ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

Ο άνθρωπος ταξιδεύει από την αρχαιότητα. Το ταξίδι για την εμπορία, για τον εμπλουτισμό των γνώσεων, για την πολιτισμική επικοινωνία και για την αναψυχή δεν είναι επινόηση της σύγχρονης εποχής. Για τον άνθρωπο της σύγχρονης κοινωνίας, τουλάχιστον των ανεπτυγμένων κρατών, το ταξίδι έχει καταστεί ψυχική ανάγκη. Η διαπίστωση αυτή διεθνοποιείται στη Συνδιάσκεψη του Ο.Η.Ε. στη Ρώμη, το έτος 1963, που είχε ως θέμα «τα διεθνή ταξίδια και ο τουρισμός». Στη Συνδιάσκεψη αυτή τέθηκε, για πρώτη φορά, ως θέμα συζήτησης η διεθνής συνεργασία για την ανάπτυξη του παγκόσμιου τουρισμού. Στη ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού συνέδραμαν πολλοί παράγοντες από τους οποίους, ως βασικοί, θα μπορούσαν να επισημανθούν:

(α) Η τεχνολογική εξέλιξη. Η τεχνολογική εξέλιξη που σημειώθηκε μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επηρέασε θετικά την τουριστική ανάπτυξη. Ιδιαίτερα οι εξελίξεις στα μέσα μεταφοράς (σιδηρόδρομος, αεροσκάφος, πλοίο) μείωσαν το χρόνο και την απόσταση και κατέστησαν δυνατή την πρόσβαση σε απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη. Επίσης κατέστησαν τον τουρισμό, μαζικό και διεθνή. Η ανάπτυξη και διάδοση των συστημάτων τηλεπικοινωνίας διευκόλυνε τη διεθνοποίηση του τουρισμού.

(β) Η κατάκτηση του ελεύθερου χρόνου. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στις ανεπτυγμένες χώρες, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, οι διεκδικήσεις των εργαζομένων, είχαν ως αποτέλεσμα να συμβούν σπουδαίες αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις. Μετά τη θεσμοθέτηση των διακοπών για τους εργαζόμενους, ακολούθησε η κατάκτηση του ελεύθερου χρόνου και η αναγνώρισή του ως δικαίωμα. Το δικαίωμα της αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, το δικαίωμα για διακοπές, αναγνωρίζεται ως φυσική συνέπεια του δικαιώματος για εργασία.

(γ) Η πολυδιάστατη σημασία του τουρισμού. Τα κράτη αντελήφθησαν τη μεγάλη σημασία που έχει ο τουρισμός για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη των λαών. Η σημασία αυτή αποτυπώνεται στη Διακήρυξη της Μανίλας για το Διεθνή Τουρισμό, η οποία υπογράφτηκε από 112 κράτη στις 10 Οκτωβρίου 1980.

(δ) Ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Στα μεγάλα αστικά κέντρα, ο άνθρωπος δέχεται κοινωνικές και ψυχολογικές επιβαρύνσεις λόγω της αστικοποίησης, της ηχορύπανσης, της ρύπανσης

του περιβάλλοντος, της εγκληματικότητας και γενικά λόγω των αρνητικών συνεπειών της βιομηχανικής ανάπτυξης. Ο κάτοικος των σύγχρονων πόλεων ζει σε ένα διαρκώς υποβαθμισμένο ποιοτικά περιβάλλον και αναζητά διέξοδο στα τουριστικά ταξίδια.

Το πρωταρχικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του τουριστικού φαινομένου είναι η μετακίνηση του ανθρώπου από τον τόπο μόνιμης κατοικίας του, τόπο προέλευσης σε ένα άλλο τόπο, τόπο προορισμού, ή τόπο υποδοχής/φιλοξενίας, με προειλημμένη απόφαση επιστροφής. Δηλαδή τουρίστας καθίσταται ο άνθρωπος όταν μετακινείται μεταξύ διαφορετικών περιοχών και όχι μέσα στα όρια της περιοχής όπου έχει τη μόνιμη κατοικία του ή ασκεί το βασικό κύκλο επαγγελματικών του δραστηριοτήτων. Κάθε μετακίνηση όμως δεν συνιστά τουριστική ροή και επομένως δεν αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη του τουριστικού φαινομένου. Απαραίτητα στοιχεία για να καταστεί η μετακίνηση τουριστική είναι αφενός η επιλογή της μετακίνησης και αφετέρου ο σκοπός της μετακίνησης. Έτσι η επιλογή πρέπει να είναι ελεύθερη και όχι αναγκαστική, δηλαδή ο άνθρωπος να έχει την ευχέρεια να επιλέξει αν θα παραμείνει στον τόπο του ή θα επισκεφθεί άλλο τόπο, σε συνάρτηση με το σκοπό της μετακίνησης που είναι η αναψυχή, με το πολυσχιδές περιεχόμενο του όρου. Διότι δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως τουριστική μετακίνηση, η αναγκαστική μετακίνηση σε άλλο τόπο για λόγους που επιβάλλονται εξωγενώς όπως π.χ. επαγγελματικοί λόγοι, λόγοι υγείας κ.λπ. Ο ασθενής που μεταβαίνει σε ένα διεθνούς φήμης ιατρικό κέντρο των Η.Π.Α. για να χειρουργηθεί, βεβαίως μετακινείται, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι τουρίστας. Επίσης δεν είναι τουρίστας ο επαγγελματίας αθλητής που μετακινείται επειδή η ομάδα στην οποία ανήκει είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίσει μια άλλη ομάδα στην έδρα της στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού η παγκόσμιου πρωταθλήματος. Επιπρόσθετα, η ελεύθερη επιλογή της μετακίνησης με σκοπό την αναψυχή πρέπει να συντελείται στον ελεύθερο χρόνο του ανθρώπου, δηλαδή η τουριστική μετακίνηση είναι ελεύθερη επιλογή, στον ελεύθερο χρόνο, με σκοπό την αναψυχή.

Επίσης, πρέπει να επισημανθεί ότι στη σύγχρονη εποχή η διάρκεια της παραμονής στον τουριστικό προορισμό, δεν επηρεάζει το χαρακτηρισμό της τουριστικής μετακίνησης, καθώς τα μέσα μεταφοράς (π.χ. αεροπλάνο, τρένα υψηλών ταχυτήτων), και η κατασκευή διωρύγων, γεφυρών, υποθαλάσσιων σηράγγων κ.λπ. (π.χ. σήραγγα Μάγχης, γέφυρα Oresund κ.λπ.) παρέχουν τη δυνατότητα στον τουρίστα να μετακινηθεί από τον τόπο του, να επισκεφθεί ένα τουριστικό προορισμό σε άλλη χώρα και να επιστρέψει στον τόπο του μέσα στο ίδιο 24ωρο. Η έννοια του χωρο-χρόνου έχει καταστεί πολύ σημαντική στην τουριστική ροή και κατ’ επέκταση επέτρεψε την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου για τουριστική δραστηριότητα, επειδή η ανάπτυξη της τεχνολογίας των μέσων μεταφοράς επιτρέπει

σήμερα την κάλυψη οποιασδήποτε απόστα­σης. Η σύγχρονη τεχνολογική επανάσταση στον τομέα της αερομεταφοράς επέτρεψε τη μείωση του χρόνου του ταξιδιού. Έτσι για παράδειγμα ο κάτοικος του Παρισιού είναι δυνατόν να ξεκινήσει το πρωί από την κατοικία του να επισκεφθεί το Μουσείο της Ακρόπολης, να απολαύσει τον καφέ του με θέα τον Παρθενώνα και μέσα στη διάρκεια του ιδίου 24ωρου να επιστρέψει στη μόνιμη κατοικία του.

