόλουθοι:

i. Η Φύση (Nature) είναι ο χώρος με πολλές δυνατότητες αξιοποίησης, αλλά και πολλούς κινδύνους. Περιλαμβάνει το έδαφος, το υπέδαφος και τις κάθε μορφής κλιματικές συνθήκες,

ii. Η Ανθρώπινη Εργασία (Work) περιλαμβάνει τις σωματικές και πνευματικές προσπάθειες αλλά και το σύνολο των ικανοτήτων των ανθρώπων και είναι ο κατ’ εξοχήν δυναμικός συντελεστής παραγωγής. Παράλληλα με την αυτοτελή εργασία του ο άνθρωπος προσπαθεί να εκμεταλλευθεί και τους πόρους της φύσης,

iii. Το Κεφάλαιο – Κεφαλαιουχικά αγαθά (Capital) αποτελεί το αποτέλεσμα των δύο προηγούμενων συντελεστών. Με αυτόν τον όρο εννοούνται τα εργαλεία, οι μηχανές, τα κτίρια, τα χρήματα κ.λπ., τα οποία πολλαπλασιάζουν την αποτελεσματικότητα της ανθρώπινης εργασίας και μετασχηματίζονται σε αγαθά και υπηρεσίες. Το κεφάλαιο έχει δύο μορφές:

α) Την υλική-χειροπιαστή μορφή (μηχανήματα, ακίνητα κ.ά.) και

β) Την άυλη - αφηρημένη μορφή (χρήμα, αξίες χρηματιστηρίου κ.ά.). Η μέθοδος, με την οποία συνδυάζονται οι συντελεστές παραγωγής, για τη δημιουργία υλικών αγαθών, αποκαλείται παραγωγική διαδικασία.

Σελ. 6

Ο εκάστοτε συνδυασμός των συντελεστών παραγωγής (φύση, εργασία, κεφάλαιο) αποτελεί, κατά μία έννοια, την «Περιουσία» του οικονομικού οργανισμού, η επιτυχημένη χρήση της οποίας οδηγεί και στην ανάλογη επίτευξη των σκοπών του συγκεκριμένου οικονομικού οργανισμού (μεγιστοποίηση των κερδών, ωφέλεια κοινωνικού συνόλου, δημιουργία θέσεων εργασίας). Η γενική οικονομική αρχή που διέπει τις οικονομικές μονάδες είναι η επιδίωξη της μεγαλύτερης ωφέλειας για την οικονομική οντότητα με το μικρότερο δυνατό κόστος, είτε αυτό είναι κεφάλαιο, έξοδα ή εργασία. Η κερδοσκοπική αυτή λογική είναι έμφυτη και στο δίκαιο των εμπορικών εταιρειών, οι οποίες έχουν εξ’ ορισμού σκοπό κερδοσκοπικό, αλλά και στο φορολογικό δίκαιο, όπου θεωρείται, εξ’ ορισμού και πάλι, ότι όλα τα εισοδήματα των νομικών προσώπων θεωρούνται εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα.

Η βιομηχανική ή οικονομική δραστηριότητα κάθε χώρας διακρίνεται σε τρεις τομείς, στον πρωτογενή, στον δευτερογενή και στον τριτογενή. Ο πρωτογενής τομέας αφορά την παραλαβή αγαθών, άμεσης ή έμμεσης κατανάλωσης, απευθείας από τη φύση, όπως είναι για παράδειγμα τα αυγά, γάλα, χόρτα, φρούτα, λαχανικά, μέλι, καρποί, ψάρια, κ.ά. Στον πρωτογενή τομέα εντάσσονται η γεωργία, αλιεία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία, δασοκομία, θήρα, εξόρυξη μεταλλευμάτων κ.λπ.

Ο δευτερογενής τομέας αξιοποιεί την πρωτογενή παραγωγή με την μεταποίηση πρώτων υλών, όπως για παράδειγμα το καθαρό μέταλλο που παίρνουμε από μετάλλευμα, το τυρί ή το γιαούρτι που παρασκευάζουμε από το γάλα, τα υποδήματα που κατασκευάζουμε από το δέρμα ζώων κ.ά. Στον δευτερογενή τομέα εντάσσονται η βιοτεχνία, η βιομηχανία και οι κατασκευές.

Ο τριτογενής τομέας δε συνδέεται με την παραγωγή τελικών προϊόντων, αλλά αφορά την εξυπηρέτηση αναγκών του ανθρώπου με την παροχή υπηρεσιών και συμβουλών, όπως είναι για παράδειγμα η νοσοκομειακή φροντίδα, οι νομικές και φορολογικές συμβουλές, η εκπαίδευση κ.ά. Στον τριτογενή τομέα δραστηριότητας εντάσσονται το εμπόριο, οι μεταφορές, οι επικοινωνίες, οι τραπεζικές συναλλαγές, ο τουρισμός, καθώς και κρατικές υπηρεσίες που συνδέονται με αγαθά όπως είναι η υγεία, η διοίκηση, η εκπαίδευση, η ασφάλεια κ.ά. Οι τρεις τομείς της παραγωγής είναι αλληλένδετοι και αλληλοτροφοδοτούμενοι.

Σημειώνουμε από την αρχή, ότι θα μας απασχολήσουν στο παρόν βιβλίο μόνο οι οντότητες που έχουν στόχο την επίτευξη κέρδους, δηλαδή οι εμπορικές εταιρείες και όχι άλλες μορφές νομικών προσώπων που έχουν άλλους σκοπούς (π.χ. αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες, σωματεία, ιδρύματα), παρόλο που μπορεί να συντάσσουν οικονομικές καταστάσεις, οι οποίες έχουν αντίστοιχα χαρακτηριστικά με εκείνες των κερδοσκοπικών επιχειρήσεων.

