ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ & ΑΘΕΜΙΤΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

Συνδυάστε Βιβλίο (έντυπο) + e-book και κερδίστε 16.4€

Δωρεάν μεταφορικά σε όλη την Ελλάδα για αγορές άνω των 30€

Πληρώστε σε έως άτοκες δόσεις των /μήνα με πιστωτική κάρτα.

Σε απόθεμα

Τιμή: 38,40 €

Επιλογές

Βιβλίο (έντυπο) + 48,00 €

e-book + 38,40 €

* Απαιτούμενα πεδία

Ποσότητα

Κωδικός Προϊόντος: 18574

Συγγραφέας: Ρόκας Ν.

Έκδοση: 2022
Σχήμα: 17x24
Βιβλιοδεσία: Σκληρόδετη
Σελίδες: 360
ISBN: 978-960-654-664-8

Η 4η έκδοση του βιβλίου «Βιομηχανική Ιδιοκτησία και Αθέμιτος Ανταγωνισμός» είναι ενημερωμένη με τις νέες ρυθμίσεις που αφορούν, πρωτίστως, στο δίκαιο των σημάτων, αλλά και στο εμπορικό απόρρητο, καθώς και σε άλλα επί μέρους ζητήματα, όπως σε τροποποιήσεις του δικαίου της ευρεσιτεχνίας και σε νέες μορφές αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Το έργο έχει επίσης εμπλουτιστεί με την πλέον πρόσφατη νομολογία και αρκετές επί μέρους προσθήκες-βελτιώσεις. Παρότι το αντικείμενο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας έχει πλέον αυτονομηθεί, με την έννοια ότι σ’ αυτό υπάγεται η προστασία δικαιωμάτων και άυλων αξιών και όχι και το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού, όπως γινόταν δεκτό παλαιότερα, δεν μπορεί να παραγνωρισθεί η άμεση εσωτερική συνάφεια του δικαίου της βιομηχανικής ιδιοκτησίας με το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού, καθόσον τελικός κοινός στόχος και των δύο είναι η προστασία της επιχειρηματικής παροχής. Για τον λόγο αυτόν, όπως και στις προηγούμενες εκδόσεις, πέραν από τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, περιλαμβάνονται και στην παρούσα στοιχεία του δικαίου του αθέμιτου ανταγωνισμού. Το βιβλίο αποτελεί χρήσιμο οδηγό για τον νομικό της πράξης, και συγχρόνως ευσύνοπτο, συστηματικό εγχειρίδιο απευθυνόμενο και σε φοιτητές νομικών σχολών.

Πρόλογος τέταρτης έκδοσης.......................................................................................................................................................VII

Πρόλογος τρίτης έκδοσης................................................................................................................................................................IX

Πρόλογος δεύτερης έκδοσης........................................................................................................................................................XI

Πρόλογος

(στο νέο δίκαιο των σημάτων, ν. 4072/2012).............................................................................................................XII

Πρόλογος πρώτης έκδοσης........................................................................................................................................................XIII

Συντομογραφίες.................................................................................................................................................................................XXIX

Γενική Βιβλιογραφία.......................................................................................................................................................................XXXI

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

§ 1. Εισαγωγικά

Ι. 'Εννοια.........................................................................................................................................................................................................2

ΙΙ. Αντικείμενο...........................................................................................................................................................................................3

1. Προστασία δικαιωμάτων και άυλων αξιών.........................................................................................................3

2. Διακριτικά γνωρίσματα, αθέμιτος ανταγωνισμός, διανοητική ιδιοκτησία...............................4

§ 2. Νομική φύση. Προστασία.........................................................................................................................................................6

§ 3. Οικονομική σημασία, ένταξη στο σύστημα δικαίου, οργανωτικό και διαδικαστικό πλαίσιο

Ι. Οικονομική σημασία.....................................................................................................................................................................9

ΙΙ. Ένταξη στο δικαιικό σύστημα............................................................................................................................................9

1. Σχέση με συνταγματικό και διοικητικό δίκαιο..................................................................................................9

2. Βιομηχανική ιδιοκτησία και αστικό δίκαιο.......................................................................................................10

3. Βιομηχανική ιδιοκτησία και πνευματική ιδιοκτησία................................................................................11

4. Βιομηχανική ιδιοκτησία και ελεύθερος ανταγωνισμός..........................................................................12

ΙΙΙ. Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας και άλλοι διεθνείς οργανισμοί..............................13

Ιν. Εκδίκαση υποθέσεων βιομηχανικής ιδιοκτησίας.......................................................................................14

Περιεχόμενα

§ 4. Διεθνικότητα

Ι. Το δημιουργούμενο πρόβλημα.......................................................................................................................................15

ΙΙ. Διεθνείς συμβάσεις....................................................................................................................................................................16

1. H Διεθνής Σύμβαση των Παρισίων..........................................................................................................................16

2. Άλλες διεθνείς συμβάσεις................................................................................................................................................17

3. H Συμφωνία IMPS.................................................................................................................................................................18

4. Ευρωπαϊκό δίκαιο..................................................................................................................................................................19

ΙΙΙ. Ιδιωτικό διεθνές δίκαιο......................................................................................................................................................21

1. Διακριτικά γνωρίσματα.....................................................................................................................................................21

2. Τεχνικές επινοήσεις...............................................................................................................................................................22

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΠΙΝΟΗΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑ

§ 5. Εισαγωγικά

Ι. Αντικείμενο και σκοπός προστασίας..........................................................................................................................24

ΙΙ. Δικαίωμα ευρεσιτεχνίας και δικαίωμα στην εφεύρεση.........................................................................25

ΙΙΙ. Πηγές.....................................................................................................................................................................................................26

§ 6. Προϋποθέσεις προστασίας

Ι. Γενικά.........................................................................................................................................................................................................26

ΙΙ. Εφεύρεση............................................................................................................................................................................................27

1. Χαρακτηριστικά........................................................................................................................................................................27

2. H πρόκληση της νέας τεχνολογίας: Προγράμματα η/υ και βιοτεχνολογία.............................28

α) Προγράμματα η/υ................................................................................................................................................................28

β) Βιοτεχνολογικές εφευρέσεις........................................................................................................................................29

ΙΙΙ. Το «νέο» της εφεύρεσης.....................................................................................................................................................31

Ιν. Εφευρετική δραστηριότητα..............................................................................................................................................32

V. Επιδεκτικότητα βιομηχανικής εφαρμογής...........................................................................................................33

§ 7. Δικαιούχοι

Ι. H αρχή του πραγματικού εφευρέτη.............................................................................................................................33

ΙΙ. Προστασία του εφευρέτη.....................................................................................................................................................34

XVI

Περιεχόμενα

III. 'Evas ή περισσότεροι εφευρέτες.................................................................................................................................34

IV. Εφευρέσεις εργαζομένων...................................................................................................................................................35

§ 8. H διαδικασία χορήγησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας

I. Συστήματα ελέγχου......................................................................................................................................................................37

ΙΙ. Κατάθεση αίτησης, παραδεκτό, δημοσιότητα.................................................................................................38

ΙΙΙ. Προτεραιότητα.............................................................................................................................................................................39

Ιν. Χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας...................................................................................................................39

V. Κατηγορίες διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.................................................................................................................41

1. Δίπλωμα προϊόντος και δίπλωμα μεθόδου......................................................................................................41

2. Δίπλωμα τροποποίησης και εξαρτημένο δίπλωμα....................................................................................42

§ 9. Οι εξουσίες που απορρέουν από το δικαίωμα ευρεσιτεχνίας.

Όρια προστασίας

ΙΙ. Κατ' ιδίαν εξουσίες.....................................................................................................................................................................44

ΙΙΙ. Όρια προστασίας του δικαιώματος ευρεσιτεχνίας...................................................................................45

§ 10. H αξιοποίηση του δικαιώματος ευρεσιτεχνίας (μεταβίβαση, άδειες εκμετάλλευσης)

ΙΙ. Μεταβίβαση......................................................................................................................................................................................46

ΙΙΙ. Σύσταση εμπράγματων δικαιωμάτων, κατάσχεση, πτώχευση......................................................47

IV. Άδειες εκμετάλλευσης............................................................................................................................................................47

1. Συμβατικές άδειες...................................................................................................................................................................47

α) Έννοια και σημασία...........................................................................................................................................................47

β) Περιεχόμενο.............................................................................................................................................................................48

γ) Οι σχέσεις μεταξύ των μερών......................................................................................................................................49

2. Ανοικτές άδειες (δημόσια προσφορά αδειών εκμετάλλευσης)........................................................49

3. Υποχρεωτικές άδειες (μη συμβατικές άδειες εκμετάλλευσης)...........................................................50

§ 11. Απώλεια του δικαιώματος

Ι. Απόσβεση.............................................................................................................................................................................................52

ΙΙ. 'Έκπτωση..............................................................................................................................................................................................52

ΙΙΙ. Ακυρότητα........................................................................................................................................................................................53

XVII

Περιεχόμενα

§ 12. Προστασία

ΙΙ. Πότε υπάρχει προσβολή.......................................................................................................................................................55

ΙΙΙ. Αξιώσεις.............................................................................................................................................................................................56

IV. Ποινική προστασία...................................................................................................................................................................60

§ 13. Η Σύμβαση για το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας

ΙΙ. Προστασία..........................................................................................................................................................................................62

§ 14. Ευρεσιτεχνίες φαρμάκων

ΙΙ. Γε νόσημα (generics)..................................................................................................................................................................64

ΙΙΙ. Συμπληρωματικό πιστοποιητικό προστασίας για τα φάρμακα....................................................64

§ 15. Το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ενιαίου αποτελέσματος

ΙΙ. Έννοια....................................................................................................................................................................................................66

ΙΙΙ. Οι μεταφραστικές ρυθμίσεις για το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας

με ενιαία ισχύ................................................................................................................................................................................67

Ιν. Το Ενιαίο Δικαστήριο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας....................................................................................67

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΠΙΝΟΗΣΕΙΣ

§ 16. Υποδείγματα χρησιμότητας. Τεχνικές επινοήσεις

ΙΙ. Έννοια και προϋποθέσεις προστασίας...................................................................................................................70

ΙΙΙ. Διαδικασία χορήγησης........................................................................................................................................................71

§ 17. Άλλες τεχνικές επινοήσεις

Ι. Τεχνικοί νεωτερισμοί.................................................................................................................................................................71

ΙΙ. Τεχνογνωσία.....................................................................................................................................................................................72

ΙΙΙ. Μεταφορά τεχνολογίας.......................................................................................................................................................72

XVIII

Περιεχόμενα

IV. Τοπογραφίες ημιαγωγικών προϊόντων.................................................................................................................74

V Φυτικές ποικιλίες..........................................................................................................................................................................75

§ 18. Εμπορικά απόρρητα

I. Έννοια, σημασία, νομική φύση.......................................................................................................................................75

II. Νομοθετικό πλαίσιο: Η Οδηγία (ΕΕ) 2016/943 και ο ν. 4695/2019

(ν. 1733/1987).................................................................................................................................................................................78

III. Απόκτηση, χρήση ή αποκάλυψη εμπορικών απορρήτων.................................................................79

1. Νόμιμη απόκτηση (αρ. 22β παρ. 1 και 2)...........................................................................................................79

2. Παράνομη απόκτηση, χρήση ή αποκάλυψη (αρ. 22β παρ. 3-6)......................................................80

IV. Έννομη προστασία...................................................................................................................................................................81

1. Περιορισμοί προστασίας. Αναλογικότητα.........................................................................................................81

2. Αξιώσεις..........................................................................................................................................................................................83

3. Διαδικασία. Ανταλλαγή πληροφοριών................................................................................................................85

4. Ποινική προστασία................................................................................................................................................................86

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ

§ 19. Βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα

I. Οικονομική σημασία, έννοια, αντικείμενο...........................................................................................................90

II. Πηγές.......................................................................................................................................................................................................91

III. Κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα..........................................................................................................................92

IV. Ουσιαστικές προϋποθέσεις προστασίας..............................................................................................................93

1. Εξωτερική διαμόρφωση....................................................................................................................................................93

2. Βιομηχανική ή βιοτεχνική αξιοποίηση.................................................................................................................94