Εν κατακλείδι τέσσερα είναι τα στοιχεία που σωρευτικά συνδράμουν στον χαρακτηρισμό μιας μετακίνησης ως τουριστικής, δηλ. α) μετακίνηση από τον τόπο προέλευσης στον τόπο προορισμού, β) ελεύθερη επιλογή, γ) ελεύθερος χρόνος και δ) αναψυχή.

Η μετακίνηση, το πρωταρχικό στοιχείο του τουρισμού, βελτιώθηκε στα μέσα του 20 αιώνα χάρη στην τεχνολογική εξέλιξη που σημειώθηκε στα μέσα μεταφοράς και ιδιαίτερα στο αεροπλάνο. Έτσι καθώς το αεροπλάνο κατέστησε τη μετακίνηση εύκολη, βραχεία και ασφαλή, προέκυψε η ναυλωμένη πτήση. Η ναυλωμένη πτήση λόγω της δυνατότητάς της να μεταφέρονται πολλά άτομα συγχρόνως οδήγησε στη μείωση του κόστους για τον επιβάτη και στην αύξηση του κέρδους για τον επιχειρηματία. Η μαζική μετακίνηση επέφερε τη μαζικοποίηση των τουριστών που έλαβε την οργανωτική μορφή του τουριστικού πακέτου, δηλαδή τη μαζική διαμονή που επέβαλε την ανέγερση ξενοδοχείων – μεγαθηρίων, τη μαζική εστίαση και μαζική ψυχαγωγία σε ιδανικούς τουριστικούς προορισμούς π.χ. νησιά, παράκτιες περιοχές κ.λπ. Αποτέλεσμα αυτής της μαζικοποίησης στη μετακίνηση, στη διαμονή, στην εστίαση και στην αναψυχή ήταν ο τουρισμός να οργανωθεί με μαζικό τρόπο και να προκύψει ο μαζικός τουρισμός που οδηγεί στην τυποποίηση του τουρίστα, ο οποίος «αγελοποιείται» στις μετακινήσεις του, στις ξεναγήσεις του, στην εστίασή του και στη διασκέδασή του, ανωνυμοποιείται (με χαρακτηριστικό γνώρισμα την κονκάρδα, το ίδιο καπελάκι κ.λπ.) και συχνά γκετοποιείται σε τουριστικά στρατόπεδα μέσω του συστήματος all-inclusive, κυρίως σε αλυσίδες επώνυμων ξενοδοχειακών συγκροτημάτων (hotel clubs), αδιαφορώντας για την συνέπειες της συμπεριφοράς του. Είναι ο μαζικός τρόπος οργάνωσης του τουρισμού από τους μεγάλους τουριστικούς διοργανωτές –tour operators- που ευθύνεται για τις αρνητικές επιδράσεις του τουριστικού φαινομένου στο φυσικό, κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον του τόπου προορισμού και όχι το μοντέλο π.χ. ήλιος και θάλασσα, που συνιστά φυσικό πόρο για την ανάπτυξη του τουρισμού. Οι αρνητικές επιδράσεις του τουρισμού, μέσα στο πλαίσιο του διεθνούς προβληματισμού για τη σωτηρία του πλανήτη, έγιναν αντιληπτές σε τέτοιο βαθμό που κατέστη κατανοητό σε όλους ότι ο ίδιος ο μαζικός τουρισμός θα καταστρέψει τον τουρισμό. Έτσι στην αγωνιώδη προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας για βιωσιμότητα, αναπτύχθηκε ως αντίρροπη δύναμη στο μαζικό τουρισμό, ο βιώσιμος τουρισμός.

Ως βιώσιμος τουρισμός εννοείται η επίτευξη του συνδυασμού του αριθμού και του τύπου επισκεπτών με τις ενέργειες των τουριστικών επιχειρήσεων σε ένα τόπο προορισμού που να μπορούν να συνεχισθούν στο μέλλον χωρίς να βλάπτουν την ποιότητα του περιβάλλοντος. Τα κομβικά σημεία στην εξέλιξη του βιώσιμου τουρισμού υπήρξαν η διάσκεψη στη Στοκχόλμη για το περιβάλλον (1972), η διακήρυξη της Μανίλα για τον Τουρισμό (1980), η Έκθεση Brundtland – το κοινό μας μέλλον (1987), η Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη (UNCED), Rio de Janeiro (Ιούνιος 1992), το Παγκόσμιο Συνέδριο Τουρισμού – Lanzarote (1995) και το Διεθνές Συνέδριο για το Περιβάλλον

και τη Βιοποικιλότητα (Βερολίνο, 1997). Σύμφωνα με το παγκόσμιο συνέδριο τουρισμού στο Lanzarote, η τουριστική ανάπτυξη οφείλει να είναι φιλική προς το περιβάλλον, οικονομικά βιώσιμη και κοινωνικά δίκαιη για τις τοπικές κοινωνίες. Ιδιαιτέρως απαιτείται η ανάληψη κοινής και συντονισμένης δράσης όλων των φορέων του δημοσίου (Κεντρική Διοίκηση, Τοπική Αυτοδιοίκηση) και του ιδιωτικού τομέα και των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, ώστε να διευρυνθούν οι ευκαιρίες για τις τοπικές κοινωνίες μέσω της ανάπτυξης τουριστικών δραστηριοτήτων. Η συνεργασία πρέπει να αποσκοπεί στην προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Ιδιαίτερη μέριμνα πρέπει να δοθεί για την αποφυγή των επιπτώσεων του τουρισμού στην πολιτισμική κληρονομιά και την παράδοση της τοπικής κοινωνίας.

To 2015 υιοθετήθηκε από 193 κράτη του Ο.Η.Ε. η «Ατζέντα για την Βιώσιμη Ανάπτυξη 2030». Η Ατζέντα 2030 αποτελεί την πλέον φιλόδοξη παγκόσμια συμφωνία που έχει επιτύχει ο ΟΗΕ, καθώς αποτελεί ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης για τους ανθρώπους, τον πλανήτη και την ευημερία. Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι 17 τιθέμενοι από αυτή στόχοι για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η Ατζέντα 2030 προωθεί την ενσωμάτωση και των τριών διαστάσεων της βιώσιμης ανάπτυξης – κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική – σε όλες τις τομεακές πολιτικές, ενώ παράλληλα προάγει τη διασύνδεση και τη συνοχή των σχετικών πολιτικών και νομοθετικών πλαισίων με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Οι 17 στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τον τουρισμό ως σημαντική οικονομική δραστηριότητα. Παράλληλα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού, ως εξειδικευμένη οργάνωση των Η.Ε. δεσμεύτηκε ως προς την προώθηση μιας υπεύθυνης, βιώσιμης και καθολικής πρόσβασης στην τουριστική ανάπτυξη, με ιδιαίτερη έμφαση στα αναπτυσσόμενα κράτη. Τέλος, ο Ο.Η.Ε. ανακήρυξε το 2017 ως «Διεθνές Έτος Βιώσιμου Τουρισμού για την Ανάπτυξη».

Ο τουρισμός, ως τομέας παροχής υπηρεσιών και αγαθών, χαρακτηρίζεται κατεξοχήν από το στοιχείο ότι η παροχή της οποιασδήποτε τουριστικής υπηρεσίας απαιτεί την προσωπική παρουσία του χρήστη-καταναλωτή, χωρίς την οποία είναι αδύνατη η προσφορά της τουριστικής υπηρεσίας.