Σελ. 7

1.2. Τα βασικά χαρακτηριστικά της Επιχείρησης

Μία μεγάλη κατηγορία των οικονομικών μονάδων αποτελούν οι επιχειρήσεις. Η επιχείρηση είναι μία παραγωγική-οικονομική μονάδα που συνδυάζει και αξιοποιεί τους παραγωγικούς συντελεστές (φύση, εργασία, κεφάλαιο), προκειμένου να παράγει ή να εμπορευθεί προϊόντα ή υπηρεσίες με σκοπό τη διάθεση τους στον τελικό καταναλωτή. Οι συντελεστές παραγωγής μιας επιχείρησης διακρίνονται σε έμψυχους και άψυχους. Έμψυχοι συντελεστές είναι το ανθρώπινο δυναμικό της επιχείρησης, δηλαδή το σύνολο των εργαζομένων σε αυτή. Όσον αφορά τους άψυχους παραγωγικούς συντελεστές, αυτοί απαρτίζονται από εγκαταστάσεις (εργοστάσια, καταστήματα, γραφεία, αποθήκες), τον πάσης φύσης εξοπλισμό (μηχανολογικό, ηλεκτρονικό, επικοινωνιακό, μέσα μεταφοράς), τα άυλα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης όπως π.χ. η επωνυμία, το εμπορικό σήμα, η τεχνογνωσία και τέλος τα διάφορα άλλα στοιχεία που αποσκοπούν στην υποβοήθηση της λειτουργίας της επιχείρησης όπως τα χρηματικά διαθέσιμα κ.ά.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της επιχείρησης είναι:

i. Οι πράξεις και οι ενέργειές της έχουν οικονομικό χαρακτήρα,

ii. Ως οντότητα πρέπει να είναι ανεξάρτητη από άποψη οικονομική, οργανωτική, διοικητική, νομική και λογιστική,

iii. Η δική της περιουσία (φύση, εργασία, κεφάλαιο) πρέπει να είναι σαφώς ξεχωριστή από την περιουσία του φορέα της (επιχειρηματία),

iv. Να προμηθεύεται ή να παράγει αγαθά και υπηρεσίες τα οποία και να διαθέτει στην ελεύθερη αγορά,

v. Ανεξαρτήτως φύσεως και σκοπού της οικονομικής οντότητας (από ατομική επιχείρηση μέχρι έναν πολύπλοκο εταιρικό όμιλο με παγκόσμια παρουσία) αποβλέπει στη μεγιστοποίηση του κέρδους, το οποίο τελικά θα αποτελέσει περιουσία του φορέα της (επιχειρηματία).

Το κέρδος αποτελεί τον κύριο σκοπό της επιχείρησης και είναι η διαφορά μεταξύ των εσόδων που πραγματοποιεί η επιχείρηση σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και των εξόδων της που αντιστοιχούν στο ίδιο διάστημα. Το διάστημα στο οποίο υπολογίζεται το ύψος του κέρδους ή της ζημιάς ονομάζεται «διαχειριστική περίοδος» ή «χρήση» και έχει συνήθως δωδεκάμηνη διάρκεια η οποία συμπίπτει, επίσης συνήθως, με το ημερολογιακό έτος. Στη νομική επιστήμη και ιδιαίτερα στο δίκαιο των εμπορικών εταιρειών τα νομικά πρόσωπα με σκοπό το κέρδος αναφέρονται γενικά ως εμπορικές εταιρείες και έχουν κατά τεκμήριο σκοπό κερδοσκοπικό (Ανώνυμη Εταιρία, Εταιρία Περιορισμένης Ευθύνης, Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία, Ομόρρυθμη και Ετερόρρυθμη Εταιρία).

Σελ. 8

1.3. Οι βασικές λειτουργίες της Επιχείρησης

Για να πετύχει τους στόχους της η επιχείρηση, κατανέμει τις δραστηριότητές της σε διάφορες λειτουργίες. Λειτουργία (Operation) είναι ένα σύνολο ανθρώπων, μέσων και διαδικασιών στα πλαίσια της επιχείρησης, που εκτελούν μία σειρά πολύπλοκων εργασιών οι οποίες στοχεύουν στον ίδιο στόχο (κέρδος), απαραίτητο για τη συνέχιση της ύπαρξης αυτής της επιχείρησης. Χαρακτηριστικό της λειτουργίας θα πρέπει να είναι η διαρκής επανάληψή της μέσα στον χρόνο. Οι πλέον βασικές λειτουργίες, που διακρίνονται σε κάθε επιχείρηση, είναι οι ακόλουθες:

1.3.1. Η Παραγωγική Λειτουργία

H παραγωγική λειτουργία αποτελεί τη θεμελιώδη λειτουργία. Ο ρόλος της είναι η μελέτη, ο σχεδιασμός και η παραγωγή προϊόντων ή υπηρεσιών και περιλαμβάνει:

i. Την προκαταρκτική εργασία, με στόχο τη μείωση του κόστους εξοπλισμού και παραγωγής με τη βελτιστοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Διακρίνουμε δύο στάδια: Την τεχνική προετοιμασία (εγκαταστάσεις, συντήρηση, προδιαγραφές λειτουργίας κ.ά.) και τη διοικητική προετοιμασία (προγραμματισμός παραγωγής, καθορισμός αναγκών σε πρώτες ύλες και άλλα υλικά κ.ά.). Για παράδειγμα, μια επιχείρηση που θέλει να εισέλθει στο χώρο παραγωγής υποδημάτων θα πρέπει πρωταρχικά να αγοράσει τις ανάλογες εγκαταστάσεις και μηχανήματα και ακολούθως να αγοράσει πρώτες ύλες και να προγραμματίσει την παραγωγή,

ii. Την εκτέλεση της εργασίας σύμφωνα με οδηγίες και εντολές που εκπονήθηκαν κατά την προκαταρκτική εργασία, π.χ. ακολουθώντας το αρχικό πλάνο η παραπάνω επιχείρηση παραγωγής υποδημάτων θα πρέπει να ξεκινήσει να παράγει τα υποδήματα,

iii. Τον έλεγχο της εργασίας (ποιότητα, έλεγχος συντελεστών παραγωγής, προσδιορισμός αποκλίσεων αποδοτικότητας κ.ά.). Λογικό είναι η επιχείρηση να ελέγξει πρώτα την ποιότητα των υποδημάτων πριν τα προωθήσει στην αγορά.