3. Αισθητικός χαρακτήρας.....................................................................................................................................................94

4. Το στοιχείο του νέου............................................................................................................................................................96

5. Ατομικός χαρακτήρας..........................................................................................................................................................97

6. Δημοσιοποίηση........................................................................................................................................................................99

7. Συστατικά σύνθετων προϊόντων................................................................................................................................99

8. Εξαιρέσεις από την προστασία.................................................................................................................................100

§ 20. Δικαιούχος. Η διαδικασία χορήγησης πιστοποιητικού

I. Ο δημιουργός................................................................................................................................................................................100

II. Το τεκμήριο υπέρ του καταθέτη. Προστασία του δημιουργού....................................................101

III. Η διαδικασία χορήγησης πιστοποιητικού.....................................................................................................101

XIX

Περιεχόμενα

§ 21. Το δικαίωμα στο σχέδιο ή υπόδειγμα

Ι. Περιεχόμενο δικαιώματος.................................................................................................................................................103

ΙΙ. Έκταση προστασίας...............................................................................................................................................................104

1. Ενδογενή όρια........................................................................................................................................................................104

2. Εξωτερικά όρια......................................................................................................................................................................104

3. Ανάλωση.....................................................................................................................................................................................105

ΙΙΙ. Προσβολή του δικαιώματος. Αξιώσεις.............................................................................................................105

IV. Μεταβίβαση, άδειες εκμετάλλευσης.....................................................................................................................106

V. Απώλεια του δικαιώματος................................................................................................................................................106

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

§ 22. Γενικά

Ι. Η σημασία των διακριτικών γνωρισμάτων.......................................................................................................110

ΙΙ. Κατηγορίες και τρόποι κτήσης των διακριτικών γνωρισμάτων..................................................111

ΙΙΙ. Αρχές που ισχύουν για όλα τα διακριτικά γνωρίσματα....................................................................113

1. Περιορισμένη προστασία..............................................................................................................................................113

2. Αρχή της προτεραιότητας.............................................................................................................................................114

3. Παραπλανητικά διακριτικά γνωρίσματα..........................................................................................................115

Ιν. Διακριτικά γνωρίσματα και διαδίκτυο...............................................................................................................116

1. Γενικά..............................................................................................................................................................................................116

2. Σύγκρουση διακριτικών γνωρισμάτων και domain names............................................................117

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΗΜΑ

§ 23. Βασικές έννοιες

Ι. Χαρακτηριστικά, προστασία, πηγές.........................................................................................................................120

1. Έννοια και σημασία...........................................................................................................................................................120

2. Προστασία.................................................................................................................................................................................121

3. Το νέο δίκαιο των σημάτων........................................................................................................................................124

4. Το ευρωπαϊκό δίκαιο των σημάτων.....................................................................................................................125

Περιεχόμενα

ΙΙ. Λειτουργίες του σήματος..................................................................................................................................................127

1. Διακριτική λειτουργία και λειτουργία προέλευσης................................................................................128

2. Εγγυητική λειτουργία.......................................................................................................................................................129

3. Διαφημιστική λειτουργία..............................................................................................................................................131

ΙΙΙ. Κατηγορίες σημάτων..........................................................................................................................................................132

1. Σήμα εμπορευμάτων και σήμα υπηρεσιών...................................................................................................132

2. Σήμα πιστοποίησης, συλλογικό σήμα και άλλες κατηγορίες σημάτων..................................133

§ 24. Προϋποθέσεις προστασίας

Ι. Πότε ένα σημείο μπορεί να προστατευθεί ως σήμα.................................................................................137

2. Διακριτική ικανότητα........................................................................................................................................................138

3. Αυτοτέλεια.................................................................................................................................................................................139

4. Ικανότητα αναπαράστασης.........................................................................................................................................142

ΙΙ. Σημεία που μπορούν να προστατευθούν ως σήμα. Τρόπος

αναπαράστασής τους............................................................................................................................................................143

2. Είδη σημάτων και τρόπος αναπαράστασής τους.......................................................................................143

ΙΙΙ. Πρόθεση χρήσης και υποχρέωση χρήσης.....................................................................................................145

Ιν. Επιχείρηση.....................................................................................................................................................................................147

§ 25. Απαράδεκτα

ΙΙ. Απόλυτοι λόγοι απαραδέκτου.....................................................................................................................................148

1. Ελλειψη εννοιολογικών στοιχείων του σήματος (αρ. 4 παρ. 1 α ).............................................148

2. Έλλειψη διακριτικής ικανότητας (αρ. 4 παρ. 1 β')....................................................................................148

3. Σημεία προσδιοριστικά των προϊόντων ή των υπηρεσιών (περιγραφικές

ενδείξεις, αρ. 4 παρ. 1 γ' και ε')................................................................................................................................150

4. Κοινότοπες ενδείξεις (αρ. 4 παρ. 1 δ')................................................................................................................153

5. Επικράτηση στις συναλλαγές (αρ. 4 παρ. 2)..................................................................................................154

6. Ενδείξεις που αντίκεινται στην δημόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη (αρ. 4 παρ. 1

στ', η,' θ' και ιε').....................................................................................................................................................................155

7. Παραπλανητικά σημεία (αρ. 4 παρ. 1 ζ')..........................................................................................................156

8. Τα απαράδεκτα του αρ. 4 παρ. 1 ι', ια', ιβ' και ιγ'.....................................................................................157

9. Κατάθεση αντίθετη στην καλή πίστη (αρ. 4 παρ. 1 ιδ)........................................................................158

ΙΙΙ. Σχετικοί λόγοι απαραδέκτου.......................................................................................................................................159

1. Εισαγωγικά................................................................................................................................................................................159

2. Σύγκρουση με προγενέστερο σήμα (αρ. 5 παρ. 1, 2, 4)......................................................................159

XXI

Περιεχόμενα

3. Ειδικές περιπτώσεις κακόπιστης κατάθεσης (αρ. 5 παρ. 3 γ' και δ).........................................163

4. Σύγκρουση με προγενέστερα διακριτικά γνωρίσματα και άλλα δικαιώματα

(αρ. 5 παρ. 3 α', β', ε').......................................................................................................................................................164

§ 26. Κατάθεση και καταχώριση

Ι. Κατάθεση............................................................................................................................................................................................166

ΙΙ. Έλεγχος της δήλωσης κατάθεσης.............................................................................................................................168

1. Διαδικασία εξέτασης και παραδοχής της δήλωσης................................................................................168

α) Τα αρμόδια δικαιοδοτικά όργανα.........................................................................................................................168

β) Αντικείμενο εξέτασης.....................................................................................................................................................170

2. Ένδικα μέσα και βοηθήματα.....................................................................................................................................171

α) Ανακοπή..................................................................................................................................................................................171

β) Προσφυγή..............................................................................................................................................................................172

γ) Παρέμβαση............................................................................................................................................................................172

δ) Αίτηση επαναφοράς των πραγμάτων στην προτέρα κατάσταση....................................................172

3. Καταχώριση..............................................................................................................................................................................173

4. Μητρώο σημάτων...............................................................................................................................................................174

§ 27. Περιεχόμενο και προστασία του δικαιώματος στο σήμα

Ι. Περιεχόμενο του δικαιώματος......................................................................................................................................174

1. Εξουσίες που απορρέουν από το σήμα.............................................................................................................174

α) Γενικά.........................................................................................................................................................................................174

β) Ειδικότερα το δικαίωμα χρήσης.............................................................................................................................175

ΙΙ. Προστασία του σήματος....................................................................................................................................................176

1. Η αρχή της προτεραιότητας ως κριτήριο για την άρση της σύγκρουσης

δικαιωμάτων............................................................................................................................................................................176

2. Έκταση προστασίας...........................................................................................................................................................177

β) Κατ' ιδίαν εκφάνσεις της προστασίας του σήματος..................................................................................178

3. Κίνδυνος σύγχυσης............................................................................................................................................................181

4. Προστασία πέραν του κινδύνου σύγχυσης;.................................................................................................188

5. Η προστασία των σημάτων φήμης........................................................................................................................189

6. Περιορισμοί προστασίας...............................................................................................................................................193

7. Αστική και ποινική προστασία.................................................................................................................................202

α) Δικαιοδοσία..........................................................................................................................................................................202

β) Αστική προστασία............................................................................................................................................................203

γ) Προστασία με βάση τις διατάξεις για τον αθέμιτο ανταγωνισμό.....................................................208

δ) Ποινική προστασία..........................................................................................................................................................210

XXII

Περιεχόμενα

§ 28. Το σήμα ως αντικείμενο συναλλαγών

ΙΙΙ. Άδεια χρήσης..............................................................................................................................................................................212

§ 29. Απόσβεση του δικαιώματος στο σήμα

Ι. Απόσβεση λόγω μη ανανέωσης ή λόγω παραίτησης..............................................................................215

ΙΙ. Έκπτωση...........................................................................................................................................................................................215

IV. Συνέπειες της απόσβεσης του σήματος..............................................................................................................219

§ 30. Διεθνής προστασία. Σήμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Ι. Η αρχή της εδαφικότητας. Αλλοδαπά σήματα................................................................................................219

ΙΙ. Διεθνή σήματα............................................................................................................................................................................221

ΙΙΙ. Σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.................................................................................................................................222

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

§ 31. Διακριτικά γνωρίσματα εμπορευμάτων ή υπηρεσιών

Ι. Γενικά. Σύγκριση με το σήμα...........................................................................................................................................228

ΙΙ. Προϋποθέσεις προστασίας.............................................................................................................................................229

§ 32. Γεωγραφικές ενδείξεις και ονομασίες προελεύσεως

Ι. Γενικά. Οικονομική σημασία...........................................................................................................................................232

ΙΙ. Έκταση και προϋποθέσεις προστασίας. Ειδική νομοθεσία............................................................234

ΙΙΙ. Διεθνής προστασία...............................................................................................................................................................236

§ 33. Διακριτικά γνωρίσματα επιχειρήσεως

Ι. Το όνομα.............................................................................................................................................................................................238

ΙΙ. Η εμπορική επωνυμία..........................................................................................................................................................239

2. Προϋποθέσεις προστασίας..........................................................................................................................................240

3. Μεταβίβαση..............................................................................................................................................................................242

XXIII

Περιεχόμενα

ΙΙΙ. Διακριτικός τίτλος (ιδιαίτερο διακριτικό γνώρισμα)...............................

1. Γενικά.................................................................................................................................................

2. Προστασία....................................................................................................................................

IV. Ιδιαίτερα διακριτικά καταστήματος ή επιχείρησης...................................

V. Τίτλος εντύπων ή άλλων έργων......................................................................................

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ ΑΘΕΜΙΤΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΓΕΝΙΚΑ

§ 34. Εισαγωγικά

Ι. Το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού...................................................................

1. Η ουσία του ανταγωνισμού...........................................................................................

2. Ο ν. 146/1914 και η επίδραση του ευρωπαϊκού δικαίου....................

3. Προστατευόμενα συμφέροντα....................................................................................

ΙΙ. Σχέση με αστικό δίκαιο και δίκαιο του καταναλωτή.................................

1. Αθέμιτος ανταγωνισμός και αστικό δίκαιο.......................................................

2. Αθέμιτος ανταγωνισμός και προστασία του καταναλωτή....................

ΙΙΙ. Αθέμιτος ανταγωνισμός και δίκαιο κατά των περιορισμών

του ανταγωνισμού...................................................................................................................

Ιν. Ιδιωτικό διεθνές δίκαιο.......................................................................................................

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Η ΓΕΝΙΚΗ ΡΗΤΡΑ

§ 35. Η γενική ρήτρα του άρθρου 1 ν. 146/1914

Ι. Η δομή του ν. 146/1914..........................................................................................................

ΙΙ. Τα κατ' ιδίαν στοιχεία του αρ. 1.....................................................................................

1. Πράξη ανταγωνισμού.........................................................................................................

2. Σκοπός ανταγωνισμού........................................................................................................

3. Αντίθεση στα χρηστά ήθη................................................................................................

4. Πράξεις ανταγωνισμού που τελούνται σε ορισμένες συναλλαγές

ΙΙΙ. Συνέπειες...........................................................................................................................................