Το τουριστικό προϊόν είναι ένα σύνθετο προϊόν που συνδυάζει τόσο τα υλικά όσα και τα άυλα αγαθά. Στις περισσότερες περιπτώσεις κατανάλωσης του τουριστικού προϊόντος, ο χρήστης δεν μπορεί να ελέγξει εκ των προτέρων το προϊόν παρά μόνο τη στιγμή της κατανάλωσής του. Μάλιστα συχνά παρατηρείται ότι η παραγωγή, η πώληση και η κατανάλωση της τουριστικής υπηρεσίας / προϊόντος γίνεται στον ίδιο χρόνο, ταυτόχρονα. Η πολυπλοκότητα της παροχής υπηρεσιών στον τουριστικό τομέα σε συνάρτηση με την απαιτούμενη αποτελεσματικότητα για την ικανοποίηση του χρήστη τη στιγμή της κατανάλωσης απαιτεί την ορθολογικότερη διαχείριση των διαθέσιμων πόρων, φυσικών και ανθρώπινων.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Ο τουρισμός, ως τομέας παροχής υπηρεσιών που στοχεύει στην αναψυχή, διακατέχεται από δυναμική και βρίσκεται σε συνεχή εξέλιξη. Η επιχειρηματικότητα, λόγω του πολύμορφου και ευφάνταστου χαρακτήρα της τουριστικής δραστηριότητας, δημιουργεί και προσφέρει νέες μορφές αναψυχής. Ο τουρισμός είναι πολυσχιδές κοινωνικό φαινόμενο με σημαντικότατες οικονομικές, πολιτισμικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις που διέπεται από πληθώρα νομικών κανόνων.

Η πολυσχιδής όμως φύση του δεν επιτρέπει, τουλάχιστον στην ελληνική πραγματικότητα, αλλά και διεθνώς, την ανάπτυξη ενός συστημικού νομικού πλαισίου που να οδηγεί στην επιστημονική δόμηση του τουριστικού δικαίου. Σ’ αυτό συμβάλλει παράλληλα και ο νομοθετικός πληθωρισμός που χαρακτηρίζει γενικά την ελληνική πραγματικότητα σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που το κοινωνικό σύνολο αδυνατεί να κατανοήσει καθώς διατάξεις-προσθήκες και τροπολογίες που αφορούν τον τουρισμό εισάγονται σε νόμους με μη συναφές περιεχόμενο. Ο Λογοθέτης γράφει ότι δεν έχει διαμορφωθεί «αυτόνομο» δίκαιο σε σχέση με τον τουρισμό, διότι πρόκειται για μια θεωρητικά υπό διαμόρφωση οικονομο-κοινωνική δραστηριότητα που η ανομοιογένεια της δομής της την εντάσσει δικαιοδοτικά σε ένα ευρύ φάσμα «δικαίων» που ανήκουν σε διάσπαρτες ενότητες που δυσχεραίνουν την αυτονόμηση σε ενιαίο κλάδο δικαίου. Η καθηγήτρια του Τ.Ε.Ι. Αθήνας, Ευθυμιάτου, αναφέρει ότι ο μελετητής του τουριστικού δικαίου της χώρας αντιμετωπίζει σοβαρότατες δυσκολίες καθώς η τουριστική νομοθεσία αποτελείται από διάσπαρτες διατάξεις που προέρχονται από ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό οργάνων. Επίσης, η συγγραφέας επισημαίνει ότι ο τουρισμός, αν και αποτελεί τον ταχύτερα αναπτυσσόμενα κλάδο του τριτογενούς τομέα παραγωγής, υστερεί σημαντικά από την άποψη της φροντίδας του νομοθέτη και αποδίδει αυτό στο γεγονός ότι πολλοί κλάδοι δικαίου εμπλέκονται στη λύση της μεγάλης ποικιλίας προβλημάτων που παρουσιάζονται στον τουριστικό τομέα. Ο διατελέσας για μια τριετία Γενικός Γραμματέας Ε.Ο.Τ. Γιαννόπουλος γράφει χαρακτηριστικά ότι «η πιο εντυπωσιακή για μένα ανακάλυψη, στη θητεία μου, ήταν πως ήμουν από τους ελάχιστους που προερχόμουν από τον κόσμο της νομικής επιστήμης, σε ένα περιβάλλον απερίγραπτης ποιοτικής

και ποσοτικής πολυπλοκότητας… Η ελληνική τουριστική νομοθεσία είναι πολλά πράγματα συγχρόνως, αρκετά από τα οποία, ως χαρακτηρισμοί, αντιφάσκουν… προστατευτική (τουριστική νομοθεσία) ορισμένες φορές και υπερβολικά, αναδεικνύοντας τον έντονα ρυθμιστικό ρόλο του κράτους που όταν παραβιαζόταν είχε προνοήσει ώστε να έχει οδό διαφυγής υιοθετώντας την αρχή της ανεκτικότητας…».

Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Α.Π.Θ. Κουτσουράδης επισημαίνει ότι «η νομοθετική παραγωγή στο πεδίο του τουρισμού έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις…, το νομικό περιβάλλον, στο οποίο κινείται η εγχώρια τουριστική βιομηχανία, είναι εν πολλοίς απαρχαιωμένο και διάσπαρτο σε διάφορα νομοθετήματα, απροσδιόριστου αριθμού, που αρχίζουν από τη δεκαετία του 1920 και θεωρητικά εξακολουθούν να ισχύουν μέχρι σήμερα» και συνεχίζοντας επισημαίνει ότι είναι επιβεβλημένη η νομοθετική αναδιοργάνωση που κινείται σε δύο παράλληλους άξονες, αυτόν της κωδικοποίησης και αποκάθαρσης της ισχύουσας τουριστικής νομοθεσίας και αυτόν του εκσυγχρονισμού της. Ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. Ψυχομάνης αναφέρει: «Η πληθώρα των νομοθετημάτων, που ως αντικείμενο έχουν, αφενός μεν τη σύσταση, λειτουργία και επόπτευση επιχειρήσεων, οι οποίες παρέχουν προϊόντα και υπηρεσίες σε πελάτες, που μεταβαίνουν προσωρινά σε τόπο διαφορετικό εκείνου της διαμονής και εργασίας τους, χωρίς να αποσκοπούν στην άσκηση αμειβόμενης δραστηριότητας στον τόπο αυτό, αφετέρου δε τις σχέσεις που δημιουργούν οι επιχειρήσεις αυτές μεταξύ τους και με τους πελάτες τους, δημιουργεί προφανώς ένα ειδικό σύνολο κανόνων δικαίου, το οποίο, αν και δεν μπορεί να αναχθεί σε αυτοτελές σύστημα, μπορεί ευχερώς να ονομασθεί τουριστικό από τον όρο που κυριαρχεί στις ρυθμίσεις του».

Από το συγγραφικό έργο των ανωτέρω έγκριτων νομικών επιστημόνων, αλλά και από τα κείμενα άλλων συγγραφέων διατυπώνεται εμφανώς η τάση διαμόρφωσης τουριστικού δικαίου και μάλιστα αναλογικά με την κλασική διάκριση του δικαίου σε δημόσιο και ιδιωτικό. Φρονώ ότι έχουν ωριμάσει οι νομικές συνθήκες ώστε να γίνεται λόγος για δημόσιο τουριστικό δίκαιο και για ιδιωτικό τουριστικό δίκαιο. Το δημόσιο τουριστικό δίκαιο αναφέρεται στην οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων φορέων τουρισμού καθώς και στις σχέσεις εποπτείας που ασκούν στις ιδιωτικές επιχειρήσεις κάθε μορφής τουριστικής δραστηριότητας. Το ιδιωτικό τουριστικό δίκαιο αναφέρεται στις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων σε κάθε τουριστική επιχείρηση, στις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των διαφόρων τουριστικών επιχειρήσεων προκειμένου να προσφερθεί η τουριστική υπηρεσία στους χρήστες-καταναλωτές αυτής, καθώς στις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τουριστικών επιχειρήσεων και τουριστών-καταναλωτών. Ένας

σημαντικός τομέας αυτού του κλάδου είναι το τουριστικό εργατικό δίκαιο που χαρακτηρίζεται από την ιδιαιτερότητα της τουριστικής εργασιακής σχέσης, που συνίσταται στο ευαίσθητο στοιχείο της ανθρώπινης επικοινωνίας.