1.3.2. Η Εμπορική Λειτουργία

Η εμπορική λειτουργία βασίζεται σε τρεις διαφορετικές διαδικασίες:

i. Αγορές/Προμήθειες (επιλογή προμηθευτών, διακανονισμός τιμών, διαχείριση παραγγελιών, παραλαβή εμπορευμάτων ή/και πρώτων υλών κ.ά.): Προκειμένου η επιχείρηση να προχωρήσει στην παραγωγή υποδημάτων θα πρέπει να επιλέξει τους κατάλληλους προμηθευτές για να αγοράσει πρώτες ύλες με καλή ποιότητα και με το λιγότερο δυνατό κόστος,

ii. Διαχείριση αποθεμάτων (παρακολούθηση, απογραφή, αποτίμηση κ.ά.): Η επιχείρηση πρέπει να παρακολουθεί τα αποθέματα των υποδημάτων στην αποθήκη προκειμένου να έχει το λιγότερο δυνατόν απόθεμα με βάση τη ζήτηση,

Σελ. 9

iii. Μάρκετινγκ - Πωλήσεις (έρευνα αγοράς, δίαυλοι και τεχνικές διανομής, τιμές πώλησης και όροι πληρωμής, προβολή και διαφήμιση του αγαθού ή της υπηρεσίας): Προκειμένου να προχωρήσει η επιχείρηση στις πωλήσεις των υποδημάτων θα πρέπει να προωθήσει το προϊόν μέσω μάρκετινγκ και επίσης να αποφασίσει την τιμή πώλησης ανάλογα με το κόστος παραγωγής ή αγοράς αλλά και με τις τιμές όπως διαμορφώνονται στην αγορά.

1.3.3. Η Οικονομική Λειτουργία

Με την οικονομική λειτουργία η επιχείρηση έχει τον ρόλο του επενδυτή, του καταθέτη, του δανειστή, του δανειζόμενου και του οικονομικού διαχειριστή. Η επιχείρηση έχει έσοδα από τις πωλήσεις των προϊόντων και των υπηρεσιών της, έξοδα για την πραγματοποίηση των εσόδων, φορολογείται για τις δραστηριότητές της, παίρνει δάνεια από τις τράπεζες, αυξάνει το κεφάλαιό της με τις εισφορές των μετόχων, έχει λογαριασμούς καταθέσεων σε τράπεζες κ.λπ.

1.3.4. Η Λειτουργία Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού

Η λειτουργία διοίκησης ανθρώπινου δυναμικού είναι η λειτουργία μιας επιχείρησης που ασχολείται με την προσέλκυση, την εκπαίδευση, την αξιολόγηση και την ανταμοιβή του ανθρώπινου δυναμικού, λαμβάνοντας υπόψη τις εργασιακές σχέσεις, την υγεία, την ασφάλεια και τη δικαιοσύνη και θεωρώντας τον άνθρωπο ως τον σημαντικότερο παράγοντα για την επίτευξη των στόχων της επιχείρησης. Σε πολλές επιχειρήσεις, οι εργαζόμενοι είναι καθοριστικοί παράγοντες για τη δημιουργία ενός βιώσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος (competitive advantage).

Στη λειτουργία αυτή υπάγονται όλες οι δραστηριότητες, οι σχετικές με την επιλογή του πλέον κατάλληλου και ικανού προσωπικού και τη σωστή διοίκησή του αλλά και τη συνεχή εκπαίδευσή του, ώστε να αποδίδει το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα κατά την άσκηση των επαγγελματικών του καθηκόντων. Ιδιαίτερα σήμερα, η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού κάθε επιχείρησης αποτελεί τη βάση για την παραπέρα ανάπτυξη και προαγωγή της. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο και είναι αποδεκτό από κάθε επιχείρηση ότι ο ανθρώπινος παράγοντας είναι ο κύριος συντελεστής για την πραγματοποίηση των στόχων αυτής και ιδιαίτερα για την επίτευξη κέρδους.

1.3.5. Η Διοικητική Λειτουργία

O ρόλος της διοικητικής λειτουργίας είναι να προβλέπει, να οργανώνει, να διοικεί, να συντονίζει, και να ελέγχει, όλα τα στελέχη μιας επιχείρησης. Η σύγχρονη διοικητική λειτουργία δίνει έμφαση στο μέλλον και την προετοιμασία της επιχείρησης, στο όραμα και στη δράση, αξιολογώντας τα δεδομένα από την οικονομική της πορεία, αλλά και από εξωτερικούς παράγοντες.

Σελ. 10

1.3.6. Άλλες Λειτουργίες της Επιχείρησης

Εκτός από τις προαναφερόμενες βασικές λειτουργίες υφίστανται και άλλες, οι οποίες σχετίζονται περισσότερο με το περιβάλλον, μέσα στο οποίο λειτουργεί η επιχείρηση ως σύστημα, όπως:

i. Η θεσμική λειτουργία: αφορά στις σχέσεις της επιχείρησης με το κράτος, τους προμηθευτές, τους πελάτες, τους δανειστές, τους μετόχους και τους εργαζομένους της, καθώς αυτές υπόκεινται σε μία σειρά ρυθμιστικών διατάξεων, που ορίζονται από τη νομοθεσία,

ii. Η πολιτισμική λειτουργία: αποτελεί και τη λεγόμενη «εταιρική κουλτούρα», δηλαδή ένα σύστημα αξιών, ιδεών, συμβόλων, κανόνων και προτύπων που εμφανίζονται στην καθημερινή δραστηριότητά της. Για παράδειγμα, ο τρόπος επικοινωνίας μεταξύ υφισταμένων και προϊσταμένων (αυστηρή πειθαρχία ή πολιτική της «ανοιχτής πόρτας»), η πεποίθηση ότι, μόνο η υψηλή ποιότητα μπορεί να οδηγήσει σε κερδοφορία, η εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο δυναμικό και η άποψη ότι, η οποιαδήποτε επιτυχία οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα κ.α.