XXIV

Περιεχόμενα

§ 36. Πράξεις ανταγωνισμού που υπάγονται στην απαγόρευση της γενικής ρήτρας Ι. Αθέμιτη προσέλκυση πελατών......................................................................................................................................264

1. Επηρεασμός των πελατών με την δημιουργία παραπλανητικών εντυπώσεων...............264

2. Υπερβολικός δελεασμός................................................................................................................................................265

3. Ψυχολογικός εξαναγκασμός......................................................................................................................................267

4. Εκμετάλλευση της τάσης του κοινού για τυχερά παιχνίδια..............................................................267

5. Παρενόχληση..........................................................................................................................................................................267

6. Εκμετάλλευση συναισθημάτων...............................................................................................................................268

7. Άλλες περιπτώσεις...............................................................................................................................................................268

ΙΙ. Εκμετάλλευση προϊόντων ξένης εργασίας, φήμης και οργάνωσης.........................................268

1. Προσκόλληση (αθέμιτη απομίμηση)...................................................................................................................269

α) Προϊόντα ξένης εργασίας............................................................................................................................................269

β) Ξένα διακριτικά γνωρίσματα....................................................................................................................................271

2. Εκμετάλλευση ξένης φήμης.........................................................................................................................................272

3. Εκμετάλλευση ξένης οργάνωσης............................................................................................................................273

α) Απόσπαση εργατικού δυναμικού.........................................................................................................................273

β) Ρήτρες αποκλειστικής συνεργασίας.....................................................................................................................275

γ) Αθέμιτη απόσπαση πελατείας...................................................................................................................................275

δ) Δωροδοκία............................................................................................................................................................................276

ΙΙΙ. Παρεμπόδιση.............................................................................................................................................................................277

1. Μποϋκοτάζ................................................................................................................................................................................277

2. Άνιση μεταχείριση (άρνηση σύναψης ή διακοπή συναλλακτικών σχέσεων)....................278

3. Υποτίμηση..................................................................................................................................................................................280

4. Συγκριτική διαφήμιση.....................................................................................................................................................283

5. Άλλες μορφές παρεμπόδισης.....................................................................................................................................285

Ιν. Παράβαση νομικών δεσμεύσεων............................................................................................................................285

1. Παράβαση διατάξεων......................................................................................................................................................286

2. Παράβαση συμβατικών δεσμεύσεων.................................................................................................................288

α) Σχέσεις εμπιστοσύνης και ρήτρες μη ανταγωνισμού..............................................................................288

β) Παράβαση συμβατικών δεσμεύσεων................................................................................................................289

V. Διακινδύνευση της ομαλής λειτουργίας της αγοράς...............................................................................290

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΚΑΤ' ΙΔΙΑΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ § 37. Παραπλανητική διαφήμιση

ΙΙ. Προϋποθέσεις εφαρμογής..............................................................................................................................................294

XXV

Περιεχόμενα

ΙΙΙ. Περιπτώσεις ανακριβών δηλώσεων....................................................................................................................296

IV. Συνέπειες.........................................................................................................................................................................................297

§ 38. Προστασία επαγγελματικής φήμης και εμπορικών απορρήτων

I. Προστασία της επαγγελματικής φήμης..................................................................................................................297

ΙΙ. Προστασία εμπορικών απορρήτων........................................................................................................................298

§ 39. Η καταχρηστική εκμετάλλευση οικονομικής εξάρτησης ως πράξη αθέμιτου ανταγωνισμού

ΙΙ. Προϋποθέσεις εφαρμογής..............................................................................................................................................300

1. Σχέση οικονομικής εξάρτησης..................................................................................................................................300

2. Ανυπαρξία ισοδύναμης εναλλακτικής λύσης...............................................................................................301

3. Καταχρηστική εκμετάλλευση της σχέσης.........................................................................................................301

ΙΙΙ. Κυρώσεις........................................................................................................................................................................................302

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΕΝΝΟΜΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

§ 40. Αστική και ποινική προστασία

Ι. Αστική προστασία......................................................................................................................................................................304

1. Αξιώσεις.......................................................................................................................................................................................304

α) Αξίωση για παράλειψη..................................................................................................................................................304

β) Αξίωση για αποζημίωση..............................................................................................................................................305

2. Ασφαλιστικά μέτρα.............................................................................................................................................................306

3. Νομιμοποίηση........................................................................................................................................................................306

α) Ενεργητική νομιμοποίηση..........................................................................................................................................306

β) Παθητική νομιμοποίηση..............................................................................................................................................306

4. Παραγραφή...............................................................................................................................................................................307

5. Δικονομικά................................................................................................................................................................................308

ΙΙ. Ποινική προστασία.................................................................................................................................................................308

XXVI

Περιεχόμενα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΑΘΕΜΙΤΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

§ 41. Η Οδηγία 2005/29/ΕΚ και τα άρθρα 9α επ. ν. 2251/1994

ΙΙ. Περιπτώσεις αθέμιτων εμπορικών πρακτικών............................................................................................310

1. Γενική ρήτρα.............................................................................................................................................................................310

2. Παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές (πράξεις ή παραλείψεις)..................................................311

3. Επιθετικές εμπορικές πρακτικές...............................................................................................................................311

4. Κυρώσεις....................................................................................................................................................................................312

5. Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στις σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων στην

αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων και τροφίμων.........................................................313

ΙΙΙ. Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1150 για την προώθηση της δίκαιης μεταχείρισης και της διαφάνειας για τους επιχειρηματικούς χρήστες επιγραμμικών υπηρεσιών διαμεσολάβησης......................................................................................................................................314

Αλφαβητικό Ευρετήριο...................................................................................................................................................................317

Σελ. 1

Μέρος Πρώτο
Γενικές αρχές

Σελ. 2

§ 1. Εισαγωγικά

Ι. Έννοια

11. α) Με τον όρο “Βιομηχανική Ιδιοκτησία” (propriété industrielle) νοείται το σύνολο εκείνο των ρυθμίσεων, οι οποίες προστατεύουν άυλες αξίες της επιχείρησης με την χορήγηση αποκλειστικών δικαιωμάτων, όπως δικαιωμάτων σε τεχνικές επινοήσεις, σε αισθητικές δημιουργίες και σε διακριτικά γνωρίσματα. Σκοπός της προστασίας είναι να εξασφαλισθεί ότι η επιχείρηση που δημιούργησε τις αξίες αυτές θα μπορεί να τις χρησιμοποιεί και να τις εκμεταλλεύεται προς όφελός της απρόσκοπτα και κατ’ αποκλειστικότητα. Αν και δεν υπάρχει ενιαίος νόμος που να προστατεύει τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας ως σύνολο, έχει επικρατήσει η άποψη -ιδίως μετά την Διεθνή Σύμβαση των Παρισίων του 1883 για την προστασία της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας- ότι στο αντικείμενο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας υπάγονται τα αναγνωριζόμενα και προστατευόμενα από την έννομη τάξη άυλα δικαιώματα της επιχείρησης που είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα. Οι σχετικές ρυθμίσεις που αφορούν τα κατ’ ιδίαν δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας δεν περιορίζονται στην παροχή έννομης προστασίας αλλά καθορίζουν και τις προϋποθέσεις κτήσης και εκμετάλλευσης, καθώς και τα όρια προστασίας αυτών.

H έννοια της βιομηχανικής ιδιοκτησίας αναπτύχθηκε ιστορικά ως κλάδος δικαίου που προστατεύει ιδιωτικά συμφέροντα (ατομιστική αντίληψη του δικαίου της βιομηχανικής ιδιοκτησίας). Από ευρύτερη σκοπιά, η βιομηχανική ιδιοκτησία είναι ο κλάδος δικαίου που προστατεύει την ανταγωνιστική και δημιουργική ελευθερία των μετεχόντων στην αγορά κατά της αυθαίρετης εκμετάλλευσης των επιτευγμάτων τους από τρίτους. H σημασία του κλάδου αυτού δικαίου συνίσταται στο ότι, σε αντίθεση με το ατομιστικό αστικό δίκαιο, σκοπός της παρεχόμενης προστασίας δεν είναι μόνο η προάσπιση ιδιωτικών συμφερόντων αλλά, εμμέσως, και των συμφερόντων της ολότητας. Πράγματι, με την (ατομική) προστασία των τεχνικών και άλλων δημιουργημάτων επιτυγχάνεται συγχρόνως η τεχνολογική, οικονομική και πολιτισμική πρόοδος του κοινωνικού συνόλου -και μάλιστα όχι μόνο σε ένα περιορισμένο γεωγραφικό χώρο αλλά ακόμα και σε ολόκληρο τον πλανήτη-, καθόσον οι ευεργετικές συνέπειες των νέων τεχνολογικών και άλλων δημιουργημάτων δεν αποβαίνουν μόνο σε όφελος του δικαιούχου αλλά αντανακλούν στο κοινωνικό σύνολο. Τούτο αναδείχτηκε, με εμφαντικό τρόπο, και στην σημερινή εποχή της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, με την ανάδυση των νέων τεχνολογιών -όπως η ψηφιακή τεχνολογία, οι τεχνολογίες των πληροφοριών, η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη, η βιοτεχνολογία-, τα επιτεύγματα των οποίων έχουν επηρεάσει καθοριστικά τις ζωές των ανθρώπων (αρκεί να γίνει αναφορά στους η/υ, τα κινητά τηλέφωνα και τα εμβόλια κατά του Covid-19).

Σελ. 3

β) Ο όρος «βιομηχανική ιδιοκτησία» είναι ανακριβής, τόσο διότι η έκτασή του δεν περιορίζεται στον τομέα της βιομηχανίας αλλά επεκτείνεται γενικά στις συναλλαγές, όσο και διότι αντικείμενο προστασίας του δεν είναι ενσώματα αντικείμενα, ώστε να κυριολεκτείται ο όρος «ιδιοκτησία», αλλά άυλα αγαθά.

22. Σύμφωνα με όσα ειδικότερα αναφέρονται σε επόμενη ενότητα, στην διεθνή ορολογία έχει επικρατήσει να χρησιμοποιείται ο ευρύτερος όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» (“Intellectual Property”), ο οποίος, περιλαμβάνει τόσο τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας όσο και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Πράγματι, υπάρχουν κοινές αρχές και κοινοί κανόνες, οι οποίοι εφαρμόζονται σε όλα τα άυλα αγαθά, όπως, άλλωστε, είχε επισημανθεί και παλαιότερα, όπου έγινε προσπάθεια δημιουργίας δικαίου άυλων αγαθών (Immaterialgüterrecht). Πάντως, η συμπερίληψη σε ενιαίο νομοθετικό κείμενο όλων των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας δεν φαίνεται σκόπιμη, διότι, παρά τον κοινό τους στόχο, η φύση των κατ’ ιδίαν δικαιωμάτων δεν είναι ομοιογενής.