Όμως, όπως στο ναυτικό δίκαιο, όπου το πλοίο μετακινείται για να πραγματοποιήσει το σκοπό του μεταξύ λιμένων διαφορετικών κρατών, επιβλήθηκε εκ των πραγμάτων η διεθνοποίηση των πιο σημαντικών τομέων της ναυτιλιακής οικονομικής δραστηριότητας, π.χ. ναύλωση, φόρτωση πλοίου, συνθήκες παροχής ναυτικής εργασίας, ναυτική εκπαίδευση κ.λπ. προκειμένου να μην αντιμετωπίζει το πλοίο διαφορετικά νομικά καθεστώτα σε κάθε λιμάνι, διαμορφώθηκε πέρα από το εσωτερικό ναυτικό δίκαιο και το διεθνές ναυτιλιακό δίκαιο, έτσι και στο πεδίο του τουρισμού, προκειμένου ο τουρίστας να μην αντιμετωπίζει διαφορετική νομική ρύθμιση σε σημαντικά ζητήματα της τουριστικής υπηρεσίας που απολαμβάνει στο σύνολό της, διαμορφώνεται το διεθνές τουριστικό δίκαιο μέσω των διεθνών συμβάσεων τουριστικού περιεχομένου, που συνάπτονται μεταξύ των κρατών υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού. Σε πολλά σημαντικά θέματα ιδιωτικού δικαίου, π.χ. τουριστικής πρακτόρευσης, σύναψης διεθνών ξενοδοχειακών συμβολαίων κ.λπ., η διεθνοποίηση της αντιμετώπισης των προβλημάτων επηρεάζει τη διαμόρφωση του εσωτερικού τουριστικού δικαίου.

Από όλους όμως τους υπό διαμόρφωση κλάδους του τουριστικού δικαίου, φαίνεται πως το δημόσιο τουριστικό δίκαιο και ειδικότερα το διοικητικό τουριστικό δίκαιο βρίσκεται στο στάδιο της ωρίμασής του. Η κρατική παρέμβαση στο τουριστικό φαινόμενο είναι ενεργή και διαρκής σε όλες τις πτυχές του με αποτέλεσμα το τουριστικό νομικό πλαίσιο να συντίθεται από διάφορα νομοθετήματα που αρχίζουν να εμφανίζονται στη δεκαετία του 1920. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική την κωδικοποίηση του διοικητικού τουριστικού δικαίου και τη διαμόρφωση Κώδικα Δημοσίου Τουριστικού Δικαίου κατά τα πρότυπα του Κώδικα Δημοσίου Ναυτικού Δικαίου. Καθώς βασική παράμετρος του τουριστικού κυκλώματος είναι οι τουριστικές επιχειρήσεις δηλ. οι οικονομικές μονάδες που παρέχουν υπηρεσίες στους τουρίστες όπως μετακίνηση, διαμονή, διατροφή, ψυχαγωγία, πυλώνα στον Κώδικα Δημοσίου Τουριστικού Δικαίου θα μπορούσε να αποτελέσει ο αποκαλούμενος τουριστικός νόμος 2160/1993.

Αυτός ο πυλώνας θα μπορούσε να πλαισιώνεται από το σύνολο των διοικητικών κυρώσεων που επιβάλλει η δημόσια διοίκηση του τουρισμού κατά τον έλεγχο της λειτουργίας των τουριστικών επιχειρήσεων. Η κωδικοποίηση των διάσπαρτων στη νομοθεσία διατάξεων

σε ένα διοικητικο-τουριστικό κυρωτικό σύστημα, ενταγμένο στον Κώδικα Δημοσίου Τουριστικού Δικαίου θα συνέβαλε στη δημιουργία ασφάλειας δικαίου στις τουριστικές σχέσεις κράτους και διοικουμένων, στην ευνομία και γενικότερα στην τουριστική ανάπτυξη της χώρας. Η κωδικοποίηση του τουριστικού δικαίου είτε ως νομοθετική κωδικοποίηση, είτε ως διοικητική κωδικοποίηση, είναι επιβεβλημένη από το νομοθέτη μέσα στο ρυθμιστικό πλαίσιο για το επιτελικό κράτος.

Σε μια τέτοια κωδικοποίηση του δημοσίου τουριστικού δικαίου ευελπιστώ ότι θα μπορούσε να συνεισφέρει η ανάπτυξη των κειμένων που ακολουθεί, δομημένη σε πέντε βασικά μέρη με τα κεφάλαιά της.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Ο ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

1. Ιστορική εξέλιξη

Η δομή του δημόσιου τομέα τουρισμού και το πλαίσιο συνεργασίας του με τον ιδιωτικό τομέα τουρισμού καθορίζονται από τις ιστορικές, οικονομικές, κοινωνικο-πολιτικές και πολιτισμικές συνθήκες κάθε χώρας και γι’ αυτό δεν είναι ενιαία στο κάθε κράτος στη διαδρομή του χρόνου. Στην Ελλάδα η εποπτεία του τομέα του τουρισμού ανατέθηκε σε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (E.O.T.). Η τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα έχει συνδεθεί άρρηκτα με την υπόσταση του Ε.Ο.Τ. καθώς υπήρξε για πολλές δεκαετίες ο μοναδικός φορέας άσκησης τουριστικής πολιτικής της χώρας.

1.1. Πρώτη περίοδος (1914-1949). Η πρώτη κρατική παρέμβαση στον ελληνικό τουρισμό γίνεται το έτος 1914 με τη μορφή του διοικητικού σχήματος του Γραφείου. Με το Ν. 241/1914 (ΦΕΚ Α’111) άρθρο 15 προβλέπεται η ίδρυση αυτοτελούς Γραφείου με σκοπό αφενός τη μέριμνα για τη λήψη μέτρων για την προσέλκυση και παράταση της διαμονής των ξένων στην Ελλάδα, την υποστήριξη και εποπτεία σωματείων, εταιρειών, επιτροπών ή άλλων νομικών προσώπων που επιδιώκουν την διοργάνωση εορτών, αγώνων, εκδρομών, εξωραϊσμό πόλεων ή αξιοθέατων τόπων, ίδρυση και ανάπτυξη ξενοδοχείων και αφετέρου τη μέριμνα για τη συμμετοχή της Ελλάδας σε διεθνείς εκθέσεις και την οργάνωση εμπορικών και βιομηχανικών εκθέσεων στην Ελλάδα. Το Γραφείο αυτό υπάγεται στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Οι λειτουργίες του Γραφείου αναστέλλονται αναγκαστικά κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1918 εκδίδεται ο Ν. 1698 της 16 Δεκ. 1918/18 Ιαν. 1919 (ΦΕΚ Α’11) με τον οποίο ρυθμίζονται θέματα οργάνωσης και λειτουργίας αυτοτελούς Γραφείου Ξένων και Εκθέσεων.

Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού ιδρύεται το έτος 1929 με το Ν. 4377/1929 (ΦΕΚ Α’285). Σύμφωνα με το άρθρο 1 συστήνεται ειδικός οργανισμός με την επωνυμία «Ελληνικός

Οργανισμός Τουρισμού». Ο Ε.Ο.Τ. αποτελεί αυτοτελές νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου που υπάγεται στην εποπτεία του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας η οποία ασκείται από τη Διεύθυνση Ξένων και Εκθέσεων. Σκοπός του οργανισμού, σύμφωνα με το άρθρο 2, είναι η ενίσχυση και η προαγωγή του τουρισμού στην Ελλάδα μέσω του συντονισμού, των ενεργειών κάθε δημόσιας, δημοτικής ή κοινοτικής αρχής, ιδιωτικών οργανώσεων ή επιχειρήσεων που αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του τουρισμού είτε εσωτερικού είτε εξωτερικού. Ο Ε.Ο.Τ. διοικείται από Συμβούλιο που αποτελείται από αντιπροσώπους κρατικών υπηρεσιών και ιδιωτικών οργανώσεων και επιχειρήσεων (άρθρο 3).