1.4. Η Στελέχωση μιας Επιχείρησης

Όπως προαναφέρθηκε, βασικός σκοπός της λειτουργίας της διοίκησης ανθρώπινων πόρων είναι το να συμβάλλει στην αποτελεσματική αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Αυτό σημαίνει ότι οι προσπάθειες της διοίκησης ανθρώπινων πόρων επικεντρώνονται στην δυνατότητα ανάπτυξης και αναδιάρθρωσης του ανθρώπινου δυναμικού ανάλογα με τις ανάγκες των λειτουργιών της επιχείρησης και στην βελτίωση της ποιότητας των εργαζομένων.

Οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη από πολλά είδη δεξιοτήτων και εργαζομένων. Εκτός από τα διοικητικά στελέχη, τα οποία λαμβάνουν τις ζωτικές για την επιχείρηση αποφάσεις, και τους διευθυντές των τμημάτων οι οποίοι υποστηρίζονται από το προσωπικό που εκτελεί την τρέχουσα εργασία, μία επιχείρηση έχει ανάγκη και από πρόσωπα με εξειδικευμένες γνώσεις, τα οποία σχεδιάζουν προϊόντα και υπηρεσίες αλλά και από το υποστηρικτικό προσωπικό (γραμματείς, λογιστές, υπάλληλοι γραφείου), που ασχολείται με άλλες εργασίες της επιχείρησης (εξωτερικές εργασίες, δημόσιες σχέσεις κ.λπ.).

Κάθε επιχείρηση, ανάλογα με τη φύση της, τον σκοπό της (mission statement) και τους στόχους της, έχει μία μοναδική κουλτούρα, δηλαδή ένα θεμελιώδες σύνολο αντιλήψεων, αξιών και μεθόδων δράσης, που έχουν γίνει αποδεκτές από τα περισσότερα μέλη της. Διαφορετικά επίπεδα και ειδικότητες μέσα σε μία επιχείρηση δημιουργούν διαφορετικά ενδιαφέροντα και θεωρήσεις, πράγμα, που με τη σειρά του οδηγεί συχνά σε συγκρούσεις. Η εργασία των στελεχών είναι να βρίσκουν λύσεις στις διάφορες καταστάσεις, που αντιμετωπίζει η επιχείρηση, να λαμβάνουν αποφάσεις και να διατυπώνουν σχέδια δράσης για την επίλυση προβλημάτων της επιχείρησης.

Σελ. 11

Τα διευθυντικά στελέχη αντιλαμβάνονται τις επιχειρηματικές προκλήσεις στο περιβάλλον, χαράσσουν τη στρατηγική της επιχείρησης για την αντιμετώπισή τους και κατανέμουν τους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους για την επιτυχία της στρατηγικής και το συντονισμό του έργου. Ανά πάσα στιγμή πρέπει να ασκούν υπεύθυνη ηγεσία (management). Αλλά τα διευθυντικά στελέχη, εκτός από τη διαχείριση αυτού, που ήδη υπάρχει, πρέπει επίσης να δημιουργούν νέα προϊόντα και υπηρεσίες (product development). Ένα σημαντικό μέρος της ευθύνης των διευθυντικών στελεχών είναι η δημιουργική εργασία, η οποία καθοδηγείται από νέες γνώσεις και πληροφορίες.

1.5. Το περιβάλλον που κινείται μία Επιχείρηση

Η ανάλυση του εσωτερικού και του εξωτερικού περιβάλλοντος βοηθά την επιχείρηση να αντιμετωπίσει με σαφήνεια ποιες είναι οι δυναμικές της, πως θα τις αξιοποιήσει για να ανταπεξέλθει στις ανάλογες απαιτήσεις, ποιες τροποποιήσεις θα πραγματοποιήσει στα σχέδιά της λαμβάνοντας υπόψη τις γενικότερες συνθήκες και τελικά ποια στρατηγική θα ακολουθήσει.

Το ευρύτερο περιβάλλον στο οποίο κινείται μία επιχείρηση αποτελείται από:

i. Tο Οικονομικό Περιβάλλον, το οποίο αποτελείται από το μακροοικονομικό περιβάλλον, δηλαδή την «εικόνα» της οικονομικής κατάστασης μιας χώρας (βιομηχανοποίηση, ρυθμός ανάπτυξης, δείκτες πληθωρισμού, ανεργία, δημόσιο χρέος, πορεία της κεφαλαιαγοράς, επιτόκια, επίπεδο εισοδημάτων, φορολογικό σύστημα, οικονομικές και εμπορικές σχέσεις με άλλες χώρες κ.ά.), και από το μικροοικονομικό περιβάλλον, δηλαδή την οικονομική κατάσταση των πελατών των προμηθευτών των ανταγωνιστών των δανειστών κ.λπ.,

ii. Το Τεχνολογικό Περιβάλλον, το οποίο δημιουργείται από τη σύγχρονη τεχνολογία και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βελτιωθεί πολύπλευρα η παραγωγή νέων προϊόντων ή υπηρεσιών. Μία επιχείρηση αδυνατεί να αντιμετωπίσει τους ανταγωνιστές της, όταν χρησιμοποιεί παλαιά τεχνολογία και παρωχημένες τεχνικές παραγωγής,

iii. Το Πολιτικό Περιβάλλον, το οποίο αφορά τη γενική πολιτική κατάσταση μιας χώρας (π.χ. πολιτική σταθερότητα) και που δημιουργεί θετικό ή αρνητικό κλίμα για επενδύσεις, ανάπτυξη και προσέλκυση ξένων κεφαλαίων,

iv. Το Νομικό Περιβάλλον, το οποίο αποτελεί το νομικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο λειτουργεί η επιχείρηση. Οι νόμοι αυτοί ορίζουν τις σχέσεις της επιχείρησης με το κράτος, τις άλλες επιχειρήσεις, τις Τράπεζες, τους εργαζομένους, τις ρυθμιστικές αρχές, γενικότερα δηλαδή το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί νόμιμα να λειτουργήσει η επιχείρηση,

v. Το Διεθνές Περιβάλλον, το οποίο περιλαμβάνει το γενικό διεθνές οικονομικό κλίμα, τη σύναψη διμερών οικονομικών, νομικών, τεχνολογικών και άλλων σχέσεων μεταξύ κρατών, τη συμμετοχή σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, όπως

Σελ. 12

είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, και τις προϋποθέσεις ανάπτυξης σχέσεων με επιχειρήσεις άλλων κρατών,

vi. Το Κοινωνικό Περιβάλλον, το οποίο περικλείει όλες τις κοινωνικές μεταβολές, τα δημογραφικά χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας και γενικότερα όλη την κοινωνική οργάνωση μιας χώρας,

vii. Το Πολιτισμικό Περιβάλλον, το οποίο αναφέρεται στα εθνολογικά, λαογραφικά, παραδοσιακά και θρησκευτικά στοιχεία του λαού μιας χώρας. Αναφέρεται δηλαδή στο σύστημα αξιών, το οποίο χαρακτηρίζει διάφορες κοινωνικές ομάδες ή έναν ολόκληρο λαό.