ΙΙ. Αντικείμενο

1. Προστασία δικαιωμάτων και άυλων αξιών

3Όπως αναφέρθηκε, δεν υπάρχει ενιαίος νόμος που να προστατεύει τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, αλλά κάθε δικαίωμα προστατεύεται με ειδικό νόμο. Ως εκ τούτου, θα μπορούσαν να υπάρξουν αμφισβητήσεις, αν ορισμένα δικαιώματα ή άυλες αξίες της επιχείρησης που δεν ανήκουν στα κλασικά δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, μπορούν να ενταχθούν σ’ αυτά. Σωστότερο είναι να ληφθεί υπόψη το λειτουργικό κριτήριο, να εξαρτηθεί δηλ. η ένταξη από το κατά πόσο συγκεκριμένη άυλη αξία αποτελεί δημιούργημα επιχειρηματικής δραστηριότητας, η οποία είναι εύλογο να απολαύει προστασίας, εφόσον παρουσιάζει τα ίδια ουσιαστικά χαρακτηριστικά με τα κλασικά δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Με βάση το κριτήριο αυτό, μπορούν να υπαχθούν στο αντικείμενο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, όχι μόνο αποκλειστικά δικαιώματα που αποκτώνται με τυπική (συστατική) διαδικασία, όπως οι ευρεσιτεχνίες, τα βιομηχανικά σχέδια και τα σήματα, τα οποία ανήκουν στον «σκληρό πυρήνα» των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας, αλλά και άλλα δικαιώματα που αποκτώνται ατύπως ή ακόμα και άυλες αξίες που δεν είναι δικαιώματα. Το γεγονός ότι μια τέτοια άυλη αξία ρυθμίζεται σε συγγενή κλάδο δικαίου, όπως στο δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού, ή και σε ειδικό νόμο, δεν θα πρέπει να συνιστά εμπόδιο για την ένταξή του στο αντικείμενο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, εφόσον πληρούται το ως άνω λειτουργικό κριτήριο. Τούτο ισχύει για τα διακριτικά γνωρίσματα του ουσιαστικού συστήματος, τα οποία, παρότι αποκτώνται ατύπως και προστατεύονται με το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού, επιτελούν την ίδια λειτουργία με τα κλασικά δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Πέραν τούτων, σωστό είναι να συμπεριληφθούν στο αντικείμενο προστασίας της βιομηχανικής ιδιοκτησίας και αξίες της επιχείρησης, οι οποίες, αν και επιτελούν την ίδια λειτουργία με τα κλασικά δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, για διάφορους λόγους, δεν έχουν αναχθεί από την έννομη τάξη σε δικαιώματα· τέτοιες αξίες είναι τα εμπορικά απόρρητα και οι γεωγραφικές ενδείξεις.[2]

Σελ. 4

4Ενόψει τούτων, στην βιομηχανική ιδιοκτησία υπάγονται: α) οι προστατευόμενες τεχνικές επινοήσεις, όπως η ευρεσιτεχνία και τα υποδείγματα χρησιμότητας (ν. 1733/1987), τα πιστοποιητικά φυτικής δημιουργίας (ν. 1546/1985), οι τοπογραφίες προϊόντων ημιαγωγών (π.δ. 45/1991)· β) οι αισθητικές δημιουργίες, όπως τα βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα (π.δ. 259/1997), γ) τα σήματα (ν. 4679/2020), δ) τα διακριτικά γνωρίσματα του ουσιαστικού συστήματος, δηλ. το όνομα, η επωνυμία, ο διακριτικός τίτλος και ο διασχηματισμός (αρ. 13-15 ν. 146/1914), ε) οι γεωγραφικές ενδείξεις (αρ. 3 ν. 146/1914) και στ) τα εμπορικά απόρρητα (αρ. 16-18 ν. 146/1914, αρ. 22α-22κ ν. 1733/1987).

2. Διακριτικά γνωρίσματα, αθέμιτος ανταγωνισμός, διανοητική ιδιοκτησία

51. Διακριτικά γνωρίσματα. Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν, η βιομηχανική ιδιοκτησία αναφέρεται στην προστασία των προϊόντων της δημιουργικής δραστηριότητας της επιχείρησης στις συναλλαγές, με την εξασφάλιση της κατ’ αποκλειστικότητα παραγωγής και εκμετάλλευσης νέων δημιουργιών, όπως ιδίως οι εφευρέσεις και τα σχεδία και υποδείγματα. Ενόψει τούτου, θα μπορούσαν να υπάρξουν επιφυλάξεις, κατά πόσον τα σήματα και τα άλλα διακριτικά γνωρίσματα, όπως η επωνυμία, ο διακριτικός τίτλος και ο διασχηματισμός, πρέπει να προστατεύονται ως δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας ή με βάση τις διατάξεις για τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Και τούτο, διότι για την προστασία των διακριτικών γνωρισμάτων δεν απαιτείται άξια προστασίας δημιουργικότητα, ώστε να παρίσταται δικαιολογημένη η χορήγηση αποκλειστικού δικαιώματος χρήσης τους.Εντούτοις, τόσο οι εθνικές νομοθεσίες όσο και οι Οδηγίες για το σήμα και ο Κανονισμός για το σήμα της ΕΕ, αναγνωρίζουν το σήμα ως αποκλειστικό δικαίωμα. Τούτο γίνεται, όχι επειδή το σήμα –το ίδιο ισχύει και τα άλλα διακριτικά γνωρίσματα- έχει αυταξία ως δημιούργημα, αλλά για τον λόγο ότι επιτελεί μια σημαντική αποστολή που δεν εξαντλείται στην προστασία του δικαιούχου, αλλά που έχει καίρια σημασία για την απρόσκοπτη διακίνηση των αγαθών και υπηρεσιών στην αγορά. Με την έννοια αυτήν, τα διακριτικά γνωρίσματα αποτελούν, σύμφωνα και με την νομολογία του ΔΕΕ, ουσιώδες στοιχείο «του συστήματος ενός ανόθευτου ανταγωνισμού». Πέραν τούτου, τα διακριτικά γνωρίσματα ισχυρής διακριτικότητας ενσωματώνουν μια άυλη περιουσιακή αξία, καθόσον συμβολίζουν την επιτυχία της δικαιούχου επιχείρησης, η οποία πρέπει, ως εκτούτου, να τύχει προστασίας. Το ίδιο ισχύει για τις γεωγραφικές ενδείξεις, οι οποίες, μολονότι δεν αναγνωρίζονται στην εθνική νομοθεσία ως δικαιώματα, επιτελούν την ίδια λειτουργία, όπως τα διακριτικά γνωρίσματα και ενσωματώνουν, και αυτές, άυλη περιουσιακή αξία.

62. Αθέμιτος ανταγωνισμός. Μεθοδολογικής μόνο σημασίας είναι το ζήτημα, αν στην έννοια της βιομηχανικής ιδιοκτησίας υπάγεται και το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού, θέση την οποία ακολουθεί η Διεθνής Σύμβαση των Παρισίων του 1883 (αρ. 1 παρ. 1 του ν. 213/1975). Η απάντηση εξαρτάται από την σύγχρονη εξέλιξη, αλλά και

Σελ. 5

από τις ρυθμίσεις της εθνικής νομοθεσίας. Επί της ουσίας η διαφορά ως προς το αντικείμενο προστασίας της βιομηχανικής ιδιοκτησίας και του αθέμιτου ανταγωνισμού είναι σαφής: Η βιομηχανική ιδιοκτησία προστατεύει αποκλειστικά δικαιώματα, ενώ οι ρυθμίσεις για τον αθέμιτο ανταγωνισμού οριοθετούν τα όρια μεταξύ επιτρεπτής και αθέμιτης συμπεριφοράς στις συναλλαγές. Παρ’ όλα αυτά, οι δύο κλάδοι έχουν κοινό τελικό στόχο, δηλ. την προστασία της απρόσκοπτης άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας κατά αυθαίρετων πράξεων τρίτων. Το αν τούτο επιτυγχάνεται με την χορήγηση αποκλειστικών δικαιωμάτων ή με απαγορευτικούς κανόνες, δεν μεταβάλλει το τελικό αποτέλεσμα. Στην σύγκλιση των δύο κλάδων συμβάλλει και ότι η έκταση προστασίας των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας δεν έχει πάντα τον ίδιο απόλυτο χαρακτήρα, αλλά εξαρτάται από την στάθμιση συμφερόντων βάσει των ειδικών συνθηκών σε κάθε περίπτωση, όπως δηλ. συμβαίνει με την αξιολόγηση της συναλλακτικής συμπεριφοράς ως θεμιτής ή αθέμιτης. Άλλο σημείο σύγκλισης είναι ότι γίνεται δεκτό ότι τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας μπορεί να τύχουν συμπληρωματικής προστασίας με βάση το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού. Ισχύει όμως και το αντίστροφο, καθόσον η θεσμοθετημένη προστασία ορισμένων δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας μπορεί να επεκτείνεται σε περιστάσεις που προσιδιάζουν περισσότερο σε αθέμιτη συμπεριφορά, όπως η προστασία των διακριτικών γνωρισμάτων από την αθέμιτη εκμετάλλευση της φήμης τους. Περαιτέρω, οι δύο κλάδοι συγκλίνουν, ενόψει και του ότι το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού δεν περιορίζεται στην θέση ορίων στην άσκηση της επιχειρηματικής ελευθερίας, καθόσον προστατεύει και δικαιώματα, όπως τα διακριτικά γνωρίσματα του ουσιαστικού συστήματος.

7Ανεξάρτητα, πάντως, από το μεθοδολογικό ζήτημα, αν στην βιομηχανική ιδιοκτησία πρέπει να ενταχθεί και το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού, στο παρόν σύγγραμμα, λόγω της στενής σχέσης των δύο κλάδων, εξετάζεται και το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού. Λαμβάνοντας, επίσης, υπόψη την σύγχρονη εξέλιξη, τα διακριτικά γνωρίσματα του ουσιαστικού συστήματος, παρότι ρυθμίζονται στον ν. 146/1914, δεν εντάσσονται στην παρούσα έκδοση (όπως και στις προηγούμενες) στον αθέμιτο ανταγωνισμό, αλλά στα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, αντίστοιχα δε ισχύουν για τις γεωγραφικές ενδείξεις.

83. Διανοητική ιδιοκτησία. Όπως αναφέρθηκε, έχει επικρατήσει διεθνώς ο γενικότερος όρος «Διανοητική Ιδιοκτησία» (Ιntellectual Property, ΙΡ), αντικείμενο του οποίου είναι τόσο τα δικαιώματα της βιομηχανικής όσο και της πνευματικής ιδιοκτησίας.[4] H εξέλιξη αυτή οφείλεται στην βαθμιαία μεταλλαγή του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας σε δίκαιο, το κέντρο βάρος του οποίου έχει μετατεθεί στην εκμετάλλευση των δικαιωμάτων,

Σελ. 6

αλλά και στην σύναψη της Διεθνούς Σύμβασης ΤRΙPS για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Επίσης η Οδηγία 2004/48/ΕΚ αναφέρεται στην επιβολή δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας.

Στο γαλλικό δίκαιο ο νόμος του 1992 κωδικοποίησε την πνευματική και την βιομηχανική ιδιοκτησία με τίτλο «κώδικας διανοητικής ιδιοκτησίας», αντίστοιχα δε ισχύουν στο ιταλικό δίκαιο. Ενιαία αντιμετωπίζονται οι δύο κλάδοι και στο αγγλοαμερικανικό δίκαιο (→ και αρ. 2 ν. 1883/1990 όπου αναφέρεται ο όρος «Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας» [ΠΟΔΙ], το αρ. 8 παρ. 18 του ν. 2557/1997 καθώς και τον ν. 3184/2003 «Κύρωση της Συνθήκης του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας για την πνευματική ιδιοκτησία»).

Με την έννοια αυτήν, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η βιομηχανική ιδιοκτησία είναι τμήμα του δικαίου της διανοητικής ιδιοκτησίας, στο αντικείμενο της οποίας εντάσσεται και το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων.

§ 2. Νομική φύση. Προστασία

11. Νομική φύση. Τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας είναι, όπως τα εμπράγματα δικαιώματα, αποκλειστικά δικαιώματα. Σε αντίθεση όμως προς τα τελευταία, τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας δεν προϋποθέτουν εμπράγματη εξουσίαση σε ενσώματο αντικείμενο, καθόσον είναι δικαιώματα σε άυλα περιουσιακά αγαθά. Η έλλειψη εμπράγματης εξουσίασης έχει ως συνέπεια ότι δεν εφαρμόζονται ως προς τα δικαιώματα αυτά οι αρχές του εμπράγματου δικαίου, όπως ιδίως η ΑΚ 1036. Αντικείμενο των άυλων δικαιωμάτων δεν είναι το υλικό αντικείμενο αλλά η «ιδέα», έστω και αν αυτή εκφράζεται (υλοποιείται) σε υλικό αντικείμενο (π.χ. σε μια μηχανή). Στον Joseph Κohler οφείλεται η διάκριση μεταξύ αντικειμένου του δικαιώματος βιομηχανικής ιδιοκτησίας -το οποίο δεν έχει υλική υπόσταση και δεν δημιουργεί «εμπράγματη» εξουσίαση-, και υλικού φορέα, στο οποίον εκφράζεται η δημιουργική ιδέα και στον οποίο μπορεί μεν να υπάρξει εμπράγματη εξουσίαση, όχι όμως ως αναγκαία συνέπεια του δικαιώματος βιομηχανικής ιδιοκτησίας.Η σημαντικότερη, πάντως, διαφορά ουσίας μεταξύ εμπράγματου δικαιώματος και δικαιώματος βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι ότι το δεύτερο θα πρέπει να είναι επιδεκτικό οικονομικής εκμετάλλευσης για να τύχει προστασίας.