Το 1936 ο Ε.Ο.Τ. καταργείται με το άρθρο 2 παρ. 2 του Α.Ν. 45/1936 (ΦΕΚ Α’379) και οι αρμοδιότητες του Δ.Σ. του οργανισμού περιέρχονται στο νεοσυσταθέν Υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού. Το Υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού καταργείται το 1941 και οι αρμοδιότητές του περιέρχονται με το Ν.Δ. 19/1941 (ΦΕΚ Α’160) στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, στη Διεύθυνση Λουτροπόλεων και Τουρισμού.

Το 1945, με τον Α.Ν. 588/1945 (ΦΕΚ Α’244), συστήνεται Γενική Γραμματεία Τουρισμού στην Προεδρία της Κυβέρνησης στην οποία ανατίθενται όλες οι αρμοδιότητες σχετικά με τον τουρισμό.

1.2. Δεύτερη περίοδος (1950-2000). Το 1950 επανιδρύεται ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού με τον Α.Ν. 1565 29/29 Οκτωβρίου 1950 (ΦΕΚ Α’255). Σύμφωνα με το άρθρο 1 συνιστάται αυτοτελές νομικό πρόσωπο με την επωνυμία Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού και με έδρα την Αθήνα. Ο Ε.Ο.Τ. τελεί υπό την εποπτεία του κράτους, η οποία ασκείται από τον Υπουργό Εθνικής Οικονομίας. Σύμφωνα με το άρθρο 2, σκοπός του Ε.Ο.Τ. είναι η οργάνωση και η προαγωγή του τουρισμού στην Ελλάδα μέσω της αξιοποίησης όλων των δυνατοτήτων της χώρας. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η εποπτεία του Ε.Ο.Τ. ασκήθηκε από διάφορα Υπουργεία όπως το Υπουργείο Συντονισμού (1968), το Υπουργείο Προεδρίας της Κυβέρνησης (1974) και το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (1985).

Τελικά το έτος 1989 ο Ε.Ο.Τ. και άλλα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου στο χώρο του τουρισμού (π.χ. Ξ.Ε.Ε., Σ.Τ.Ε. κ.λπ.) τίθενται υπό την εποπτεία του Υπουργείου Τουρισμού που ιδρύεται με το Ν. 1835/1989 (ΦΕΚ Α’76). Μετά από δύο χρόνια, το Υπουργείο Τουρισμού καταργείται με το Π.Δ. 417/1991 (ΦΕΚ Α’153) και η εποπτεία του Ε.Ο.Τ. ανατίθεται για άλλη μια φορά στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας.

Στη δεκαετία του 1990, η εποπτεία του Ε.Ο.Τ. ανατίθεται στο Υπουργείο Τουρισμού, το οποίο ανασυστήθηκε με το Π.Δ. 459/1993 (ΦΕΚ Α’193). Με τον τουριστικό Ν. 2160/93 (ΦΕΚ Α’118) η εποπτεία του Ε.Ο.Τ. ανατίθεται στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Το 1996 η εποπτεία ανατίθεται στο Υπουργείο Ανάπτυξης το οποίο ιδρύθηκε με το Π.Δ. 27/1996 (ΦΕΚ Α’19).

1.3. Τρίτη περίοδος (2001-2021). Το 2001 με το Π.Δ. 142/2001 (ΦΕΚ Α’123) συστήνεται στο Υπουργείο Ανάπτυξης Γενική Γραμματεία Τουρισμού. Στη συνέχεια με το Π.Δ. 313/2001 (ΦΕΚ Α’211) μεταφέρονται πολλές από τις αρμοδιότητες του Ε.Ο.Τ. στη Γενική Γραμματεία Τουρισμού και στις Περιφερειακές Υπηρεσίες Τουρισμού.

Το έτος 2004 συστήνεται για άλλη μια φορά το Υπουργείο Τουρισμού με το Π.Δ. 122/2004 (ΦΕΚ Α’85). Το Υπουργείο αναλαμβάνει τις αρμοδιότητες που ασκούνταν από τη Γενική Γραμματεία Τουρισμού του Υπουργείου Ανάπτυξης. Στη συνέχεια το καθεστώς μεταβάλλεται και πάλι όταν με το Ν. 3270/04 (ΦΕΚ Α’187) συστήνεται το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης και η εποπτεία του Ε.Ο.Τ. μεταβιβάζεται σ’ αυτό.

Το 2009 με το Π.Δ. 186/2009 (ΦΕΚ Α’213), συγχωνεύονται τα Υπουργεία Πολιτισμού και Τουριστικής Ανάπτυξης, σε ενιαίο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, ενώ λίγο αργότερα με το Π.Δ. 15/2010 (ΦΕΚ Α’35) συστήνεται στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, η Γενική Γραμματεία Τουρισμού οποία αναλαμβάνει όλες τις αρμοδιότητες που προβλέπονταν από το άρθρο 1 του Ν. 3270/2004 και το Π.Δ. 149/2005.

Το 2012, με το άρθρο 6 του Π.Δ. 85/2012 (ΦΕΚ Α’141) ιδρύεται εκ νέου αυτόνομο Υπουργείο Τουρισμού. Το Υπουργείο Τουρισμού συγκροτείται από τις υπηρεσίες που ανήκαν στο πρώην Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης κατά τη συγχώνευσή του με το Υπουργείο Πολιτισμού που έγινε με το Π.Δ. 186/2009 και με τους φορείς που αυτό επόπτευε.

Με νεότερο προεδρικό διάταγμα, το ίδιο έτος, το Π.Δ. 98/2012 (ΦΕΚ Α’160) επαναλαμβάνεται το άρθρο περί της ίδρυσης του αυτοτελούς Υπουργείου Τουρισμού και επιπρόσθετα μεταφέρεται σ’ αυτό, από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, η Γενική Γραμματεία Πολιτιστικής και Τουριστικής Υποδομής (άρθρο 27 Ν. 3342/2005, άρθρο 13 Ν. 3878/2010) ως σύνολο υπηρεσιών, αρμοδιοτήτων, οργάνων, θέσεων και προσωπικού και η εποπτεία των φορέων που αυτή επόπτευε. Παράλληλα η μεταφερόμενη Γενική Γραμματεία Πολιτιστικής και Τουριστικής Υποδομής μετονομάζεται σε Γενική Γραμματεία Τουριστικών Υποδομών και Επενδύσεων. Από τους εποπτευόμενους φορείς εξαιρέθηκαν : α) η Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων νυν Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων και Εγκαταστάσεων Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης (ΕΥΔΕ/ΕΠΤΑ) η οποία μεταφέρθηκε στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού και β) η αρμοδιότητα αξιοποίησης της ολυμπιακής κληρονομιάς (άρθρο 27 του Ν. 3342/2005), η οποία μεταφέρθηκε στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Με το Ν. 4254/2014 (ΦΕΚ Α’85) και συγκεκριμένα με βάση το άρθρο πρώτο, παρ. ΙΔ, υποπαράγραφος ΙΔ.2 μεταφέρονται αρμοδιότητες του Ε.Ο.Τ., σχεδόν στο σύνολό τους, στο Υπουργείο Τουρισμού. Επίσης, το έτος 2014, δημοσιεύεται ο Οργανισμός του Υπουργείου Τουρισμού, με το Π.Δ. 112/2014 (ΦΕΚ Α’179).

Το έτος 2015, συνιστάται ενιαίο Υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού με το άρθρο 2 παρ. 1 του Π.Δ. 24/2015 (ΦΕΚ Α’20). Το Υπουργείο συγκροτείται α) από τις υπηρεσίες του πρώην Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας και με τους εποπτευόμενους από αυτό φορείς, β) από τις υπηρεσίες του πρώην Υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου και με τους εποπτευόμενους από αυτό φορείς, γ) από τις υπηρεσίες του πρώην Υπουργείου Τουρισμού και με τους εποπτευόμενους από αυτό φορείς, δ) από τις υπηρεσίες του πρώην Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και με τους εποπτευόμενους από αυτό φορείς. Το ίδιο έτος, με νεότερο προεδρικό διάταγμα (άρθρο 2 παρ. 1, του Π.Δ. 70/2015) συνιστάται Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού.