1.6. Κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων ως προς τη μορφή τους

Οι επιχειρήσεις γενικά (και σε καμία περίπτωση περιοριστικά), κατηγοριοποιούνται σε:

1.6.1. Ατομικές Επιχειρήσεις

Πρόκειται για επιχειρήσεις, των οποίων ιδρυτής και ιδιοκτήτης είναι το ίδιο το φυσικό πρόσωπο, που ασκεί μία επιχειρηματική δραστηριότητα και έχει την ευθύνη όλων των αποφάσεων και των συνεπειών. Η ατομική επιχείρηση συνδέεται άρρηκτα με το πρόσωπο του ιδιοκτήτη και παύει να υπάρχει με την μεταβίβασή της, την παύση της, με τη συνταξιοδότηση ή τον θάνατο του ιδιοκτήτη της. Στην ατομική επιχείρηση ο φορέας της ουσιαστικά φοράει δύο «καπέλα» ταυτόχρονα, εκείνο του ιδιώτη και εκείνο του επιχειρηματία. Όταν προμηθεύεται από το ίδιο κατάστημα χαρτί εκτύπωσης και ένα ημερολόγιο, το μεν για επιχειρηματική το δε για προσωπική χρήση, ενεργεί και ως ιδιώτης και ως επιχειρηματίας – οι συνέπειες όμως είναι σημαντικά διαφορετικές.

1.6.2. Νομικά πρόσωπα – εμπορικές εταιρείες

Διακριτές από τα φυσικά πρόσωπα, οι εμπορικές εταιρείες έχουν οι ίδιες νομική προσωπικότητα, είναι δηλαδή οι ίδιες, ξεχωριστά από τους φορείς τους, υποκείμενα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Η πρώτη μεγάλη κατηγορία είναι οι προσωπικές εταιρείες, οι οποίες συνοπτικά περιγράφονται ως εξής:

Οι Ομόρρυθμες και Ετερόρρυθμες Εταιρείες: απαιτούν την ύπαρξη τουλάχιστον δύο εταίρων (φυσικών ή νομικών προσώπων), για να ιδρυθούν. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ομόρρυθμης εταιρίας (αλλά και της ετερόρρυθμης για τον ομόρρυθμό μόνο εταίρο) είναι η απεριόριστη και εις ολόκληρον αλληλέγγυα ευθύνη για τις εταιρικές υποχρεώσεις.

Η δεύτερη μεγάλη κατηγορία είναι οι κεφαλαιουχικές εταιρείες οι οποίες διακρίνονται ως εξής:

Ανώνυμες Εταιρίες, που ιδρύονται από ένα ή περισσότερα, φυσικά ή νομικά, πρόσωπα (μέτοχοι), οι οποίοι ευθύνονται για τις υποχρεώσεις της εταιρίας περιορισμένα, δηλαδή μέχρι του ύψους της συμμετοχής τους στο μετοχικό κεφάλαιο.

Σελ. 13

Το μετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας διαιρείται σε μετοχές, οι οποίες και αντιπροσωπεύουν ουσιαστικά την οικονομική συμμετοχή του μετόχου στην εταιρία αλλά και την υποχρέωση, επομένως, της τελευταίας, να επιστρέψει την οικονομική αυτή συμμετοχή στον μέτοχο μετά τη λύση και εκκαθάρισή της.

Εταιρίες Περιορισμένης Ευθύνης: Και στις ΕΠΕ η ευθύνη των εταίρων για τα εταιρικά χρέη περιορίζεται στο ποσό της συμμετοχής τους στο εταιρικό κεφάλαιο, κατ’ αναλογία όσων αναφέρθηκαν παραπάνω για τις ΑΕ.

Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρείες: Η ΙΚΕ συνίσταται από ένα ή περισσότερα φυσικά ή νομικά πρόσωπα (εταίροι). Οι εταίροι συμμετέχουν στην ΙΚΕ με κεφαλαιακές, με εξωκεφαλαιακές ή με εγγυητικές εισφορές. Υπάρχει περιορισμένη ευθύνη των ΙΚΕ για τα εταιρικά χρέη, με εξαίρεση τους εταίρους με εγγυητικές εισφορές.

Σελ. 15

Κεφάλαιο 2

Βασικές Έννοιες της Λογιστικής

2.1. Γενικά

Λογιστική είναι η επιστήμη (ή ο κλάδος της Οικονομικής επιστήμης) που ασχολείται με την αναγνώριση - καταχώρηση συναλλαγών, ενεργειών και γεγονότων που στο σύνολο τους ή μέρος αυτών έχουν οικονομικό αντίκτυπο σε μία οικονομική μονάδα αλλά και της κατάταξης και ταξινόμησης αυτών κατά τρόπο κατανοητό και συστηματικό.

Ως αποτέλεσμα των παραπάνω αποκτάται γνώση και ερμηνεύονται οικονομικά στοιχεία τα οποία προκύπτουν από τη λογιστική.

Οι οικονομικές πληροφορίες των επιχειρήσεων, εκτός των μικρών, δημοσιοποιούνται με τις χρηματοοικονομικές τους καταστάσεις, οι οποίες θα αναλυθούν κατωτέρω στο οικείο κεφάλαιο.