2Η διάπλαση του δικαίου της βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι απόρροια της βιομηχανικής και τεχνολογικής επανάστασης. Στην ηπειρωτική Ευρώπη μεγάλη απήχηση είχε η γαλλική διδασκαλία για την «βιομηχανική ιδιοκτησία» (propriété industruelle), η οποία αναγνώριζε ως απόλυτα

Σελ. 7

δικαιώματα τα οικονομικά εκμεταλλεύσιμα δημιουργήματα. Την θεωρία αυτήν ανάπτυξε περαιτέρω ο Joseph Κohler με την διδασκαλία του για το δίκαιο των άυλων αγαθών, η οποία και επικράτησε της ιδεολογικής θεωρίας του προσωπικού χαρακτήρα των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας του Οtto v. Gierke. H γαλλική διδασκαλία είχε επίδραση τόσο κατά την σύνταξη των διαφόρων νόμων των ευρωπαϊκών κρατών όσο και της Διεθνούς Σύμβασης των Παρισίων για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας του 1883. Εντούτοις τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μετατόπιση ως προς τον σκοπό προστασίας των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας, ο οποίος εξελίσσεται από προστασία της ανθρώπινης δημιουργικότητας σε προστασία των επενδύσεων και των καινοτομιών, εξέλιξη που είναι απόρροια της βιομηχανοποίησης και εμπορευματοποίησης των διανοητικών δημιουργημάτων.

32. Λόγοι προστασίας. Προέχων σκοπός του δικαίου της βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι η προστασία των, οικονομικής φύσεως, συμφερόντων του δικαιούχου. Η ανάγκη προστασίας είναι προφανής, καθόσον τα τεχνικά και αισθητικά δημιουργήματα, αλλά και τα διακριτικά γνωρίσματα, για την δημιουργία των οποίων απαιτήθηκαν κόποι και κεφάλαια, μπορούν εύκολα να γίνουν αντικείμενο αντιγραφής ή απομίμησης από τρίτους. Επειδή τα προστατευόμενα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι απόλυτα δικαιώματα, έχουν θετικό και αρνητικό περιεχόμενο. Το θετικό περιεχόμενο συνίσταται στην χορήγηση στον δικαιούχο δέσμης εξουσιών, τις οποίες ορίζει ο νόμος. Έτσι, οι εξουσίες του δικαιούχου διπλώματος ευρεσιτεχνίας συνίστανται στην, κατ’ αποκλειστικότητα, παραγωγή, κατοχή, χρήση, προσφορά ή διάθεση των προστατευόμενων με το δίπλωμα προϊόντων στην αγορά, αντίστοιχα δε ισχύουν και για τα άλλα δικαιώματα. Το αρνητικό περιεχόμενο των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας συνίσταται στην εξουσία αποτροπής της χρήσης, οικειοποίησης, απομίμησης ή εκμετάλλευσης του αντικειμένου προστασίας από τρίτους χωρίς συναίνεση του δικαιούχου. Ήδη όλα τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας απολαύουν της εξαιρετικά δραστικής δικονομικής προστασίας που προβλέπει η Οδηγία 2004/48/ΕΚ, οι διατάξεις της οποίας ενσωματώθηκαν στο εθνικό δίκαιο.

4Έχουν, εντούτοις, εκφρασθεί επιφυλάξεις σχετικά με το αν και σε ποιον βαθμό πρέπει να παρασχεθεί προστασία στα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Οι επιφυλάξεις αυτές συνίστανται στο ότι, με την παροχή προστασίας στα δικαιώματα αυτά, παρεμποδίζεται η ανάπτυξη της ανταγωνιστικής ελευθερίας των άλλων. Ένας άλλος λόγος, για τον οποίο εκφράζονται επιφυλάξεις για την παροχή προστασίας, ιδίως σε τεχνικές επινοήσεις, αλλά και σε αισθητικές δημιουργίες, είναι ότι, εξαιτίας της προστασίας αυτής, παρεμποδίζεται η πρόοδος του κοινωνικού συνόλου, δεδομένου ότι απαγορεύεται σε τρίτους η περαιτέρω εξέλιξη ή βελτίωση των επιτευγμάτων αυτών χωρίς την συγκατάθεση του δικαιούχου. Είναι, εντούτοις, φανερό ότι

Σελ. 8

ενδεχόμενη «κοινωνικοποίηση» των «μονοπωλιακών» αυτών δικαιωμάτων και η μη παροχή προστασίας στην κατ’ αποκλειστικότητα εκμετάλλευσή τους, θα επέφερε τον μαρασμό κάθε δημιουργικής προσπάθειας, οι δε αρνητικές επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο θα ήταν μεγαλύτερες, διότι δεν θα παρείχετο κίνητρο για δημιουργία, με αποτέλεσμα την αποτελμάτωση κάθε τεχνολογικής, οικονομικής και πολιτισμικής προόδου. Τα δικαιώματα των δημιουργών προστατεύονται γι’ αυτό ακριβώς, επειδή δηλ. η προστασία τους συντελεί στην αύξηση της κοινωνικής ευημερίας και της τεχνολογικής και πολιτισμικής προόδου. Επομένως, η προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας δεν αποτελεί μόνο δίκαια ανταμοιβή του ανθρώπινου μόχθου και της ανθρώπινης δημιουργικότητας και ιδιοφυΐας, αλλά η αναγνώρισή τους και η προστασία τους επιβάλλεται και από πλευράς γενικότερων συμφερόντων. Να σημειωθεί, πάντως, ότι, ακόμα και αν δεν υπήρχε ειδική προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας ως αποκλειστικών δικαιωμάτων, θα τους παρείχετο προστασία βάσει του δικαίου του αθέμιτου ανταγωνισμού –καθόσον η προσβολή τους θα συνιστούσε αθέμιτη εκμετάλλευση προϊόντων ξένης εργασίας–, η οποία δεν θα ήταν, κατ’ αποτέλεσμα, σημαντικά στενότερη από εκείνη που τους παρέχει το δικαίωμα· απλά η προστασία αυτή δεν θα ήταν τόσο αποτελεσματική.

53. Περιορισμοί προστασίας. Οι ανταγωνιστές δεν πρέπει να περιορίζονται υπέρμετρα στην ανάπτυξη της οικονομικής τους ελευθερίας από την αποκλειστική εκμετάλλευση των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας, ούτε να τίθενται υπερβολικά προσκόμματα στην περαιτέρω εξέλιξη τεχνολογικών και άλλων δημιουργημάτων από τρίτους. Ο νόμος λαμβάνει υπόψη τις παραμέτρους αυτούς και, ως αντιστάθμισμα της παραχώρησης «μονοπωλιακών» δικαιωμάτων, θέτει περιορισμούς στην προστασία τους. Πρώτος περιορισμός είναι ότι τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, σε αντίθεση με τα άλλα απόλυτα δικαιώματα, είναι χρονικά περιορισμένα. Επιπλέον, δεν παρέχεται προστασία σε οποιοδήποτε άυλο αγαθό, αλλά μόνο σε εκείνα που είναι πράγματι άξια προστασίας. Έτσι, οι εφευρέσεις προστατεύονται μόνον, όταν παρουσιάζουν «εφευρετική δραστηριότητα», τα σχέδια και υποδείγματα, όταν έχουν «ατομικό χαρακτήρα», τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, όταν παρουσιάζουν «δημιουργικό ύψος», και τα διακριτικά γνωρίσματα, όταν έχουν «διακριτική ικανότητα». Ο νομοθέτης δηλαδή, προκειμένου να συμβιβάσει τα αντιτιθέμενα συμφέροντα, αφενός παραχωρεί «μονοπωλιακά» δικαιώματα, αφετέρου, για να προστατεύσει τους ανταγωνιστές και την πρόοδο του κοινωνικού συνόλου, επεμβαίνει προληπτικά, θέτοντας εγγενείς περιορισμούς στα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Πρόκειται για δύο τεχνικές, οι οποίες λειτουργούν μεν προς την αντίστροφη κατεύθυνση, έχουν όμως ως κοινό στόχο την προστασία των ανταγωνιστών και της κοινωνικής ευημερίας.

6Ανάλογες είναι και οι σκέψεις που οδηγούν στην ανάγκη προστασίας των διακριτικών γνωρισμάτων. Αν και τα διακριτικά γνωρίσματα δεν παρουσιάζουν «δημιουργικό ύψος», όπως οι τεχνικές επινοήσεις και οι αισθητικές δημιουργίες, η προστασία τους δικαιολογείται, αν λάβει κανείς υπόψη τη διαφορετική τους αποστολή: Τα διακριτικά γνωρίσματα καθιστούν ευκολότερη την διάκριση

Σελ. 9

των ανταγωνιζόμενων επιχειρήσεων μεταξύ τους καθώς και την διάθεση των προϊόντων και την αποδοχή των υπηρεσιών τους στην αγορά. Γι’ αυτό η μη προστασία τους θα κατέληγε σε βάρος των καταναλωτών, οι οποίοι θα κινδύνευαν να παραπλανηθούν ως προς την προέλευση των προϊόντων ή των υπηρεσιών, ιδίως από απομιμητικά προϊόντα τρίτων κατώτερης ποιότητας. Επομένως, όπως οι τεχνικές επινοήσεις και οι αισθητικές δημιουργίες, και τα διακριτικά γνωρίσματα προστατεύονται, όχι μόνο χάριν του δικαιούχου αλλά και χάριν του κοινωνικού συνόλου, εν προκειμένω, των καταναλωτών και της ομαλής λειτουργίας της αγοράς.[7]

§ 3. Οικονομική σημασία, ένταξη στο σύστημα δικαίου, οργανωτικό και διαδικαστικό πλαίσιο

Ι. Οικονομική σημασία

1H εξέλιξη της βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι διαχρονικά άρρηκτα συνδεδεμένη με την τεχνολογική πρόοδο και την οικονομική ανάπτυξη. H βιομηχανική επανάσταση άρχισε στην Μ. Βρετανία και στην συνέχεια εξαπλώθηκε στις ΗΠΑ και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ως επακόλουθο της άνθησης των φυσικών επιστημών και των μεγάλων εφευρέσεων του 19ου αιώνα καθώς και της βιομηχανοποίησης της παραγωγής. Σαρωτικές αλλαγές επέφερε η πληροφορική και η τεχνολογία των επικοινωνιών κατά την διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα (λεγόμενη ψηφιακή επανάσταση). Δεδομένου ότι η οικονομική ανάπτυξη εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το επίπεδο της τεχνολογίας, είναι αναγκαία η ύπαρξη θεσμικού πλαισίου που θα παρέχει αποτελεσματική προστασία στις άυλες αξίες της επιχείρησης, όπως στις τεχνολογικές καινοτομίες, στα εμπορικά απόρρητα, στις αισθητικές διαμορφώσεις των προϊόντων, στην σήμανση προϊόντων και στα σύγχρονα συστήματα διάθεσης και διανομής και που θα εξασφαλίζει τους αναγκαίους όρους για την λειτουργία υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού. Με την προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας προστατεύονται και οι επενδύσεις που καταβάλλονται για την ανάπτυξη της καινοτομίας καθώς και το κόστος της διαφήμισης των προϊόντων ή υπηρεσιών που αναφέρεται σ’ αυτά.

ΙΙ. Ένταξη στο δικαιικό σύστημα

1. Σχέση με συνταγματικό και διοικητικό δίκαιο

2H συνταγματική προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας αναφέρεται τόσο στην ελευθερία άσκησης της οικονομικής δραστηριότητας (αρ. 5 Συντ.) όσο και στην προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής και διανοητικής ιδιοκτησίας κατά κρατικών προσβολών (αρ. 17 Συντ.), ενώ σημασία έχει και το αρ. 1 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της

Σελ. 10

Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών.[8]

Η σχέση της βιομηχανικής ιδιοκτησίας με το διοικητικό δίκαιο συνίσταται στο ότι τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας αποκτώνται με απόφαση της αρμόδιας αρχής και καταχώριση στο αντίστοιχο μητρώο, δηλ. με διοικητικές πράξεις. Για τον λόγο αυτόν, κατά των απορριπτικών αποφάσεων της αρμόδιας αρχής χωρεί προσφυγή στα διοικητικά δικαστήρια.