Το 2016 με νεότερο προεδρικό διάταγμα (Π.Δ. 123/2016, ΦΕΚ Α’208) δημιουργείται εκ νέου αυτοτελές Υπουργείο Τουρισμού, στο οποίο μεταφέρεται το σύνολο των αρμοδιοτήτων του πρώην Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού (άρθρο 2). Το 2017 με το Π.Δ. 127/2017 (ΦΕΚ Α’157) εκδίδεται ο νέος Κανονισμός του Υπουργείου Τουρισμού.

2. Υπουργείο Τουρισμού

Η τουριστική πολιτική της χώρας ασκείται από το Υπουργείο Τουρισμού. Σύμφωνα με τον Οργανισμό του Υπουργείου Τουρισμού (Π.Δ. 127/2017) αποστολή του Υπουργείου Τουρισμού είναι:

α) Ο προγραμματισμός και η χάραξη της τουριστικής πολιτικής της χώρας, ο σχεδιασμός της τουριστικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της γενικότερης κυβερνητικής πολιτικής καθώς και η διαμόρφωση και προώθηση των αναγκαίων θεσμικών και λοιπών ρυθμίσεων.

β) Η συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία για την εναρμόνιση των πολιτικών και το συντονισμό των δράσεων που επηρεάζουν τον τουρισμό. Σκοπός της συνεργασίας είναι η υποβοήθηση της τουριστικής ανάπτυξης, η διαμόρφωση ασφαλούς περιβάλλοντος για την ανάληψη επενδυτικών πρωτοβουλιών στον κλάδο και η βελτίωση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας του τουρισμού της χώρας.

γ) Η εκπροσώπηση της χώρας στους διεθνείς οργανισμούς και στις διακρατικές σχέσεις που αφορούν τον τουρισμό, η σύναψη διεθνών συμβάσεων που αναφέρονται στον τουριστικό τομέα και η σύναψη διμερών συμφωνιών τουριστικής συνεργασίας.

δ) Η αναβάθμιση των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών μέσα από την υλοποίηση προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης.

2.1. Δομή και οργάνωση. Το Υπουργείο Τουρισμού οργανώνεται σε δύο Γενικές Γραμματείες, επικεφαλής των οποίων είναι Γενικός Γραμματέας. Στις Γενικές Γραμματείες υπάγονται αντίστοιχες Γενικές Διευθύνσεις, δηλαδή η Γενική-Διοικητική Γραμματεία Οικονομικών και Διοικητικών Υπηρεσιών, στην οποία υπάγεται η Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Διοικητικών Υπηρεσιών και η Γενική-Τομεακή Γραμματεία Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης, στην οποία υπάγεται η Γενική Διεύθυνση Τουριστικής Πολιτικής, η Ειδική Υπηρεσία

Προώθησης και Αδειοδότησης Τουριστικών Επενδύσεων (Ε.Υ.Π.Α.Τ.Ε.) και η επιτελική δομή του Ε.Σ.Π.Α..

Στην Κεντρική Υπηρεσία ανήκουν επίσης α) το Γραφείο Υπουργού, β) το αυτοτελές Γραφείο Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων, γ) το αυτοτελές τμήμα Κοινοβουλευτικού Ελέγχου και δ) η Μονάδα Εσωτερικού Ελέγχου, που υπάγονται απευθείας στον Υπουργό.

2.1.1. Τουριστική εκπαίδευση και κατάρτιση. Μετά την κατάργηση του Οργανισμού Τουριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (Ο.Τ.Ε.Κ.) δημιουργήθηκε η Διεύθυνση Τουριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης, με επιχειρησιακό στόχο το σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικών πολιτικών και δράσεων εκπαίδευσης και κατάρτισης σε ειδικότητες που είναι αναγκαίες στην τουριστική αγορά εργασίας με στόχο την αναβάθμιση των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών. Η Διεύθυνση διαρθρώνεται στα εξής τμήματα:

Τμήμα Σχεδιασμού Τουριστικής Εκπαίδευσης. Το τμήμα αυτό είναι αρμόδιο για α) το σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων της συνεχιζόμενης επαγγελματικής εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης των εργαζομένων στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα του τουρισμού και β) την επεξεργασία των όρων και των κριτηρίων για τη χορήγηση υποτροφιών σε αποφοίτους των μονάδων εκπαίδευσης και κατάρτισης του υπουργείου για την συνέχιση των σπουδών τους στην ημεδαπή και στην αλλοδαπή. Επίσης, στο τμήμα τηρείται Μητρώο Μετεκπαιδευόμενων. Τέλος, στις αρμοδιότητες του τμήματος ανήκει η εισήγηση για δημιουργία στις εκπαιδευτικές μονάδες του Υπουργείου, Γραφείων Διασύνδεσης με την αγορά εργασίας και η εισήγηση για συνεργασία με φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα της Ελλάδας ή του εξωτερικού για την εκτέλεση εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Τμήμα Υποστήριξης Εκπαιδευτικών Μονάδων. Το τμήμα είναι αρμόδιο για το γενικό σχεδιασμό της παρεχόμενης από το Υπουργείο Τουρισμού εκπαίδευσης και κατάρτισης. Επίσης, στο Τμήμα ανήκει η εποπτεία των Ανώτερων Σχολών Τουριστικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.Τ.Ε.) και των Ινστιτούτων Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) και γενικά κάθε θέμα που αφορά αυτές τις εκπαιδευτικές μονάδες.

Τμήμα Ξεναγών. Στην αρμοδιότητα του τμήματος ανήκει ο γενικός σχεδιασμός της εκπαίδευσης, η εποπτεία των Σχολών Ξεναγών και γενικά κάθε θέμα που αφορά στο επάγγελμα του ξεναγού. Επίσης στην αρμοδιότητα του τμήματος αυτού συγκαταλέγεται η έκδοση

δελτίων ταυτότητας ξεναγών, η χορήγηση κατ’ εξαίρεση αδειών ξενάγησης και η τήρηση του Μητρώου Ξεναγών.

Το Υπουργείο Τουρισμού λειτουργεί δικές του μονάδες τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (Α.Σ.Τ.Ε., Ι.Ε.Κ., Σχολή Ξεναγών κ.λπ.). Ειδικότερα, λειτουργούν δύο Ανώτερες Σχολές Τουριστικής Εκπαίδευσης στην Ρόδο (Α.Σ.Τ.Ε.Ρ.) και στην Κρήτη (Α.Σ.Τ.Ε.Κ.), και οκτώ Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) στην Ανάβυσσο, στο Ηράκλειο της Κρήτης, στη Ρόδο, στη Θεσσαλονίκη, στο Άργος, στο Γαλαξίδι, στην Αλεξανδρούπολη και στην Κέρκυρα. Οι ειδικότητες που λειτουργούν είναι Τεχνικός Τουριστικών Μονάδων και Επιχειρήσεων Φιλοξενίας, Τεχνικός Μαγειρικής Τέχνης – Αρχιμάγειρας (chef), Τεχνικός Αρτοποιός – Ζαχαροπλαστικής, Στέλεχος Διοίκησης και Οικονομίας στον τομέα του Τουρισμού και Στέλεχος Λουτροθεραπείας/ Θαλασσοθεραπείας -SPA.