Για σκοπούς διοίκησης της επιχείρησης με τη λογιστική επιτυγχάνονται οι παρακάτω βασικοί σκοποί:

• Ο προσδιορισμός της οικονομικής κατάστασης (περιουσίας) της επιχείρησης σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα για συγκεκριμένη περίοδο με συγκριτικά στοιχεία της αντίστοιχης προηγούμενης περιόδου. Για παράδειγμα, η διοίκηση της επιχείρησης επιθυμεί να πληροφορηθεί για την οικονομική κατάσταση της 31.7.2021 μέσα από την κατάρτιση Ισολογισμού και Αποτελεσμάτων Χρήσεως με βάση τα λογιστικά στοιχεία της περιόδου 01.1.2021 έως 31.7.2021 και σε σύγκριση με τα αντίστοιχα αποτελέσματα της αντίστοιχης περιόδου 01.1.2020 έως 31.07.2020.

Επίσης μέσα από ένα πλήθος άλλων πληροφοριών που προκύπτουν από την λογιστική, λόγω της αναγνώρισης-καταχώρησης συναλλαγών και γεγονότων που στο σύνολο τους ή μέρος αυτών έχουν οικονομικό αντίκτυπο σε μία επιχείρηση, δίνονται πληροφορίες στη Διοίκηση της επιχείρησης και με βάση αυτές λαμβάνονται αποφάσεις όπως, για παράδειγμα:

Σελ. 16

i. λόγω σημαντικών μεταβολών των περιουσιακών στοιχείων ή των υποχρεώσεων ή των αποτελεσμάτων (π.χ. εξετάζοντας την μεταβολή των εσόδων από συγκεκριμένη δραστηριότητα από έτος σε έτος), μία επιχείρηση μπορεί να αποφασίσει την ενδυνάμωση μιας παραγωγικής μονάδας,

ii. λόγω της επίτευξης υψηλής κερδοφορίας μπορεί να αποφασισθεί η χορήγηση κάποιων επιδομάτων στο προσωπικό,

iii. αξιολόγηση επιλογών που έγιναν στο παρελθόν,

iv. προγραμματισμός και σωστή κατανομή των διαθέσιμων πόρων. Για παράδειγμα, η διοίκηση της επιχείρησης μπορεί να πάρει αποφάσεις, όπως να μεταφέρει εργατικό προσωπικό από ένα εργοστάσιο σε ένα άλλο κ.λπ.

• Ο έλεγχος της διαχειριστικής και διοικητικής ευθύνης, δηλαδή η δυνατότητα να ασκηθούν έλεγχοι στη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων. Οι έλεγχοι είναι εξωτερικοί ή εσωτερικοί και μπορεί να είναι ουσιαστικοί, τυπικοί, προληπτικοί, κατασταλτικοί, νομιμότητας κ.λπ.

• Η συγκέντρωση στατιστικών δεδομένων τα οποία αφορούν στη μελέτη της εξέλιξης των οικονομικών μεγεθών της επιχείρησης. Μέσα από τους αριθμοδείκτες και τα στατιστικά δεδομένα, μία επιχείρηση λαμβάνει πολύτιμες πληροφορίες που θα χρησιμεύσουν στη λήψη αποφάσεων.

Συμπερασματικά, η λογιστική καταγράφει, συστηματοποιεί και παρουσιάζει όλες τις οικονομικές συναλλαγές της επιχείρησης σε επίπεδο, νομικά μιλώντας, ενοχών, απαιτήσεων και απόσβεσης αυτών.

Ανάλογα με τη νομική μορφή, το μέγεθος, το ύψος των ακαθαρίστων εσόδων και άλλα κριτήρια, υιοθετείται και διαφορετικό λογιστικό σύστημα για να απεικονιστούν οι μεταβολές των περιουσιακών στοιχείων και των αποτελεσμάτων της οικονομικής μονάδας στα λογιστικά της βιβλία.

2.2. Τα λογιστικά συστήματα

Τα λογιστικά συστήματα είναι:

I. το απλογραφικό σύστημα, και

II. το διπλογραφικό σύστημα.

2.2.1. Απλογραφικό σύστημα

Αν η οικονομική μονάδα είναι πολύ μικρή και µε χαμηλό όγκο δραστηριότητας, εντάσσεται, σύμφωνα με την εφαρμοζόμενη στην Ελλάδα νομοθεσία, τον N 4308/2014, στην τήρηση λογιστικών βιβλίων υποχρεωτικά με το απλογραφικό σύστημα και προαιρετικά με το διπλογραφικό σύστημα.

Σελ. 17

Σύμφωνα µε το απλογραφικό σύστημα τηρείται μόνο ένα λογιστικό βιβλίο εσόδων - εξόδων και καταχωρούνται μεταβολές µόνο σε συγκεκριμένους λογαριασμούς. Το απλογραφικό σύστημα τήρησης λογιστικών βιβλίων δεν αφορά τις μεγάλες, πολύπλοκες επιχειρήσεις.

Τα μειονεκτήματα αυτού του συστήματος είναι ότι οι λογιστικές πληροφορίες δεν είναι πλήρεις και αυτό συμβαίνει, γιατί δεν υπάρχουν αναλυτικά καταγεγραμμένα τα περιουσιακά στοιχεία (πελάτες, χρεόγραφα, πάγια) καθώς και οι υποχρεώσεις της επιχείρησης (προμηθευτές, γραμμάτια πληρωτέα κ.ά.).

Η απλογραφία βέβαια είναι εύκολη στη χρήση και η εφαρμογή της έχει χαμηλό κόστος. Για τους λόγους αυτούς, όπως προαναφέραμε, χρησιμοποιείται μόνο από τις πολύ μικρές επιχειρήσεις.

2.2.2. Διπλογραφικό σύστημα

Διπλογραφικό (ή διγραφικό) σύστημα είναι η καταγραφή των μεταβολών που προέρχονται από ένα λογιστικό γεγονός, όπου κινούνται δύο τουλάχιστον λογιστικοί λογαριασμοί, από τους οποίους ένας ή περισσότεροι χρεώνονται και ένας ή περισσότεροι πιστώνονται και το άθροισμα των ποσών των χρεώσεων είναι πάντα ίσο με το άθροισμα των ποσών των πιστώσεων.