2. Βιομηχανική ιδιοκτησία και αστικό δίκαιο

3H βιομηχανική ιδιοκτησία δεν αποτελεί αυτόνομο ή sui generis κλάδο δικαίου αλλά εντάσσεται ομαλά στο ιδιωτικό δίκαιο, δηλ. στο αστικό και το εμπορικό. H σχέση είναι εμφανής ιδίως με το αστικό δίκαιο, το οποίο, όπως και το δίκαιο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, αναγνωρίζει άυλα απόλυτα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στο όνομα και την επωνυμία (ΑΚ 58) καθώς και στα προϊόντα της διανοίας (ΑΚ 60). Ως εκ τούτου, η προσβολή των απόλυτων αυτών δικαιωμάτων, όπως και η προσβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας, αποτελεί αδικοπραξία (ΑΚ 914). H σχέση αυτή μεταξύ αστικού δικαίου και δικαίου βιομηχανικής ιδιοκτησίας έχει ως συνέπεια την εφαρμογή των γενικών διατάξεων του αστικού κώδικα (ιδίως των ΑΚ 57, 58, 60) για την συμπλήρωση κενών των ειδικών, μη αποκλειστικών, ρυθμίσεων του δικαίου της βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Ιδιαίτερη σημασία έχει η ΑΚ 58, η οποία εφαρμόζεται συμπληρωματικά σε όλα τα διακριτικά γνωρίσματα που επιτελούν ονοματική λειτουργία, αλλά και η ΑΚ 57, η οποία μπορεί να χρησιμεύσει ως θεωρητικό θεμέλιο για την προστασία της οικονομικής δραστηριότητας. Η διαφορά από τα απόλυτα δικαιώματα του αστικού δικαίου συνίσταται στο ότι η παρεχόμενη προστασία στα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας είναι, όπως αναφέρθηκε, χρονικά περιορισμένη και με έντονες κοινωνικές δεσμεύσεις και ενδογενείς περιορισμούς προστασίας χάριν του κοινωνικού συνόλου.

Άλλες διαφορές από τα απόλυτα δικαιώματα του αστικού δικαίου είναι ότι η προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας υπόκεινται σε εδαφικούς περιορισμούς, διότι προστατεύονται μόνο στην χώρα κτήσης τους. Επίσης στα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας δεν ισχύει η αρχή της καλόπιστης κτήσης, από πλευράς δε ουσίας, τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, σαν δικαιώματα που λειτουργούν στο πλαίσιο των κανόνων της αγοράς, έχουν σαφώς δυναμικό χαρακτήρα, δεν είναι δηλ. «στατικά» δικαιώματα, όπως τα απόλυτα δικαιώματα του αστικού δικαίου.

Σελ. 11

3. Βιομηχανική ιδιοκτησία και πνευματική ιδιοκτησία

4Παραδοσιακά αντιπαραβάλλεται η βιομηχανική ιδιοκτησία (propriété industrielle) προς την πνευματική ιδιοκτησία (propriété littéraire et artistique), καθόσον, όπως υποστηρίζεται, η μεν πρώτη έχει ως αντικείμενο την προστασία τεχνικών και αισθητικών δημιουργημάτων που είναι οικονομικά εκμεταλλεύσιμα, ενώ η δεύτερη, παρότι, και αυτή, προστατεύει πνευματικές δημιουργίες, όπως τα έργα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, εντάσσεται στον πολιτιστικό, και όχι, όπως η πρώτη, στον τεχνικό-επιχειρηματικό τομέα. H διάκριση των δύο κλάδων δικαίου καθίσταται εμφανής και από την ύπαρξη χωριστών διεθνών συμβάσεων που αναφέρονται σ’ αυτούς, όπως η Διεθνής Σύμβαση των Παρισίων για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας αφενός και η Σύμβαση της Βέρνης και η Παγκόσμια Σύμβαση για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας αφετέρου. Από την άλλη όμως μεριά, τόσο τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας όσο και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα έχουν ως κοινά στοιχεία ότι είναι απόλυτα δικαιώματα σε άυλα αγαθά, ότι προστατεύουν δημιουργήματα του πνεύματος και ότι είναι επιδεκτικά οικονομικής εκμετάλλευσης. Η σύγκλιση των δύο κλάδων ενισχύθηκε με την εξέλιξη της τεχνολογίας, με συνέπεια να καταστεί σε μεγάλο βαθμό ξεπερασμένος ο μεταξύ τους διαχωρισμός με βάση το πνευματικό ή το τεχνικό αντικείμενο προστασίας. Πράγματι, η εμφάνιση νέων τεχνικών καινοτομιών θέτει συχνά το ερώτημα, αν θα πρέπει να προστατευθούν ως εφευρέσεις ή ως πνευματικά δημιουργήματα. Παρατηρείται δηλ. μια διεύρυνση του αντικειμένου προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας προς την τεχνολογία και συγχρόνως μια «αποπροσωποποίηση» του έργου από τον δημιουργό του. Τούτο ισχύει ιδίως για τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και τις βάσεις δεδομένων (→ αρ. 2 παρ. 2α, παρ. 3 ν. 2121/1993), ή στο δίκαιο των άυλων αγαθών.

Βεβαίως, οι επί μέρους διαφορές μεταξύ των δύο κλάδων εξακολουθούν να υπάρχουν, με την σημαντικότερη εξ αυτών να είναι ότι η δυνατότητα οικονομικής εκμετάλλευσης δεν αποτελεί προϋπόθεση προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως συμβαίνει με τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Επίσης τα δικαιώματα

Σελ. 12

πνευματικής ιδιοκτησίας δεν προστατεύουν μόνο τα περιουσιακά συμφέροντα του δημιουργού αλλά και το δικαίωμα της προσωπικότητάς του (ηθικά συμφέροντα). Υπάρχουν και άλλες, επί μέρους, διαφορές μεταξύ των δύο κλάδων, όπως ότι τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, σε αντίθεση με εκείνα της πνευματικής ιδιοκτησίας, αποκτώνται κατά κανόνα με τυπική διαδικασία.

4. Βιομηχανική ιδιοκτησία και ελεύθερος ανταγωνισμός

5Τόσο η βιομηχανική ιδιοκτησία όσο και ο ελεύθερος ανταγωνισμός συγκλίνουν σε έναν απώτερο στόχο, ο οποίος είναι η οικονομική ανάπτυξη μέσω της προστασίας του ανταγωνισμού· στοχεύουν δηλ. στην δημιουργία συνθηκών υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού. Κατά τα λοιπά όμως υπάρχει απόκλιση των δύο δικαίων ως προς τους εγγύτερους στόχους τους. Πράγματι, η βιομηχανική ιδιοκτησία προστατεύει πνευματικά δημιουργήματα, ενώ βασικός σκοπός του δικαίου του ανταγωνισμού είναι η εξασφάλιση της ελευθερίας του ανταγωνισμού με την απαγόρευση περιοριστικών συμπράξεων και την κατάχρηση οικονομικής ισχύος. Ο σκοπός αυτός προσδίδει στο δίκαιο του ανταγωνισμού έντονο θεσμικό χαρακτήρα και χροιά δημόσιου συμφέροντος, έστω και αν με αυτό προστατεύονται και ιδιωτικά συμφέροντα. Μάλιστα, η απόκλιση αυτή ως προς τους εγγύτερους στόχους δημιουργεί, όπως αναφέρθηκε, σχέση έντασης μεταξύ των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας και ελεύθερου ανταγωνισμού, καθόσον τα δικαιώματα αυτά χαρακτηρίζονται ως «μονοπωλιακά».

6Δεν είναι, εντούτοις, ακριβές ότι τα άυλα αγαθά δημιουργούν μονοπωλιακά δικαιώματα, διότι το αποκλειστικό δικαίωμα σε άυλο αγαθό δεν μπορεί να ταυτισθεί με την οικονομική έννοια του μονοπωλίου, το οποίο θέτει, πράγματι, σε κίνδυνο την υπόσταση του ανταγωνισμού. Θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι «μονοπωλιακά» δικαιώματα μόνο με την έννοια ότι παρέχουν αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσής τους υπέρ ορισμένου προσώπου, αλλά όχι ότι δημιουργούν μονοπώλια με την έννοια της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. Γι’ αυτό, μόνο το γεγονός της εκμετάλλευσης δικαιώματος βιομηχανικής ιδιοκτησίας, δεν θέτει eo ipso ζήτημα καταχρηστικής άσκησής του. Τέτοιο ζήτημα τίθεται μόνον, εφόσον η επιχείρηση που εκμεταλλεύεται το συγκεκριμένο δικαίωμα πληροί τους όρους του αρ. 2 ν. 3959/2011. Επομένως, από την σκοπιά αυτήν, δεν τίθεται ούτε θέμα μη παροχής προστασίας στα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας ούτε ελέγχου τυχόν καταχρηστικής άσκησής τους (με την έννοια του αρ. 2 ν. 3959/2011).

7Εντούτοις, η προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας όχι μόνο δεν περιορίζει τον ανταγωνισμό αλλά, αντίθετα, τον ενισχύει. Πράγματι, αν ο οποιοσδήποτε τρίτος μπορούσε να εκμεταλλεύεται ξένα δικαιώματα προς ίδιον όφελος, θα πλήττονταν τελικά η οικονομική ελευθερία, την οποία, ακριβώς, προστατεύει το δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού. Ευλόγως, λοιπόν, γίνεται λόγος για το παράδοξο της προώθησης του ανταγωνισμού μέσω του περιορισμού του. Η εύνοια προς την καινοτομία, η οποία

Σελ. 13

συμβάλλει στην οικονομική πρόοδο και την ευημερία των καταναλωτών, διαφαίνεται, άλλωστε, και από το αρ. 1 παρ. 3 ν. 3959/2011 (=αρ. 101 παρ. 3 ΣΛΕΕ), το οποίο, με προϋποθέσεις, εξαιρεί της εφαρμογής του αρ. 1 παρ. 1 ν. 3959 (=αρ. 101 παρ. 1 ΣΛΕΕ) συμπεριφορές, οι οποίες διαφορετικά θα απαγορεύονταν. Οι κανόνες για τον ανταγωνισμό μπορούν, πάντως, να εφαρμοσθούν σε περίπτωση καταχρηστικής εκμετάλλευσης της θέσης ισχύος που συνδέεται με το μονοπωλιακό δικαίωμα, ιδίως της ευρεσιτεχνίας. Σύμφωνα με την νομολογία του ΔΕΚ (ΔΕΕ), το επιτρεπτό της άσκησης θα κριθεί ύστερα από στάθμιση συμφερόντων και αφού ληφθεί υπόψη «το ειδικό αντικείμενο» του προστατευόμενου δικαιώματος.

Βιβλιογραφία. Αθανασίου/Μαστρομανώλης, Η κατοχύρωση και προστασία δικαιώματος βιομηχανικής ιδιοκτησίας ως κατάχρηση ισχύος στο δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού. Σκέψεις με αφορμή την υπόθεση Αstra Zeneca, Τιμ. Τομ. Ν. Ρόκα=ΧρΙΔ 2012, 324, Κινινή, Η άρνηση παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης άυλων αγαθών στο δίκαιο του ελεύθερου ανταγωνισμού, 2004, Λιανός/Τσουλούφας, εις ΔικΕλΑντ, 2η έκδ., 2020, § 14α, αρ. 55 επ., Σταματούδη, Κοινοτικό δίκαιο του ανταγωνισμού και διανοητική ιδιοκτησία, 2006, Χρυσάνθης, Η σχέση δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας και ελεύθερου ανταγωνισμού στο παράδειγμα της διανομής προϊόντων ή υπηρεσιών μέσω διαδικτύου, Aναμν. Tόμ. Aντ. Αντάπαση, 2013, 1427, ο ίδιος, Τα δικαιώματα της διανοητικής ιδιοκτησίας ως παράγοντας ανάπτυξης, αλλά και ανάσχεσης της τεχνολογικής προόδου, ΕΕμπΔ 2019, 747.