Τέλος, το Υπουργείο Τουρισμού λειτουργεί σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας τμήματα Μετεκπαίδευσης, σε διάφορες ειδικότητες (π.χ. υπηρεσία υποδοχής, επισιτισμός, οροφοκομία, μαγειρική τέχνη), για τους ήδη εργαζομένους στον τουριστικό τομέα ή για πρόσκαιρα ανέργους, οι οποίοι διαθέτουν μόνον εμπειρική γνώση του αντικειμένου εργασίας τους. Τα προγράμματα αυτά είναι προγράμματα συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης τα οποία δεν εντάσσονται στην τυπική εκπαίδευση και οδηγούν στην απόκτηση αδιαβάθμητων τίτλων σπουδών.

2.1.2. Τουριστική πολιτική και ανάπτυξη. Στη Γενική ΓραμματείαΤουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης υπάγεται η Γενική Διεύθυνση Τουριστικής Πολιτικής και η Ειδική Υπηρεσία Προώθησης και Αδειοδότησης Τουριστικών Επενδύσεων (Ε.Υ.Π.Α.Τ.Ε.).

2.1.2.1. Η Γενική Διεύθυνση Τουριστικής Πολιτικής, συγκροτείται από τέσσερις Διευθύνσεις, δηλ. τη Διεύθυνση α) Στρατηγικού Σχεδιασμού, β) Έρευνας, γ) Χωρικού Σχεδιασμού και Υποδομών και δ) Ποιοτικών Προτύπων. Οι αρμοδιότητες των Διευθύνσεων αυτών και των επιμέρους τμημάτων τους είναι οι ακόλουθες:

(α) Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού. Η Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού έχει ως επιχειρησιακό στόχο τη συγκεκριμενοποίηση των γενικών στόχων της τουριστικής πολιτικής και την επιλογή των επιμέρους σχεδιασμών και μέσων εφαρμογής της σε θεσμικό και τεχνικό επίπεδο. Η Διεύθυνση αυτή συγκροτείται από τρία τμήματα:

α1) Τμήμα Σχεδιασμού Τουριστικής Πολιτικής. Το Τμήμα είναι αρμόδιο για τη λήψη θεσμικών μέτρων για την εφαρμογή της τουριστικής πολιτικής, την εκπόνηση μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων σχεδίων μάρκετινγκ για την τουριστική ανάπτυξη της χώρας και την εκπόνηση βραχυπρόθεσμων Σχεδίων Ενεργειών Δράσης Μάρκετινγκ ανά τουριστικό προϊόν, γεωγραφική περιοχή και αγορά-στόχο. Τα σχέδια αυτά διαβιβάζονται στον Ε.Ο.Τ. για την εκτέλεσή τους. Επίσης, έργο του Τμήματος είναι η ενημέρωση για την εφαρμογή του προγράμματος διαφήμισης και προβολής από τον Ε.Ο.Τ. και τα Γραφεία Ε.Ο.Τ.

Εξωτερικού, η παρακολούθηση στρατηγικών σχεδίων μάρκετινγκ των ανταγωνιστριών χωρών και η συλλογή και μελέτη βέλτιστων πρακτικών τουριστικού μάρκετινγκ. Παράλληλα το Τμήμα εγκρίνει τα προγράμματα τουριστικής προβολής που λαμβάνονται από το Διοικητικό Συμβούλιο του Ε.Ο.Τ. και συλλέγει πληροφορίες για την αποτελεσματικότητά των διαφημιστικών προγραμμάτων που εκτελεί ο Ε.Ο.Τ.

α2) Τμήμα Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Τμήμα είναι αρμόδιο για θέματα διμερούς και πολυμερούς συνεργασίας σε θέματα τουρισμού με άλλα κράτη, τη συμμετοχή στις εργασίες και τις δραστηριότητες διεθνών οργανισμών, τη συμμετοχή στις εργασίες και τη στήριξη των θέσεων της χώρας στα όργανα, στις επιτροπές και στις ομάδες εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα τουρισμού, σε συνεργασία με τη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία και την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, είναι αρμόδιο για την κατάρτιση και υλοποίηση προγραμμάτων στο πλαίσιο της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) και την παρακολούθηση της υλοποίησης των προγραμμάτων αυτών από τα εποπτευόμενα νομικά πρόσωπα.

α3) Τμήμα Ειδικών Μορφών Τουρισμού. Το Τμήμα έχει ως αρμοδιότητα τη συλλογή και επεξεργασία στοιχείων σχετικά με τις δυνατότητες ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού και τη λήψη μέτρων και τη διαμόρφωση ρυθμίσεων για την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού όπως του θαλάσσιου τουρισμού, του τουρισμού υγείας, του αθλητικού τουρισμού, του εκθεσιακού τουρισμού, του συνεδριακού τουρισμού, του οικολογικού τουρισμού, του θρησκευτικού τουρισμού, του πολιτιστικού τουρισμού. Είναι αρμόδιο για τη διαμόρφωση του απαραίτητου θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων που αξιοποιούν τα πολιτιστικά, ιστορικά, θρησκευτικά, λαογραφικά, αρχιτεκτονικά και γαστρονομικά στοιχεία και χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής και δραστηριοτήτων που προάγουν τον τουρισμό περιπέτειας με την ενεργή συμμετοχή και δράση στη φύση. Επίσης, για την κατάρτιση, έγκριση και υλοποίηση προγραμμάτων τουρισμού για συγκεκριμένες κοινωνικές κατηγορίες, όπως για άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ), προγράμματα κοινωνικού τουρισμού, εσωτερικού τουρισμού και προγραμμάτων τουρισμού νέων.

Τέλος, είναι αρμόδιο για την υποστήριξη του έργου της Επιτροπής Προστασίας Ιαματικών Φυσικών Πόρων και γενικότερα για κάθε θέμα που σχετίζεται με την ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού και τη διαχείριση ιαματικών φυσικών πόρων.

(β) Διεύθυνση Έρευνας. Η Διεύθυνση έχει ως επιχειρησιακό στόχο τη συλλογή, τη συγκριτική μελέτη και ανάλυση στατιστικών στοιχείων, τη συγκέντρωση μελετών και υλικού τεκμηρίωσης που αφορούν στον κλάδο του τουρισμού καθώς και τη διαχείριση προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η Διεύθυνση συγκροτείται από τα Τμήματα:

β1) Τμήμα Στατιστικών Τουρισμού. Το Τμήμα είναι αρμόδιο για τη συλλογή, την επεξεργασία και την αξιοποίηση στατιστικών στοιχείων και δεδομένων που αφορούν τον τουρισμό, τη συγκριτική μελέτη και ανάλυση στατιστικών δεδομένων και στοιχείων αναφορικά με προγράμματα τουρισμού που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες, τη διεξαγωγή ερευνών και μελετών για τις δυνατότητες ανάπτυξης στην χώρα ειδικών μορφών τουρισμού, τη διαχείριση του Δορυφόρου Λογαριασμού Τουρισμού και την υποστήριξη του Παρατηρητηρίου

Τουρισμού και τη συνεργασία με την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) για την τήρηση στατιστικών στοιχείων του τουρισμού.

β2) Τμήμα Μελετών και Τεκμηρίωσης. Το Τμήμα έχει αρμοδιότητα για τη συγκέντρωση μελετών, εκθέσεων, αναφορών και υλικού τεκμηρίωσης που σχετίζονται με τον κλάδο του τουρισμού, την υποστήριξη και διαχείριση Αποθετηρίου Μελετών Τουρισμού, την εκπόνηση αναφορών, μελετών και εκθέσεων σχετικών με τον τουριστικό κλάδο κ.λπ.