Θα χρησιμοποιηθεί στην συνέχεια, το παράδειγμα της απόκτησης ενός αγαθού με σκοπό τη μεταπώληση από μία επιχείρηση, ώστε να γίνει κατανοητή η λογιστική εγγραφή, όπως την αναλύσαμε παραπάνω.

2.2.2.1. Σύμβαση αγοράς αγαθού

Η επιχείρηση με την απόκτηση του αγαθού αυξάνει το απόθεμά της, ώστε να έχει την κυριότητα των αγαθών που θα μεταπωλήσει.

Με την απόκτηση της κυριότητας του αποθέματος, η επιχείρηση αυξάνει το ενεργητικό της, δηλαδή την περιουσία της. Ταυτόχρονα όμως δημιουργεί και μία υποχρέωση, την εξόφληση του τιμήματος της αγοράς στον προμηθευτή της. Όταν η υποχρέωση αυτή εξοφληθεί (αποσβεστεί η ενοχή), τότε θα μειωθούν τα ταμειακά διαθέσιμα της επιχείρησης (θα μειωθεί δηλαδή η περιουσία της), αλλά ταυτόχρονα θα «εξαφανιστεί» η υποχρέωση που είχε δημιουργηθεί.

Σε επίπεδο λοιπόν λογαριασμών:

Λογαριασμός	Χρέωση	Πίστωση
Προμηθευτής - υποχρέωση για εξόφληση		10.000
Εμπορεύματα - αποθέματα	10.000

Σελ. 18

Με την εξόφληση του προμηθευτή:

Λογαριασμός	Χρέωση	Πίστωση
Ταμειακά Διαθέσιμα		10.000 (η πίστωση των ταμειακών διαθεσίμων δείχνει την μείωσή τους επειδή αποσβέστηκε η ενοχή – υποχρέωση προς τον προμηθευτή)
Προμηθευτής - υποχρέωση για εξόφληση	10.000 (η χρέωση του προμηθευτή – υποχρέωσης υποδηλώνει τη μείωση – απόσβεση αυτής)

Λογαριασμός

Χρέωση

Πίστωση

Προμηθευτής - υποχρέωση για εξόφληση

10.000

(η χρέωση του προμηθευτή – υποχρέωσης υποδηλώνει τη μείωση – απόσβεση αυτής)

2.2.3. Ανάλυση του διπλογραφικού συστήματος

Κάθε λογιστικό γεγονός καταγράφεται δισδιάστατα µε ταυτόχρονη κίνηση δύο (2) τουλάχιστον λογαριασμών, εκ των οποίων ένας χρεώνεται και ένας πιστώνεται. Είναι ένα λογιστικό σύστημα που ισχύει σε όλον τον κόσμο, λειτουργεί πάρα πολλά χρόνια και ως ενιαίο σύνολο έχει απεριόριστες δυνατότητες παροχής οικονομικών πληροφοριών, στους ασκούντες τη διοίκηση του οποιουδήποτε οργανισμού. Με άλλα λόγια, το διπλογραφικό σύστημα είναι η μέθοδος η οποία καταγράφει τις μεταβολές που επιφέρουν τα λογιστικά γεγονότα στην περιουσία μιας επιχείρησης, θέτοντας σε κίνηση δύο (2) τουλάχιστον λογαριασμούς: Έναν που μεταβάλλεται (+) ή (-) και έναν άλλον που αντιµεταβάλλεται µε το ίδιο ακριβώς ποσό, (-) ή (+).

Η έννοια της διπλογραφίας είναι η μέθοδος που στηρίζεται στο γεγονός ότι κάθε συναλλαγή που γίνεται στην οικονομική μονάδα επιφέρει ταυτόχρονα μια διπλή μεταβολή στα περιουσιακά της στοιχεία. Δηλαδή ισχύει η εξίσωση:

Ενεργητικό = Υποχρεώσεις + Καθαρή Θέση ή

Χρέωση = Πίστωση

Το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων (πάγια, διαθέσιμα, απαιτήσεις, αποθέματα) ισούται µε το σύνολο των υποχρεώσεων προς τους τρίτους, πλέον το σύνολο των υποχρεώσεων προς τους φορείς της οικονομικής μονάδας (καθαρή θέση).

Μία οικονομική μονάδα που έχει στόχο το κέρδος, χρειάζεται να συγκεντρώνει τα στοιχεία που θα τις δίνουν πληροφορίες, οι οποίες θα τη βοηθήσουν να πραγματοποιήσει τον στόχο της και να μεγιστοποιήσει το αποτέλεσμά της. Βασικές πληροφορίες που πρέπει να λαμβάνει είναι για τα μέσα που διαθέτει για να υλοποιήσει τους στόχους της, δηλαδή το ενεργητικό της. Επίσης, πρέπει να γνωρίζει τις υποχρεώσεις της προς το προσωπικό που απασχολεί, προς τους πιστωτές της καθώς και προς λοιπούς τρίτους, τα έσοδα και τα έξοδα της, και τέλος να γνωρίζει τα αποτελέσματα που πραγματοποιεί (κέρδη ή ζημιές).

Σελ. 19

Για να λαμβάνει η οικονομική μονάδα τις σωστές, κάθε φορά, αποφάσεις πρέπει να λαμβάνει και τις απαραίτητες πληροφορίες από τις οικονομικές υπηρεσίες της. Γι’ αυτό χρειάζεται ένα σύστημα πληροφόρησης που θα τη βοηθάει να συγκεντρώνει τα απαραίτητα εκείνα στοιχεία, για να διαχειρίζεται µε τον καλύτερο τρόπο τα οικονομικά της. Το διπλογραφικό σύστημα είναι ένα τέτοιο εργαλείο, γιατί αποτυπώνει σε διαφορετικά σημεία την πληροφορία ταυτόχρονα και μπορεί να ενημερώνει τους χρήστες της οικονομικής μονάδας µε τα απαιτούμενα στοιχεία - πληροφορίες.