ΙΙΙ. Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας και άλλοι διεθνείς οργανισμοί

8Ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ) ιδρύθηκε με τον ν. 1733/1987 με σκοπό την συμβολή στην τεχνολογική και βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας. Λειτουργεί δηλ. ο ΟΒΙ ως αυτόνομη διοικητική

Σελ. 14

αρχή. Οι αρμοδιότητες του ΟΒΙ θα επεκταθούν με το αρ. 33 παρ. 1 ν. 4796/2021 και ως προς την καταχώριση σημάτων, αρμοδιότητα την οποία ασκούσε και ασκεί μέχρι σήμερα η Διεύθυνση Σημάτων της ΓΓ Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων.

Να σημειωθεί ότι η κατάθεση στον ΟΒΙ αιτήσεων για την χορήγηση κάθε είδους τίτλων και πιστοποιητικών δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας, καθώς και εγγράφων αλληλογραφίας ή παροχής υπηρεσιών γίνεται πλέον αποκλειστικά ηλεκτρονικά, οι αιτήσεις υπογράφονται ηλεκτρονικά, ενώ τα σχετικά τέλη καταβάλλονται αποκλειστικά μέσω ηλεκτρονικών πληρωμών (αρ. 7α παρ. 1 ν. 1733, ΥΑ 69483/ΔΕΚΝΤ61/2019).

Με το π.δ. 31/2019 ιδρύθηκε η Ελληνική Ακαδημία Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΑΒΙ), ως αυτοτελής υπηρεσία του ΟΒΙ, η οποία έχει, μεταξύ άλλων, ως σκοπό την ανάπτυξη και εναρμόνιση της εκπαίδευσης και κατάρτισης στο πεδίο του ελληνικού, ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου της βιομηχανικής ιδιοκτησίας (→ αρ. 2 π.δ. 31/2019).

9Αντίστοιχες αρχές έχουν τα περισσότερα κράτη, και, βέβαια, όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Patent Offices). Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (European Patent Office, EPO) με έδρα το Μόναχο χορηγεί ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, το δε Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Union Intellectual Property Office, EUΙPO) με έδρα το Αλικάντε καταχωρίζει σχέδια και υποδείγματα και σήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μεταξύ των καθηκόντων του Γραφείου είναι και η προώθηση της σύγκλισης των πρακτικών και εργαλείων στους τομείς των σημάτων και σχεδίων και υποδειγμάτων με τις κεντρικές υπηρεσίες βιομηχανικής ιδιοκτησίας των κρατών μελών (αρ. 151 του Κανονισμού 2017/1001/ΕΕ). Περαιτέρω, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ, World Intellectual Property Organization, WIPO) με έδρα την Γενεύη σκοπό έχει να συμβάλει στην ενίσχυση της προστασίας των δικαιωμάτων της βιομηχανικής και της πνευματικής ιδιοκτησίας διεθνώς.

ΙV. Εκδίκαση υποθέσεων βιομηχανικής ιδιοκτησίας

10Με τον ν. 2943/2001 (αρ. 6-11) συστάθηκαν στα πολιτικά πρωτοδικεία και εφετεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης ειδικά τμήματα, ως πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια δικαστήρια σημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης,[18] τα οποία, εκτός από την εκδίκαση υποθέσεων σημάτων, εκδικάζουν και υποθέσεις που αναφέρονται σε διπλώματα ευρεσιτεχνίας, πιστοποιητικά υποδειγμάτων χρησιμότητας, μεταφορά τεχνολογίας, τοπογραφίες προϊόντων ημιαγωγών και συμπληρωματικά πιστοποιητικά προστασίας, βιομηχανικά σχέδια

Σελ. 15

και υποδείγματα και εν γένει σε όλες τις υποθέσεις εφευρέσεων αλλά και τις υποθέσεις εθνικών σημάτων.[19]

11Να σημειωθεί ότι οι διαφορές που δημιουργούνται από την προσβολή δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας υπάγονται υποχρεωτικά στην διαδικασία της διαμεσολάβησης (αρ. 182 παρ. 1 στ΄ του ν. 4512/2018). Με τον ίδιο αυτόν νόμο εισήχθη ο θεσμός των πιστοποιημένων συμβούλων ευρεσιτεχνίας (Patent Attorneys, → αρ. 10α και 10β του ν. 1733/1987), το καθεστώς των οποίων ρυθμίζεται από το π.δ. 31/2019. Οι πιστοποιημένοι σύμβουλοι ευρεσιτεχνίας έχουν το δικαίωμα παράστασης ή κατάθεσης εγγράφων στον ΟΒΙ σχετικά με αιτήσεις ευρεσιτεχνίας και πιστοποιητικών υποδείγματος χρησιμότητας.

§ 4. Διεθνικότητα

Ι. Το δημιουργούμενο πρόβλημα

11. H ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας, όπως των ευρεσιτεχνιών, των σχεδίων και υποδειγμάτων, των διακριτικών γνωρισμάτων, δεν περιορίζεται σε ορισμένη εδαφική περιοχή, δηλ. στην χώρα κτήσης τους, αλλά επεκτείνεται σε όσες χώρες υπάρχει ο κίνδυνος απομίμησης και παράνομης εκμετάλλευσής τους. H ανάγκη ύπαρξης συστήματος διεθνούς ή και παγκόσμιας προστασίας των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας επιτάθηκε τα τελευταία χρόνια με την απελευθέρωση των αγορών και την παγκοσμιοποίηση του εμπορίου αλλά και με την χρήση του διαδικτύου. Εντούτοις, με βάση το ισχύον νομικό καθεστώς, τα δικαιώματα βιομηχανικής και διανοητικής ιδιοκτησίας, κατ’ απόκλιση από τα ισχύοντα στα εμπράγματα δικαιώματα, προστατεύονται μόνο μέσα στα σύνορα του κράτους που αποκτήθηκαν σύμφωνα με τις προβλεπόμενες στο δίκαιο του κράτους αυτού προϋποθέσεις (αρχή της εδαφικότητας). H αρχή της εδαφικότητας δεν ισχύει μόνο στο ελληνικό δίκαιο αλλά είναι μία αρχή που, για ιστορικούς λόγους, ισχύει στα περισσότερα δίκαια. Αν θέλει, λοιπόν, ο δικαιούχος να προστατεύεται το δικαίωμά του σε περισσότερες χώρες, θα πρέπει να τηρήσει την προβλεπόμενη διαδικασία κτήσης του σύμφωνα με το δίκαιο κάθε χώρας, θα πρέπει δηλ. να αποκτήσει χωριστό δικαίωμα σε κάθε χώρα.

Σε ορισμένα δίκαια συναντάται ένας περαιτέρω περιορισμός όσον αφορά την δυνατότητα κτήσης δικαιώματος βιομηχανικής ιδιοκτησίας από αλλοδαπό: H προστασία των δικαιωμάτων αυτών επιφυλάσσεται μόνο σε ημεδαπούς ή, πάντως, η προστασία τους εξαρτάται από τον όρο της αμοιβαιότητας, από τον όρο δηλ. ότι η πολιτεία του αλλοδαπού δικαιούχου παρέχει προστασία στους ημεδαπούς δικαιούχους.

Σελ. 16

2Ήδη από τον περασμένο αιώνα η οικονομική ανάπτυξη, η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου και η τεχνολογική πρόοδος αλλά και, ειδικότερα, η ανάγκη ομαλής λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη υπέρβασης της αρχής της εδαφικότητας με την παροχή διεθνούς προστασίας στα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας. Τούτο έγινε εφικτό με τη σύναψη διμερών και πολυμερών διεθνών συμβάσεων. Στο πλαίσιο της ΕΕ δημιουργήθηκαν δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας με ισχύ σε όλα τα κράτη μέλη της Ένωσης, όπως το σήμα της ΕΕ, τα κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα, το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας με ενιαία ισχύ, η κοινοτική προστασία των φυτικών ποικιλιών, τα οποία ισχύουν παράλληλα προς τα εθνικά δικαιώματα. Η εξέλιξη αυτή προσέδωσε στην βιομηχανική ιδιοκτησία προσανατολισμό διεθνικότητας.

ΙΙ. Διεθνείς συμβάσεις

1. H Διεθνής Σύμβαση των Παρισίων

3H παλαιότερη και σημαντικότερη πολυμερής διεθνής σύμβαση που αναφέρεται στο αντικείμενο της βιομηχανικής ιδιοκτησίας είναι η Διεθνής Σύμβαση για τη σύσταση Ένωσης για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας που συνήφθη στο Παρίσι την 20.3.1883 (ΔΣ). H Ένωση των συμβληθέντων κρατών αποβλέπει στην προστασία των ευρεσιτεχνιών, των σχεδίων και υποδειγμάτων, των σημάτων, της εμπορικής επωνυμίας, των ενδείξεων γεωγραφικής προέλευσης και στην καταστολή του αθέμιτου ανταγωνισμού. Με την ΔΣ ιδρύθηκε επίσης Διεθνές Γραφείο της Ένωσης για την προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας με έδρα σήμερα την Γενεύη. H ΔΣ αναθεωρήθηκε πολλές φορές, σήμερα δε μετέχουν σ’ αυτήν 144 κράτη. H Ελλάδα προσχώρησε στην ΔΣ για πρώτη φορά το 1924, έχει δε κυρώσει και τις τροποποιήσεις της Λισσαβόνας και της Στοκχόλμης (ν. 213/1975) και ως εκ τούτου η ΔΣ αποτελεί εσωτερικό δίκαιο, με αυξημένη μάλιστα τυπική ισχύ.

H ΔΣ δεν δημιούργησε ενιαίο ή διεθνικό δίκαιο προστασίας της βιομηχανικής ιδιοκτησίας αλλά επέβαλε την παροχή προστασίας σε αλλοδαπούς με βάση το εθνικό δίκαιο κάθε χώρας. Παρ’ όλα αυτά οι αλλοδαποί μπορούν να επικαλεσθούν ειδικά δικαιώματα που προβλέπει η ΔΣ, έστω και αν το εθνικό δίκαιο, την προστασία του οποίου επικαλούνται, δεν προβλέπει αντίστοιχα δικαιώματα (αρχή της ελάχιστης προστασίας). Τέτοιο δικαίωμα είναι το δικαίωμα διεκδίκησης προτεραιότητας, σύμφωνα με το οποίο ο καταθέτης διπλώματος ευρεσιτεχνίας, υποδείγματος χρησιμότητας, βιομηχανικού σχεδίου ή υποδείγματος και σήματος σε μία χώρα της Ένωσης μπορεί να διεκδικήσει χρονική προτεραιότητα και στις άλλες χώρες της Ένωσης (αρ. 4 ΔΣ). Επίσης αναγνωρίζεται το δικαίωμα να μνημονεύεται ο εφευρέτης διπλώματος ευρεσιτεχνίας (αρ. 4τρις ΔΣ) και το δικαίωμα για απαράλλακτη προστασία αλλοδαπού σήματος (telle-quelle προστασία, αρ. 6πεντάκις ΔΣ), δηλ. η αξίωση για προστασία αλλοδαπού σήματος που έχει καταχωρισθεί σε κράτος μέλος της Ένωσης, έστω και αν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις προστασίας

Σελ. 17

του στο εθνικό δίκαιο. Πάντως η βασική αρχή, στην οποία στηρίζεται η ΔΣ και με την οποία επιτυγχάνεται η διεθνής προστασία της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, είναι η αρχή της εξομοίωσης αλλοδαπών με ημεδαπούς (άρθρα 2 και 3 ΔΣ), δηλ. η μεταχείριση των υπηκόων των κρατών μελών της Ένωσης αλλά και όσων έχουν επαγγελματική εγκατάσταση σε χώρα της Ένωσης, στην οποία ζητούν προστασία, ως ημεδαπών.

2. Άλλες διεθνείς συμβάσεις

4Υπάρχουν και άλλες διεθνείς συμβάσεις, οι οποίες όμως αναφέρονται σε ορισμένα αντικείμενα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας και όχι στην βιομηχανική ιδιοκτησία ως σύνολο. Οι συμβάσεις που παρατίθενται πιο κάτω συνάφθηκαν στα πλαίσια της ΔΣ των Παρισίων.