β3) Τμήμα Παρακολούθησης Προγραμμάτων Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Τμήμα συνεργάζεται με υπουργεία, φορείς, οργανισμούς και την τοπική αυτοδιοίκηση, για την από κοινού κατάρτιση, υλοποίηση και διαχείριση προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με άλλες χώρες για την από κοινού κατάρτιση, υλοποίηση και διαχείριση προγραμμάτων χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα συμμετέχει στη διαμόρφωση προτάσεων ένταξης - συμμετοχής σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην υλοποίηση διακρατικών έργων που έχουν εγκριθεί προς χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στα οποία συμμετέχει ως εταίρος το Υπουργείο Τουρισμού και στο σχεδιασμό, την παρακολούθηση και υλοποίηση επιχειρησιακών σχεδίων, εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, πρωτοβουλιών, μελετών και έργων ανάπτυξης που αφορούν στον τουρισμό.

(γ) Διεύθυνση Χωρικού Σχεδιασμού και Υποδομών. Η Διεύθυνση Χωρικού Σχεδιασμού και Υποδομών έχει ως επιχειρησιακό στόχο τον χωρικό σχεδιασμό για την εξασφάλιση της βέλτιστης δυνατής αξιοποίησης των ανά τη χώρα εγκαταστάσεων και υποδομών θαλασσίου τουρισμού. Η Διεύθυνση συγκροτείται από τα εξής Τμήματα:

γ1) Τμήμα Χωροταξίας και Περιβάλλοντος. Το Τμήμα αυτό συνεργάζεται με τα συναρμόδια υπουργεία για τη διαμόρφωση και εξειδίκευση πολιτικών χωρικού σχεδιασμού και περιβάλλοντος σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο ώστε να προωθείται η γενικότερη τουριστική πολιτική και να διευκολύνονται οι τουριστικές επενδύσεις. Επίσης, συνεργάζεται με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, για την αντιμετώπιση και επίλυση ζητημάτων που προκύπτουν στον τομέα του τουρισμού και αφορούν στην περιβαλλοντική και χωροταξική πολιτική. Σκοπός του Τμήματος είναι η εξασφάλιση της συμβατότητας έργων και επενδύσεων με τον χωροταξικό σχεδιασμό για τον τουρισμό και την τουριστική πολιτική. Επίσης, η γνωμοδότηση επί των Στρατηγικών Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) σχεδίων και έργων που σχετίζονται με τις αρμοδιότητες του Υπουργείου, η γνωμοδότηση επί Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) για εγκαταστάσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (αιολικά πάρκα, υδροηλεκτρικά έργα) και λοιπά έργα και δραστηριότητες και η γνωμοδότηση για θέματα παραχώρησης χρήσης αιγιαλού, παραλίας και θαλάσσιου χώρου για την εκτέλεση έργων ή για τη νομιμοποίηση υφιστάμενων έργων στον αιγιαλό, στην παραλία και στο θαλάσσιο χώρο. Γενικότερα, έχει αρμοδιότητα για τη συμμετοχή σε επιτροπές γνωμοδοτικού ή μη χαρακτήρα, για θέματα σχετικών με το περιβάλλον και τη χωροταξία, σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

γ2) Τμήμα Χωροθέτησης Υποδομών Θαλασσίου Τουρισμού. Το Τμήμα έχει ως αρμοδιότητα το χωρικό σχεδιασμό δικτύου λιμενικών υποδομών και λοιπών θαλάσσιων εγκαταστάσεων στο πλαίσιο της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής και των Εθνικών Στρατηγικών

Ανάπτυξης και Τουρισμού, τη χωροθέτηση, και την τροποποίηση χωροθέτησης κάθε κατηγορίας τουριστικού λιμένα, την έκδοση άδειας λειτουργίας τουριστικών λιμένων και τη συλλογή, επεξεργασία στοιχείων και δεδομένων που αφορούν, ενδεικτικά, στους τουριστικούς λιμένες, στην κρουαζιέρα, στον τουρισμό με σκάφη αναψυχής σε συνεργασία με άλλες Διευθύνσεις του Υπουργείου ή άλλους αρμόδιους φορείς, στο πλαίσιο της θαλάσσιας τουριστικής στρατηγικής. Επίσης, γνωμοδοτεί για έργα – εγκαταστάσεις και σχεδιασμό εντός του θαλάσσιου χώρου. και συμμετέχει σε επιτροπές γνωμοδοτικού ή μη χαρακτήρα, σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Τέλος, στο Τμήμα τηρείται το Ηλεκτρονικό Μητρώο πληροφοριών Τουριστικών Λιμένων (Η.Μ.Τ.Λ.).

γ3) Τμήμα Συμβάσεων και Ελέγχου. Το Τμήμα Συμβάσεων και Ελέγχου μεριμνά για την έκδοση υπουργικών αποφάσεων παραχώρησης της χρήσης και διαχείρισης των κάθε είδους υποδομών του θαλάσσιου τουρισμού, για την έκδοση υπουργικών αποφάσεων έγκρισης των κανονισμών λειτουργίας των κάθε είδους υποδομών (χερσαίων και θαλάσσιων) του θαλάσσιου τουρισμού και για την κατάρτιση συμβάσεων παραχώρησης της χρήσης και εκμετάλλευσης, των κάθε είδους υποδομών του θαλάσσιου τουρισμού. Επίσης, ελέγχει την εφαρμογή των συμβατικών υποχρεώσεων των φορέων διαχείρισης και λαμβάνει μέτρα και επιβάλλει σ΄ αυτούς κυρώσεις. Τέλος, αναλαμβάνει την προκήρυξη ανοιχτών διαγωνισμών για την ανάδειξη φορέων διαχείρισης όλων των υποδομών του θαλάσσιου τουρισμού και ελέγχει τη λειτουργία των τουριστικών λιμένων. Συμμετέχει σε επιτροπές γνωμοδοτικού ή μη χαρακτήρα, για θέματα που άπτονται των αρμοδιοτήτων του, σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

γ4) Τμήμα Μελετών και Τεχνικών Έργων. Το Τμήμα έχει ως αρμοδιότητα τη σύνταξη, συμπλήρωση και επικαιροποίηση των τεχνικών προδιαγραφών για έργα ειδικών τουριστικών υποδομών, την κατάρτιση, τον έλεγχο και την έγκριση των μελετών και των τεχνικών αναπτυξιακών έργων ή έργων υποδομής, την εισήγηση για την έγκριση χωροθέτησης εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής, σε δημόσια ακίνητα κ.λπ. (πλην υποδομών που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Τμήματος Χωροθέτησης Υποδομών Θαλάσσιου Τουρισμού). και τη σύνταξη θεματικών μελετών για το σχεδιασμό ειδικών τουριστικών υποδομών, στο πλαίσιο τεχνικής υποστήριξης της αρμόδιας υπηρεσίας με σκοπό την εξασφάλιση χρηματοδότησης από τα διάφορα τομεακά και περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα. Επίσης, είναι αρμόδιο για την υλοποίηση, τη επίβλεψη και τον έλεγχο τεχνικών έργων αρμοδιότητας του Υπουργείου και την υποστήριξη του Τεχνικού Συμβουλίου, σε θέματα δημοσίων έργων του Υπουργείου Τουρισμού προκειμένου να γνωμοδοτεί για θέματα δημοσίων έργων όταν κύριος και φορέας κατασκευής του έργου είναι το Υπουργείο Τουρισμού. Τέλος, στην αρμοδιότητα του Τμήματος ανήκει η έκδοση διαπιστωτικών πράξεων για τη νομιμότητα ακινήτων και εγκαταστάσεων που έχουν ανεγερθεί από τον Ε.Ο.Τ..

(δ) Διεύθυνση Ποιοτικών Προτύπων. Η Διεύθυνση Ποιοτικών Προτύπων έχει ως επιχειρησιακό στόχο την επίτευξη ποιοτικών υπηρεσιών στον τουρισμό, μέσω της διεύρυνσης της προτυποποίησης σε όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις. Η Διεύθυνση Ποιοτικών Προτύπων, συγκροτείται από τα τμήματα: δ1) Τμήμα Ποιοτικού Ελέγχου και Διαμόρφωσης Προτύπων Ποιότητας.