2.2.3.1. Τα στάδια της Λογιστικής

Με απώτατο στόχο την τελική σύνταξη των χρηματοοικονομικών καταστάσεων, οι οποίες αποτυπώνουν τελικά το σύνολο των λογιστικών γεγονότων (συναλλαγών) σε μία χρονική περίοδο και με τις οποίες θα ασχοληθούμε στο επόμενο κεφάλαιο, τα στάδια της λογιστικής εργασίας είναι:

i. Ανάλυση, καταγραφή και καταχώρηση σε λογαριασμούς των οικονομικών συναλλαγών στην πλέον, όπως είπαμε και παραπάνω, αποδομημένη τους μορφή: σε επιχείρηση με αντικείμενο την πώληση παιχνιδιών, η καταχώρηση εσόδου στον κατάλληλο λογαριασμό από την πώληση ενός παιχνιδιού ή η αντίστοιχη καταχώριση από την αγορά αποθεμάτων που προορίζονται προς πώληση,

ii. Ποσοτικοποίηση και συσσώρευση των ομοειδών οικονομικών στοιχείων: συγκέντρωση όλων των εσόδων από πώληση παιχνιδιών μέσα σε μία περίοδο (μήνα ή έτος), δηλαδή σε ένα λογαριασμό,

iii. Συνοπτική ανακεφαλαίωση των οικονομικών στοιχείων που σχετίζονται με την δραστηριότητα της πώλησης παιχνιδιών: συγκέντρωση όλων των σχετικών εσόδων και εξόδων,

iv. Κατάταξη και ταξινόμηση των οικονομικών στοιχείων ανάλογα με τη φύση τους στο τέλος μιας χρονικής περιόδου,

v. Κατάρτιση και διάθεση των χρηματοοικονομικών καταστάσεων στο Διοικητικό Συμβούλιο και στους αρμόδιους διευθυντές,

vi. Ανάλυση και ερμηνεία των παραπάνω καταστάσεων μιας περιόδου (π.χ. ανάλυση των οικονομικών αποτελεσμάτων σε σχέση με τον Προϋπολογισμό ή σε σχέση με τον άμεσο ανταγωνισμό).

Τέλος, το ΔΣ και οι σχετικοί διευθυντές, με βάση τα οικονομικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν μέσω των χρηματοοικονομικών καταστάσεων και τις απαραίτητες γνώσεις, μπορούν να διενεργήσουν προβλέψεις (forecasting και budgeting) και να προβούν στη λήψη των ενδεδειγμένων αποφάσεων (decision making).

Σελ. 20

2.2.3.2. Διακρίσεις της Λογιστικής

Ανάλογα με το περιεχόμενό της Λογιστικής μπορούμε να τη διακρίνουμε σε:

i. Γενική Λογιστική, στην οποία παρακολουθούνται, οι συναλλαγές της επιχείρησης με τρίτους και εμφανίζεται η δομή της περιουσιακής της διάρθρωσης καθώς και η διαχείριση ή η εκμετάλλευση, της κατ’ είδος αποθεμάτων εξόδων και εσόδων και τα αποτελέσματα από τη δραστηριότητά της. Η λογιστική που ασχολείται με θέματα που απορρέουν από τις ιδιαιτερότητες ορισμένων κλάδων οικονομικών μονάδων διακρίνεται σε ναυτιλιακή, τραπεζική, ξενοδοχειακή κ.λπ.,

ii. Διοικητική Λογιστική της οποίας οι πληροφορίες διευκολύνουν τον προγραμματισμό και έλεγχο των λειτουργιών μιας επιχείρησης και τη λήψη ορθολογικών αποφάσεων μέσα σε αυτή. Είναι λιγότερο τυποποιημένη από την γενική λογιστική και οι σημαντικότερες ενότητές της αφορούν στην κατάρτιση προϋπολογισμών, τον έλεγχο του κόστους και τις μεθόδους κοστολόγησης,

iii. Φορολογική Λογιστική η οποία ασχολείται με τη φορολογική νομοθεσία και τις επιπτώσεις της στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις των επιχειρήσεων.

2.2.3.3. Η έννοια του Λογαριασμού

Καθημερινά σε μία επιχείρηση πραγματοποιείται πλήθος συναλλαγών. Προκειμένου να εξασφαλισθεί η σωστή παρακολούθηση των μεταβολών των περιουσιακών στοιχείων των υποχρεώσεων, αλλά και των αποτελεσμάτων της, η κάθε επιχείρηση έχει δημιουργήσει λογαριασμούς (accounts) ανάλογα με τις ανάγκες της, αλλά και την εφαρμοζόμενη νομοθεσία.

Με άλλα λόγια, οι λογαριασμοί αντιπροσωπεύουν οικονομικά δεδομένα της επιχείρησης, τα οποία έχουν κάποιο κοινό γνώρισμα (π.χ. απαιτήσεις, υποχρεώσεις, έσοδα, έξοδα), μέσω των οποίων παρακολουθούνται κατά χρονολογική σειρά οι μεταβολές των στοιχείων αυτών.

Ο κάθε λογαριασμός πρέπει να περιλαμβάνει υποχρεωτικά τα εξής στοιχεία:

i. Τον τίτλο, που περιγράφει συνοπτικά και με σαφή τρόπο το περιεχόμενο του συγκεκριμένου λογαριασμού π.χ. Μισθοδοσία Προσωπικού,

ii. Τον κωδικό του που είναι ο αριθμός που αντιστοιχεί στον λογαριασμό με βάση τα Ελληνικά Λογιστικά Πρότυπα (ΕΛΠ), π.χ. 60, ο οποίος είναι συνδεδεμένος με την Μισθοδοσία Προσωπικού,

iii. Τη χρονολογία, που είναι η ημέρα, ο μήνας και το έτος καταχώρησης κάθε μεταβολής του στοιχείου που παρακολουθεί. Η καταχώρηση των ημερομηνιών στους λογαριασμούς είναι υποχρεωτική για οικονομικούς, νομικούς, ελεγκτικούς και στατιστικούς λόγους π.χ. 60. Μισθοδοσία Προσωπικού 31 Ιανουαρίου 2021