α) H Συνθήκη συνεργασίας για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας (Patent Cooperation Τreaty, PCΤ), η οποία υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον την 19.6.1970 και κυρώθηκε με τους νόμους 1883/1990 και 2385/1996. H διεθνής αυτή σύμβαση παρέχει στους εφευρέτες, υπηκόους ή κατοίκους των κρατών μελών της, να αποκτήσουν με διεθνή αίτηση σε ένα από τα συμβαλλόμενα κράτη δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ή υπόδειγμα χρησιμότητας σε όλα τα αναφερόμενα στην αίτηση κράτη μέλη.

β) Με τον ν. 2418/1996 κυρώθηκε ο Διακανονισμός του Στρασβούργου, ο οποίος αφορά την διεθνή ταξινόμηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας της 24.3.1971. H διεθνής αυτή σύμβαση αναφέρεται και στα πιστοποιητικά πατρότητας εφεύρεσης, τα υποδείγματα χρησιμότητας και τα πιστοποιητικά χρησιμότητας.

γ) Με τον ν. 1607/1986 (υπόψη και το π.δ. 77/1988) κυρώθηκε η Σύμβαση για τη χορήγηση ευρωπαϊκών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας του Μονάχου της 5.10.1973. H διεθνής αυτή σύμβαση παρέχει το δικαίωμα στον εφευρέτη να αποκτήσει περισσότερα εθνικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας με μία δήλωση.

δ) Με τον ν. 2417/1996 (υπόψη και π.δ. 259/1997) κυρώθηκε ο Διακανονισμός της Χάγης της 28.11.1960 σχετικά με την διεθνή κατάθεση των βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων. Με την διεθνή αυτήν σύμβαση παρέχεται στους καταθέτες που έχουν εγκατάσταση σε ένα κράτος μέλος να αποκτήσουν με διεθνή καταχώριση προστασία των βιομηχανικών τους σχεδίων και υποδειγμάτων σε όλα τα συμβαλλόμενα κράτη. Επίσης με τον ν. 2697/1999 κυρώθηκε ο Διακανονισμός του Λοκάρνο της 2.10.1968 για την διεθνή ταξινόμηση των βιομηχανικών σχεδίων και υποδειγμάτων.

ε) Με τον ν. 2505/1997 κυρώθηκε η Συμφωνία της Νίκαιας της 15.6.1957, η οποία αναφέρεται στη διεθνή ταξινόμηση προϊόντων και υπηρεσιών με σκοπό την καταχώριση σημάτων.

στ) Η Ελλάδα δεν έχει προσχωρήσει στη Διεθνή Σύμβαση της Μαδρίτης της 14.4.1891 για την διεθνή καταχώριση βιομηχανικών και εμπορικών σημάτων, η οποία

Σελ. 18

είναι πρόσθετη συμφωνία της ΔΣ των Παρισίων και η οποία προβλέπει διεθνή κατάθεση στο διεθνές γραφείο στη Γενεύη και με την οποία εξασφαλίζεται η προστασία του σήματος στα συμβαλλόμενα κράτη. Εντούτοις στο σχετικό με τη Συμφωνία της Μαδρίτης Πρωτόκολλο του 1989 που αφορά την διεθνή καταχώριση σημάτων προβλέφθηκε ότι κράτη που δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη στην Διεθνή Σύμβαση της Μαδρίτης μπορούν να προσχωρήσουν στο Πρωτόκολλο, πράγμα που έκανε η Ελλάδα με τον ν. 2783/2000.

3. H Συμφωνία ΤRΙPS

5Ιδιαίτερη σημασία και ώθηση για την σε παγκόσμιο επίπεδο εναρμόνιση των δικαίων για τα άυλα αγαθά και την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας, δηλ. της βιομηχανικής και της πνευματικής ιδιοκτησίας, έχει η Συμφωνία για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας ή, άλλως, Συμφωνία ΤRΙPS (Αgreement on Τrade-Related Αspects of Ιntellectual Property Rights, Ιncluding Τrade in Counterfeit Goods).

H διεθνής σύμβαση ΤRΙPS συμφωνήθηκε στην Γενεύη την 15.12.1993 στο πλαίσιο του γύρου της Ουρουγουάης της Γενικής Συμφωνίας Δασμών και Εμπορίου (General Αgreement on Τariffs and Τrade, GΑΤΤ), παράλληλα με την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ, World Τrade Οrganisation, WΤΟ). Έχει επικυρωθεί μέχρι σήμερα από 132 κράτη, μεταξύ των οποίων τα κράτη μέλη της ΕΕ (στην Ελλάδα με τον ν. 2290/1995), από την ίδια την ΕΕ, τις HΠΑ και την Ιαπωνία και την Ρωσική Ομοσπονδία. Λόγω της αδιάσπαστης σύνδεσης με την σύμβαση για την ίδρυση του ΠΟΕ υπάρχει η δυνατότητα η συμφωνία ΤRΙPS να αποκτήσει παγκόσμια ισχύ. Πέρα από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα συγγενικά δικαιώματα, η συμφωνία ΤRΙPS αναφέρεται σε ευρύτατους τομείς της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, όπως τα σήματα, τις ενδείξεις γεωγραφικής προέλευσης, τα βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα, τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τις τοπογραφίες ημιαγωγών προϊόντων, τα εμπορικά και βιομηχανικά απόρρητα, όχι όμως και στην προστασία κατά πράξεων αθέμιτου ανταγωνισμού. H συμφωνία ΤRΙPS, η οποία βασίζεται στην αρχή της ίσης μεταχείρισης των αλλοδαπών με τους ημεδαπούς και στην αρχή του μάλλον ευνοούμενου κράτους, όχι μόνο δεν αντιστρατεύεται τις ρυθμίσεις της ΔΣ και την σύμβαση της Βέρνης αλλά τις θεωρεί δεσμευτικές για όλα τα μέλη της, δηλ. και γι’ αυτά που δεν έχουν προσχωρήσει σε αυτές. Μάλιστα αρμόδιο για την διαχείριση και εποπτεία των ζητημάτων που προκύπτουν από την εφαρμογή των δύο συμβάσεων είναι πλέον ο Παγκόσμιος Οργανισμός Διανοητικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΔΙ, World Ιntellectual Property Οrganisation, WΙPΟ) μέσω του Διεθνούς Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας στην Γενεύη.

Σκοπός της συμφωνίας ΤRΙPS είναι ιδίως η προώθηση του αντικειμένου της διανοητικής ιδιοκτησίας, με έμφαση στις τεχνολογικές καινοτομίες, η εξασφάλιση ενός minimum προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας σε συνεργασία με τα συμβληθέντα κράτη και η συλλογή και διάδοση σχετικών με το αντικείμενο πληροφοριών.

Σελ. 19

6Σημαντικό είναι, επίσης, ότι προβλέπονται κανόνες επιβολής της προστασίας των δικαιωμάτων και καταπολέμησης της πειρατείας προϊόντων. Τα συμβληθέντα κράτη έχουν την υποχρέωση να προσαρμόσουν τις νομοθεσίες τους, ώστε να παρέχεται ενισχυμένη προστασία σε όλα τα δικαιώματα βιομηχανικής και πνευματικής ιδιοκτησίας και συγχρόνως να θεσπίσουν κανόνες επιβολής των κανόνων αυτών. Είναι όμως αμφίβολο, αν οι υπήκοοι των κρατών μελών μπορούν να απαιτήσουν από τα εθνικά δικαστήρια προστασία με βάση τη συμφωνία ΤRΙPS.[21]

4. Ευρωπαϊκό δίκαιο

7Ιδιαίτερα έντονη είναι η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στον ευαίσθητο τομέα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας. H παρέμβαση αυτή εκδηλώνεται με την έκδοση κανονισμών και οδηγιών αλλά και με την σύναψη διεθνών συμβάσεων μεταξύ των κρατών μελών. Ειδικότερα:

α) Την 15.12.1975 συνήφθη στο Λουξεμβούργο μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ η σύμβαση για το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, η οποία κυρώθηκε με τον ν. 2029/1992. Το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας βασίζεται στο ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, σε αντίθεση όμως με εκείνο η παραχώρησή του δεν δημιουργεί δέσμη εθνικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας αλλά ενιαίο και αυτόνομο δίπλωμα για όλη την ΕΕ. Εντούτοις η σύμβαση του Λουξεμβούργου δεν τέθηκε ποτέ σε ισχύ, γι’ αυτό και κατετέθη νέα πρόταση Κανονισμού για το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.

β) Την 17.12.2012 εκδόθηκε ο Κανονισμός (ΕΕ) 1257/2012 για το ενιαίο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και ο Κανονισμός (ΕΕ) 1260/2012 σχετικά με τις μεταφραστικές ρυθμίσεις. Σε αντίθεση με το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που αποτελεί δέσμη εθνικών δικαιωμάτων

Σελ. 20

ευρεσιτεχνίας, το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας με ενιαία ισχύ παρέχει ενιαία προστασία και παράγει τα ίδια αποτελέσματα σε όλα τα συμμετέχοντα κράτη μέλη.

γ) Επετεύχθη η ισχύς του κοινοτικού σήματος (ήδη σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης), το οποίο δημιουργήθηκε με τον Κανονισμό 40/1994. Ο Κανονισμός συμπληρώθηκε με τους Κανονισμούς 3288/94 και 2868/95 και 2869/95 και τροποποιήθηκε με τον Κανονισμό 422/2004. Οι σχετικές διατάξεις κωδικοποιήθηκαν με τον Κανονισμό 207/2009, ο οποίος τροποποιήθηκε με τον Κανονισμό 2015/2424/ΕΕ.

δ) Με την Οδηγία 89/104 ΕΟΚ και την κωδικοποιητική Οδηγία 2008/95/ΕΚ για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων τα εθνικά δίκαια προσαρμόστηκαν προς αυτήν. Η Οδηγία 2008/95/ΕΚ καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε με την Οδηγία 2015/2436/ΕΕ.

ε) Με την Οδηγία 2009/24/ΕΚ (κωδικοποιημένη έκδοση) προστατεύονται τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών (→ ήδη άρθρα 2 § 3 και 40 επ. του ν. 2121/1993), με δε την Οδηγία 87/54/ΕΟΚ οι τοπογραφίες προϊόντων ημιαγωγών (→ π.δ. 45/91).

στ) Με την Οδηγία 98/71/ΕΚ προστατεύονται τα βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα. Ακολούθησε ο Κανονισμός 6/2002 για τα κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα.

ζ) Με την Οδηγία 98/44/ΕΚ προστατεύονται βιοτεχνολογικές εφευρέσεις.

η) Μπορεί επίσης να αναφερθεί ο Κανονισμός (ΕΕ) 1151/2012 για την προστασία των ενδείξεων γεωγραφικής προέλευσης και των ονομασιών προέλευσης των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, ο Κανονισμός 2100/1994 για την κοινοτική προστασία των ποικιλιών, ο Κανονισμός 1383/2003, ο οποίος αντικατέστησε τον Κανονισμό 3295/1994, για την παρέμβαση των τελωνειακών αρχών έναντι εμπορευμάτων που είναι ύποπτα ότι παραβιάζουν ορισμένα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και για τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται έναντι των εμπορευμάτων που διαπιστώνεται ότι παραβιάζουν παρόμοια δικαιώματα, η Οδηγία 2006/114/ΕΚ (κωδικοποιημένη έκδοση) για την παραπλανητική και συγκριτική διαφήμιση, η Οδηγία 2005/29/ΕΚ για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και η Οδηγία 2004/48/ΕΚ σχετικά με την επιβολή δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Σημασία έχει και ο Κανονισμός 1768/1992 περί συμπληρωματικού πιστοποιητικού προστασίας για τα φάρμακα (κωδ. Κανονισμός 469/2009). Σχετικά πρόσφατα εκδόθηκε και η Οδηγία 2016/943/ΕΕ για το εμπορικό απόρρητο και η Οδηγία 2019/633/ΕΕ για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στις σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων και τροφίμων, καθώς και ο Κανονισμός (ΕΕ) 2019/1150 για την προώθηση της δίκαιης μεταχείρισης και της διαφάνειας για τους επιχειρηματικούς χρήστες επιγραμμικών υπηρεσιών διαμεσολάβησης.